Czynności zobowiązująco-rozporządzające c.d.

Różnice pomiędzy:

1 czynność o podwójnym skutku (zobowiązująco-rozporządzające)	2 czynności prawne (zobowiązująca i rozporządzająca)
Przykład: zakup 100 rowerów marki X (zawarcie umowy sprzedaży i odbiór rowerów)
POLSKA	np. NIEMCY
Zawarto umowę sprzedaży kupujący zgłasza się po odbiór zakupionego towaru (w przypadku rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku) - zgodnie z zapisami art. 155 § 2 - własność nie przechodzi w momencie podpisania umowy, ale przejdzie w momencie wydania towaru (bo kupiliśmy 100 rowerów marki X). ALE skoro! umowa sprzedaży z art. 155 zobowiązuje i powoduje skutek rozporządzający to akt wydania rowerów przez magazyniera nie będzie nową umową, nową czynnością prawną tylko będzie czynnością faktyczną (faktyczny akt wydania). Jeżeli np. magazynier byłby kompletnie pijany to dla skuteczności wydania roweru nie miałoby to znaczenia. Na mocy art. 155 sama umowa sprzedaży przenosi własność chyba że strony postanowiły inaczej lub co innego wynika z przepisów prawa [wyjątki od zasady podwójnego skutku czynności zobowiązującej (opisane niżej)]. Ważne jest by umowa sprzedaży była poprawna, natomiast akt wydania może być dokonany przez każdego (nawet dziecko nie mające zdolności do czynności prawnych).	Umowa sprzedaży jest czysto zobowiązująca. Akt wydania nie jest czynnością faktyczną. Magazynier wydając rowery, a my od niego odbierając zawieramy umowę rozporządzającą, umowę przeniesienia własności rowerów. Jeżeli jest on kompletnie pijany to nie nabywamy skutecznie rowerów ponieważ w czynności prawnej (a czynność prawna to zdarzenie prawne, które obejmuje przynajmniej jedno oświadczenie woli), żeby można było mówić o złożeniu oświadczenia woli to musi być swobodne i świadome powzięcie i wyrażenie tejże woli. Kto jest w stanie wyłączającym świadome powzięcie i wyrażenie woli nie składa żadnego oświadczenia woli.

2 wyjątki od zasady podwójnego skutku czynności zobowiązującej (w prawie polskim nie tylko zobowiązującej lecz również rozporządzającej):

1. strony postanowiły inaczej;

2. co innego wynika z przepisów prawa: np. nieruchomość (art. 157) z ustawy wynika obowiązek zawarcia drugiej umowy i przeniesienie własności odbywa się na podstawie odrębnej umowy.

Art. 157: [Warunek, termin] § 1. Własność nieruchomości nie może być przeniesiona pod warunkiem ani z zastrzeżeniem terminu.

§ 2. Jeżeli umowa zobowiązująca do przeniesienia własności nieruchomości została zawarta pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu, do przeniesienia własności potrzebne jest dodatkowe porozumienie stron obejmujące ich bezwarunkową zgodę na niezwłoczne przejście własności.

Czy można zatem zawrzeć warunkową umowę sprzedaży nieruchomości?:

TAK - bo można się zobowiązać pod warunkiem z tym, że trzeba zawrzeć drugą umowę dot. tylko i wyłącznie przeniesienia własności czyli:

• zawieramy umowę sprzedaży pod warunkiem,

• (jeżeli) następuje ziszczenie się warunku,

• zawieramy umowę przeniesienia własności.

Formalna kauzalność umowy przenoszącej własność nieruchomości - art. 158:

umowa przeniesienia własności powinna być:

1. zawarta w formie aktu notarialnego,

2. zobowiązanie powinno być jasno wyrażone w umowie.

Kauzalność - jedna z najbardziej podstawowych zasad w prawie polskim. kauza: motyw, przyczyna prawna (dlaczego ja dokonuję jakiejś czynności prawnej).

W sytuacji gdy mamy umowy, które zarazem zobowiązują i przenoszą własność to z kauzalnością tak naprawdę nie wchodzimy w styczność bo kauzalność jest naturalna (rozumie się sama przez się).

