Przestrzeń turystyczna- część przestrzeni geograficznej i społ- ekon w której zachodzą zjawiska turystyczne.

Wykorzystanie przestrzeni- sposób zagospodarowania przestrzeni użytkowania zasobów środowiska przyrodniczego

Potrzeby turystyczne- zespół potrzeb człowieka związanych z koniecznością regeneracji sił fizycznych i psychicznych w czasie wolnym od pracy.

Atrakcyjność turystyczna- cechy będące przedmiotem zainteresowania turysty

Zagospodarowanie turystyczne- działalność mająca na celu przystosowanie środowiska przyrodniczego na potrzeby turystyki

Walory wypoczynkowe- służą przede wszystkim regeneracji sił fiz i psych człowieka, umożliwiają uprawianie rożnych form turystyki czynneh oraz wpływają na rozwój turystyki pobytowej i weekendowej. Występowanie walorów wypoczynkowych stanowi jeden z głównych elementów przyciągających na danych obszar turystów.

Walory krajoznawcze- pozwalają zaspokoić potrzeby estetyczne wzmacniające potrzeby wych- dydaktyczne, potrzeby poznania oraz zdobywania wiedzy zgłaszane przez uczestników ruchu turyst.* walory przyrodnicze- związane ze środow. Naturalnym. * walory antropogeniczne- obiekty materialne i elementy ścisłe i ziwiązane z życiem pracą działalnością człowieka i przez niego wytworzone w proc. Historycznego rozwoju.

PRZESTRZEN PODLEGAJĄCA OCENIE:

Skala lokalna i regionalna

Stopnie przekształceń fizjonomii krajobrazu przez człowieka:

Krajobraz pierwotny, krajom naturalny, krajom kulturowy, krajom zdegradowany

Formy krajobrazu stanowiące potencjał turystyczny: krajom pierwotny i naturalny czyli doliny rzeczne wraz z terenami użytków zielonych jako korytarze ekologiczne, zbiorniki wodne, cenne tereny pod wzgl przyrodniczym, obszary podmokłe tereny bagienne, tereny wazne ornitologicznie, botanicznie.

PRZESTRZEŃ TURYSTYCZNA:

Klasyfikacja przestrzeni turystycznej:

- kryterium czasu wolnego: przestrzeń turystyki krótkookresowej, sredniookresowej, długookresowej

- kryterium wykorzystywanej bazy: przestrzeń turystyki formalnej i nieformalnej

- kryterium rodzaju działalności turystycznej: przestrzeń eksploracji, penetracji, asymilacji kolonizacji i urbanizacji

Typy przestrzeni turystycznej( Liszewski):

Przestrzeń eksploracji- nateżenie ruchu tur minimalne, brak zagospodarowania tur, funkcja poznawcza, nieszkodliwy wpływ na środowisko

Przestrzeń penetracji- natężenie ruchu od małego do dużego, zagospodarowanie niewielkie, funkcja poznawczo- wypoczynkowa, uciążliwy wpływ na środowisko

Przestrzeń asymilacji- średnie natężenie ruchu, ograniczone zagospodarowanie turyst, funkcja wypoczynkowo- poznawcza, wpływ na środowisko obojętny

Przestrzen kolonizacji- duze natężenie ruchu tur, duże zagospodarowanie tur, funkcja wypoczynkowa, szkodliwy wpływ na środowisko

Przestrzeń urbanizacji- średnie natężenie ruchu, duze zagospodarowanie tur, funkcja mieszkaniowa, wpływ degradujący

Dostępność turystyczna- możliwość dojazdu środkami komunikacji do celu podjętej podrózy a także system połączeń komunikacyjnych, szlaków wyciągów tur

Cechy przestrzeni turystycznej:

Zróżnicowanie- w sferze środowiska przyrodniczego( klimat gleby) jak i cech kulturowych

Zmienność w czasie- dot zasięgu wykorzystanie tur. Jest wynikiem zmian przyrodniczych, ekonomicznych, społecznych technologicznych o charakterze długookresowym sezonowym lub przypadkowym

Dynamizm i cykliczny rozwój w czasie- zmienna dynamika funkcjonowania turystyki związana z porami roku dniami tygodnia i pory doby

Otwartość w stosunku do innych przestrzeni- oznacza współistnienie nakładanie się wszystkich rodzajów aktywności człowieka w obrębie przestrzeni tur.

