Wstęp do tematu 'gospodarka odpadami'.
Odpady powstawały zawsze…
Gdzie stary trzewik igły szczerzy, gdzie zardzewiały nocnik leży,
Gdzie na cykorii świat niebieski falując siada paź królewski….
Gdzie stare gonty, klepki z cebra i smród i żar i końskie żebra
Albo zbielały kundla szkielet i potłuczone szkło butelek….
Julian Tuwim „Kwiaty polskie”
Odpady powstawały zawsze, jak długo istnieje świat, lecz dawniej nie były obciążeniem dla środowiska. Zamknięty obieg materii w przyrodzie to zjawisko niezwykłe. To proces zagospodarowania obumarłych części roślin i zwierząt, odchodów świata zwierzęcego, opadających liści, popiołów z pożarów. Wszystko co w Naturze zostało raz wykorzystane powraca do łańcucha przyrodniczych procesów ponownie, bierze udział w powstawaniu gleby, po to, by się nie marnowało…
Życie człowieka pierwotnego wpisywało się w ten rytm, który dyktowała Natura. Struktura jego odpadów nie różniła się składem od materii wykorzystywanej w procesach przyrodniczych. To co wyrzucał było bez trudu asymilowane ponownie. Produkty rozkładu odpadów przetwarzanych za pomocą słońca, wody i wiatru, zawierające łatwo przyswajalny azot, fosfor, potas oraz inne materiały budulcowe, były wykorzystywane przez rośliny. Zwierzęta, owady, grzyby i bakterie rozkładały je na czynniki proste wzbogacając tym samym składniki gleby i przywracając je do ponownego obiegu.
W miarę doskonalenia metod gospodarowania człowiek obok dobrze przyswajalnych odpadków organicznych, wytwarzał coraz więcej odpadów trudno rozkładalnych, niezbyt łatwo przyswajalnych przez przyrodę. Lecz tego typu produkty użytkowe jak cegły i naczynia wytwarzane z gliny, szkło z piasku, czy narzędzia metalowe, choć wyrzucone nie zdobiły otoczenia, nie obciążały jednak środowiska ze względu na swą nietoksyczność i znikomą ilość. Odnajdywane w wykopaliskach do dziś stanowią cenną informację o rozwoju ludzkości.
Dopiero epoka industrialna, a właściwie rozwój przemysłu (głównie chemicznego) przypadający na ostatnie stulecie zmieniła sytuację. Rosnąca liczebność naszej populacji (w połowie XX wieku - 2,5 miliarda, teraz - 6 miliardów), a także stale wzrastająca konsumpcja podsycana przez przemysł reklamowy spowodowała, że odpady stały się wielkim światowym problemem stanowiącym zagrożenie dla całego środowiska ziemskiego. Zagrożeniem dla gleby, wód, powietrza i w konsekwencji naszego zdrowia.
Skład obecnie wytwarzanych odpadów w nieporównywalny sposób różni się od składu pierwotnego. Światowa produkcję odpadów to trzy główne kategorie: (1) przemysłowe, (2) niebezpieczne (w tym radioaktywne), (3) komunalne.
Na ilość odpadów komunalnych mają wpływ nasze złe nawyki oraz brak zrozumienia istoty problemu. Wszechwładna reklama, zachęcająca do marnotrawstwa i rozrzutnego niszczenia darów przyrody utrudnia kształtowanie właściwych postaw. Zasady prawidłowych zachowań, choć wydają się oczywiste, nie są praktykowane w codziennym życiu. A przecież jest oczywiste, że każda rzecz ma swój koniec i wcześniej czy później stanie się niepotrzebnym śmieciem i wyląduje…na śmietniku, czyli w ziemi…
Odpady komunalne można podzielić na 5 grup:
Rzeczy do ponownego wykorzystania: odzież, niektóre opakowania,
Surowce przeznaczone do recyklingu: papier, tektura, szkło, tworzywa sztuczne, złom metalowy,
Surowce organiczne: odpady zielone, inne, łatwe do kompostowania,
Odpady niebezpieczne: leki, baterie, lampy rtęciowe, świetlówki, środki ochrony roślin, rozpuszczalniki i odczynniki chemiczne, farby, lakiery, sprzęt elektroniczny,
Odpady wielkogabarytowe: sprzęt gospodarstwa domowego, gruz, odpady budowlane.
