ETYKA 2007/2008

SEMINARIUM: 1

Czym jest etyka?

Dział filozofii, nauka o rzeczywistości, próbująca dociec istoty poznania człowieczeństwa, dobra i zła.

• Etyka opisowa - nauka historyczna

• Etyka normatywna - mówi o tym jak powinno się postępować

• Metaetyka - krytyczna refleksja na temat etyki

Wartością etyczną w zawodzie lekarza jest życie ludzkie.

Czym jest sumienie?

Osąd praktycznego rozumu, nakierowanego na normy etyczne, które uznajemy; może źle podpowiadać.

SEMINARIUM: 2 Lekarz - zawód zaufania społecznego

Postawa etyczna - czyny, zasady, jakimi się kierujemy

Medycyna to nauka i sztuka; umiejętność oparta na naukowej podstawie; cel: utrzymanie zdrowia, walka z chorobą, pomoc człowiekowi cierpiącemu.

Z powołania:

• Lekarze

• Księża

• Naukowcy

• Dziennikarze

• Nauczyciele

Zawód wolny:

• Prawnik

Powołanie do medycyny:

• Z zamiłowania - chęć pomocy chorym

• Z zainteresowania - rozwiązywanie problemów

Od czego zależy pozycja zawodu w społeczeństwie?

• Zaufanie do przydatności

• Szacunek dla postępowania

1. Szacunek dla własnej osoby:

• Dbałość o słowo mówione i pisane - Czy jest godne zaufania/prawdziwe? (dokument, zaświadczenie, recepty)

• Dbałość o wygląd

• Poczucie własnej wartości

2. Szacunek dla innych lekarzy nie zezwala na:

• Krytykowanie innych lekarzy przy chorych (powoduje niepewność, niepokój, utratę zaufania, brak współpracy w leczeniu)

• Dyskutowanie w obecności chorego o różnicy zdań (lekarz nie powinien uczyć chorego/laika medycyny)

O błędzie lekarskim należy rozmawiać bezpośrednio z zainteresowanym, jeśli są notoryczne i szkodzą choremu, należy powiadomić Izbę Lekarską.

3. Szacunek dla własnych korporacji (Samorząd Lekarski, Towarzystwa, Rady, itd.)

O szacunku świadczy:

• Uczestniczenie w zebraniach i sposób uczestnictwa, punktualność, mówienie na temat, w tym czasie nie przeszkadzać mówiącym

• Myślenie tylko o sobie, swoim czasie i wygodność to tzw. „arogancja profesorów” w stosunku do młodych lekarzy/studentów

• Przyjmowanie godności zawodowo - społecznych pochodzących z wyboru (dziekan, prezes, rzecznik) związanych z dodatkową pracą i odpowiedzialnością

4. Szanowanie i przestrzeganie własnego kodeksu etycznego

Najbardziej widoczną cechą lekarza jest jego zachowanie wobec pacjenta.

Im wyższa pozycja w społeczeństwie, tym wyższe wymagania etyczne.

Gdy sami nie dopełniamy uświęconych tradycją obyczajów, tracimy swoją pozycję w oczach społeczeństwa.

SEMINARIUM: 3

Postępowanie pracownika Ochrony Zdrowia uwarunkowane wiedzą, obowiązkiem etycznym (motyw wewnętrzny), prawem (przymus + naruszenie zasad etycznych)

Kodeksy:

• Karny i Cywilny

• Administracyjny

• Wykroczeń

Ustawy:

• O zawodzie lekarza

• O odpowiedzialności zawodowej

Inne:

• Zarządzenia, okólniki, instrukcje

Aborcja dozwolona jest w Polsce w następujących sytuacjach:

• Ciężkie wady płodu

• Ciąża w wyniku gwałtu

• Zagrożenie życia dla matki

Wina umyślna:

1. Bezpośrednia - zamiar popełnienia czynu

2. Pośrednia - niezdawanie sobie sprawy - lekkomyślność

Wina - działanie niezgodne z prawem, z zasadami etycznymi; niewłaściwe zachowanie

