T: Czynniki wzrostu dochodu narodowego

Wzrost dochodu narodowego oznacza, że w danej gospodarce dokonują się zmiany ilościowe polegające na wzroście podstawowych wielkości makroekonomicznych tj. produkcja, zatrudnienie, inwestycje, konsumpcja, rozmiary eksportu.

Jeżeli takim zmianom ilościowym towarzyszą zmiany jakościowe to oznacza to, że w danej gospodarce występują procesy rozwoju gospodarczego. Żeby można było mówić o rozwoju gospodarczym musi występować nie tylko wzrost zatrudnienia ale też musi wzrosnąć jakość zatrudnianych osób czyli wśród zatrudnionych powinny dominować osoby o wyższym poziomie umiejętności i kwalifikacji. Jest to ważna przesłanka poprawy jakości istniejącego kapitału rzeczowego w kierunku jego unowocześnienia poprzez zastosowanie postępu technicznego.

Rozwój gospodarczy wymaga określonych procesów restrukturyzacji gospodarki polegających na zwiększeniu udziałów nowoczesnych dziedzin w wytwarzaniu dochodu narodowego zaś zmniejszaniu udziału dziedzin przestarzałych.

W krótkim okresie czasu o wzroście dochodu narodowego decydują czynniki popytowe. Czynniki popytowe obejmują popyt na dobra wszystkich podmiotów gospodarczych. Determinują one wielkość faktycznie wytworzonego dochodu narodowego w gospodarce. Łączny agregatowy popyt decyduje o wielkości produkcji faktycznej i faktycznego dochodu narodowego w krótkim okresie czasu.

W krótkim okresie wielkość popytu na różne dobra określa wielkość faktycznej produkcji tych dóbr czyli faktycznego PKB. Wzrost popytu jest zatem przesłanką wzrostu produkcji podaży dóbr czyli wzrostu PKB.

Zmniejszenie agregatowego popytu przyczynia się ograniczenia faktycznej produkcji i dochodu faktycznego. Poprawa koniunktury gospodarczej zapewnia wzrost: inwestycji, zatrudnienia, dochodów, produkcji i wzrost popytu na czynniki produkcji i dobra. Agregatowy popyt obejmuje: App= C+I+G+Ex_netto.

Agregatowy popyt przejawia się w postaci wydatków w gospodarce. Wydatki te obejmują:

• C - wydatki konsumpcyjne gospodarstw domowych. Są to wydatki na: nietrwałe dobra konsumpcyjne, dobra trwałe (meble, komputer) oraz usługi konsumpcyjne (usługi kulturalne, wypoczynkowe, lekarskie, turystyczne)

• I - wydatki sektora prywatnego o charakterze inwestycyjnym - wydatki przedsiębiorstw prywatnych (wydatki na urządzenia, maszyny, środki transportu, budowle) i gospodarstw domowych (budowa lub kupno domu, zakup mieszkania)

• G - wydatki rządowe (organów samorządowych oraz centralnych) - wydatki państwa obejmują wydatki o charakterze konsumpcyjnym i inwestycyjnym np. na utrzymanie sfery budżetowej. Wydatki o charakterze inwestycyjnym związane są z utrzymaniem wojska, policji, sądownictwa, wydatki na aktywne programy walki z bezrobociem. Wydatki na dobra konsumpcyjne państwo może tworzyć pośrednio przyznając wynagrodzenia lub bezpośrednio organizując np. żywienie zbiorowe w szpitalach, domach dziecka.

• Ex_netto rozumiany jest jako różnica eksportu i importu w ujęciu wartościowym. (Ex_netto=Ex-Im) Ex-wydatki zagranicy na dobra krajowe eksportowane; Im-wydatki danego kraju na dobra zagraniczne, importowane. Zależności między Ex i Im mogą być różnorodne czyli Ex_netto może przyjmować różne wartości. Ich odzwierciedleniem jest saldo bilansu handlowego.

1. Ex_netto > 0 gdy Ex > Im

2. Ex_netto < 0 gdy Ex < Im

3. Ex_netto= 0 gdy Ex = Im 9zrównoważony bilans handlowy)

Każda gospodarka dąży do zrównoważenia agregatowego popytu i podaży App = Apd. Jeżeli wzrośnie App to istnieje przesłanka wzrostu agregatowej produkcji i agregatowej podaży jeżeli w gospodarce istnieją wolne moce wytwórcze. Brak możliwości wytwórczych przyczynić się może do wzrostu zjawisk inflacyjnych, gdy wzrośnie agregatowy popyt.

Każda gospodarka prowadzi określoną strategię długofalowego rozwoju, w której nacisk położony jest na wzrost możliwości wytwórczych gospodarki. Te możliwości wytwórcze gospodarki są przesłanką wzrostu dochodu narodowego w długim okresie czasu. Możliwości wytwórcze gospodarki zależą od wielkości zasobów czynników wytwórczych i efektywności ich wytwarzania.

Podstawowe zasoby wytwórcze to zasoby naturalne: ludzie, kapitał rzeczowy i pieniężny (przedsiębiorczość i organizacja)

Załóżmy, że dochód narodowy jest funkcją trzech czynników wytwórczych:

1. Zatrudnienia

2. Kapitału rzeczowego

3. Stanu technologicznego produkcji (metody wytwarzania, które odzwierciedlają poziom wiedzy technicznej w danym czasie)

PKB (Y) = F (Z,K,A)

Wzrost wielkości zatrudnienia z Z₁ do Z₂ przyczynia się do wzrostu produkcji i dochodu narodowego z Y₁ do Y₂ ale przy danej wielkości kapitału rzeczowego wzrost zatrudnienia prowadzi do coraz mniejszej produkcji w stosunku do liczby zatrudnionych czyli spadek produkcji na jednego zatrudnionego.

Jest to zgodne z działaniem ekonomicznego prawa malejącej produktywności. Wzrost dochodu osiągany w drodze wzrostu ilości zatrudnionych nosi nazwę wzrostu ekscensywnego. Taki wzrost jest charakterystyczny dla krajów o wysokiej liczbie ludności w wieku produkcyjnym oraz wysokim przyroście naturalnym. Zatrudnienie zależne jest od liczby ludności w wieku produkcyjnym oraz aktywności zawodowej tej ludności.

Wpływ czynnika pracy na PKB

K i A są stałe

F (Z,K,A)

Y₁

Y₂

Y

Z

Z₁

Z₂

---