Analiza życiowa SWOT
Artykuł został opublikowany w czasopiśmie Odnowa 1/2008
Autorka Monika Godlewska
Twarzą w twarz
Trudno mówić o rozwoju czy efektywnych działaniach bez poznania siebie, tego, co jest dla nas ważne, w czym jesteśmy dobrzy, a jakie obszary wymagają jeszcze wsparcia. Pomóc nam w tym może autoanaliza SWOT.
SWOT jest skrótem od angielskich słów: Strenghts (mocne strony), Weaknesses (słabe strony), Oportunities (szanse) i Treats (zagrożenia). Analiza SWOT jest powszechnie używana w biznesie przy określaniu kondycji firmy. Ale możemy ją też zastosować prywatnie, aby przyjrzeć się swojemu życiu, rozwinąć naturalne umiejętności, czy skorzystać z nowych możliwości, które otwierają się przed nami.
PO CO TEN SWOT
Bez poznania siebie, bez tego, co jest dla nas ważne, w czym jesteśmy dobrzy, a jakie obszary wymagają jeszcze wsparcia, trudno mówić o rozwoju czy efektywnych działaniach. Aby określić, w którym kierunku powinniśmy podążać, niezbędne jest poznanie swoich słabych i mocnych stron oraz szans i zagrożeń. Kolejnym etapem będzie wyznaczenie celów życiowych, zarówno zawodowych, jak i osobistych. Będziemy wówczas wiedzieli nie tylko, co chcemy osiągnąć, ale również to, czego chcemy uniknąć. Będziemy również świadomi, jakie przeszkody możemy napotkać na drodze do realizacji celów.
Wiele osób ma skłonność powtarzania tych samych błędów, nie wyciągając wniosków z poprzednich. Wykonuje tym samym tzw. ślepe ruchy, które nie prowadzą do niczego konstruktywnego. Usprawiedliwiając siebie, tłumaczą, że błądzenie jest rzeczą ludzką i służy rozwojowi. Tak, to prawda, ale tylko wtedy, kiedy analizujemy wcześniejsze porażki i staramy się nie powtarzać ich w przyszłości.
Analiza SWOT jest swego rodzaju terapią prowadzącą do samoakceptacji. Dokonując SWOT dokładnie określamy, co lubimy w sobie, co jest piękne i wspaniałe, a także to, co jest ułomne, co wymaga wsparcia i dalszej pracy. Pełna akceptacja siebie, włącznie ze wszystkimi niedoskonałościami ma wpływ na poczucie wartości i relacje z innymi ludźmi. Świadomość swoich słabszych stron pomoże nam uchronić siebie przed krytyką innych osób. Z pewnością w sytuacji „ataku” ze strony innych, zareagujemy mniej emocjonalnie, a może nawet asertywnie, bez żadnych emocji, mając pełną świadomość, jacy jesteśmy.
Świadomość naszych ograniczeń pozwoli nam również zmierzyć się z tym, co wymaga wsparcia czy naprawy. Dzięki temu będziemy mogli mieć wpływ na pożądany obraz zmian. Bo wszystko to, co dzisiaj wydaje nam się przeszkodą, może stać się jednocześnie początkiem lub wyzwaniem dla czegoś nowego.
MOMENT NA ŻYCIOWĄ ANALIZĘ
Analiza SWOT może zbadać nasze relacje z innymi ludźmi oraz wskazać, co należałoby w nich poprawić. Na jej podstawie okaże się, iż z pewnych związków należy się wycofać, gdyż szanse w porównaniu z zagrożeniami wypadają „blado”.
Warto przeprowadzać SWOT zawsze, kiedy znajdujemy się na zakrętach życiowych, kiedy mamy problem z podjęciem ważnej dla nas decyzji czy też, kiedy zwyczajnie czujemy się zagubieni, bo stało się coś, co przekreśliło nasze plany.
