Temat pracy: Rodzaje kosztów na przykładzie wybranej
firmy.
Działalność gospodarcza każdego przedsiębiorstwa jest związana z ponoszeniem kosztów. Koszty przedsiębiorstwa określa się jako wyrażone w pieniądzu celowe nakłady wynikające ze zużycia środków produkcji, opłacenia usług obcych, wynagrodzeń za pracę oraz dotyczące opłat, składek ubezpieczeniowych i niektórych podatków. Nakłady te związane są z normalną działalnością przedsiębiorstwa. Koszty to ponoszone przez przedsiębiorstwo wydatki i zaciągane przez nie zobowiązania, które są niezbędne do uzyskania przychodów przedsiębiorstwa.
Z zasady racjonalizacji wynika fakt, iż koszty w przedsiębiorstwie można i trzeba minimalizować. Zasada ta mówi o tym, iż przedsiębiorstwo w swym działaniu, stawiając sobie cel, zmierza do osiągnięcia go jak najmniejszym kosztem, a poświęcając określone środki, stara się uzyskać z nich największy efekt. Mówimy więc o minimalizacji kosztów lub o maksymalizacji efektów.
Koszty są więc niejako miarą gospodarności przedsiębiorstwa. Odzwierciedlają jego możliwości oszczędnego zużycia środków niezbędnych do wyprodukowania określonej wielkości wyrobów. Wyrazem tej oszczędności może być też wyprodukowanie większej ilości wyrobów z tej samej ilości materiału.
W rachunkowości pojęcie kosztów rozumiane jest bardzo szeroko. Znajomość różnorodnych kategorii kosztów i związków zachodzących między nimi jest niezbędna do prowadzenia analizy efektywności przedsiębiorstwa i maksymalizacji zysków na określonym rynku oraz w określonym czasie.
Do kosztów zalicza się zużycie związane z normalną działalnością przedsiębiorstwa, nie zalicza się natomiast:
zużycia spowodowanego zdarzeniami losowymi,
zaniechaniem lub zawieszeniem pewnego rodzaju działalności, związanego z utrzymaniem nieczynnych zakładów lub wydziałów, które są stratami nadzwyczajnymi.
Koszty i straty nadzwyczajne są pojęciami rozłącznymi, stąd też zużycie
zakwalifikowane do strat nie może być traktowane jako koszt.
Zarówno z kosztami jak i ze stratami łączy się pojęcie wydatku - jest to każdy rozchód środków pieniężnych, niezależnie od celu tego rozchodu. Można powiedzieć, że każdy koszt wiąże się z wydatkiem, ale nie każdy wydatek wiąże się z kosztem.
Wydatki nie będące kosztami to przede wszystkim:
rozchody środków pieniężnych o charakterze strat nadzwyczajnych,
spłaty kredytów,
wpłaty do budżetu podatków nie mających charakteru kosztów: podatku dochodowego, od wypłat wynagrodzeń ponad normę itp.,
wypłaty pożyczek i zaliczek.
Koszty zwykłej działalności przedsiębiorstwa mogą być ujęte
w następujących układach ewidencyjnych:
w układzie rodzajowym,
w układzie kalkulacyjnym obejmującym:
układ według nośników (układ przedmiotowy),
układ według miejsc ich powstawania (układ podmiotowy),
w układzie funkcjonalnym.
Najczęściej spotykanym układem w małych przedsiębiorstwach jest układ rodzajowy. Celem takiego układu jest stworzenie możliwości kontroli wysokości zużycia środków produkcji i wynagrodzeń pracowników, porównania wielkości faktycznych kosztów z planowanymi oraz badanie ich struktury.
Wadą układu rodzajowego jest fakt, iż ujmuje on koszty działalności (podstawowej, pomocniczej i zarządu), nie ujmuje natomiast kosztów operacji finansowych oraz pozostałych kosztów operacyjnych. Zaletą omawianego układu jest to, że koszty poniesione w danym okresie sprawozdawczym mimo, iż mogą one dotyczyć okresów przyszłych lub przeszłych (np. w przypadku nabycia polisy ubezpieczeniowej w grudniu na cały przyszły rok, koszt zostaje poniesiony w roku bieżącym, a dotyczy następnego roku obrotowego).
