Kanał Elbląski (niem. Oberländischer Kanal, do 1945 Kanał Oberlandzki) – żeglowna droga wodna na terenie województwa warmińsko-mazurskiego. Kanał bywa błędnie nazywany Kanałem Elbląsko-Ostródzkim lub Kanałem Ostródzko-Elbląskim.
Kanał Elbląski to najdłuższy kanał żeglowny w Polsce. Jego długość wynosi 83,3km.
* 43,82 km – kanał sztuczny,
* 39,48 km – jeziora.
* Całkowita długość kanału z odgałęzieniami wynosi 144,3 km.
Kanał łączy Jezioro Druzno z Drwęcą oraz z jeziorem Jeziorak. Z jeziora Drużno, poprzez rzekę Elbląg z Zalewem Wiślanym a także przez kanał Jagielloński, Nogat i Wisłę z Morzem Bałtyckim.
Część Kanału, od śluzy w Miłomłynie do jez. Druzno, nosi nazwę Kanału Warmińskiego. Ma długość 52 km oraz 5 pochylni i 2 śluzy.
Przy
budowie Kanału Elbląskiego wykorzystano jeziora leżące na różnych
wysokościach między Ostródą i Zalewem Wiślanym. Różnica
poziomów sięga 100 m. Osobliwością na skalę europejską jest
zespół 5 pochylni, po których przetacza się statki na specjalnych
platformach ustawionych na szynach. Od kanału odgałęzia się kilka
szlaków wodnych, m.in. Ostróda – jezioro Szeląg Mały, Ostróda
– Jezioro Drwęckie – rzeka Drwęca – Wisła.
Nad
projektem kanału zaczęto pracować w 1837 a prace rozpoczęto w
1844 roku. Cztery pierwsze pochylnie suche: Buczyniec, Kąty,
Oleśnica i Jelenie uruchomiono w 1860 roku. Projektantem i
realizatorem Kanału był Georg Jacob Steenke, który przyjął
zlecenie Fryderyka II, pragnącego połączyć szlakiem żeglownym
Prusy Wschodnie z Bałtykiem.
Podczas robót hydrotechnicznych wyrównywano poziomy wód w zbiornikach na trasie kanału. Obniżono poziomy luster wody do poziomu Jezioraka (99,5 m n.p.m.). Takie działania były przyczyną obniżenia poziomu wód kilku jezior nawet o pięć metrów.
W latach 1872-1876 – uruchomiono trzy kolejne śluzy: Miłomłyn, Zielona, Mała Ruś. Ostatnia pochylnia Całuny (położoną najbliżej jeziora Drużno) budowana była w latach 1874-1881.
Pierwotna koncepcja budowy kanału opierała się na projekcie pokonania różnicy poziomów wód między jeziorem Pniewskim a jeziorem Drużno za pomocą śluz komorowych wykonanych z drewna. Jednak koncepcję tę zarzucono. Ostatnia pochylnia Całuny zastąpiła istniejące już śluzy. Przyczyną zmiany koncepcji był wydłużony czas śluzowania i problemy z dostarczeniem wody do śluz.