Koloidy glebowe:1) Koloidy mineralne: a)min. ilaste b) uwodnione tlenki żelaza i glinu

2. Koloidy org.: a) próchnica b) nieswoiste subst. próchnicze. 3. Koloidy org-min.

1)Minerały ilaste- mają budowę płytkową , która jest rezultatem budowy krystalicznej.

W skład struktur krystalicznych wchodzą warstewki :

a) oktaedryczne- forma krystaliczna o zewn. zarysach regularnego ośmiościanu z centralnie zlokalizowanym metalem b) tetraedryczne- forma krystaliczna o zew. zarysach regularnego czworościanu z centralnie zlokalizowanym krzemem. Warstewki te mogą łączyć się w pakiety. Pakiet może zawierać 1 warstewkę oktaedryczną i 1 tetraedryczną - struktura 1:1 , warstewki tu łączą się przez wspólny O2, a pakiety m/ sobą przez mostki tlenowo- hydroksylowe. Wiązanie mostkowe jest trwałe i usztywnia strukturę krystaliczną. Pakiet może też zawierać 1 warstewkę oktaedryczną „zamkniętą” z obu stron warstwami tetraedrycznymi - struktura 2:1, m/ warstewkami tetraedrycznymi i warstewką oktaedryczną wyst. wiązanie przez w2spólny O2. Natomiast m/ pakietami wyst. mostek O2-O2. Wiązanie słabe. Koloidy glebowe o char. minerałów ilastych są o ładunku ujemnym.

W związku z budową krystaliczną minerały dzieli się na 2 grupy: a) z gr. kaolinitu ( stos. 1:1, struktura sztywna , ich sieć krystaliczna nie rozszerza się pod wpływem wody , kationy i woda nie przenikają do przestrzeni m/ pakietowych, zdolność sorpcji jest mała , nie wykazuje skłonności do pęcznienia na mokro i kurczenia się na sucho ) b) Z gr. montmorylonitu ( stos. 2:1, sieć rozszerza się pod wpływem wody , min. te na mokro pęcznieją i kurczą się w czasie wysychania , w przestrzenie m/ pakietowe wchodzą kationy i są tam sorbowane ) c)Minerały z gr. ilitu są większe od montmorylomitu. Pakiety ilitu są mniej rozciągliwe od pakietów montmorylonitu, wykazują mniejszy stopień uwodnienia, mniejszą zdolność sorpcji kationów, mniejszą zdolność pęcznienia i kurczliwości,oraz dyspersji.

Minerały ilaste wyst. w glebach , gdy ich powstawaniu towarzyszy chłód i wilgoć.

W klimatach cieplejszych, podzwrotnikowych i zwrotnikowych, w glebach gromadzą się koloidy min. o char. uwodnionych tl. Al i Fe , są nośnikami ładunków ujemnych ,zmniejszają lepkość gleb, plastyczność.

2)Org. koloidy glebowe - źródłem ich są obumarłe części roślin , martwe ciała fauny, martwe mikroorg. , nawozy org.. W glebach zachodzą przemiany tych subst.

a) szereg prostych przemian chem - utlenianie , hydroliza. b) substrat org. jest rozdrabniany i mieszany z masą gleby ( zmiany w stanie fiz. ) c) rozkład mikroobiol. -przy udziale mikroorg. hetrotroficznych i saprofitycznych. Rezultatem jest całkowita przemiana substratu org. na skutek rozkładu.

Zespół tych procesów to mineralizacja. Może mieć dwojaki przebieg :

1) w warunkach areobowych - przy dobrym napowietrzeniu , zachodzi proces butwienia prowadzący do utlenienia skł. subst. org. Powst. CO2, H2O, siarczany , fosforany, azotany.

2) przy braku tlenu- zachodzą procesy gnicia. Brak O2 jest spowodowany brakiem przewiewności , nadmiernym uwilgotnieniem gleby, na skutek wyczerpania się go przez gwałtowny rozwój mikroorg. areobowych . W rezultacie gnicia powstają : produkty utlenienia, metan, amoniak, siarkowodór , indol, skatol.

Na bazie tych reakcji pojawiają się w glebie 2 gr. subst.

