BHP i ergonomia.

Wykłady

Dr inż. Mariusz Kapusta

Opracowanie: Agnieszka Głaz,
Karolina Jaworska.

Wykład 1. 26.02.2013

Misja BHP

Dąży do poprawy bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników, optymalnego wykorzystania zdobyczy technicznych i technologicznych, racjonalnego wykorzystania wiedzy i nauki w celu ograniczenia uciążliwości pracy w oddziaływaniu na ludzi i na środowisko.

BHP to ogół działań podejmowanych przez kadrę pracowniczą, zakładem pracy w zakresie problemów związanych z wypadkami i chorobami zawodowymi.
-komórka organizacyjna w zakładzie pracy,
-bezpieczeństwo pracy
- higiena pracy

Cele BHP

- ograniczenie liczby wypadków spowodowane czynnikiem ludzkim

- skuteczne przeciwdziałanie katastrofom i indywidualnym zdarzeniom

- ograniczenie skali chorób zawodowych

- skuteczne egzekwowanie przepisów prawa w dziedzinie BHP w przedsiębiorstwach

- dostosowanie rozwiązań prawnych do potrzeb skutecznego stosowania BHP

Bezpieczeństwo pracy - działania techniczne, organizacyjne i ekonomiczne których celem jest zapobieganie zagrożeniu wypadkiem, a także zmniejszeniu liczby wypadków zaistniałych mimo działań zapobiegawczych.

Higiena pracy - jest to nauka zajmująca się badaniem wpływu czynników szkodliwych występujących w środowisku pracy na organizm pracownika, obejmujący działania techniczne, organizacyjne i ekonomiczne zapobiegające zachwianiu zdrowia.

1. System bezpieczeństwa pracy - zespół działań organizacyjnych mający na celu stworzenie warunków bezpiecznej pracy w zakładzie

2. Profilaktyka - działania mające na celu zapobieganie niekorzystnym zjawiskom.

3. Niebezpieczeństwo - jest to odejście od przyjętych norm i stworzenie niebezpiecznej sytuacji w wyniku czego może powstać szkoda

4. Zagrożenie - jest to sytuacja niebezpieczna w której występujący obiekt może doznać szkody w uaktywniającym się niebezpieczeństwie

5. Wypadek - jest to nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, mające związek z pracą

6. Choroba zawodowa - ujęta w wykazie chorób spowodowanych działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia, której uległ pracownik na skutek wykonywania pracy w niekorzystnych dla zdrowia środowisku (występuje 26 chorób zawodowych)

7. Ergonomia - jest to nauka zajmująca się układem człowiek-maszyna oraz człowiek-środowisko, określa ona warunki dostosowujące te układy do potrzeb człowieka.

Zagrożenie zjawiskiem które w ujęciu czasowym wyprzedza wypadek (chorobę zawodową) zachodzącą w sytuacji zwiększonego prawdopodobieństwa zaistnienia utraty zdrowia lub życia, albo innych cenionych przez człowieka wartości. Profilaktyka wypadków przy pracy w świetle powyższego to w istocie zapobieganie zagrożeniom.

Zagrożenie bezpośrednie - ma miejsce, gdy między człowiekiem a jego otoczeniem może dojść do wymiany energii o natężeniu większym niż może przyjąć człowiek bez skutków dla własnego zdrowia lub życia. (dostęp tlenu, ciepło, pokarm)

Prawdo geologiczne i górnicze ustawa z dnia 9.06.2001

1. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie zagrożeń naturalnych w zakładzie górniczym (14 czerwca 2002)

2… Ty powinnaś mieć ;p

3. rozporządzenie ministra gospodarki z dnia 28.06.2002 w sprawie bezpieczeństwo i higieny pracy prowadzenia ruchu oraz specjalistycznego zabezpieczenia przeciwpożarowego w odkrywkowych zakładach górniczych wydobywających kopalinę pospolitą.

4. rozporządzenie ministra gospodarki z dnia 28.06.2002 w sprawie bezpieczeństwo i higieny pracy prowadzenia ruchu oraz specjalistycznego zabezpieczenia przeciwpożarowego w podziemnych zakładach górniczych.

