WPROWADZENIE
Analiza SWOT jest najbardziej znaną i najchętniej stosowaną przez wszelkiego rodzaju specjalistów od zarządzania na całym świecie metodą pozwalająca na subiektywną
i co za tym idzie w dokładną ocenę sytuacji strategicznej prowadzonej przez nich firmy.
Z racji na swobodę działań, jakie można podjąć w trakcie jej stwarzania jest ona prostą nawet dla ludzi nie zapoznanych z arkanami zarządzania. Jest najbardziej kompleksową
ze wszystkich znanych nam obecnie analiz strategicznych, pozwala skoncentrować naszą uwagę na najważniejszych czynnikach rozwoju firmy i jednocześnie uświadamia o istnieniu ścisłego związku pomiędzy sytuacją strategiczną firmy, potencjałem zmian a wyborem określonej opcji strategicznej. Sprowadza się do następujących kroków:
Identyfikacji i analizy szans oraz zagrożeń
Identyfikacji i analizy mocnych oraz słabych stron prowadzonej firmy
Oceny pozycji strategicznej firmy oraz wyboru strategii rozwoju
Jej nazwa wywodzi się od angielskich słów: STRENGTH - siła, WEAKNESS - słabości, OPPORTUNITIES - szanse i THREATS - zagrożenia (SWOT)
Gdyby porównać analizę SWOT do postaci kwadratu otrzymalibyśmy dosyć ciekawy obraz składający się z czterech części:
Zewnętrzne pozytywne, czyli szanse,
Zewnętrzne negatywne, czyli zagrożenia,
Wewnętrzne pozytywne, czyli silne strony,
Wewnętrzne negatywne, czyli słabe strony.
W fachowej literaturze marketingowej można spotkać dwa podejścia do omawianego zagadnienia. Pierwsze to formuła SWOT, czyli analiza silnych i słabych stron oraz szans
i zagrożeń, natomiast drugie to formuła TOWS, która ustala strategię poprzez analizę zagrożeń
i szans oraz słabości i atutów. Diametralną różnicą jest sposób podejścia do przeprowadzenia analizy. Analiza TOWS w pierwszym podejściu rozpoczyna badanie od przedsiębiorstwa oraz konfrontacji z otoczeniem, a przy drugim bada otoczenie zewnętrzne, co jest punktem wyjścia dla późniejszego wskazania możliwości wykorzystania przez firmę lub przedsiębiorstwo istniejących w otoczeniu szans oraz przeciwstawianiu się i co najważniejsze unikaniu ewentualnych zagrożeń
ANALIZA SWOT - PRZEBIEG I ZAKRES
Przygotowując się do przeprowadzenia analizy SWOT musimy najpierw odpowiedzieć sobie na następujące pytania:
Jacy jesteśmy?
Jaka jest obecna organizacja (firma) oraz jakie są jej silne i słabe strony?
Z jakimi zagrożeniami możemy się spotkać na swojej drodze oraz jakie szanse można będzie wykorzystać?
Analiza SWOT ma na celu kompleksową analizę zasobów posiadanych przez przedsiębiorstwo z punktu widzenia jej konkurencyjności oraz osiągniętej pozycji na rynku. Jest próbą łącznego wyciągnięcia wniosków z otaczającego ją otoczenia i z posiadanych przez nią zasobów.
Analiza otoczenia (ekonomicznego, prawnego, technologicznego, rynku konkurentów, dostawców |
|
Analiza zasobów firmy (organizacja, zasoby ludzkie, materialne i finansowe) |
|
Wartości uznawane |
|
|
|
|
Relatywna ważność |
|
|
Misje, cele i zadania firmy |
Rys.1. przebieg i zakres analizy SWOT
Po wcześniejszym odpowiedzeniu sobie na następujące pytania oraz zidentyfikowaniu czterech grup czynników oddziałujących na naszą firmę (SWOT) nie pozostaje nic innego jak przeprowadzenie analizy.