Liczba dzikich wysypisk w Polsce wymyka się statystykom, lecz każdy spacer do podmiejskiego lasu sygnalizuje, że stanowi to ważny problem nie tylko estetyczny.
Ciekawostki obrazujące wielkość problemu (Anna Kalinowska „Ekologia - wybór przyszłości”
- Na rynku światowym znanych jest obecnie ponad 70 000 chemikaliów, rokrocznie ok. 1000 wchodzi do powszechnego użytku, z czego przynajmniej połowa określana jest jako niebezpieczna przy przekroczeniu określonego stężenia. Wiele z tych związków nie była nigdy badana pod kątem toksyczności czy uciążliwości dla człowieka.
- Przez wiele lat kraje Europy Wschodniej były płatnym śmietnikiem materiałów toksycznych, problem istnienia takich śmietników istnieje do dziś, pomimo, że możliwości oficjalnego handlu materiałami niebezpiecznymi zostały ograniczone.
- Przeciętna europejska rodzina wyrzuca co roku ilość papieru stanowiącą równowartość kilku dużych drzew, ok. 50 kg metalu, tyle samo plastiku, ok. 50 kg szkła i niewiele mniej odpadków organicznych.
- W Wielkiej Brytanii dokonano obrazowej oceny problemu odpadów (dane sprzed kilku lat):
- dzienna krajowa produkcja gazet „The Sun” ułożonych jedna na drugiej, sięgnęłaby połowy wysokości Mont Blanc.
- roczne zużycie puszek po piwie i coca coli, w skali kraju to kilka miliardów sztuk. Ustawione jedna na drugiej sięgnęłyby od ziemi do księżyca.
- dzienna produkcja śmieci Brytyjczyków może wypełnić Trafalgar Square do wysokości kolumny z pomnikiem admirała Nelsona.
Statystyczna roczna ilość odpadów komunalnych przypadająca na 1 mieszkańca:
600 kg w UE
300 kg w Polsce
260 kg w Gdańsku
Pomyśl…
Czy segregacja odpadów ma sens?
Wady: - trudności z segregacją w małych mieszkaniach, kłopoty ze strategią rozstawiania pojemników w mieście, droższy odbiór i transport wyselekcjonowanych odpadów.
Zalety: - zmniejszenie objętości składowanych odpadów, możliwość wykorzystania ponownego odpadów surowcowych (recykling), ochrona zasobów przyrody.
Jakie są korzyści z recyklingu makulatury w procesie produkcyjnym? - ochrona drzew (produkcja 1 tony papieru wymaga ścięcia 17 dużych drzew), oszczędność energii (2,5 krotna), obniżenie zanieczyszczenia powietrza o ok.75%, zmniejszenie zanieczyszczenia wody o ok.35%, ograniczenie zużycia wody o ok.60%
Jakie są wady i zalety opakowań szklanych?
Wady: - szklane opakowania są ciężkie i tłukące co ma wpływ na wysokie koszty transportu, ogromna ilość nieznormalizowanych kształtów, utrudnia uniwersalne wielokrotne stosowanie tych opakowań.
Zalety: - nie uwalniają żadnych niepożądanych substancji do przechowywanych w nich produktów, są trwałe, szczelne, estetyczne są wielokrotnego użytku (średnio 15 razy, aż do stłuczenia lub wyszczerbienia), stłuczone i rozdrobnione dają się przetapiać na nowe nieskończoną ilość razy, recykling daje znaczną oszczędność surowców prawie 100%, energii o ok. 30% i wody o ok. 50%
Jakie są wady i zalety tworzyw sztucznych?