1) nieswoiste subst. próchnicze- stanowią 10-15% martwej subst. organ. obejmują one produkty procesu rozkładu resztek organicznych , a także rozkładu przez mikroorg. glebowe. Chemicznie -to mieszanina węglowodanów ,białek , tł. węglowodorów, zw. pochodnych . Wśród nich są zw. łatwo rozkładane przez mikroorg.(cukry proste)oraz odporne na rozkład (ligniny)

2) Swoiste subst. próchnicze- produkt procesu humifikacji

I etapem jest mineralizacja , potem jest właściwy proces huminifikacji .W I etapie dużą rolę odgrywają reakcje rozpadu , w II - reakcje syntezy zw. prostszych do skomplikowanych wielocząsteczkowych zw. tworzących swoiste subst. próchnicze. Proces humifikacji ( II etap) to proces biochemiczny .Biorą w nim udział enzymy wydzielane przez org. glebowe . Zachodzą reakcje chem. Proces syntezy związków humusowych przebiega równolegle z etapami rozkładu ligniny, węglowodany, produkty metabolizmu mikroorg. i ich martwych komórek. Jednym z produktów jest lignina Związki humusowe powst. na bazie lignin , węglowodanów. Swoiste subst. próchnicze- stanowią 85-90 % martwej subst. organicznej gleby. Tylko 20-25% wyjściowej subst. org. przekształca się w glebie w swoiste subst. próchnicze. Stanowią one kompleks koloidalnych zw. organ. o dużych cząsteczkach i skomplikowanej budowie.

1. kwasy fulwowe- grupa swoistych związków próchniczych. Składają się z kw. krenowych , apokrenowych, hymatomelanowych .Żółte kw. krenowe pod wpływem utleniania zmieniają barwę na brunatną ( pozostałe kw.).Rozpuszcz. w bromku acetylu, w r-rach NaOH w wodzie(wyj. kw. hymatomelanowy) i alkoholach. Nie wytrącają się pod wpł kwasów(wyj.hymatomelanowe).2,0-4,O%N,5%C-kw krenowe i kw apokrenowe;3,5-4,5%N,58-62%C-kw hymatomelanowe. Fulwokwasy zbudowane są ze słabo wykształconego jądra aromatycznego i rozbudowanych łańcuchów bocznych. Działają ochronnie(zapobiegają koagulacji)w stosunku do koloidalnych soli Fe i Al.

2.kwasy huminowe-można wyekstrahować z gleby przy pomocy rozcieńczonych r-rów alkalicznych, a potem wytrącić kwasami mineralnymi w postaci ciemnego żelu. Zbudowane są z jądra aromatycznego, mostków łańcuchowych grup funkcyjnych, Jądro składa się z pierścieni aromatycznych typu fenoli połączonych przez mostki łańcuchowe(-O-,-N=,=NH)ze zw. zaw. azot. Do jadra przyłączone są grupy funkcyjne, karboksylowe, hydroksylowe, fenolowe. Właściwości hydrofilowo-hydrofobowe kwasów huminowych są sterowane przez stosunek aromatycznego jądra o właściwościach hydrofobowych do łańcuchów bocznych o właściw. hydrofilowych. W skład wchodzą kwasy huminowe brunatne i szare. Są nierozpuszczalne w bromku acetylu, rozp. w NaOH i roztworach alkalicznych. Wytrącają się pod wpływem kwasów ;3,5-5,0%N,50-60%C(brunatne),58-62%C(szare).

3.huminy-sole kw huminowych. Są one nieaktywną formą w grupie kwasów huminowych na skutek powiązania z mineralną częścią gleby, są nierozp. w r-rach NaOH i r-rach alkalicznych.

Ilość i jakość próchnicy w glebie określa jej wartość. Próchnica zawiera wszystkie skł odżywcze, które w procesie wolnej mineralizacji udostępnia roślinom. Wykazuje zdolność do zlepiania ziaren glebowych w agregaty oraz utrwalania agregatów powstających w inny sposób. Próchnica wykazuje duże właściwości sorpcyjne. Stały poziom zawartości próchnicy utrzymuje się równoważąc procesy mineralizacji i humifikacji w glebie. W warunkach gleb uprawnych wzrost zawartości próchnicy w glebie może być realizowany przez odpowiednie nawożenie organ., uprawę odpowiednich roślin, utrzymywanie odpow wilgotności gleby. W glebach lekkich czynnikiem sprzyjającym gromadzeniu się próchnicy jest poprawa stosunków powietrzno-wodnych w kierunku wzrostu wilgotności tzn iłowanie, glinowanie.