Pierwszym krokiem jest analiza szans i zagrożeń, jakie mogą znajdować się, (jakie znajdują się)
w otoczeniu przedsiębiorstwa, następnie identyfikujemy a zarazem analizujemy słabe i mocne strony przedsięwzięcia. Na końcu dokonujemy oceny pozycji naszej firmy na rynku oraz wyboru jednej z czterech, odpowiadającej wynikowi przeprowadzonej wcześniej przez nas analizy SWOT, strategii marketingowych:
Sytuacja A: przewaga szans i mocnych stron (strategia MAXI - MAXI)
SZANSE |
ZAGROŻENIA |
MOCNE STRONY |
SŁABE STRONY |
Czynniki
zewnętrzne
Czynniki
wewnętrzne
Czynniki pozytywne Czynniki negatywne
Rys. 2 - Strategia MAXI - MAXI
Strategia MAXI - MAXI jest odpowiednia dla przedsiębiorstwa, które przedstawia w swoim działaniu silną ekspansję rozwojową, wchodzenie na nowe rynki rozwoju i sektory, inwestowanie oraz dalszy rozwój przewag nad konkurencją. Doskonałym przykładem takiej firmy może być firma posiadająca ogromny kapitał, nowoczesną technologię, bogatą gamę produktów, która działa na dynamicznie rozwijającym się rynku przy braku konkurencji
a jednocześnie korzysta z zewnętrznych zasileń kapitałowych.
Sytuacja B: przewaga słabych stron nad szansami (strategia MINI - MAXI)
SZANSE |
ZAGROŻENIA |
MOCNE STRONY |
SŁABE STRONY |
Czynniki
zewnętrzne
Czynniki
wewnętrzne
Czynniki pozytywne Czynniki negatywne
Rys. 3 - Strategia MINI - MAXI
Strategia MINI - MAXI jest strategią przyjmowaną przez firmy, w których przeważającą stroną są jej słabe strony, istnieją jednak warunki sprzyjające - zewnętrzne. Przykładem na istnienie takiej strategii może być firma nie posiadająca wielkiego kapitału i o ogólnej słabej kondycji finansowej do zawarcia porozumienia z inną firmą produkującą ten sam produkt, lecz
o lepszej kondycji w celu opracowania np. nowego produktu lub w celu uzyskania większych zysków z połączenia się firm oraz ewentualnego wprowadzenia nowego produktu na rynek.
Sytuacja C: zagrożenia i mocne strony (strategia MAXI - MINI)
SZANSE |
ZAGROŻENIA |
MOCNE STRONY |
SŁABE STRONY |
Czynniki
zewnętrzne
Czynniki
wewnętrzne
Czynniki pozytywne Czynniki negatywne
Rys. 4 - Strategia MAXI - MINI
Strategia MAXI - MINI jest strategią, która w największej mierze stosowana jest przez organizacje, w których głównym czynnikiem hamującym rozwój jest czynnik zewnętrzny. Przedsiębiorstwo może przeciwstawić objawiającym się zagrożeniom bardzo duży potencjał silnych stron. Jest to strategia, która pozwala w czasie kurczącego się popytu dobrze prosperującej firmie na wykup jednego z konkurentów i przejęcie jego udziałów rynkowych.
Sytuacja D: przewaga zagrożeń i słabych stron (strategia MINI - MINI)
SZANSE |
ZAGROŻENIA |
SILNE STRONY |
SŁABE STRONY |
Czynniki
zewnętrzne
Czynniki
wewnętrzne
Czynniki pozytywne Czynniki negatywne
Rys. 5 - Strategia MINI - MINI
Jest to najbardziej nie sprzyjająca pozytywnemu rozwojowi strategia gdyż tego rozwoju po prostu nie ma. Firma kierująca się taką strategią nie ma mocnych stron ani szans, które mogłaby wykorzystać do poprawienia swojej sytuacji na rynku. Strategia MINI - MINI może być rozpatrywana w dwóch aspektach: pozytywnym i negatywnym.
Pierwszy aspekt to taki, w którym firma stara się o przetrwanie wszelkimi możliwymi sposobami, natomiast drugi to aspekt likwidacji firmy, który w niektórych wypadkach może być korzystniejszy niż kurczowe starania utrzymania firmy na rynku
Zakres zastosowań metodologii SWOT jest praktycznie nieograniczony i zależy w dużej mierze od naszych potrzeb i pomysłowości. Ze względu na swoją elastyczność należy polecić zastosowanie metodologii SWOT w tych obszarach, gdzie zastosowanie innych metod jest utrudnione lub niemożliwe. Analiza SWOT powinna również być elementem każdego biznes planu.
