„ODPOWIEDNIE DAĆ RZECZY SŁOWO”
C. K. Norwid
Człowiek jest istota społeczną. Jego strefa współżycia obejmuje kontakty z
ludźmi. Aby funkcjonować musi się porozumiewać. Dla podkreślenia znaczenia
tego podstawowego dla człowieka faktu można wprowadzić określenie HOMO
COMMUNICANS.
Ta czynność człowieka, jaką jest komunikacja stanowi niezbędny warunek jego
egzystencji.
Mało tego jest warunkiem jakiegokolwiek życia społecznego i indywidualnego. Porozumiewanie się międzyludzkie daje możliwość współdziałania ludziom, pozwala na tworzenie wzorów i modelów procesów wewnętrznych jednostek, takich jak:
- myślenie
- ocenianie
- analizowanie
- spostrzeganie
- rozumienie świata
- rozumienie samego siebie
Zastanówmy się nad tym, czym jest komunikacja?
Komunikacja werbalna, (bo o takiej tu mowa) to inaczej mówiąc porozumiewanie się za pomocą słów. Słowa przedstawiają szczegółową lub abstrakcyjną wiedze. Aby słowa spełniały swoja role podczas rozmowy, muszą jak pisze E. Łodygowska i K. Rajewska spełniać następujące warunki:
- muszą precyzyjnie oddawać to, co chce powiedzieć nadawca
- musza być odpowiedni dobrane do możliwości rozumienia słuchacza
- muszą być słyszalne ( wypowiadane odpowiednio głośno i wyraźnie)
Struktura słowna komunikatu zależy od funkcji:
Funkcja referencyjna (poznawcza) to zasadniczy cel komunikatu, ale istnieją też funkcje poboczne (np. nastawienia na kontekst).
Funkcja emotywna (ekspresywna) wskazuje na bezpośrednie wyrażenie postawy mówiącego wobec tego, o czym on mówi. Chodzi tu o wywarcie pewnej emocji, np. poprzez wykrzykniki!
Funkcja (konatywna) - orientacja na odbiorcę- prezentuje najczystszą ekspresję gramatyczną
Funkcja fatyczna- nastawienie na kontakt- wyraża się w komunikatach przedłużających lub podtrzymujących komunikację.
Funkcja metajęzykowa- należy dokonać rozróżnienia pomiędzy dwiema płaszczyznami języka:
- językiem przedmiotowym
- metajęzykiem
6. Funkcja poetycka to nastawienie na sam komunikat, skupienie się na komunikacie dla niego samego. Jest to funkcja nadrzędna / poezji
Komunikacja jest procesem, -czyli trwającym w czasie ciągiem wzajemnie określających się zdarzeń. Na proces komunikacji, składa się wzajemna wymiana informacji, kontekst, w którym ta wymiana zachodzi, stany psychiczne i postawy występujące u partnerów w czasie jej trwania, dynamicznie zmieniający się stan zrozumienia informacji.
Teraz chce przedstawic podstawowe pojecia składające się na komunikacje jezykowa, których schemat skonstruował R. Jacohson.
KONTEKST
KOMUNIKAT
NADAWCA ODBIORCA KONTAKT
KOD
Wszystkim aktom mowy i każdemu przypadkowi komunikacji językowej, towarzyszą czynnki, jakie znajdujemy w powyższym schemacie. Tak wiec nadawca kieruje komunikat do odbiorcy. Jednak, aby komunikat był efektywny, musi odnosic się do kontekstu-czyli musi cos oznaczać. Konieczny jest także wspolny nadawcy i odbiorcy - kod. Musi też istniec
kontakt- czyli fizyczny, psychiczny związek umożliwiający nawiązanie i kontynuowanie komunikacji.
Kluczowym elementem odbioru przekazu jest jego dekodowanie. Polega ono na przetworzeniu sygnałów składających się na przekaz w informacje zrozumiałą dla odbiorcy, mającą dla niego znaczenie. Jest nadawaniem sensu temu, co odbiorca zobaczył, usłyszał, odczuł. Aby dekodowanie było skuteczne, musi przebiegać w ramach wspólnego dla nadawcy i odbiorcy kodu znaczeń. Właściwe dekodowanie- to właściwa interpretacja, czyli zgodna z zamierzeniami nadawcy.
Sens komunikowania jest rozumiany jako wymiana wiadomości, wynika z faktu istnienia początkowej różnicy zasobów informacji posiadanych przez partnerów. Podczas komunikacji następuje częściowe niwelowanie tych różnic. Możemy, zatem powiedzieć, że komunikacja to proces wyrównywania informacji. Innymi słowy komunikowanie jest skuteczne wówczas, gdy prowadzi do częściowego choćby wyrównania wiedzy między partnerami interakcji.
Komunikacja przebiega nawet wówczas, gdy człowiek jest sam ze sobą. Także na bezludnej wyspie samotnemu człowiekowi towarzyszy jakaś wewnętrzna reprezentacja innych ludzi i w dodatku może ona wpływać na jego zachowanie w podobny sposób jak czyniłaby obecność realnych osób w jego otoczeniu. Tak wiec związki jednostki z innymi ludzi obejmują zarówno wewnetrzną komunikacje miedzy osobami, jak i wewnetrzną „obecność” innych ludzi w subiektywnym świecie myśli, wspomnień i wyobrażeń. Dzieje się tak, jakby jakaś część komunikacji z innymi ludzi z naszego życia została uwewnętrzniona i zapisana w kształcie każdego nas.
Tak, więc, w istocie nie można stać się postacią „komunikacyjnie neutralną”.
Na koniec wspomnę jeszcze o źródłach zakłóceń w komunikowaniu się. Podstawowym zakłuceniem wydaje się być brak zaufania miedzy partnerami. Wzajemna nieufność jest częstą przyczyną znacznego ograniczania ilosci i rodzaju wymienianych informacji. Kolejnym zakłuceniem jest wiarygodność nadawcy. Nadawca jest wiarygodny wówczas, gdy odbiorca spostrzegło go jako znawcę dziedziny, której dotyczy przekaz, oraz gdy odbiorca pozytywnie ocenia jego intencje, tzn., gdy sadzi, że nadawca chce mu być pomocny w jakiś sposób. Kolejnym zakłóceniem jest wysyłanie niezrozumianych przekazów. Jest to związane z kodem, o czym pisałam wcześniej.
Ważne jest równiez to, by nadawca zapewniał dopływ informacji zwrotnych, ponieważ świadczy to o tym, jak są odbierane jego przekazy.
Reasumując, zadaniem komunikacji jest wymiana informacji. W tych celach wykorzystujemy zarówno komunikacje werbalną, jak i niewerbalną, czyli „mowę ciała”.
„Psychologia możliwości ulepszania kontaktów międzyludzkich”J. Mellibrnd, W-wa 1980
„Psychologia kontaktu z klientem” E. Łodygowska i K. Rajewska W-wa 2001
„Nie możesz zachowywać się tak, aby niczego nie komunikować innym” Em Griffin
3