Właściwości sorpcyjne gleb:

Reakcje powierzchniowe (fizykochemiczne) - zachodzą na granicy fazy stałej, ciekłej i gazowej. Przebieg ich zależy od składu chemicznego faz, od stanu i wielkości powierzchni fazy stałej. Do grupy tej należy zjawisko sorpcji, desorpcji, wymiany m/ roztworem glebowym i fazą stałą gleby.

Sorpcja - zdolność zatrzymywania przez glebę cząstek stałych, par cieczy, a przede wszystkim jonów. Desorpcja - odwrotnie do sorpcji.

Role w intensywności procesów sorpcji i desorpcji odgrywa wielkość powierzchni, na jaka stykają się fazy: stała ciekła i gazowa. Powierzchnia ta rośnie wraz z rozdrobnieniem fazy stałej gleby. Taka sama masa może mieć małą lub dużą pow. , zależnie od rozdrobnienia

Powierzchnia właściwa - miara rozdrobnienia fazy stałej gleby.

Łączna powierzchnia jąka Ma 1 g fazy stałej gleby.

Kompleks sorpcyjny- najbardziej rozdrobniona i o największej pow. właściwej część fazy stałej gleby, wykazująca zdolność sorpcji. To część fazy stałej gleby, złożona z cząstek koloidalnych. Składa się z substancji organicznych (głównie próchnica) Nie organicznych gł. minerałów ilastych oraz połączeni organiczno mineralnych.

*Próchnica ma zróżnicowane zdolności sorpcyjne w zależności od budowy jej cząstek, a głównie od ilości i jakości dróg funkcyjnych,

*zdolności chłonne minerałów ilastych są zróżnicowane zależą od budowy minerału i wielkości ładunku na jego powierzchni

Największą powierzchnię właściwa i zdolności sorpcyjne wśród glebowych minerałów ilastych są w grupie montmorylonitu , najmniejsze w gr. kaolinitu. Wielkość pow. właściwych waha się 800 m2/g do 5 m2/g, a pojemność sorpcyjna od 100 - 300 mmoli (+/100 g minerału).

Rodzaje sorpcji:

Sorpcja mechaniczna - polega na zatrzymaniu dużych cząstek typu zawiesin, które, ze względu na swoją wielkość, Nie są w stanie przeniknąć przez drobne pory glebowe.

Sorpcja fizyczna - związana ze zjawiskami zatrzymania i zagęszczania cząstek (molekuł) gł. na granicy fazy stałej i ciekłej, oraz ciekłej i gazowej. Zdolność ta wynika z istnienia Nie wysycanych wiązań m/cząstkowych u cząstek które ograniczają ciała stałe lub znajdują się na jego krawędziach, a także na pow. cieczy. podlegają jej tylko cząstki związków nie zdysocjowanych, obejmuje też zjawiska zatrzymywania i zagęszczania molekuł wody, pary i gazów w porach glebowych.

Sorpcja chemiczna - polega na wytrącaniu z roztworów glebowych związków w postaci soli nie rozpuszczalnych i zatrzymywaniu ich w glebie. z roztworu glebowego ubywa w takim przypadku, określonego rodzaju jonów, sorpcja chemiczna jonów fosforanowych, wchodząc w reakcje z kationami CA, Fe, Al., tworzą nierozp. fosforany z jednej str. jest to nie korzystne, zmniejsza rozpuszczalność fosforu, a z 2 korzystnie, chroni fosforany przed wymywaniem z gleby (roztwór + roztwór super fosfat> osad plus roztwór/ roztwór + roztwór> roztwór + osad)

Sorpcja biologiczna -polega na pobieraniu przez mikroorg. glebowe pierwiastków odżywczych. Po obumarciu mikroorg. i ich mineralizacji zasorbowane biologicznie składniki wracają do gleby i mogą być pobierane przez rośliny. Sorpcja ważna w glebach lżejszych o słabych kompleksie sorb. oraz w przypadku sorpcji azotów postaci azotanowej, który nie jest zatrzymywany w innych procesach sorpcyjnych. Zaopatrzenie rośliny w skł. odżywcze i zabezpieczenie skł. pok. przed wymyciem kropka