- zagrożenia naturalne - energia mająca swoje źródło w naturalnym środowisku (wstrząsy sejsmiczne, temparatura)

- zagrożenia osobowe tworzą niekontrolowane skutki siły mięśni oraz ciążenia organizmu (uderzenie, potknięcie)

- zagrożenia techniczne (?albo termiczne)- energia w środowisku technicznym lub emitowana w procesach technologicznych

Podział zagrożeń w środowisku pracy (wywołane niebezpieczną energią), klasyfikacja I

- elektryczne

- kinetyczne

- chemiczne

- promieniotwórczy

- termiczne

Klasyfikacja II

- powodujące wypadki przy pracy

- powodujące choroby zawodowe

• system ochrony pracy - są to gwarancje prawne określające relacje pomiędzy uczestnikami procesów pracy ze szczególnym uwzględnieniem interesów pracowników (kodeks pracy lub rozporządzenia). W systemie pracy przedmiotem chronionym jest człowiek, jego życie i zdrowie
  W systemie pracy występują - pracodawca, pracobiorca, wyposażenie techniczne oraz środowisko pracy z charakterystycznymi dla każdego zawodu warunkami.

Człowiek jest przedmiotem ochrony!

NDS - czynniki szkodliwe dla zdrowia w środowisku pracy; Dz.U. 2002 Nr 217, poz. 1833

1. najwyższe dopuszczalne stężenie (NDS) jest to zawartość średnia ważone stężenie, którego oddziaływanie na pracowników w ciągu ośmiogodzinnego, dobowego i przeciętnego tygodniowego wymiaru czasu pracy, przez okres jego aktywności osobowej nie powinno spowodować ujemnych zmian w jego stanie zdrowia i jego przyszłym pokoleniom

NDS:

- Najwyższe dopuszczalne stężenie chwilowe NDSCh to wartość średnia stężenia, która nie powinna spowodować ujemnych zmian w stanie zdrowia pracownika jeżeli występuje w środowisku pracy nie dłużej niż 15 min i nie częściej niż 2 razy dziennie w czasie zmiany roboczej w odstępstwie czasu nie krótszym niż 1h.

- najwyższe dopuszczalne stężenie pułapowe NDSP jest to wartość stężenia które ze względu na zagrożenie zdrowia lub życia pracownika nie może być w środowisku pracy przekroczone w żadnym momencie

Podział zagrożeń na czynniki:

1. Czynniki niebezpieczne

- zagrożenia elementami ruchomymi

- zagrożenia elem ostrymi

- zagrożenia przy przemieszczeniu się

- zagr przy porażeniu prądem elektrycznym

- zagr poparzemiem

- zagr pożarem/ wybuchem

2. Czynniki szkodliwe i uciążliwe
   - fizyczne (oświetlenie, hałas, mikroklimat)
   - chemiczne
   - biologiczne
   - psychofizyczne (obciążenie statyczne, ruchowe i psychiczne)

Oddziaływanie czynników uciążliwych może utrudniać pracę lub obniżać zdolność jej wykonywania, nie powodując jednak trwałego pogorszenia stanu zdrowia człowieka.

Czynniki niebezpieczne (urazowe) - działają w sposób nagły, mogą spowodować u człowieka uraz (wypadek przy pracy). Do tej grupy zaliczamy kilka podstawowych typów zagrożeń:

1. Zagrożenia elementami ruchomymi i luźnymi

2. Zagrożenia elementami ostrymi i wystającymi

Podział zagrożeń na czynniki:

- niebezpieczne - prowadzą do urazu (wypadku przy pracy)
- szkodliwe dla zdrowia - prowadzą one do choroby
- uciążliwe

1. … ?

2. … ?

3. jest zagrożenie związane z przemieszczeniem się ludzi

4. zagrożenie porażeniem prądem elektrycznym

5. zagrożenie poparzeniem

6. zagrożenia pożarem lub/i wybuchem

1. Czynniki fizyczne - jest to hałas (ustalony, nieustalony, infradźwięki, ultradźwięki), mikroklimat (zimny, gorący, umiarkowany), promieniowanie optyczne (widzialne, podczerwone, UV), promieniowanie jonizujące, promieniowanie laserowe, pole elektromagnet, pyły przemysłowe, wibracja (drganie mechaniczne)

2. Czynniki chemiczne:

1. Działające na organizm ludzi

- substancje toksyczne

- substancje drażniące

- substancje uczulające

- substancje rakotwórcze

- substancje mutagenne

- substancje upośledzające układ rozwojowy

3. czynniki biologiczne - mikroorganizmy roślinne i zwierzęce (bakterie, wirusy, grzyby, pierwotniaki i wytwarzane przez nie toksyny i alergeny)