Wady: - wymagają przeróbki nieodnawialnego surowca - ropy naftowej, proces produkcji jest uciążliwy dla środowiska, przechowywane w nich produkty mogą być zanieczyszczane szkodliwymi substancjami (stabilizatory, metale ciężkie) opakowania są używane jednokrotnie, rozkład ich w glebie wynosi kilkaset lat, spalane, mogą emitować substancje niebezpieczne (np. dioksyny)
Zalety: - są lekkie, estetyczne, łatwe do barwienia, pozwalają oszczędzić na kosztach transportu w stosunku do szkła lub metalu.
Jak zagospodarować odpadki organiczne w gospodarstwie domowym?
Wady: - kłopotliwe jest gromadzenie odpadków kuchennych lub pochodzenia roślinnego i zwierzęcego ze względu na odory, stanowią one duży udział procentowy w składzie domowych śmieci (do 30%)
Zalety: - odpowiednio kompostowane stanowią doskonały nawóz bogaty w azot, fosfor i potas, eliminując stosowanie nawozów sztucznych.
Jakie są korzyści ze zbiórki złomu metali?
- produkcja metali z surowców pierwotnych to proces kosztowny i uciążliwy dla środowiska. Natomiast recykling całego surowca, jest to oszczędność energii i ograniczenie emisji.
Co to są odpady niebezpieczne w gospodarstwie domowymi jak z nimi postępować?
Baterie, świetlówki, nawozy i środki ochrony roślin, farby, lakiery, lekarstwa, termometry rtęciowe, zużyty olej samochodowy itp. Każdy z tych odpadów jest groźny dla zdrowia i wymaga indywidualnej utylizacji. Dlatego odpady te powinny być przekazywane do bezpiecznej utylizacji.
Jak postępować: zużywać całość produktu z opakowań, jeśli masz wybór - zastępować bardziej szkodliwe, mniej szkodliwymi, nie używać w nadmiarze, zamiast jednorazowych baterii kupować tzw. akumulatorki, przeterminowane lub niezużyte leki oddawać do aptek,
Czy spalać odpady?
Wady: - ogromna ilość różnorodnych groźnych dla zdrowia emisji do wody, powietrza i gleby, w przypadku budowy nowoczesnej spalarni - wysoki koszt zabezpieczeń, pozostałości ze spalenia to koncentrat niebezpiecznych substancji.
Zalety: zmniejszenie objętości odpadów przeznaczonych do składowania, odzysk energii (lecz niewielki w stosunku do energii użytej do produkcji wyrobów).
Wnioski:
Wszystko co kupujemy wcześniej czy później znajdzie się na śmietniku. Chodzi o to, aby było tego jak najmniej.
Ważna jest dobrze opracowana strategia ograniczenia ilości odpadów, kładąca nacisk na wielokrotność użytkowania raz wyprodukowanych przedmiotów.
Wdrażać na szeroką skalę segregację odpadów kierując je do ponownej przeróbki (recykling).
Należy ograniczyć wpływy reklamy zachęcającej do zwiększania ilości zakupów, promować postawy rozsądnej konsumpcji.
Opracowywać i wdrażać nowe, przyjazne środowisku technologie, ograniczające eksploatację surowców materiałowych i energetycznych.
Należy wdrażać nowe technologie pozwalające na zagospodarowanie już istniejących odpadów.
Ograniczyć ograniczać ilość substancji szkodliwych w naszym otoczeniu, zastępując je bardziej przyjaznymi dla środowiska i zdrowia człowieka.
Do utylizacji termicznej kierować tylko odpady nie emitujące szkodliwych substancji do otoczenia.
Pozostałe odpady składować w dobrze zabezpieczonych składowiskach, być może w przyszłości będzie można je również poddać utylizacji.
Ewa Podlesińska
4