Sorpcja wymienna -polega na wymianie jonów między kompleksem sorpcyjnym i roztworem glebowym. Stan równowagi sorpcyjnej jest labilny (debilny). Gdy rośnie stężenie jonu w roztworze glebowym zaczynają być one sorbowane przez kompleks sorb. do momentu ustalenia się stanu równowagi kropka. W przyp ubytku jonu glebowego, kompleks sorb. dążąc do osiągnięcia nowego stanu równowagi oddaje jony do roztworu (przesunięcia takie stanu równowagi, wyst w okresach nawożenia jak i intensywnego wykorzystania subst . odżywczych z roztworu glebowego przez rośliny w okresie ich wzrostu.

Sorpcji wymiennej podlegają kationy, aniony, a w naszych warunkach nie są sorbowane wymiennie lub tylko w niewielkiej ilości. Wynika to z ujemnego ładunku przeważającej ilości cząstek koloidalnych występujących w naszych glebach.

Jedne kationy są sorbowane łatwiej, a uwalniane trudniej, a inne odwrotnie. W związku z tym uszeregowano je w zależności od „energii wejścia” do kompleksu sorpcyjnego:

Li < Na < NH4 = K+ < Mg < Ca < Al. < Fe < H

„Energia wyjścia” jest odwrotnością szeregu wejścia. Np. kation H łatwo wchodzi do kompleksu s. ale trudno jest z niego usuwany.

Większą energię wejścia maja jony o ujemnej wartości i mniejszym promieniowaniu jonowym (wyj. H). O wejściu lub wyjściu decyduje stężenie jonów.

Kationy wyst. w kompleksie sorpcyjnym- Ca, H, Al., Mg, K, Na.

Pojemność sorpcyjna gleb:

P.s.q. - max. ilość jonów, jaką może zabsorbować określona ilość gleby. Zależy od: ilości i jakości komponentów z których jest zbudowany komplet sorp. gleby.

Pojęcie poj. sorp. wiąże się z sorp. ujemną. Jest to pojemność w odniesieniu do kationów.

Jednostka poj. sorp. -1 cmol(+)/1 kg gleby.

a) większą poj. sorp. wykazują gleby które zawierają w swoim składzie ›cząstek koloidalnych

b) gleby o > poj. sorp. mogą być nawożone większymi dawkami nawozów, z których pobierane są kationy.

c)Gleby o > poj. sorp. powinny być nawożone częściej mniejszymi dawkami nawozów.

Wskaźnik degradacji gleb: % udział H w poj. sorp. : 25 - 40 - b. słaba, 40-45-słaba, 55-70- średnia, 70-85- silna, powyżej 75- b. silna.

Całkowita pojemność sorp.(T) - suma zawartości kat. zasadowych i kwasowości hydrolitycznej: T=H+S [cmol (+) /kg]. Wartość całkowitej sorp. w glebach PL w T w cmol (+)/kg : gleby orne: warstwa orna 4,2-25,3 , podglebie2,5-20,8

Odczyn gleby - stosunek zawartych w niej jonów wodorowych do wodorotlenowych

O kwasowości gleb mówi się wtedy, gdy występuje w niej przewaga jonów wodorowych zawartych w r-rze glebowym jak i zasadowych w kompleksie sorpcyjnym. Uwzględnia się także jony wodoru powstałe w reakcji hydrolizy soli glinu.

Mamy 3 rodzaje kwasowości gleb zależne od siły wiązania jonów wodorowych przez komp.sopcyjny:

* kwasowość czynna - odczyn zawiesiny wodnej gleby wyrażony w jednostkach pH. Kwasowość r-ru glebowego nie jest stabilna, zmienia się wraz porami roku (najwyższa jest latem a najniższa zimą).