Niejednorodność- nieciągłośc przestrzeni tur

Gałęziowość- przynależą do niej jedynie elementy przestrzenne związane z turystyka

HYDROSFERA

Obejmuje część atmosfery powierzchnię Ziemii wierzchnią część litosfery. Woda występuje w formie: oceanów mórz lodowców rzek jezior bagien pokrywy śnieżnej wód podziemnych i wód atmosferycznych. Hydrosfera obejmuje wody wolne- przemieszczające się pod wpł siły grawitacji lub ciśnienia. Wody hydrosfery tworzą: wody powierzchniowe, strefy aeracji( glebowe), podziemne i atmosferyczne. Hydrosfera charakteryzuje się dużym dynamizmem który przejawia się ciągłym ruchem wody. Ruch wody związany jest także ze zmianą stanu skupienia wody: ciekla, stala, gazowa. Hydrosferę charakteryzuje zjawisko rytmiczności związane z cyklem klimatycznym: rytm dobowy, sezonowy, roczny, wieloletni. Rytmika zjawisk przyrodniczych wpływa na bilans wodny obszaru w odniesieniu do stref klimatycznych krajobrazowych zbiorowisk roślinnych zlewni i dorzeczy.

Rytm dobowy- związany z ruchem obrotowym Ziemi- zjawiska pływów

Rytm roczny- wyraża się zróżnicowanie w różnych szerokościach geog związane są z nim zmiany typu pogody, roznice temp, parowania, opady, występowanie śniegu, wezbrania, niżówki, zamarzanie, wysychanie wód.

Ogólne zasoby wodne- 1 385 984 610 km3 wody słodkie- 35 029 210 km3

Morskie wody wewnętrzne- stanowią część terytorium państwa nadbrzeżnego znajdują się między lądem i morzem terytorialnym. W skład wchodzą zatoki do 24 milowej szerokości wejścia przy najdalszym odpływie ( zatoki historyczne i porty)

Morze terytorialne- pas wód morskich znajdujących się pomiędzy wodami wewnętrznymi lub wybrzeżem danego państwa a morzem pełnym i stanowi terytorium tego państwa. Szerokość sporna 3 mile- 12 mil.

Podział hydrograficzny Polski: dorzecze Odry, dorzecze Wisły, zlewnia zalewu Szczecińskiego, dorzecza rzek przymorza, zlewnia Zalewu Wiślanego, dorzecze Niemna, dorzecze Dniestru, dorzecze Dunaju, dorzecze Łaby.

Podział hydrograficzny kontynentów:

Obszary egzoreiczne- z których wody odpływają systemami rzecznymi do mórz o oceanów

Obszary endoreiczne- z których spływ wód kończy się w obrębie obszaru bezodpływowego wewnątrz kontynentów, znaczna część rzek okresowo wysycha

Obszary areiczne- tereny zupełnie pozbawione stałej sieci rzecznej występują strugi prowadzące wodę tylko epizodycznie.

Obszary podmokłe- trwale nasycone wodą stanowiącą ok. 80% objętości gruntu

Bagno, mokradło stałe i okresowe, moczary, błota, marsze, trzęsawiska, torfowiska

Bagna ze wzgl na sposób zasilania wodą słodką: bagna ombrogeniczne( zasilane wodą opadową), topogeniczne( zasilane wodami podziemnymi o powolnym ruchu), soligeniczne( w miejscach wypływu wód podziemnych u podnóży stoków), fluwiogeniczne( zasilane wodami rzecznymi).

Mokradła stałe- zwierciadło wody podziemnej wystepuje do 0,5m ppt

Mokradła okresowe- zwierciadło wód podziemnych występuje w porze suchej poniżej 0,5 m ppt.

Klasyfikacja cieków

Kształt biegu koryta: a) cieki o biegu prostym( z reguły poprowadzone sztucznie), b) cieki o biegu krętym ( mające jedno małe kręte koryto), c) roztopowe( warkoczowate, w obrębie łożyska rzeka płynie kilkoma płytkimi korytami na przemian łączącymi się i rozdzielającymi się; między nimi występują mielizny i wyspy), d) meandrujące ( bardzo kręte zakola przesuwają się stopniowo i od czasu do czasu zostają odcięte tworząc starorzecza e) anastamozujące ( mają kilka nieregularnych wijących się głębokich koryt, rozdzielonych stałymi i z reguły porośniętymi wyspami)

Wodospad- odcinek rzeki w którym woda swobodnie spada z wysokiego progu. Erozja wsteczna i wgłębna rzeki doprowadza do odreparowania wychodni bardziej odpornych skał które tworzą progi w dolinie, wodospady tworzą się też w dolinach przeciętych uskokiem ( Salto del Angel- Wenezuela; Siklawa w Tatrach)