ZASTOSOWANIE ANALIZY SWOT
Zastosowanie analizy SWOT jest bardzo różnorodne jednak jest ona jedną z najczęściej wykorzystywanych analiz do następujących celów:
Do przeprowadzenia analizy strategicznej, na bazie, której będą mogły być budowane plany strategiczne
Do wspomagania procesów, restrukturalizacyjnych, których zadaniem jest podwyższanie trafność podejmowanych decyzji kierunkowych
W celu wypracowania odpowiedniej strategii będącej jednakże dostosowanej do panującej gospodarki rynkowej
W celu zapewnienie spójnego planowania jakości w skali przedsiębiorstwa (szerokie zastosowanie w ramach norm ISO). Na podstawie danych dotyczących poszczególnych komórek przedsiębiorstwa można opracować zestawienia SWOT w skali całej organizacji, które mogą następnie być podstawę do określania strategicznych celów firmy i tworzenia biznes planów
W celu ustalenia kolejnych wersji rozwojowych dla różnych punktów w przyszłości, zależnie od zakresu i celu analizy
W celu określenie kluczowych czynników dla firmy, mających decydujący wpływ na jej przyszłość
W celu poznania i zrozumienia swojego środowiska wewnętrznego i zewnętrznego, aby opracować efektywne plany działania swojego przedsiębiorstwa
Aby skutecznie móc zastosować opisywaną tutaj analizę SWOT kierownictwo przedsiębiorstwa musi potrafić rozwiązać bez żadnych problemów następujące zagadnienia:
jak dokonać skutecznej identyfikacji czynników mających wpływ oraz decydujących
o szansach i zagrożeniach firmy, oraz
jak przeprowadzić ranking określający siłę oddziaływania tych czynników na sytuację panującą w koło i w wewnątrz firmy
H. Weihlich był jednym z pierwszych badaczy, którzy wyodrębnili cztery podstawowe (modelowe) własności analizy SWOT w zależności od liczebności czynników znajdujących się w otoczeniu jak i we wnętrzu firmy wraz z czterema, również modelowymi, typami wykresów przedstawiającymi graficzną interpretację sytuacji strategicznej, w jakiej znajduje się obecnie przedsiębiorstwo.
H. Weihlich zaleca, aby podczas przeprowadzania, jaki i zastosowywania analizy SWOT, badacz brał pod uwagę prognozy zmian mogących się pojawić w otoczeniu danej placówki jak i w jej wnętrzu oraz aby biorąc pod uwagę te czynniki skonstruował macierz SWOT odpowiadającą różnym okresom czasowym. Wg. Weihlich'a pierwsza część takiej macierzy powinna być poświęcona na skupienie uwagi badacza na jakieś wydarzenie z przeszłości, druga na wydarzenie teraźniejsze, z kolei trzecia i czwarta na jakieś zdarzenie, które będzie miało miejsce w przyszłości w zależności od zakresu i celu przeprowadzanej analizy.