Omawiane koszty to tzw. koszty proste ( nie można ich rozłożyć na elementy składowe, np. koszt usługi transportowej wykonanej we własnym zakresie będzie obejmował różne koszty proste: zużyte paliwo, amortyzacja, wynagrodzenie itp.).
W układzie rodzajowym kosztów wyróżnia się następujące pozycje:
amortyzacja - koszty z tytułu planowanych odpisów zużycia środków trwałych, oraz wartości niematerialnych i prawnych,
zużycie materiałów i energii - obejmuje zużycie: surowców, opakowań, paliwa, części zamiennych urządzeń, energii i wody,
usługi obce - roboty i usługi wykonywane przez inne jednostki, usługi transportowe (transport towarowy, osobowy i spedycyjny), usługi remontowe, naprawy i konserwacja wykonywane przez inne jednostki gospodarcze,
podatki i opłaty - podatki od nieruchomości, środków transportu, VAT nie podlegający odliczeniom oraz opłaty skarbowe, notarialne, administracyjne,
wynagrodzenia - wynagrodzenia brutto bez względu na charakter stosunku pracy,
świadczenia na rzecz pracowników - składki na ubezpieczenia społeczne, fundusz pracy, fundusz świadczeń socjalnych, szkolenia pracowników itp.,
podróże służbowe - diety, koszty noclegów i przejazdów,
pozostałe koszty - np. ubezpieczenia majątkowe, ekwiwalenty pieniężne na rzecz pracowników nie zaliczane do wynagrodzeń.
Niekiedy układ rodzajowy okazuje się niewystarczający do
otrzymania pełnego obrazu wszystkich kosztów. Można je wtedy sklasyfikować według miejsc ich powstawania. Taki układ jest ściśle dostosowany do struktury organizacyjnej przedsiębiorstwa.
Podział według miejsc powstawania kosztów wygląda następująco:
koszty wydziałowe - np. koszty utrzymania urządzeń (napęd, konserwacja, remonty), oświetlenie, ogrzewanie itp. ,
koszty ogólnozakładowe - np. podatki od nieruchomości, od środków transportowych, opłaty administracyjne, wynagrodzenia, koszty biurowe, koszty podróży służbowych itp.,
koszty zakupu - koszty związane bezpośrednio z zakupem surowców i materiałów,
koszty sprzedaży - np. koszty opakowań, wysyłki itp.,
koszty produkcji pomocniczej - czyli koszty usług świadczonych przez inne jednostki gospodarcze.
Układ kalkulacyjny odgrywa dużą rolę w ustalaniu kosztów jednostki
wyrobu i wskazuje konkretny cel, na jaki koszty zostały poniesione.
Koszty według tego układu dzieli się na dwie podstawowe grupy:
koszty bezpośrednie - takie, które można bezpośrednio przypisać konkretnemu wyrobowi, w skład kosztów bezpośrednich wchodzą: koszty materiałów podstawowych, pomocniczych, opakowań itp., paliwo i energia, płace bezpośrednie, inne koszty bezpośrednie,
koszty pośrednie - związane są z działalnością poszczególnych odcinków produkcyjnych i dotyczą wszystkich produkowanych tam wyrobów, obejmują koszty administracyjno - gospodarcze, finansowe , ogólnopropdukcyjne, koszty zakupu oraz koszty sprzedaży.
W miarę rozwoju przedsiębiorstwa, jego działalność zaczyna się
różnicować. Powstają nowe działy, specjalizujące się w różnorakich działaniach, a tym samym układ rodzajowy kosztów staje się niewystarczający. Aby umożliwić pełniejszą analizę ponoszonych kosztów w poszczególnych typach działalności niezbędne jest wydzielenie poszczególnych typów działalności przedsiębiorstwa.
Przykładem jest kartuska Fabryka Pomocy Naukowych , w której wyróżniamy:
koszty działalności podstawowej,
koszty działalności pomocniczej,
koszty zarządu.
