Agresja jako postawa wyuczona społecznie
Teoretyczne opracowania dotyczące agresji zwracają też uwagę na takie jej źródła, jak społeczne uczenie się.
Społeczne uczenie się przemocy to m.in. wpływ otoczenia na kształtowanie postawy. Olbrzymie znaczenie w tej dziedzinie przywiązuje się do rodziny. Jej wpływ na powstawanie agresji u dzieci związany jest ze specyficznymi formami i oddziaływaniem rodziny. Podstawową przyczyną powstawania agresji u dzieci jest długotrwała niemożność zaspokojenia swoich potrzeb, m.in. potrzeb zależności emocjonalnej. Brak więzi z rodziną uniemożliwia dzieciom identyfikację z normami czy postawami ich rodziców. W efekcie nie dochodzi do internalizacji (przyjmowanie wartości, norm, zasad społecznych itp. narzucanych od pewnego czasu z zewnątrz i uznawanie ich za swoje własne) mechanizmów kontroli wewnętrznej, co może powodować uaktywnienie się reakcji agresywnych.
Inną przyczyną powstawania agresji, tkwiącą w środowisku rodzinnym, jest obecność w rodzinie osoby agresywnej. Może ona stać się wzorem do naśladowania, zwłaszcza jeśli jest postrzegana jako ktoś kompetentny, zajmujący wysoką rangę społeczną, dysponujący władzą i środkami materialnymi. Można tu wspomnieć o zachowaniach rodziców uwzględniających bicie czy obrzucanie wyzwiskami - stają się one dla dziecka modelem agresywności. Jeśli takie sytuacje powtarzają się wielokrotnie, to młody człowiek nabiera przekonania, że są one jedynym sposobem regulacji stosunków międzyludzkich i jedynym sposobem działania.
Ważną przyczyną kształtowania się w dzieciach postaw agresywnych jest tolerowanie przez rodziców zachowań agresywnych. Może to być zezwalanie na takie zachowania, zachęcanie do nich lub brak karania po ich wystąpieniu. Takie działanie rodziców nie sprzyja rozwojowi u dziecka umiejętności kontrolowania własnych agresywnych impulsów i reakcji. Jeśli dziecko nauczy się osiągać swoje cele - co jest pewnego rodzaju nagrodą - w sposób agresywny, to nagroda utrwali w nim takie zachowania i staną się one jego nawykiem.
Wpływ na kształtowanie się postaw agresywnych u dzieci mają również niewłaściwe postawy rodziców, np. postawa odtrącająca, charakteryzująca się nadmiernym dystansem uczuciowym do dziecka, demonstrowaniem uczuć negatywnych, otwartą krytyką i dominacją nad dzieckiem. Rodzice tacy wysuwają represyjne żądania, stosują surowe kary, bywają agresywni fizycznie i werbalnie wobec dziecka. Taka postawa rodziców nie zaspokaja wielu potrzeb dziecka - poczucia bezpieczeństwa, akceptacji, miłości, szacunku, czy samorealizacji. W związku z tym nie rozwija się więź emocjonalna dziecka z rodzicem, co w świetle teorii frustracji jest przyczyną powstawania agresji u dzieci. Postawa ta może też uruchomić mechanizm modelowania zachowań agresywnych: bicia, wyzywania, wszczynania awantur i doprowadzić do ukształtowania się osobowości aspołecznej.
Inna sytuacja, kiedy dziecko narażone jest na kształtowanie postawy agresywnej, to unikanie ze strony rodziców, charakteryzujące się nadmiernym dystansem wobec dziecka, a z drugiej strony uległością i biernością. Cechuje ją ubogi stosunek uczuciowy rodziców do dziecka, a niekiedy wręcz obojętność. Krańcowym przejawem tej postawy jest porzucenie dziecka lub podrzucenie go członkom dalszej rodziny. Postawa unikająca rodziców nie zaspokaja dziecięcej potrzeby zależności emocjonalnej i nie dostarcza wzorców społecznie akceptowanego zachowania. Dziecko wychowywane w taki sposób nie identyfikuje się z rodzicami, tym samym zablokowana zostaje możliwość zinternalizowania norm. W takich warunkach nie rozwija się u niego system kontroli emocji, przez co dziecko nie jest zdolne do kierowania swoim zachowaniem, ani odpowiedzialnością za nie. W konsekwencji nie potrafi hamować swoich reakcji agresywnych, które często pojawiają się z uwagi na sfrustrowane potrzeby emocjonalne.
Postawa rodziców - nadmiernie wymagająca - występuje wówczas, gdy rodzice są nie tylko nadmiernie skoncentrowani na dziecku, ale też chcą dominować. Charakteryzuje ją naginanie dziecka do ideału funkcjonującego w wyobrażeniach rodziców i nieliczenie się z możliwościami rozwojowymi syna czy córki. Na postawę tę składa się także ograniczenie prawa dziecka do samodzielności, do rozwoju zainteresowań indywidualnych. W tej sytuacji dziecko nie jest w stanie sprostać stale rosnącym wymaganiom rodziców i w konsekwencji podlega surowym karom. W drastycznych przypadkach sytuacja ta prowadzi do braku kontaktu emocjonalnego. Wtedy zachowania agresywne mogą kształtować się na drodze modelowania zachowań rodziców surowo karzących swe dzieci. Jednak agresja nie może być skierowana na karzącego rodzica i w związku z tym zostaje przeniesiona na innych ludzi, zwierzęta czy przedmioty - aż do chwili, gdy dziecko nie poczuje się silniejsze od agresywnych rodziców.
Na powstawanie agresji może mieć też wpływ niemożność sprostania nadmiernym wymaganiom opiekunów. Może ono prowadzić do różnych zachowań agresywnych z autoagresją włącznie. W obliczu ciągłych porażek w sferze poznawczej i emocjonalnej rozwija się u dziecka poczucie mniejszej wartości, a osoby o niskiej samoocenie z jednej strony - dążą do jej podniesienia z innej strony. Zatem jednostka może wybrać stosunkowo łatwy, w jej ocenie, sposób podniesienia samooceny - poprzez agresję skierowaną na inne, zazwyczaj słabsze, osoby.
Postawa rodziców nadmiernie chroniąca cechuje się przesadną opiekuńczością, pobłażliwością, niskimi wymaganiami stawianymi dziecku w każdej dziedzinie, spełnianiem wszelkich jego kaprysów, ale też ograniczaniem jego samodzielności intelektualnej oraz społecznej. Nadmierny, zbyt bliski kontakt emocjonalny, brak wymagań sprzyjają kształtowaniu się osobowości amoralnej. Dziecko takie nie zna żadnych ograniczeń i dlatego uważa, że wszystko mu wolno. Rodzice hamują rozwój mechanizmów kontroli emocjonalnej u dziecka, które w związku z tym może spontanicznie wyrażać emocje i pragnienia, także w formie agresywnej. U dziecka, które spotyka się z małymi wymaganiami, jest stale chwalone i nagradzane, może ukształtować się nieadekwatnie wysoka samoocena. Gdy zabraknie wspomagającego rodzica, będzie ono narażone na częste porażki. Wówczas w sposób agresywny może bronić się przed obniżeniem samooceny (obrona przez atak).
Wieloletnie oddziaływania postaw negatywnych mogą ukształtować nawyki zachowań agresywnych przejawianych już przez ludzi dorosłych w sytuacjach, które nie prowokują do takich reakcji i nie zawierają sygnałów zagrożenia. Osoby z opisanymi wyżej doświadczeniami rodzinnymi na każdą frustrację reagują przede wszystkim agresją.