* kwasowość potencjalna - obejmuje jony wodorowe, które nie znajdują się w r-rze glebowym. Dzielimy ja na:

- kw.wymienna - kwasowość, jaka wykazuje zawiesina glebowa w r-rze 1molowego chlorku potasu wyrażona w jednostkach pH. Obejmuje jony r-ru glebowego oraz jony wodorowe wyparte z komp.sorpcyjnego przez jony potasowe. Jeżeli w kop.sorpcyjnym jest Al może być on częściowo wypierany przez K tworząc hydrolizujące sole. AlCl podlega hydrolizie.W ten sposób na skutek dysocjacji HCl pojawia się w glebie dodatkowa porcja jonów wodorowych zwiększając kwasowość wymienną.

- kw.hydrolityczna - działając na glebę 1 molowym r-rem KCl nie wypiera się z komp.sorpcyjnego wszystkich jonów H i Al. Część z nich związana jest tak mocno że do ich usunięcia konieczne jest zastosowanie r-ów działających intensywniej i wykazujących zdolności buforowe. Są to r-ry, które maja zdolność utrzymywania w pewnym zakresie stałego pH. Do takich r-rów należy np. hydrolizujący zasadowo octan Ca lub Na. W powstałych zawiesinach oznacza się metoda miareczkowania zawartość jonów wodorowych.

Kwasowość pochodzi od jonów wodorowych r-ru glebowego, wszystkich zabsorbowanych przez komp.sorpcyjny jonów H i Al., a także od jonów H łatwo dysocjujących grup karboksylowych kwasów próchnicznych.

Podział gleb na kategorie, biorąc pod uwagę kwasowość wymienna w jednostkach pH:

< 4,5 -gleby b.silnie kwaśne

4,6 - 5,5 - -ll- kwaśne

5,6 - 6,5 - -ll- lekko kwaśne

6,6 - 7,2 - -ll- obojętne

> 7,2 - gleby zasadowe

W Polsce przeważają gleby o odczynie b.kwaśnym i kwaśnym zjmują one ok.58% powierzchni kraju. Zadecydowało o tym:

-) skały macierzyste gleb w przewadze o charakterze kwaśnym, nie zwierają w swoim składzie pierwiastków alkalicznych lub zawierają b. mało

-) klimat z przewagą opadów nad parowaniem, powodujący wgłębny ruch r-rów glebowych

-)nawożenie mineralne powodujące zakwaszenie gleb i w połączeniu z kwaśnymi emisjami przemysłowymi do atmosfery obniża pH gleb

ODPORNOŚĆ GLEB NA DEGRADACJĘ

Degradacja środowisk należy rozpatrywać w dwóch aspektach :

1) podatność na degradację - na pierwszym miejscu znajduje się atmosf., potem hydrosfera, litosf., biosfera. Kolejność ta wynika z istnienia pewnych mechanizmów odpornościowych w geosferach. Atmosfera ma takich mechanizmów bardzo mało( rozcieńczanie zanieczyszczenia lub jego eliminacja przez sedymentacje, jeżeli zanieczyszcz. ma postać pyłu. W środowiskach wodnych występują procesy samooczyszczania ( gł.rzeki) bardziej odporne na degradacje jest środowisko glebowe, szczególnie gdy jest okryte naturalną szatą roślinną. W takich warunkach potrzebne jest b.wielkie działanie czynnika i długi czas. Wynika to z ochronnego działania szaty roślinnej przed degradacją mechaniczną (erozją) i współdziałanie jej z czynnikami wewnątrzglebowymi przeciw działającymi degradacji fizycznej i chemicznej właściwości gleb. Zabezpieczenie biosfery przed degradacją jest związane z rozrzutem cech osobniczych w populacjach i z wynikającym z tego zdolnościami przystosowawczymi populacji zwierzęcych i roślinnych do zmieniających się warunków środowiskowych.

2) możliwość powrotu danego środowiska do stanu pierwotnego - obserwuje się odwrotność w stosunku do podatności na degradacje. Podmuch wiatru może doprowadzić do znacznego rozcieńczenia substancji zanieczyszczającej, że jej bezpośrednie działanie na atmosf. w określonym miejscu stanie się nie zauważalne. Odcięcie dopływu substancji zanieczysz. lub użyźniających rzekę pozwoli na przywrócenie jej pierwotnego stanu . Gorzej taka sytuacja prezentuje się w zamkniętych zbiornikach wodnych. W środowisku glebowym przełamanie odporności i degradacja wiążą się z b.długim okresem samoodnowienia, który może trwać kilkadziesiąt lat. Środowisko glebowe pozbawione szaty roślinnej wykazuje odporność na degradacje fiz. i chemiczną.