4. Podział w zależności od rodzajów działania na organizm człowieka:

- przez drogi oddechowe (statyczne, dynamiczne)

- obciążenie psychonerwowe

5. Czynniki związane z organizacją pracy:

- system organizacji (kompetencje, organizacja zakładu pracy, organizacja bezpieczeństwa, obowiązki)

- przebieg pracy (regulacja zadań cząstkowych, podział i przydział robót, struktura pracy, zarządzanie zakładem pracy, infrastruktura)

- aspekty socjologiczne (charakter pracy, relacje osobowe, komunikowanie się, współdecydowanie)

6. względy osobowe jako czynniki zagrażające to brak kwalifikacji, umiejętności, doświadczenia, motywacji, predyspozycji fizycznej i zdrowotnej, intelektualnej

WYKŁAD II 5.03.2013

(ciąg dalszy poprzedniego)

Substancje i preparaty niebezpieczne ( karta chorób)- Dz. U. 3.09.2002

1. Zakres działalności nadzoru górniczego:

- Nadzór WUG obejmuje wszystkie zakłady górnicze w całej Polsce, oprócz WUG funkcjonuje 10 okręgowych Urzędów górniczych.
2. Cele strategiczne dot. BHP na 2010- 2014
- ograniczenie liczby wypadków, spowodowanym czynnikiem ludzkim;
- ograniczenie liczby wypadków i niebezpiecznych zdarzeń, w związku z wyrobami stosowanymi w górnictwie,
- skuteczne egzekwowanie przepisów prawa w dziedzinie BHP w górnictwie,
- dostosowanie rozwiązań prawnych do potrzeb skutecznego zarządzania BHP w górnictwie,
- utrzymanie służb ratownictwa górniczego.

Liczba wypadków ogółem ( śmiertelne i nieśmiertelne) w 2011r stanowi 103,2% wszystkich zaistniałych wypadków w 2010r

Główne przyczyny wypadków ciężkich i śmiertelnych w 2011:

1. Przyczyny związane z ruchem maszyn i urządzeń
   - przebywanie pracowników wyrobisku transportowym podczas sprowadzania transportu,
   - wykonywanie prac przy przenośnikach taśmowych przy braku zabezpieczenia stany wyłączenia lub będących w ruchu,
   - prowadzenie przewozu koleją podziemną niezgodnie z regulaminem.

2. Przyczyny górnicze:
   - przebywanie w sąsiedztwie niezabezpieczonego stropu i ociosów,
   - zapalenia metany i pożary,
   - tąpnięcia

3. Inne:
   - niewłaściwa organizacja pracy przy remontach, montażu i demontażu maszyn, urządzeń i instalacji,
   - prowadzenie robót strzałowych niezgodnie z podstawowymi zasadami, dotyczącymi organizacji ich wykonania,
   - praca pod wpływem alkoholu.

Główne grupy przyczynowe 2011 [%] :
- potknięcie, poślizg, upadek 27,3
- spadnięcie, stoczenie, obsunięcie się mas/ brył skalnych, oberwanie się skał ze stropu i skał z ociosu 19,3
-spadnięcie, stoczenie się innych przedmiotów 9,4
- kontakt z przedmiotem transportowym 9,1

Σ 65,1 % wszystkich wypadków.

Liczba osób narażonych w górotworze:
1. Zagrożenie pyłowe 36 tys.
2. Zagrożenia hałasem 26 tys.
3. Zagrożenia klimatyczne 10 tys.
4. Zagrożenia wibracją 3 tys.

Nadzór i kontrola
Szczególnym nadzorem i kontrolą pracowników nadzoru górniczego są:
1. Miejsca i stanowiska pracy, gdzie występuje kumulacja zagrożeń naturalnych,
2. Adaptacja zawodowa pracowników nowo przyjętych,
3. Jakość szkoleń pracowników w zakładach górniczych,
4. Egzekwowanie rzetelności kontroli wewnętrznych, przeprowadzonych przez osoby kierownictwa i dozoru ruchu górniczego, w tym służb bhp,
5. Organizacja pracy i stan techniczny urządzeń transportowych.

WYKŁAD III 12.03.2013

Zagrożenia w środowisku pracy.