Obiektywnie - niezgodność:

• Z przepisami prawa

• Z zasadami etycznymi

• Z obowiązkiem ostrożności - działanie wbrew woli pacjenta, odmowa pomocy, błąd sztuki

Subiektywnie

• Ujemna ocena postępowania lekarskiego (niezgoda z obowiązkami)

• Wina dotycząca techniki medycznej (niewiedza, nieostrożność, niedbałość, nieuwaga)

• Wina nie dotycząca techniki medycznej (nieuprzedzenie o ryzyku, eksperyment z ryzykiem)

Czynniki decydujące o ustaleniu winy:

• Staranność

• Zaniedbanie

• Rzetelność

• Zła organizacja pracy

Błąd lekarski = medyczny:

• Diagnostyczny (przez zaniedbanie, w rozumowaniu)

• Techniczny

• W leczeniu

• W zapobieganiu

• W orzekaniu

Najczęstsze przyczyny błędu diagnostycznego:

• Wywiad - źle zebrany, zlekceważony

• Niedokładne zbadanie, niezbadanie

• Nadmierna pewność siebie

• Zbyt duże zaufanie do wcześniejszych spostrzeżeń

• Bezkrytyczne opieranie się na ocenach innych lekarzy

• Zawierzanie jedynie badaniom dodatkowym

Kiedy lekarz jest gwarantem pomocy?

• Etatowi lekarze

• Kontraktowi lekarze

• Prywatnie praktykujący (w stosunku do pacjentów, których leczenia się podjęli)

Konieczna świadomość konieczności udzielenia świadczeń w ramach kompetencji.

SEMINARIUM: 4 Problem korupcji w ochronie zdrowia.

Korupcja:

• Działalność nielegalna, nieetyczna, bądź niewłaściwie wykonywana dla własnych korzyści

• Działalność polegająca na wykorzystaniu połączonej roli w sektorze publicznym prywatnych korzyści, będąca w sprzeczności z interesem publicznym

• Nadużywanie władzy publicznej dla korzyści prywatnych

Typy:

• Łapówkarstwo

• Kradzież

• Protekcja

• Kupczenie wpływami

Przyczyny korupcji:

• Zatarcie wartości dobra wspólnego

• Brak poszanowania dla własności publicznej

• Przedkładanie interesu indywidualnego nad publicznym

• Niechęć do państwa

• Słabość państwa w egzekwowaniu prawa

• Konsumpcyjne podejście do życia

• Odstępowanie od zasad etyki

Działania antykorupcyjne składają się z 3 elementów:

1. Rozpoznawanie zjawiska korupcji

2. Zapobieganie korupcji

3. Zwalczenie korupcji

Korupcja w ochronie zdrowia:

Dwa rodzaje uzyskiwania korzyści:

• Związane ze zdrowiem korzyść chorego

• Niezgodna z zasadami postępowania korzyść pracownika ochrony zdrowia. Straty lub korzyści placówki ochrony zdrowia, gdzie lekarz świadczy usługę

Odrębny i zróżnicowany osąd w poszczególnych przypadkach.

Charakter i formy korupcji w służbie zdrowia

• Korupcja mająca cel ogólnomedyczny na poziomie finansowania i dystrybucji śródfinansowych dla służby zdrowia i placówek naukowych

• Korupcja w relacji lekarz - pacjent

• Korupcja w relacji przemysł medyczny - lekarz

„Daję, bo takie są oczekiwania lekarzy”. „Daję, bo wszyscy tak robią.”

Łapówka czy wdzięczność?

• Łapówka za: dobrą opiekę, wejście w kolejkę, zwolnienie lekarskie, rentę inwalidzką. Korupcja zakazana prawem.

• Wdzięczność: człowiek, który ma ochotę się odwdzięczyć, ma do tego prawo. Dowód wdzięczności: mała, niewielka wartość materialna, czyste intencje, po leczeniu, po zakończeniu pewnego etapu leczniczego.