Kaskada- odcinek rzeki w którym woda swobodnie spada z kilku progów skalnych utawionych jeden pod drugim. Erozja wsteczna i wgłebna rzeki doprowadza do odsłonięcia kilku ławic wychodni bardziej odpornych skał które tworzą progi. ( Siklawica w Tatrach)

Katarakta- odcinek rzeki o spiętrzonych wzburzonych wodach w wychodniami odpornych skał w korycie o małej głębokości i przyspieszonym przepływie. Rzeka wcinając się w podłoże odpreparowuje wychodnie bardziej odporne skały, czasem tworzą się małe wodospady kaskady. ( katarakty Nilu, 32 katarakty Kongo, w Polsace Dunajec i Tanew)

Kocioł eworsyjny- marmit- koliste zagłębienie w snie koryta górskiej rzeki wydrążone w litej skale o głębokości dochodzącej do kilku m. w miejscach gdzie woda tworzy zawirowania materiał skalny niesiony przez rzekę drązy koliste zagłębienia. ( Biały Potok, Ren)

Łacha korytowa- nagromadzenie piasków i żwirów w środkowej lub bocznej części koryta. W miejscach gdzie rzeka traci siłę nośną odkładany jest materiał niesiony przez wodę ( na Wiśle większość rzek w dolnym biegu)

Najwyższe wodospady na świecie: Salto del Angel na rzece Charun w Wenezueli 979 m, Tutela na rzece Tutela w RPA 948 m, Kjelsfossen w Norwegii 840 m, Mtarazi na rzece Ingyangombe w Zimbabwe 762, Yosemite na rzece Yosemite Creek w USA, Mongefossen w Norwegii, Vedalsfossen Norwegia, Opo Norwegia.

Najwyższe wodospady w Polsce: Siklawa, Kamieńczyk, Wilczki, Siklawica

WALORYZACJA SIECI RZECZNEJ

1. Zalożenie waloryzacji - wartościowanie rzek można przeprowadzić według różnych kryteriów i przy zastosowaniu rozmaitych waloryzantów.

2. Głównym kryterium oceny jest stopien naturalnosci cieków, informujący o wielkości przeobrażen sieci rzecznej. Im większe przeobrazenie rzeki względem stanu pierotnego, naturalnego tym tym mniejszy stopień naturalnośći

3. W podziale rzek na kategorie naturalności )klasy) wykorzystuje sie najszczesciej następujące waloryzatory

- zabudowę hydrotechniczna koryt i doliny recznej

- uzytkowanie i sposób zagospodarowania doliny

- typ biegu rzeki i warunki środowiskowe zlewni

- zmianę reżimu rzecznego

4. Waloryzacja sieci rzecznej pozwala na wydzielenie pięciu klas naturalności cieku. klasy od 1 do 5 informuja o narastajacym sopniu przeobrazenia

RZEKA JAKO SZLAK KAJAKOWY

Funkcje rzek:

-ekologiczna - korytarze ekologiczne

- gospodarcza - żegluga, transport, energetyka wodna

- turystyczna - żegluga, szlaki kajakowe

-Obronna

- administracyjna - granice państwa

Trasa spływy kajakowego

-planowany charakter spływu

- wybór obiektu hydrograficznego

-wybór trasy spływu

- umiejętności uczestnikó

OCENA SZLAKU:

Trudność; według kryteriów międzynarodowej skali trudności rzek nizinnych i górskich

uciązliwość;skala 6 stopniowa

malowniczosc: ocena najbardziej subiektywna , oparta na wrazeniach i odczuciach, skala 3 stopniowa.

ELEMENTY CHARAKTERYSTKI JEZIOR

Lokalizacja jezior - połozenie geograficzne

Genetyczna klasyfikacja mis jeziornych - geneza mis

Typy jezior w odniesieniu do sieci rzecznej - ze wzgledu na charakter wymiany wody jeziornej

Typy jezior ze wzgledu na czas wypelniania woda - stele, okresowo, chwilowo wypelnione woda