Źródłem odporności gleb na degradację chemiczną są właściwości gleb, określone jako buforowe. Gleby dobrze zbuforowane maja dużą zdolność przeciwstawiania się czynnikom degradującym. Gleby te są odporne na zmiany odczynu. Degradacja chem. gleb wiąże się ze zmianą odczynu pH, a głównie z zakwaszeniem.

Zdolność gleb do opierania się zmianie pH jest b.ważną cechą. Mechanizm tego zjawiska polega na wychodzeniu jonów z KS(kompl.sorbcyjnego) gleby gdy ubywa ich z r-ru glebowego lub wchodzeniu do KS gdy jony wodorowe pojawiają się w nadmiarze w r-rze glebowym. Mechanizm taki zabezpiecza r-ór glebowy przed większymi zmianami pH. Mechanizm ten działa sprawnie wtedy gdy gleba ma odpowiednio pojemny KS, tzn. odpowiednia ilość części koloidalnych. Im koloidów > tym większe zdolności buforowe wykazuje gleba.

Najsilniejsze działanie buforowe wykazuje próchnica, montmorylonit i illit. Ze związków chem. Działanie buforujące wykazują mieszanina kwasu węglowego i kwaśnego węglanu Ca lub kw. ortofosforowego i fosforanu Ca. Zawartość związków Ca w glebie ma duży wpływ na jej właściwości buforowe, które rosną wraz ze wzrostem zawartości Ca. Działanie buforu węglowego w glebie związane jest z obecnością: słabo dysocjującego kw. węglowego, dobrze rozpuszczalnego kwaśnego węglanu Ca/Na/K. W r-rze pojawiają się jony wodorowe, jednoujemne jony wodorowęglanowe i dwuujemne jony węglanowe. Kwaśny węglan ulega rozpuszczeniu.

Nadmiar jonów wodorowęglanowych blokuje dysocjację kw. węglowego . gdy w r-rze pojawi się nadmiar jonów wodorowych, to łączą się one z jonami wodorowęglanowymi w kw. węglowy, który nie dysocjuje z powodu blokady przez wodorowęglany. pH r-ru pozostaje bez zmian.

Bufor ten działa tak długo, dopóki w glebie znajduje się dostateczna ilość kwaśnych węglanów blokujących dysocjacje kw. Węglowego. W przypadku jego wyczerpania bufor przestaje działać w pierwszym rzędzie przeciwko zakwaszeniu. Alkalizacja może być blokowana prze powstanie cząstek wody tak długo jak długo w r-rze będzie kw. węglowy.

W podobny sposób działa bufor fosforanowy, tylko, że w r-rze glebowym musza znajdować się jony HPO₄^2- oraz jony PO₄ ^3- blokujące dysocjację HPO₄^2- na jony H⁺ i PO₄^3-.

Działanie obojętne węglanu Ca jako związku zapobiegającego zakwaszeniu polega na nie odwracalnym strącaniu soli kwasów, które dotrą do gleby. W naszych warunkach klimatycznych, gdy do atmosfera jest skażona przez SOx i NOx i powstają siarczany i azotany Ca, sole o charakterze obojętnym.

W PL opracowano system określania odporności gleb na degradacje (Siuta 1975r.) oparty na założeniu, że o odporności gleb na degradacje decyduje zawartość jonów Ca/Na/K w KS gleby. Wskaźnik ten nie powinien być stosowany do gleb zawierających węglan Ca, bo on wykazuje większą odporność na degradację powyżej przedziału wynikającego z zawartości kationów zasadowych w KS.

Za jednostkę odporności przyjęto zawartość 3 miligramo równoważników kationów zasadowych w KS na 100g gleby.Na podstawie skali można wyliczyć ilość kw. siarkowego, która musiałaby być wprowadzona do gleby, aby wyprzeć z jej KS wszystkie kationy zasadowe.

Mapa odporności gleb na degradację sporządzona w skali 1:1 000 000 , jest 6-cio stopniowa.