Koszty działalności podstawowej obejmują koszty związane z podstawową (główną) działalnością przedsiębiorstwa. Działalność podstawowa to fizyczne wytwarzanie, sprzedaż oraz dostarczanie produktu na rynek, w przykładzie FPN są to pomoce naukowe, meble biurowe itp.. Dzielimy ją na:
działania na wejściu - magazynowanie surowców, inwentaryzację, kontrolę jakości oraz obsługę związaną z zaopatrzeniem ,
wytwarzanie produktu,
działania na wyjściu - magazynowanie produktów, kontrolę jakości oraz obsługę związaną ze sprzedażą,
czynności związane promocją produktu, dystrybucją i sprzedażą,
działania związane z obsługą produktu - instalacja, naprawy gwarancyjne.
Koszty działalności pomocniczej to inaczej koszty wykonywanych usług
dotyczących działalności podstawowej. Są to między innymi takie działania jak: usługi remontowe, transportowe, usługi socjalne dla pracowników i in. Do działalności pomocniczej zaliczamy:
zarządzanie przedsiębiorstwem, planowanie i rachunkowość,
zaopatrzenie w surowce.
Koszty działalności zarządu obejmują koszty związane z organizacją
i obsługą przedsiębiorstwa.
Prawidłowe zlokalizowanie i dokładne ujęcie wszystkich kosztów pozwala na posiadanie odpowiedniej ewidencji księgowej zapewniającej możliwość porównania kosztów rzeczywistych i budżetowych. Jest to warunek skutecznego oddziaływania na poziom kosztów, a co się z tym wiąże - kontroli ich rzeczywistej wielkości, co jest odbiciem całej działalności podmiotu gospodarczego.
Zasady efektywnego gospodarowania wymagają obniżania poziomu kosztu jednostkowego wyrobu i to powinno być podstawowym celem każdej firmy.
Obniżka kosztów polega na zmniejszeniu zużycia wszystkich czynników produkcji, a więc pracy żywej, surowców i materiałów oraz środków trwałych (maszyn i urządzeń), przypadającego na jednostkę wytworzonego produktu. Najważniejszym czynnikiem jest jednak postęp techniczny i organizacyjny prowadzący do usprawnienia istniejących lub zastosowania nowych, lepszych technologii produkcji, do ulepszenia organizacji produkcji, do zwiększenia wydajności pracy i poprawy gospodarności.
Racjonalizacja w tych dziedzinach daje w efekcie:
oszczędność pracy ludzkiej i płac;
zmniejszenie zużycia materiałów i energii, np. przez obniżanie odpadów, wprowadzenie materiałów tańszych zamiast droższych;
lepsze wykorzystanie środków trwałych , intensyfikację procesów produkcyjnych;
zmniejszenie kosztów związanych z utrzymaniem administracji przedsiębiorstwa;
poprawę gatunkowości produkcji i zmniejszenia braków.
Oszczędność pracy ludzkiej nie oznacza obniżenia zarobków - płace
pracowników powinny wzrastać ze wzrostem wydajności pracy, natomiast zmniejszenie zużycia materiałów i stosowanie materiałów tańszych nie powinno obniżać jakości wyrobu.
Nowoczesne przedsiębiorstwa zmuszone są do prowadzenia działalności w coraz bardziej wymagającym otoczeniu rynkowym. Wraz z postępem technicznym pojawiają się nowe kanały dystrybucji, cechujące się wysoką automatyzacją, łatwością i szybkością realizacji usług. Wzrost złożoności i różnorodności produktów i usług powoduje ciągłe podnoszenie kosztów. Coraz większą rolę zaczyna odgrywać prawidłowa alokacja kosztów, w praktyce oznacza to wybór sprawnie działającego systemu księgowania. Na rynku znajduje się znaczna liczba różnorakich programów, poszczególne przedsiębiorstwa więc mają możliwość doboru programu dopasowanego do konkretnej działalności.
Bilbliografia:
„Poradnik gazety prawnej” Nr (325); 21-27 października 2003-12-04
Barbara Gierusz : „Podręcznik samodzielnej nauki księgowania”;
Wydawnictwo Oddk Gdańsk1997