1. Gazy kopalniane

Powietrze atmosferyczne- mieszanina gazów i par o zróżnicowanej zawartości chemicznej poszczególnych gazów. Typowy skład chemiczny powietrza suchego jest następujący:

- węglowodory C_xH_y;
- Radon ²²²rn
- wodór H_2,
- siarkowodór H₂S;
- SO2 wydzielające się w kopalni
- tlenki azotu: NO, NO2, N2O4, N2O5;
- CO;
-CO2;
-Metan CH4.

Gazy wydzielające się w kopalniach są wynikiem:
- wydzielania się gazów ze złoża i skał otaczających,
- powstawania w czasie pożarów, wybuchów metanu i pyłu węglowego,
- powstawanie przy robotach strzelniczych, pracy silników spalinowych,
- powstawanie radonu przy rozpadzie radioaktywnych pierwiastków, występujących w złożach i skałach.

Duszące	Wybuchowe	Trujące	Obojętne
CO2	CO H2S H2 CxHy CH4	CO H2S NO2 SO2	O2 N2 H2 CxHy CH4

1. CO

- gaz bez barwy, smaku i zapachu

- 250-300 x szybciej łączy się z hemoglobiną, przez co nie ma przenoszenia tlenu z płuc do tkanek

- lżejszy od powietrza

- występuje w gazach pożarowych, przy niecałkowitym spalaniu węgla, drzewa

2. H2S
   -gaz bezbarwny, zapach zgniłych jaj;
   - powoduje porażenia ośrodka oddechowego, utratę przytomności;
   - cięższy od powietrza,
   -wydziela się podczas gnicia substancji organicznej,
   - rozpuszcza się w wodzie.

3. NO2

- barwa żółto-brązowa, ostry zapach

- NO2 po połączeniu z wydzieliną błon sluzowych tworzy kwas azotowy, powodujacy poparzenie pęcherzyków płucnych, naczyń włosowatych płuc, błon śluzowych oskrzeli i tchawicy

- cięższy od powietrza

- występuje podczas powstawania MN? :P podczas pracy maszyn spalinowych

4. SO2
   -bezbarwny, drażniący zapach, kwaśny smak;
   - SO2 po połączeniu z wydzieliną błon śluzowych tworzy kwas siarkowy, który działa żrąco na błony śluzowe ( objawy: kaszel, obrzęk płuc),
   - występuje podczas pożarów, urabiania skał zasobnych w siarkę,
   - cięższy od powietrza.

5. CO2
   - bezbarwny, bezzapachowy, smak słabokwaśny,

- cięższy od powietrza
- dopuszczalne stężenie CO2 % obj.= 1%
a) stężenie większe od 2%obj. Powoduje zaburzenie czynności oddechowych,
b) stężenie większe od 4%obj. Powoduje bóle, zawroty głowy, szum w uszach
c) stężenie CO2 przy zawartości 5% obj powoduje przyspieszenie i pogłębienie oddychania
d) stężenie CO2 przy zaw 8% - duszności
e) stężenie > 8% - utrata przytomności, sinica, porażenie oddychania

6. O2
   - bezbarwny, bez smaku i zapachu;
   a) przy stężeniu 17% obj. Pojawiają się zawroty głowy
   b) przy zawartości tlenu 16-12% obj. Człowiek jest niezdolny do wykonywania wysiłku fizycznego, pojawiają się zaburzenia koordynacji ruchowej;
   c) przy stężeniu 11- 6% obj. Mdłości, wymioty, utrata przytomności, śpiączka.

7. H2

- baz bez barwy i zapachu

- lżejszy od powietrza

- wydziela się w ładowaniach akumulatorów elektrycznych podczas ich ładowania

POWIETRZE KOPALNIANE
I. Ilość powietrza, doprowadzona do wyrobisk powinna zapewniać utrzymanie w tych wyrobiskach wymaganego składu powietrza i temperatury,
II. Wszystkie dostępne wyrobiska i pomieszczenia przewietrza się w taki sposób, Aby zawartość O2 w powietrzu nie była mniejsza niż 19% obj

METAN- jest pierwszym i najprostszym węglowodorem nasyconym szeregu węglowodorów alifatycznych. Jest bezbarwnym, bezzapachowym i lżejszym od powietrza gazem. Charakterystyczną jego własnością jest palność i zdolność do tworzenia mieszaniny wyb.... z powietrzem. W przedziale do 5% koncentratu metanu w powietrze wypala się on w zetknięciu ze źródłem termicznym. W przedziale 5- 15% tworzy on a powietrzem silnie wybuchową mieszaninę.