Czasami mamy taką sytuację kiedy dokonywana jest osamotniona czynność rozporządzająca:

• ponieważ wcześniej zawarto czysto zobowiązującą umowę sprzedaży,

albo

• ponieważ wcześniej z jakiegokolwiek innego powodu lub zdarzenia powstało zobowiązanie do dokonania rozporządzenia (np. zapis testamentowy: ktoś przenosi własność np. samochodu bo spadkodawca, od którego odziedziczył spadkobierca samochód dokonał takiego polecenia, że spadkobierca bierze wszystko, a samochód ma przenieść na konkretną osobę - testament staje się kauzą przeniesienia własności samochodu).

Kauzalność materialna - art. 156: [Kauzalność] Jeżeli zawarcie umowy przenoszącej własność następuje w wykonaniu zobowiązania wynikającego z uprzednio zawartej umowy zobowiązującej do przeniesienia własności, z zapisu, z bezpodstawnego wzbogacenia lub innego zdarzenia, ważność umowy przenoszącej własność zależy od istnienia tego zobowiązania.

Czasami mamy sytuację, że element zobowiązania i rozporządzenia jest rozdzielony (np. strony mogą postanowić inaczej).

Jeżeli przenosimy własność w ramach czynności rozporządzającej, która stanowi wykonanie uprzednio powstałego zobowiązania to ważność czynności przenoszącej własność zależy od tego czy rzeczywiście czynność wcześniej zobowiązująca była ważna i skuteczna (należy to sprawdzić).

Przeciwieństwem zasady kauzalności jest zasada abstrakcyjności (u nas nie obowiązuje, w Niemczech tak).

Rozróżnienie pomiędzy rzeczami ruchomymi i nieruchomościami

Nieruchomość to rzecz mająca wartość egzystencjalną, jest podstawą do budowania egzystencji (np. dom: jak go nie ma to nie ma się gdzie podziać, a np. bez zegarka da się żyć, stąd ma on zdecydowanie mniejsze znaczenie, wartość).

Rozróżnienie istnieje z tego powodu, że trzeba zadbać o pewność. Niepewność bierze się przy umowach warunkowych stąd, że:

np.: zawieramy umowę z X, że w wyznaczonym terminie zda egzamin na 4. X zdaje w wyznaczonym terminie, ale na 5 to:

• w przypadku ruchomości nie ma problemu;

• w przypadku nieruchomości istnieje większe niebezpieczeństwo - przymiot bycia właścicielem zależałby od tego czy stwierdzilibyśmy, że spełnił się warunek czy też nie. Pozostaje droga procesowa: proces trwa np. 4 lata i przez ten czas nie wiadomo kto jest właścicielem nieruchomości, natomiast sąd orzeka - wskazuje właściciela nie od „teraz” tylko od czasu „4 lata temu”.

Dlatego jeżeli chodzi o nieruchomości i warunkowe umowy sprzedaży to ustawodawca domaga się, że jeżeli będzie zawierana jakakolwiek umowa dot. przeniesienia własności pod warunkiem to:

• zobowiązania są,

• umowy trzeba dotrzymać,

• ale własność przejdzie dopiero wtedy jak zawrzemy dodatkową umowę (bezwarunkową), a taką zawrzemy tylko wtedy gdy będziemy pewni, że warunek się ziścił. Jeżeli się nie ziścił to możemy się procesować, ale nie o stwierdzenie ziszczenia się warunku tylko o stwierdzenie złożenia oświadczenia woli w związku z tym, że ziścił się warunek, którym była obłożona umowa zobowiązująca do przeniesienia własności nieruchomości pod warunkiem. Sąd natomiast stwierdza obowiązek oświadczenia woli (z takim wyrokiem można udać się do notariusza bez udziału osoby, która miała się wywiązać).

WARUNEK (może być pytanie co to jest warunek?)

Art. 89: [Pojęcie] Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych albo wynikających z właściwości czynności prawnej, powstanie lub ustanie skutków czynności prawnej można uzależnić od zdarzenia przyszłego i niepewnego (warunek).

Zdarzenie przyszłe niepewne - warunek

Zdarzenie przyszłe pewne - termin

2 rodzaje warunków:

• zawieszający - uzależnia powstanie skutków czynności prawnych

• rozwiązujący - uzależnia ustanie skutków czynności prawnych

Skuteczność czynności:

• skuteczność EX TUNK (wstecz)

• skuteczność EX NUNK (od teraz na przyszłość)

Art. 90 [Skuteczność czynności] Ziszczenie się warunku nie ma mocy wstecznej chyba, że inaczej zastrzeżono (EX NUNK) - działa „na przyszłość”.