INNE METODY POZWALAJĄCE NA PRZEPROWADZENIE ANALIZY SWOT
Oprócz standardowej wersji przeprowadzania analizy SWOT, czyli badania słabych, mocnych stron, szans i zagrożeń firmy można posłużyć się jeszcze prostszą metodą polegającą na sporządzeniu listy zagadnień marketingowych. Lista ta jest graficznym przedstawieniem potencjalnych szans i zagrożeń oraz mocnych i słabych stron firmy:
Analiza SWOT - lista zagadnień strategicznych |
|
Potencjalne mocne strony |
Potencjalne słabe strony |
Znacząca pozycja, Wystarczające zasoby, Dużą zdolność konkurowania, Dobra opinia u klientów, Uznany lider rynkowy, Dobre strategie funkcjonalne, Korzystanie z efektu doświadczeń, Brak silnej presji konkurencyjnej, Własna technologia, Przewaga kosztowa, Zdolność do innowacji produktowych, Doświadczona kadra kierownicza, Inne
|
Brak jasno określonej strategii, Słaba pozycja konkurencyjna, Brak środków, Niska rentowność, Brak kluczowych elementów, Błędy we wdrażaniu strategii, Niemożność rozwiązania wewnętrznych problemów organizacyjnych, Podatność na naciski konkurencji, Nienadążanie za postępem technologicznym, Zbyt wysoki koszt jednostkowy, Za mały potencjał wytwórczy, Słaby image firmy Brak przewagi konkurencyjnej, Słaby poziom marketingu, Inne |
Potencjalne szanse |
Potencjalne zagrożenia |
Pojawienie się nowych grup klientów, Wejście na nowe rynki, Możliwość poszerzenia asortymentu, Możliwość zróżnicowania asortymentu produktów, Możliwość podjęcia produkcji wyrobów komplementarnych, Możliwość przejścia do lepszej grupy strategicznej, Szybszy wzrost rynku, inne |
Możliwość pojawienia się nowych konkurentów, Wzrost sprzedaży substytutów, Wolniejszy wzrost rynku, Wzrost siły przetargowej nabywców, Wzrost siły przetargowej dostawców, Zmiana potrzeb i gustów nabywców, Niekorzystne zmiany demograficzne, Inne
|
Rys. 6 - Lista zagadnień strategicznych
Na podstawie analizy SWOT - lista zagadnień strategicznych można stworzyć sobie syntetyczny obraz prowadzonej przez nas firmy. Wybierając sobie kilka z pośród istniejących szans, zagrożeń, słabych i silnych stron, po czym odpowiednio je oceniając (od 1 do 5 dla korzyści i od -1 do -5 dla negatywów)
W celu porównania swych walorów, przedsiębiorstwo może skorzystać również z modelu atrakcyjności rynkowej opracowanego przez firmę General Electric oraz agencję McKinsea
Kryteria modelu atrakcyjności rynkowej - przedsiębiorstwa |
||
Czynniki |
Atrakcyjność rynkowa |
Pozycja firmy |
Czynniki rynku |
Wielkość rynku, Wskaźnik wzrostu sprzedaży, Zróżnicowanie segmentów rynku, Wrażliwość na ceny i promocję |
Udział w rynku, Wskaźnik wzrostu udziału w rynku, Udział w zróżnicowanych segmentach rynku, Zgodność polityki ceny i promocji z wrażliwością nabywców |
Czynniki konkurencji |
Rodzaje konkurentów |
Jak firma nadąża za konkurencją i siłą jej oddziaływania |
Czynniki finansowe i ekonomiczne |
Wysokość marży, Bariery wejścia, Rentowność |
Poziom marży osiąganej przez przedsiębiorstwo, Koszty wejścia, Poziom uzyskanej rentowności |
Czynniki technologiczne |
Wymagany poziom, Pożądane zmiany, Patenty i licencja |
Uzyskany poziom, Zdolność do zmian, Posiadane przez przedsiębiorstwo |
Rys. 7 - Model atrakcyjności rynkowej przedsiębiorstwa
Z kolei atrakcyjność prowadzonej przez nas firmy możemy przedstawić za pomocą macierzy atrakcyjności
Pozycja przedsiębiorstwa
|
Silna |
Średnia |
Niska |
|
|
Wysoka |
Wysoka atrakcyjność |
Korzystna atrakcyjność |
Zadawalająca atrakcyjność |
|
Średnia |
Korzystna atrakcyjność |
Zadawalająca atrakcyjność |
Nie zadawalająca atrakcyjność |