Ze względu na wypieranie przez każde 5% metanu 1% O2 niezbędnego do spalania:
- koncentracje pow. 15% CH4 są niepalne.
Najsilniejszy wybuch następuje przy zawartości metanu w powietrzu 9,5%, a najłatwiej zapala się mieszanka o zawartości 7-8% CH4.

Temperatura zapłonu wynosi od 650 do 750stC . Uzależniona jest od czynnika zapalającego, sposobu zapalenia, stężenia metanu w powietrzu, ciśnienia i temparatury.

ZAGROŻENIA METANOWE:

- ustala się dwie kategorie zagrożenia metanowego w podziemnym zakładzie wydobywającym sól.

a) WĘGIEL KAMIENNY
Udostępnione pokłady lub ich części zalicza się do:
1) pierwszej kategorii zagrożenia metanowego, jeżeli stwierdzono występowanie metanu pochodzenia naturalnego w ilości od 0,1 do 2,5 m3/Mg, w przeliczeniu na czystą subst. Węglową,
2)drugiej kategorii zagrożenia metanowego, jeżeli stwierdzono występowanie metanu pochodzenia naturalnego powyżej 2,5 m3/Mg, lecz nie większej niż 4,5 m3/Mg, w przeliczeniu na czystą subst. Węglową,
3) trzeciej kategorii zagrożenia metanowego, jeżeli stwierdzono występowanie metanu pochodzenia naturalnego w ilości powyżej 4,5 m3/Mg, lecz nie większej niż 8 m3/Mg, w przeliczeniu na czystą subst. Węglową,
4) czwartej kategorii zagrożenia metanowego, jeżeli stwierdzono występowanie metanu pochodzenia naturalnego w ilości powyżej 8 m3/Mg, w przeliczeniu na czystą substancję węglową lub wystąpił nagły wypływ metanu albo wyrzut metanu i skał.

Udostępnienie złoża soli lub ich części zalicza się do:

1. pierwszej kategorii zagrożenia metanowego, jeżeli stwierdzono w powitetrzu występowanie metanu pochodzenia naturalnego albo metanu wraz z innymi gazami wybuchowymi pochodzenia naturalnego o łącznej zawartości powyżej 0,1%

2. drugiej kategorii zagrożenia metanowego, jeżeli wystąpił nagły wypływ metanu pochodzenia naturalneo oddzielnie lub łącznie z innymi gazami lub wyrzut metanu i skał, w zyniku których zawartość gazów wybuchowych w powietrzu była większa niż 1%

Udostępnienie złoża rud metali nieżelaznych lub ich części zalicza się do:

1) pierwszej kategorii zagrożenia metanowego, jeżeli stwierdzono w powietrzu występowanie metanu o zawartości powyżej 0,1%

2) drugiej kategorii zagrożenia metanowego, jeżeli występuje możliwość wzmożonego wydzielania lub nagłego wypływu metanu z górotworu lub z wody dopływającej do wyrobisk.

W przypadku gdy w wyrobisku zawartość metanu wynosi powyżej 2%, niezwłocznie:

1. wycofuje się ludzi z zagrożonych wyrobisk

2. wyłącza sieć elektryczną

3. unieruchamia maszyny i urządzenia

4. zagradza wejścia do tych wyrobisk

5. zawiadamia najbliższą osobę dozoru ruchu

Zawartość metanu w powietrzy nie powinna przekraczać:

1. 1% - na wylocie z rejonowych prądów powietrza

2. 0,75% - w szybie wydechowym, mierzona zgodnie

W razie stosowania metenometrii automatycznej, zawartość metanu na wylocie z rejonowych prądów powietrza może wynosić 1,5%

Zawartość metanu w powietrzu kontroluje się przeprowadzając pomiary:

1. pod stropem wyrobiska

2. nad obudową wyrobiska

3. w miejscach możliwych wypływów lub gromadzenia się metanu

Pomiar zawartości metanu pod stropem wyrobiska wykonuje się nie niżej niż 10ch od najwyższego miejsca niezabudowanego stropu, szczelnej obudowy lub okładziny

Pomiar zawartości metanu nad obudową wyrobiska wykonuje się w najwyższym dostępnym miejscu wyrobiska nad obudową.

---