SWOT doskonale sprawdza się w odnalezieniu odpowiedniego dla nas zawodu czy stanowiska pracy. Zarówno kiedy jesteśmy absolwentami i nie wiemy, w którym kierunku zawodowym powinniśmy podążać, oraz kiedy jesteśmy przekonani, iż powinniśmy zmienić pracę, bo obecna nie daje nam satysfakcji. Czasami zupełnie nie uświadamiamy sobie tego, jak wiele kompetencji posiadamy, które moglibyśmy z powodzeniem wykorzystać, a które dotąd pozostały uśpione. Wówczas po dokonaniu analizy SWOT przygotowuje się plan kariery zawodowej polegający na określeniu:
Co chcę osiągnąć?
Czego chcę uniknąć?
Aktywne działania, jakie podejmę w celu realizacji założonych celów.
Przeszkody, jakie mogę napotkać, a jakich chcę uniknąć.
I wreszcie analizę SWOT przeprowadzamy, aby umiejętnie zarządzać swoim życiem. Wiele osób potrafi wspaniale zarządzać finansami, marketingiem, sprzedażą czy innymi ludźmi. Często jednak odpuszczamy zarządzanie własnym „Ja”. W rezultacie nie dajemy sobie szansy, aby zrealizowały się nasze marzenia. Dzięki analizie SWOT możemy odkryć wiele możliwości, które następnie przybiorą konkretne plany działania. Nawet najpiękniejsze marzenia nie mają szans realizacji, kiedy nie będziemy potrafili przełożyć je na proste czynności.
W pewnych momentach życia, w chwilach tzw. upadków psychicznych, może okazać się, iż trudno będzie nam znaleźć swoje mocne strony. Trudno będzie również doszukać się jakichkolwiek szans. Natomiast z pewnością moglibyśmy bez problemu wskazać całą listę swoich słabych stron i zagrożeń, co mogłoby nas jeszcze bardziej pogłębić. Tak więc w trudniejszych momentach swego życia warto ograniczyć się do swoich mocnych stron i możliwych szans. Wyciąganie na światło dzienne pozostałych składowych SWOT nie ma sensu.
PRAWDY I MITY
Panuje stereotyp, że praca nad sobą polega na zwalczaniu swoich wad i słabości. Nic bardziej błędnego. Wtedy musimy bowiem skoncentrować się wyłącznie na walce z samym sobą, a to powoduje wewnętrzne rozdarcie. Jedna część nas musi zwalczać, a druga być zwalczaną. Tego rodzaju praktyki pochłaniają tylko niepotrzebnie energię, stają się przeszkodą w naszym rozwoju. Przecież mamy być swym sojusznikiem, a nie przeciwnikiem.
Dlatego bardzo ważne jest, aby skoncentrować się w swej przyszłej pracy nad mocnymi stronami i szansami, jakie niesie dla nas życie. Warto przyjrzeć się sobie z pewnej perspektywy, nie wartościując, czy nasze cechy są dobre czy złe.
OBSZARY BADANIA
Analizą SWOT można objąć wszystkie obszary naszego funkcjonowania, związane z rolami, jakie pełnimy. Główne pozycje zajmuje tu:
Życie zawodowe, czyli ja w miejscu pracy, z ewentualnym podziałem na:
ja jako szef,
ja jako podwładna,
ja jako koleżanka/kolega.
Życie prywatne, które można dodatkowo rozdzielić na:
ja jako żona/mąż/partnerka/partner,
ja jako matka/ojciec,
ja jako córka/syn,
ja jako przyjaciółka/przyjaciel.
Moja kondycja finansowa (szczególnie ważna przy podejmowaniu decyzji dotyczących większych inwestycji).
Mój rozwój osobisty.
CO UMIEM I CO LUBIĘ
Mocne strony są naszym największym kapitałem życiowym, chociaż niektóre z nich wcale nie są łatwe do odkrycia. Pytanie o mocne strony nie jest zbyt skomplikowane, ale na podstawie doświadczeń zdobytych podczas prowadzenia szkoleń rozwojowych wiem, iż wiele osób ma poważne problemy, aby na nie odpowiedzieć.
Jestem przekonana, że każdy człowiek ma mnóstwo mocnych stron, czyli takich zachowań czy umiejętności, które dostarczają mu siły, pewności i zadowolenia, a które są również powszechnymi wartościami, cenionymi przez całe społeczeństwo.