|
Niska |
Korzystna atrakcyjność |
Nie zadawalająca atrakcyjność |
Nie zadawalająca atrakcyjność |
Rys. 8 - Macierz atrakcyjności rynkowej przedsiębiorstwa
PRZYKŁAD ANALIZY SWOT DLA KLINIKI HESTIA
Silne strony |
A więc należy |
Punkty |
1. Wysoko wykwalifikowany personel |
|
5 |
2. Dysponowanie wysokiej klasy sprzętem medycznym |
|
4 |
3. Dogodna lokalizacja kliniki |
|
5 |
4. Klinika czynna cała dobę |
|
5 |
5. Duży udział w lokalnym rynku medycznym |
|
4 |
6. Doświadczenie kliniki zdobyte długą obecnością jednostki na rynku |
|
3 |
7. Szeroki zakres usług medycznych |
|
3 |
8. Duża liczba zgłaszanych pacjentów |
|
4 |
9. Dobry stosunek personelu medycznego do personelu |
|
4 |
10. Wysoka jakość usług |
|
5 |
11. Wysoka rentowność lekarzy pracujących w klinice |
|
3 |
12. Dobre warunki socjalne pracy |
|
3 |
13. Szybka obsługa klientów / pacjentów |
|
2 |
14. Zaufanie aktualnych pacjentów |
|
4 |
15. Dobre zasoby informacji za świata medycyny |
|
4 |
Słabe strony |
A więc należy |
Punkty |
1. Mały kontakt lekarza z pacjentem |
|
-2 |
2. Wysokie nakłady na sprzęt oraz środki medyczne |
|
-3 |
3. Wysokie koszty utrzymania placówki |
|
-2 |
4. Braki jasnego kierunku strategicznego |
|
-2 |
Zagrożenia |
A więc należy |
Punkty |
1. Zwiększające się naciski konkurencji |
|
-2 |
2. Prawdopodobieństwo wejścia na rynek nowych konkurentów |
|
-3 |
3. Możliwość odejścia kadry od wysokich kwalifikacji |
|
-4 |
4. Niski poziom dochodów |
|
-2 |
Możliwości |
A więc należy |
Punkty |
1. Brak jednostki w najbliższej okolicy świadczącej podobne usługi |
|
3 |
2. Możliwość rozszerzenia świadczeń |
|
4 |
3. Nawiązanie współpracy z bezpośrednim producentem leków |
|
3 |
4. Szybszy od przewidywanego rozwój rynku usług medycznych |
|
3 |
5. Reformowanie resortu zdrowia |
|
2 |
6. Coraz większa liczba zagranicznych fundacji |
|
3 |
7. Rosnący popyt na kliniki rodzinne - promujące zdrowie i zdrowy styl życia |
|
4 |
8. Zwiększenie liczby przyjmowanych pacjentów |
|
3 |
9. Rosnące wymagania i oczekiwania pacjentów |
|
4 |
Tab. 1. SWOT - HESTIA
W przypadku zakończenia przeprowadzenia analizy SWOT następuje zsumowanie wszystkich not, jakie zostały nadane poszczególnym cechom. Im wyższa nota a co za tym idzie wartość uzyskana po zsumowaniu poszczególnych szczebli tym lepiej dla przedsiębiorstwa.
Na podstawie otrzymanych wyników można uzyskać pewne spojrzenie na rysujące się cele strategiczne, które będą w niedalekiej przyszłości wyrażały się w dążeniach placówki.
W podanym wyżej przykładzie można łatwo zauważyć, iż w otoczeniu placówki przeważają szanse a w jej wnętrzu silne strony, więc posługując się przedstawionymi powyżej modelami strategii firmy stwierdzamy, iż klinika HESTIA znajduje się w sytuacji szanse - silne strony, co odpowiada modelowi strategii MAXI - MAXI. Klinika posiada bogaty wachlarz usług, nowoczesne technologie oraz gruby portfel zarówno doświadczeń jak i finansów. Opisywana jednostka prosperuje na dynamicznie rozwijającym się rynku, przy cały czas rosnącym popycie na coraz to lepsze usługi z dziedziny medycyny, którym jest w stanie sprostać. Wszelkiego rodzaju słabe strony oraz pojawiające się sporadycznie zagrożenia są automatycznie niwelowane przez czynniki zewnętrzne oraz bardzo silny potencjał wewnętrzny.
Jednostka strategiczna, jaką jest bez wątpienia opisywana klinika powinna przyjąć taką strategię, aby jak najdokładniej wykorzystać pojawiające się w otoczeniu zewnętrznym
i zewnętrznym szanse i możliwości przy równoczesnym niwelowaniu słabych stron i zagrożeń.