Ziszczenie się warunku powoduje:

• skuteczność umowy

bądź

• ustanie skuteczności EX NUNK „od teraz na przyszłość”.

Warunki niemożliwe do ziszczenia oraz sprzeczne z prawem nie mogą pozostać bezczynne wobec skuteczności umowy. W takim przypadku ważne jest czy:

• jest to warunek rozwiązujący;

• czy zawieszający;

Zgodnie z art. 94 [Warunek bezprawny] Warunek niemożliwy, jak również warunek przeciwny ustawie lub zasadom współżycia społecznego pociąga za sobą nieważność czynności prawnej, gdy jest zawieszający; uważa się za niezastrzeżony, gdy rozwiązujący.

czyli wywołuje to różne skutki:

• rozwiązujący - sytuacja taka jakby go nie było (umowa ważna);

• zawieszający - powoduje nieważność czynności prawnej;

Jeżeli umowa zawarta jest pod warunkiem:

• zawieszającym - skutki prawne powstają dopiero od chwili ziszczenia się warunku;

• rozwiązującym - umowa od samego początku skuteczna;

EKSPEKTATYWA nabycia praw - prawnie chronione oczekiwanie nabycia praw

Chronienie uprawnionego przed rozporządzeniami, które miałyby uniemożliwić wejście w prawo własności z chwilą ziszczenia się warunku:

• chroni przed bezprawnymi rozporządzeniami po stronie pozostającego nadal właścicielem;

• chroni obie strony przed bezprawnym doprowadzeniem do ziszczenia się warunku, albo przed przeszkodzeniem w ziszczeniu się warunku;

Art. 92 [Rozporządzenia sprzeczne z warunkiem] § 1. Jeżeli czynność prawna obejmująca rozporządzenie prawem została dokonana pod warunkiem, późniejsze rozporządzenia tym prawem tracą moc z chwilą ziszczenia się warunku o tyle, o ile udaremniają lub ograniczają skutek ziszczenia się warunku. § 2. Jednakże gdy na podstawie takiego rozporządzenia osoba trzecia nabywa prawo lub zostaje zwolniona od obowiązku, stosuje się odpowiednio przepisy o ochronie osób, które w dobrej wierze dokonały czynności prawnej z osobą nieuprawnioną do rozporządzania prawem. Jeżeli ktoś sprzedał pod warunkiem zawieszającym komuś samochód, a potem tym samochodem rozporządził na rzecz innej osoby to z chwilą gdy warunek się ziści ta osoba, na którą w międzyczasie przeniesiono samochód traci prawo, a pozostaje ono po stronie tego, który pierwotnie był uprawniony - tyle, że warunkowo. Gdy osoba trzecia nabyła prawo stosuje się odpowiednio przepisy o ochronie osób, które w dobrej wierze dokonały czynności prawnej z osobą nieuprawnioną do rozporządzenia prawem (związek z art. 169 - nabycie od nieuprawnionego). Jeżeli nabywasz coś od nieuprawnionego to jeżeli jesteś w dobrej wierze to to nabywasz.

Art. 93 [Fikcje skuteczności] § 1. Jeżeli strona, której zależy na nieziszczeniu się warunku, przeszkodzi w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego ziszczeniu się warunku, następują skutki takie jak by warunek się ziścił. § 2. Jeżeli strona, której zależy na ziszczeniu się warunku, doprowadzi w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego do ziszczenia się warunku, następują skutki takie, jak by warunek się nie ziścił. Gdy zawarliśmy np. umowę darowizny, na podstawie której ktoś odziedziczył samochód pod warunkiem, że dostanie z egzaminu co najmniej 4 w określonym czasie. Ktoś życzliwy donosi, że osoba się uczy a zainteresowany nieziszczeniem się warunku np. „porywa” osobę zainteresowaną ziszczeniem się warunku i wypuszcza po określonym terminie to: warunek się nie ziścił, ale ktoś w sposób sprzeczny z zasadami uniemożliwił ziszczenie się warunku i dlatego ustawodawca przyjmuje, że warunek się ziścił.

Prawo cywilne w działaniu administracji publicznej

Wykład Nr 3 - 3.04.09.

4

str. 1

---