Niestety, wiele osób nie jest w stanie nie tylko dostrzec ich u siebie, ale wręcz neguje ich istnienie. Ma to związek z utrwalonym sposobem widzenia i oceniania siebie. Wpływ na to ma opinia, jaką słyszą od innych na własny temat. Dziecko nieustannie krytykowane przez swoich rodziców ma zaniżone poczucie własnej wartości, co niezwykle trudno jest zmienić w dorosłym życiu. Tymczasem odkrycie, a następnie rozwijanie swoich mocnych stron stanowić będzie trwały fundament tego, co chcemy zbudować.
Przykładem mocnych stron jest m.in. pracowitość, odpowiedzialność czy konsekwencja w działaniu.
CZEGO NIE UMIEM I NIE LUBIĘ
Jako headhunter (tzw. łowca głów w firmie rekrutacyjnej) najczęściej zadawałam pytanie o mocne i słabe strony kandydatów. Z wymienieniem mocnych stron było lepiej lub gorzej, ale radzono sobie, natomiast z przedstawieniem słabych stron było znacznie gorzej.
Zdawałam sobie sprawę, iż były to rozmowy rekrutacyjne, których celem jest zaprezentowanie się od jak najlepszej strony, jednak wiele osób nie potrafiło wymienić żadnej swej cechy osobowości wymagającej wsparcia. Dlaczego tak się dzieje? Wytłumaczeniem może być okno Johari. Psycholog Josepf Luft i psychiatra Harry Ingram opracowali model pokazujący, w jaki sposób przebiega proces zwiększania świadomości na temat siebie i swojego zachowania.
OKNO JOHARI
Okno JOHARI ma cztery szyby. Każda z nich oddaje te aspekty, które dotyczą naszej osoby i naszego zachowania, które są komunikatem przesyłanym przez nas do innych oraz od innych do nas.
Pierwsza szyba to ARENA. Zawiera ona te aspekty, które znane są nam samym oraz innym, czyli to, co jest powszechnie widoczne i znane (cechy fizyczne, niektóre inne cechy, zachowania, np. punktualność, obowiązkowość).
Druga szyba nazywana jest FASADĄ. Nazwa pochodzi stąd, że kryją się za nią aspekty naszej osoby znane tylko nam samym, a nieznane innym. Są to wszystkie cechy, myśli czy motywacje wiadome nam samym, ale z jakichś powodów nie odsłaniamy ich przed innymi (lenistwo, spóźnialstwo, nałogi). Stąd właśnie fałszywe maski, które prezentujemy światu, fałszywe role, które gramy przed innymi z różnych powodów. Są one dość często przybierane, chociażby w obawie przed atakami emocjonalnymi na nasze prawdziwe ja.
Kolejna szyba to STREFA NIEZNANA, ponieważ zawiera aspekty, które są ukryte zarówno dla nas samych, jak i dla innych. Ani my, ani nikt wokół nas nie jest świadomy pewnych naszych cech. Mogą się one objawić w specyficznych sytuacjach, wyjątkowych okolicznościach, po nowym doświadczeniu. Przykładem może być to, że niewielu z nas wie, jak zachowałoby się w obliczu realnego zagrożenia życia, dopóki faktycznie nie znajdą w takiej sytuacji (wytrwałość, cierpliwość, opiekuńczość, odwaga).
Szyba czwarta - ZASŁONIĘTA. Tam kryją się wszystkie te aspekty naszej osoby, które są znane lub widoczne dla innych, ale my nie jesteśmy ich świadomi. Mogą to być np. słowa lub wyrażenia, których nieświadomie nadużywamy, a które budzą niechęć naszych rozmówców, irytujące maniery werbalne lub niewerbalne, tak zwane przerywniki czy gesty. Wreszcie mogą to być określone zachowania, oczywiście nieświadome, którymi jesteśmy w stanie zranić innych. Bez feedbacku, czyli informacji zwrotnej od innych osób (odnośnie takich właśnie zachowań), nie będziemy w stanie nic zmienić. Nie będziemy bowiem wiedzieli nie tylko o ich istnieniu, ale również o ich negatywnym wpływie na nasze relacje.
