Geologia, geomorfologia i gleboznawstwo.

Wietrzenie, proc eoliczne, fluwialne, glacjalne , skały osadowe - typy, cechy rozpoznawcze, przykłady itp.

Wietrzenie.

Wietrzeniu ulegać mogą skały magmowe.

Procesy fizyczne - zmiana struktury i tekstury skały. Przyczyny: siły grawitacji, zmiany temp., zamarzanie wody, wiatr, korzenie roślin.

Przykładem wietrzenia fizycznego są obrywy skalne, które staczając się po stokach same się rozkruszają, równocześnie rozdrabniając napotkane po drodze odłamki skał ; rozcieranie powodują również odłamki skalne niesione przez wiatr.

Temp. - jej zmiany w cyklach dobowych i rocznych w sposób nieuchronny rozdrabniają skały.

Zamarzająca woda - rozszerzając się rozkrusza nawet najtwardsze minerały.

Korzenie roślin - procesy związane ze wzrostem ich grubości.

Rozkruszony materiał może pozostawać na miejscu lub może być przenoszony przez wodę lub wiatr. Podczas przenoszenia rozkruszone cząstki mogą ulegać procesom obtoczenia i wygładzenia. W przypadku transportu wodnego zachodzą w nich pewne zmiany chemiczne. Okruchy skalne podlegają również segregacji.

W miejscu depozycji skał powstają skały osadowe okruchowe luźne - piaski, gliny, iły, gruz skalny, żwir, pył (muł)

Gdy sk. osadowe okruchowe luźne pod wpływem ciężaru naległych warstw ulegną sprasowaniu i zlepieniu powstają skały osadowe okruchowe zbite (proc. zwany diagenezą) - piaskowce, pyłowce, iłowce.

Procesy chemiczne - zmiany mineralogiczne w sakle, struktura staje się luźniejsza, powstałe związki są łatwiej rozpuszczalne.

Reakcje zachodzące pod wpływem wody lub roztworów wodnych o charakt.. kwasów i zasad.

Reakcje: rozpuszczania, hydrolizy, hydratacji, karbonatyzacji, kaolinizacji, procesy utleniania i redukcji czy proces desilikacji.

W zbiornikach wodnych powst. roztwory soli, a z nich skały osadowe chemiczne - tzw. ewaporaty. Przykłady: skały krzemianowe, żelaziste, węglanowe, fosforanowe.

Skały osadowe organogeniczne - pochodzenia naturalnego, czyli sk. pchodzenia zwierzęcego (zoogeniczne) - wapienie oraz sk. pochodzenia roślinnego (fitogeniczne) - torf, węgiel brunatny, węgiel kamienny.

Rozpoznawanie sk. Osadowych.

* skały osadowe okruchowe

Struktury dzielimy ze względu na:

1. wielkość ziarn wyst. w przewadze w danej skale: - kamienisto-żwirowa (psefitowa) śr. Ziarn > 2mm ; -piaszczysta (psamitowa) 2-0,1 mm ; -pyłowa (aleurytowa) 0,1-0,01 mm ; -ilasta (pelitowa) <0,01 mm

2. kształt ziarn: -ostrokrawędzista ; -obtoczona

3.wzajemny stosunek wielkości ziarn: -równoziarnista ; -różnoziarnista

Tekstury:

1. ze wzgl. na ułożenie: -bezładna ; -warstwowa

2. ze wzgl. na wypełnienie: -zbita ; -porowata

*skały chemiczne

Struktury:

1. ze wzgl. na wielkość kryształów: -gruboziarnista ; -średnioziarnista ; -drobnoziarnista

2. ze wzgl. na stosunek wielkości ziarn: -równoziarnista ; -różnoziarnista tekstury jak u osadowych

*Skały biochemiczne: skał okruchowych

Struktury:

1. bimorficzna - dostrzegamy gołym okiem szczątki roślinne lub zwierzęce

2. detrytyczna - nie można rozpoznać szczątek organizmów gołym okiem

Procesy eoliczne - są one egzogeniczne. Wywoływane przez wiatr.

-deflacja - proces wywiewania cząstek niespojonych materiały skalnego, może powodować odsłonięcie litej skały

- transport, segregacja

- akumulacja, depozycja - osadzanie się w miejscy, gdzie wiatr traci energię

Skały eoliczne: piaski wydmowe, less.

Korazja - rzeźbienie skał, zmiana struktury skał litych. W efekcie tego proc. Mogą powstawać tzw. Grzyby skalne.

Procesy fluwialne - powodowane energią wód płynących.

-rozpuszczanie lub odspajanie materiału skalnego - erozja denna i brzegowa

-transport produktów w dół rzeki (zgodnie z nachyleniem terenu)

-akumulacja osadów na obszarach, gdzie nurt traci szybkość (ujścia czy zakola rzek)

Eluwia rzeczne - szczególnie intensywne wymywanie w czasie wezbrań i wylewów, następnie osadzanie się zawiesin w dolinach rzecznych (powst. Gleby zwane madami)

Procesy deluwialne - w terenach pagórkowatych, w czasie obszarowych spływów wód: roztopy wiosenne, intensywne opady - wymywanie cząstek skał i gleb z podłoża, ich transport i osadzanie u podnóża pagórków bądź w zagłębieniach terenu.

Ruchy masowe - przemieszczanie się na ogół wilgotnych mas po stabilnym podłożu (np. po litej skale)

*spełzywanie - objawia się „zmarszczkami” na powierzchni stoku.

*spływ błotny - podczas roztopów, powierzchnia nagrzana słońcem staje się półpłynna, spód jest zamarznięty i po nim przemieszcza się masa wierzchnia

*osuwisko - osunięcie się całego stropu skalnego

Wybrzeża morskie:

-wysokie: fiordy (wyrzeźbione przez lodowiec, głębokie rynny pomiędzy wysokimi skałami) , klify ,

-niskie: skier (szkier), dalmatyńskie, mierzejowe, magmowe.

Zlodowacenia - na skutek deficytu ciepła, tworzą się lądolody (lodowce kontynentalne)

Lodowce górskie: alpejskie - z jednym „jęzorem” lodowca ; himalajskie - wieloczłonowe.

Zlodowacenia - morfologiczna działalność lodowca

-niszczenie skał podłoża

-transport

-akumulacja

---