Upominki od firm farmaceutycznych ogólnie akceptowane:

• Niedrogie artykuły biurowe

• Prezenty

• Skromne dowody gościnności w czasie spotkań, zjazdów

Przyczyny korupcji w ochronie zdrowia:

• Nieprecyzyjne zasady finansowania

• Brak nadzoru

• Niskie płace

• Ograniczenia budżetowe

• Presja na uzyskiwanie świadczeń

• Niewłaściwa alokacja środków

• Nie egzekwowanie odpowiedzialności za niewłaściwe postawy

• Wartości moralne każdego człowieka

SEMINARIUM: 5 Zagadnienia etyczne w prokreacji.

Pro - choice - wolność wyboru kobiety ważniejsza od życia; matka gdzieś porzuca dziecko - nie można adoptować bez zrzeczenia się praw rodzicielskich - ludzie nie chcą adopcji starszych dzieci, kobieta ma prawo wyboru.

Pro - life - bezwzględne szanowanie życia ludzkiego od momentu poczęcia (nienaruszalność życia dziecka); przeciw aborcji: ponoszenie konsekwencji, szeroki zakres antykoncepcji, od poczęcia zarodek jest człowiekiem, adopcja po urodzeniu.

SEMINARIUM: 6 Zagadnienia etyczne związane z eutanazją.

Dystanazja - utrzymywanie przy życiu człowieka wyłącznie dzięki stosowaniu ciągłemu środków nadzwyczajnych.

Eutanazja - z gr. Dobra śmierć; wg prawa polskiego: zabicie człowieka na jego żądanie i pod wpływem współczucia dla niego i przerwania jego cierpienia.

1. Bierna - nieuzasadnione medycznie zaprzestanie leczenia w celu przyspieszenia zgonu, motywowane współczuciem dla cierpiącego

2. Czynna + bierna - działanie lub wstrzymanie się od działań powodujące śmierć z samej swej natury lub dokonane w intencji spowodowania śmierci w celu eliminacji wszelkiego bólu.

Ortotanazja - zaprzestanie ciągłego stosowania środków nadzwyczajnych (dystanazji) nie jest równa eutanazji biernej. Brak dwóch elementów:

1. Działania nie są medycznie uzasadnione

2. Celem zaprzestania stosowania środków nadzwyczajnych nie jest spowodowanie śmierci

Powody, dla których należałoby zalegalizować eutanazję:

• Wolność

• Dobra jakość życia

• Uzależnienie od innych

• Cierpienie rodziny i chorego

• Ekonomia

• Ból

Powody, dla których nie należałoby zalegalizować eutanazji:

• Nadużycia

• Zycie ludzkie nie da się przeliczyc na pieniadze

• Medycyna paliatywna i opieka hospicyjna antidotu na eutanazję

• Można w 95% kontrolować ból

• Opieka nad chorym wyzwala dobro w ludziach

• Zdanie rodziny

SEMINARIUM: 7 Prawa pacjenta.

System paternalistyczny.

System partnerki:

Lekarz ma obowiązek udzielenia pomocy, informacji

Chory ma prawo uzyskania pomocy, informacji

↓

Wspólne podjęcie decyzji, podzielona odpowiedzialność

1948 - USA Powszechna Deklaracja Praw Człowieka

1973 - USA Bill of Rights - pacjent = partner

1998 - RP Karta Praw Pacjenta

1. Pacjent jest też człowiekiem

Życie - godne aż do śmierci

Autonomia - decydowanie o swoim losie

Wolność - wyznawania i wyrażania przekonań

Tolerancja - poszanowanie prywatności

2. Równy dostęp do właściwej opieki medycznej

Równy tylko do świadczeń finansowych ze środków publiczny

Perfekcyjny dla kobiet w ciąży, dzieci, osób starszych i niepełnosprawnych

Właściwy najlepszy możliwy w danych warunkach i okolicznościach

3. Tajemnica lekarska

Obejmuje wszystko o czym się dowiemy z racji wykonywania zawodu

Chronione przepisami prawa o naruszeniu dóbr osobistych

Względne prawo medyczne -> suprema lex salus aegroti/publica

O zwolnieniu z tajemnicy lekarskiej decyduje:

• Zgoda pacjenta

• Zagrożenie zdrowia/życia chorego lub innych osób

• Przepisy prawa (sąd, prokuratura, ZUS, policja)

W koniecznym, ograniczonym zakresie:

• Względy dydaktyczne

• Względy naukowe

4. Informacja

Dotyczy diagnozy, prognozy, możliwych metod leczenia zgodnie z aktualnym stanem wiedzy

Niewiedza nie usprawiedliwia lekarza

Prawda - zawsze? Cała? Prawda zabija czy prawda wyzwala?

Informacja to treść przekazywanego komunikatu

Informacja obiektywna to przekazywanie interpretacji

Informacja jaką lekarz przekazuje choremu to obiektywne dane (liczby, wykresy), zinterpretowane zgodnie z posiadaną przez lekarza wiedzą i preferencjami (przyjmowanymi teoriami, światopoglądami, itp.)

Informowanie to zgoda sądów z rzeczywistością :

Rzeczywiste fakty

Interpretacja, ocena

Sady zależą wieć od :

Aktualnej wiedzy medycznej

Dostępnych metod medycznych

Wykształcenia i uczciwości lekarza

Błędów technicznych, organizacyjnych

Informowanie:

1. Zgodą chorego - wszystkich innych osób, także rodziny

2. Bez zgody chorego - opiekunów prawnych lub rodziców:

• Małych dzieci do 16 lat

• Osób ubezwłasnowolnionych

3. Zgoda domniemana - informacja o osobach nieprzytomnych; lekarz sam decyduje, czy i kogo może poinformować; domyśla się kogo wskazałby pacjent, gdyby mógł.

4. Wiek 16-18 r.ż- zgoda dziecka i rodzica

5. Zgoda na zabieg - profilaktyczny, diagnostyczny, leczniczy

• Niezbędny, korzystny dla chorego

• Zgodny z prawidłami sztuki lekarskiej

Zabieg nie może być groźniejszy niż choroba (dotyczy ryzyka zabiegu, a nie błędów w sztuce)

6. Zgoda ważna = świadoma

1. Wyrażona po poinformowaniu o potrzebie, sposobach, zakresie, ryzyku, skutkach zabiegu oraz jego zaniechania

2. Wyrażana przez osobę w pełni władz umysłowych i pełnoletnią lub przez jej rodzica/opiekuna prawnego (dzieci do 16rż muszą też być poinformowane i zapytane o zgodę)

Świadomy nie będzie pacjent z:

• Gorączką > 40 st

• Ph = 7,1 (śpiączka)

• Wstrząs bólowy, emocjonalny

• Pod wpływem alkoholu

Świadoma odmowa jest wiążąca niezależnie od skutków.

Odmowa zgody na zabieg wyrażona po pełnym poinformowaniu przez osobę pełnoletnią, w pełni władz umysłowych.

Dopuszczalne działanie bez zgody:

1. Koniecznie niezwłoczne udzielenie pomocy lub brak możliwości uzyskania świadomej zgody; zdanie rodziny ma tylko charakter doradczy; przy kolizji woli opiekuna prawnego z opinia lekarską decyduje sąd opiekuńczy/konsylium/ lekarz. Obowiązuje zasada „dobrego samarytanina”

2. Zagrożone dobro społeczne (zgodne z dobrem chorego) -> przymus profilaktyczny, ale na podjęcie leczenia potrzebna zgoda chorego

Choroby weneryczne - obowiązkowe badanie, kara za świadome zakażanie

Gruźlica - obowiązkowe badanie, hospitalizacja, kwarantanna dzieci

Alkoholizm - skierowanie na leczenie odwykowe po orzeczeniu Sądu

---