|
Znane sobie |
Nieznane sobie |
Znane innym |
I. Arena - otwarta dla siebie i dla innych |
II. Strefa zasłonięta - ukryta przed nami, ale widziane przez innych |
Nieznane innym |
III. Fasada - obszar znany sobie, ale ukryty przed innymi |
IV. Strefa nieznana - obszar ukrywany i nieznany zarówno sobie, jak i innym |
Przy poznawaniu siebie musimy być otwarci na stałe poszukiwanie nowych informacji przy jednoczesnym pozbywaniu się balastu uprzedzeń czy starych opinii. Dlatego jeśli tylko jest ku temu okazja, warto prosić inne osoby o informacje o nas - jak nas widzą, jak oceniają, jakie uczucia w nich wywołujemy.
Jest bardzo ważne, aby tego typu informacji nie odbierać jako obiektywnych sądów o sobie. Są one czysto subiektywne. Natomiast będą one pomocne w zrozumieniu reakcji innych osób na nasze zachowanie. Być może na tej podstawie dojdziemy do wniosku, iż warto poddać pewnej modyfikacji nasze zachowanie.
Twoje okno Johari
Zastanów się, co znajdzie się u Ciebie w obszarze I i III okna Johari.
Następnie przypomnij sobie opinie innych o sobie (obszar II). Wszystko to będzie można wykorzystać w analizie SWOT.
Do słabych stron osobowości można zaliczyć:
strach przed podejmowaniem ryzyka,
bierność,
konserwatyzm,
niechęć wobec jakichkolwiek zmian,
brak wiary w odniesienie sukcesu,
rezygnację,
brak pewności siebie,
brak cierpliwości,
brak konsekwencji w działaniu,
nadmierna emocjonalność,
trudność w podporządkowaniu się innym ludziom.
Jakie są moje szanse:
pola największych możliwości,
dobre okazje,
zmiany w polityce państwa związane z moją dziedziną czy też moimi kompetencjami oraz zainteresowaniami.
Jakie przeszkody mogę napotkać:
brak przyjaciół, którzy mogliby udzielić wsparcia merytorycznego, psychologicznego, finansowego,
brak zaplecza finansowego czy zdolności finansowej,
zmiany dotyczące wykonywanej pracy.
INSTRUKCJA
JAK WYKONAĆ ANALIZĘ SWOT
Etap 1. Przeprowadź analizę ogólną
Analizę SWOT rozpocznij od swojej ogólnej sytuacji życiowej. Podziel kartkę na cztery części i wypełnij ją maksymalnie dużą ilością wyrażeń, jakie przychodzą Ci do głowy (w odpowiedniej kolumnie). Na początku nie porządkuj ich w żaden sposób. Im więcej wpiszesz, tym lepiej. Wypełnij zatem pola:
Moje mocne strony:
jakie są moje zalety,
co robię dobrze,
jakie są główne moje umiejętności,
w czym mam największe doświadczenie,
jakie są moje przewagi nad innymi ludźmi,
co dobrego mówili o mnie inni ludzie,
inne.
Moje słabe strony:
co zarzucali mi inni ludzie,
jak sobie radzę ze stresem (jeśli nie mam z tym problemów, wpisuję to do mocnych stron),
jak radzę sobie z pogodzeniem życia zawodowego z życiem osobistym (jeśli nie ma z tym problemów, wpisuję to do mocnych stron),
inne.
Moje szanse:
co jest dla mnie ważne, co chcę i mogę osiągnąć,
co jest dla mnie możliwe do realizacji,
na czym chcę się skupić w najbliższym roku,
co chcę osiągnąć w ciągu 2-5 lat,
jakimi zasobami dysponuję lub które mogę w miarę szybko zdobyć lub stworzyć,
inne.
Możliwe zagrożenia:
co może być przeszkodą, aby zrealizować swoje cele,
jakie mogą być ograniczenia czasowe, zdrowotne, psychiczne, zawodowe, fizyczne, finansowe,
inne.
Etap 2. Wykonaj analizę zawodową
W MOCNYCH STRONACH tej analizy możesz wpisać wszelkie zainteresowania, uzdolnienia, nabyte oraz potencjalne umiejętności, pozytywne cechy charakteru, możliwości fizyczne oraz posiadane doświadczenie zawodowe w podziale na konkretne dziedziny.