I - gleby b.słabo odporne 34%

II - g.słabo odporne 17,3%

III - średnio odp. 20%

IV - odporne 10,3%

V - b.odporne 10%

VI - b.silnie odporne 8,4%( to są gleby o stopniach odporności od 6-10 )

Czynniki uodparniające glebę na degradację o charakterze wewnątrz glebowym :

• skład chemiczny gleb

• zawartość koloidów glebowych oraz właściwości buforowe

• zawartość węglanu Ca

szata roślinna pełni rolę przy zwiększaniu odporności gleb na degradację, ma ona zdolności do pochłaniania i neutralizowania zanieczyszczeń.

Biogeochemiczna odporność gleb na degradację jest to suma odporności wewnątrzglebowej i odporności nadawanej przez roślinność.

Zasolenie gleby -oznaczanie przewodnictwa elektrolitycznego r-ru glebowego.

Zasolenie-pojawienie się w górnych warstwach gleby dużej ilości kationów: Na+,K+, Ca2+, Mg2+ .Pochodzenie kationów: mogą się gromadzić jako pozostałość nawozów mineralnych, które zawierają subst balastowe; pyły pochodzenia przemysłowego ;nagromadzenie się soli min może nastąpić na skutek odparowania z gleby wód służących do nawodnień ;źródłem soli dla gleb przydrożnych i gleb zieleńców miejskich są środki służące do zwalczania śliskości pośniegowej ciągów komunikacyjnych. Połacie naturalnych gleb słonych-nie są użytkowane do celów rolniczych, pokrywa je uboga roślinność halofilna. Na ich przykładzie można zorientować się o nieprzydatności gleb zasolonych dla rolnictwa. Sztuczne zasolenie gleb jest szkodliwe dla środ, bo ogranicza lub uniemożliwia produkcje roślinną. Stężenia: 3000mg soli w 1l wody glebowej-ogranicza prod roślinna,5000mg soli w 1l wody glebowej-utrata aktywności biologicznej przez glebę. Największe obszary gleb wtórnie zasolonych leża w strefach klimatów pół suchego i suchego. Przyczyny zasolenia: nawadnianie pól uprawnych prowadzone w cel zwiększenia plonów, w wyniku zwiększonej transpiracji wody przez rośliny i parowania z gleby doszło do wzrostu koncentracji soli w wierzchnich poziomach glebowych. Naturalne ekosystemy półpustynne i pustynne wykazują sumaryczną transpiracje i parowanie w granicach100-200mm na rok. sztuczne nawodnienia powodują wielokrotne przekraczanie tych wartości osiągając 6000mm/rok. szkodliwość zasolenia gleb polega na ujemnym wpływie na: właściwości gleby , wzrost i plonowanie roślin. W glebie zasolonej wyst niekorzystna wymiana jonowa m/kompleksem sorpcyjnym a r-rem glebowym; kationy dwuwartościowe zostają wypierane z komp. sorpc, Sorpcja ich miejsce zajmują kationy jednowartościowe(gł Na)Niszczy on strukturę gleby; powoduje to brak przepuszczalności wodnej wierzchnich poziomów gleb i ich zabagnienie. Nadmierna ilość soli w r-rze glebowym może powodować niekorzystne procesy: obniżenie potencjału wody glebowej i utrudnienie jej pobierania, aż do suszy fizjologicznej lub plazmolizy, wzrost ciśnienia osmotycznego roztworu: utrudnione pobieranie skł pok, akumulacja niektórych jonów do poziomu toksycznego dla roślin. Zasolenie gleby powoduje :uszkodzenia kiełków roślin, karłowatość pędów, zahamowanie wzrostu, żółknięcie liści, słaby rozwój systemu korzeniowego, spadek plonów. *Fasola-najbardziej wrażliwa na zasolenie, przy przewodnictwie r-ru glebowego równym 1,5mS cm-1 wykazuje spadek plonu o 10% a przy 3,6mS cm-1 o 50% *jęczmień-najbardziej odporna roślina, dobrze znosi zasolenie, przy przewodnictwie r-ru 8,0mS cm nie reaguje spadkiem plonu *pszenica-odporna na zasolenie; jęczmień i pszenica -wrażliwe w okresie kiełkowania, przewodnictwo nie powinno przekraczać 4-5mS cm

---