Niewątpliwie do najważniejszych atutów kliniki HESTIA zaliczyć można:
Wysoki standard i poziom świadczonych usług,
Bardzo dobry wizerunek firmy na tle konkurencji,
Z kolei najbardziej znaczącymi czynnikami hamującymi rozwój placówki są:
Nieumiejętne zarządzanie,
Rosnące koszty prowadzenia działalności,
Po przeanalizowaniu wyżej przeprowadzonej analizy SWOT można stwierdzić, iż powiększająca się konkurencja w sektorze zajmowanym przez klinikę oraz wzrost popytu na coraz to lepsze
dokładniejsze usługi medyczne wraz ze stopniową poprawą sytuacji materialnej społeczeństwa polskiego spowoduje następujące działania:
Powolny aczkolwiek stopniowy rozwój kliniki
Kontynuowanie podjętych inwestycji w dziedzinie marketingu
Optymalizację wykorzystania istniejących potencjałów placówki oraz zmianę nastawienia placówki np. na produkcję (przez siebie) leków
Największą koncentrację na tych pacjentach, którzy przynoszą placówce jak największy zysk. Dopiero później, w miarę poprawy sytuacji kliniki należy koncentrować się na różnicowaniu usług i rozszerzaniu działalności.
PODSUMOWANIE
Podsumowując analiza SWOT jest to najwygodniejszy środek dla małych, średnich
i wielkich firm na ustalenie jakie są ich słabe, mocne, silne i słabe strony. Analiza ta jest pomocna także w procesie wyboru strategii jaką ma przyjąć dana firma aby się prężnie i dobrze rozwijać a zarazem aby być godną konkurencją dla innych firm. Ma na celu nie tylko identyfikację szans i zagrożeń wraz z silnymi i słabymi stronami firmy lecz także określenie kierunku rozwoju danej placówki oraz kierunku rozwoju. Jej przydatność ujawnia się w wielu aspektach życia codziennego wielu światowych przedsiębiorstw, a w szczególności kiedy jej wyniki zostaną wykorzystane w celach pozycjonujących przedsiębiorstwo.
Analiza SWOT jest określeniem możliwości płynących z chęci maksymalizowania szans płynących i pojawiających się coraz częściej w otoczeniu a także w celu redukcji słabych stron
i zagrożeń placówki. Jest to zintegrowana metodyka prowadzenia analizy strategicznej od momentu zdefiniowania miejsca jakie zajmuje badane przedsiębiorstwo w całości aż do określenia pojawiających się oraz już dostępnych opcji zezwalających na określenie możliwości rozwojowych.
Bez względu na to czy analiza SWOT jest postrzegana jako jedna z technik analizy strategicznej i traktowana przy tym wąsko bądź szeroko i tak jest jedną z najczęściej wykorzystywanych i najbardziej lubianych technik strategicznych gdyż ma swoje niezaprzeczalne zalety:
Pozwala skupić uwagę badacza na najważniejszych strategicznie aspektach dotyczących firmy
Rozróżnia czynniki na które przedsiębiorstwo nie ma wpływu i na te na które ma
Ukazuje badaczowi również te czynniki na których powinien się bardziej skoncentrować
i które powinien baczniej obserwować podczas procesu projektowania (tworzenia) strategii przedsiębiorstwa
SPIS TREŚCI:
BIBLIOGRAFIA:
„Businessman” październik 1994,
„Marketing w praktyce”, marzec - kwiecień 1999, Nr.3,
Paweł Dobski: „Marketing w praktyce”, marzec - kwiecień 1999, Nr.2,
Tadeusz Szwada, W-wa 1996,
Paweł Dobski: „Marketing w praktyce”, marzec - kwiecień 1999, Nr.2
„Businessman” październik 1994, str. 59
„Businessman” październik 1994, str. 59
„Businessman” październik 1994, str. 60
„Businessman” październik 1994, str. 60
Tadeusz Szwada, W-wa 1996, str. 267
Tadeusz Szwada, W-wa 1996, str. 268
Tadeusz Szwada, W-wa 1996, str. 268
„Marketing w praktyce”, marzec - kwiecień 1999, Nr.3
Praca pochodzi z serwisu www.e-sciagi.pl
STRONA - 1 -
SILNE STRONY: to walory firmy, które odróżniają ją od innych firm działających w tym samym sektorze
SZANSE: to zjawiska
i tendencje występujące w otoczeniu firmy, które po odpowiednim wykorzystaniu mogą stać się czynnikiem motywującym rozwój
a hamującym zagrożenia
SŁABE STRONY: to czynniki opóźniające rozwój firmy i hamujące jej postęp technologiczny
ZAGROŻENIA: to wszystkie czynniki znajdujące się na zewnątrz firmy, które postrzegane
są jako bariery, utrudnienia
i niebezpieczeństwa