Odpowiedz, czy potrafisz:
kierować innymi (jak dużą grupą?),
wzbudzać zaufanie,
wypowiadać się publicznie (jeśli tak, to w jakich okolicznościach, przed jak dużym audytorium?),
redagować (co?),
szkolić (kogo? jak? w jakiej dziedzinie?),
kontrolować, weryfikować (kogo?, w jaki sposób?),
biegle władać językami obcymi (jakimi?),
planować (co? jakie masz doświadczenia w planowaniu?),
negocjować, wyrażać swoją opinię, sąd (w jakich okolicznościach),
wyjaśniać, wielokrotnie tłumaczyć to samo,
opracowywać projekty (jakie?),
zarządzać budżetem (jakim?),
produkować (co?),
obliczać (co? jakimi sposobami?),
brać na siebie odpowiedzialność (za kogo, przed kim?),
budować (co? w jakich okolicznościach?),
postrzegać potrzeby, problemy innych ludzi (jakiego typu?),
klasyfikować (co?),
mierzyć (co? jakimi sposobami?),
rejestrować (co? jakimi sposobami?),
przeprowadzać ekspertyzę (jaką?),
szukać rozwiązań (dla jakiego typu problemów?),
czytać plany (jakie?),
oceniać (co? jakimi sposobami?),
dokumentować (co?),
nadzorować (kogo? co?),
doradzać (komu? w jakich kwestiach?),
uruchamiać (co? w jakich okolicznościach?),
inne (jakie?).
Moje SŁABE STRONY:
czego nie lubię zawodowo,
czy są miejsca, gdzie zupełnie nie sprawdzam się zawodowo, praca wydała mi się zbyt trudna, żmudna, monotonna,
co na podstawie wcześniejszych doświadczeń wydaje mi się bardzo trudne (obsługa urządzeń, jakich?),
jakie kompetencje posiadają moi znajomi, których ja nie posiadam (znajomość języków obcych),
w jakich dziedzinach zawodowych muszę się szkolić (aby sprostać oczekiwaniom moich ostatnich przełożonych),
czego muszę unikać (na podstawie wcześniejszych doświadczeń zawodowych, praktyk studenckich itp.).
Moje SZANSE:
jakie są obecne trendy, które mnie interesują,
jakie są zmiany w technologiach, gdzie warto byłoby się sprawdzić,
jakie zmiany dotyczą interesującej mnie dziedziny.
Możliwe ZAGROŻENIA:
z czym mogę stanąć w konfrontacji,
jakich pytań obawiam się na rozmowie rekrutacyjnej,
czy posiadam cechy osobowości, utrudniające adaptację w grupie czy trudności w podporządkowaniu się przełożonym,
czy mam wystarczające środki finansowe, aby utrzymać się przez najbliższe 3 miesiące (np. jeśli zdecyduję się na złożenie wypowiedzenia obecnemu pracodawcy).
Etap 3. Wskaż sukcesy zawodowe i porażki życiowe
Moje sukcesy zawodowe (szkolne)
|
Mocne strony osobowości, cechy psychiczne, zalety, które miały wpływ na te osiągnięcia
|
Moje porażki życiowe
|
Moje słabsze strony osobowości, które mogły przyczynić się do nich
|
Do każdej z mocnych stron dopisz konkretne zawody wymagające kompetencji, które posiadasz. Im więcej zawodów uda Ci się zapisać, tym lepiej.
Uwieńczeniem analizy zawodowej SWOT powinno być przygotowanie tzw. planu kariery zawodowej, gdzie wpisuje się: co chcę osiągnąć, czego chcę uniknąć, jakie aktywne działania podejmę, aby osiągnąć swój cel (lub cele) oraz jakie przeszkody mogę po drodze spotkać.
O AUTORZE:
Monika Godlewska jest trenerem szkoleń z rozwoju osobistego (harmonia duszy, ciała
i umysłu, zarządzanie emocjami, droga do zdrowia, asertywność)
e-mail:godlewska.monika@gmail.com
1