POWIERZCHNIOWE OBIEKTY HYDROGRAFICZNE

Duże formy zbiornikowe

jeziora naturalne, jeziora sztuczne - zbiorniki retencyjne, zaporowe

Małe formy zbiornikowe:

stawy - neiwielkie zbiorniki wod powierzchniowych o dnie w zasadzie porośniętym roslinnościa powstałe w sposób naturalny lub sztuczny

sadzawki - płytkie zbiorniki wodne o niewielkich rozmiarach zasilane wodą gruntową,. opadowa i roztopowa,czesto powstale w skutek spietrzenia wody groblą

baseny - sztuczne male zbiorniki wodne o regularnym ksztalcie, wykonane w gruncie, o glebokosci do 2 m, zasilane wodą z pobliskiego cieku lub wodą wodociągową

wyrobiska - sztuczne zaglebienia powstale po wybraniu utworów powierzchniowych(żwirownie) zasilane wodami gruntowymi,

zapadliska - powstaja na skutek zapadniecia powierzchni terenu

TYPY GENETYCZNE MIS JEZIORNYCH:

Hutchinsona:76 typów niecek jeziornych

Woldstedt(klasyfikacja genetyczna jezior Niezu europejskiego)

rynnowe, denno-morenowe, podparte morena, przyozowe, drumlinowe, eworsyjne, oczka termokrasowe, reliktowe'

Majdanowski - rynnowe(subglacjalne, subarealne, inglacjalne) , morenny dennej, czolowej (morenowo czolowe, zaporowe, oczka, kotly, kociolki), przyozowe, drumlinowe, zlozone

Jańczak: klasyfikacja morfometryczno - genetyczna jezior wielkopolskich

wynnowe, rynnowo- zlozone, wielorynnowe, nieckowate, kotłowe, depresyjne, złożone depresyjno- rynnowe

Zbiorniki antropogeniczne:

1 zbiorniki zaporowe - dominowaly do konca XIXw. hodowla ryb, regulacja spadku wody

obecnie istnieje 6 tego typu form

duze zbiorniki znajduja sie na obrzezach konurbacji i spelniaja funkcje źródła zaopatrzenia w wode. ,

2 zbiorniki w dołach zapadliskowych i w nieckach osiadania

- utworzyly sie w wyniku podziemnej eksploatacji wegla oraz rud cynku i olowiu

3 Zbiorniki w dołach powyrobiskowych

-liczna grupa pod wzgledem ilości i zajmowanej powierzchni

- wyrobiska sa pozostaloscia po eksploatacji rud cynkowo ołowianych , zelaza, dolomitow, glin, piaskow,

- powierzchnia dolow wynosi od kilkudziesieciu do kilkuset hektarow , a glebokosc od kilku do kilkudziesieciu metrow

4 Zbiorniki przemysłowe

zbioniki zwiazane z zakladami przemyslowamy, zazwyczaj służące produkcji,

- sa to osadniki wod dołowych, popłuczkowych, chłodniczych oraz zbiorniki wod przemyslowych, przy oczyszczalni sciekow i przeciwpozarowe

- rozwoj przestrzenny do konca XIX w

MISA JEZIORNA

Strefy: brzegowa -epilitoral, przybrzezna litoral, stok jeziorny - sublitoral, głebinowa - profundal

Obszar brzegowy obejmuję 3 strefy: 1 właściwy brzeg , skladajacy sie z pochylosci(klifu) i krawedzi brzegu - urwiska 2 pobrzeza - strefy przyboju, 3 mielizna brzegowa - obejmuje platformę abrazyjna i odsypisko - czesc akumulacyjna

STrefa gebinowa:

- głeboczki - przegłębienia dna,

- progi - wyniesienia dna

UWARUNKOWANIA LOKALIZACJI PLAZ I KAPIELISK

1 zapewniajaca bezpieczensto wypoczynku i kapieli

- wykluczenie miejsc stwarzajacych szczegolne zagrozenie oraz gdzie kapiel jest wyjatkowo niebiezpieczna

- kapielskia moga byc urzadzane nad obszarami wodnymi, ktorych zanieczyszczenie nie przekracza dopuszczalnych norm ustalonych w odrebnych przepisach

2 zapewniajce komfort

- fizjgraficzne, hydrologiczne, litologiczne, topoklimatyczne

WARUNKI TOPOKLIMATYCZNE

malo korzystny topoklimat - zbocza o ekspozycji polnocnej, polnocno wchodniej, polnocno zachodniej

tereny o spdkach ponad 50 st

w lasach z poziomem wod gruntowych wyksztalconym w profiolu glebowym

w lasach o duzej wilgotnosci wzglednej powietrza i duzym zacienieniu

korzystny topoklimat - tereny o nachyleniu powyzej 10st, ekspozycja w sektorze poludniowym, strefa kontaktu lasu z owarta przestrzenia, lasy z drzewostanem powyzej 20 lat z wyksztalconymio siedliskami np boru swiezego

WSKAŹNIKI ZALESIENIA OBRZEZY ZBIONIKOW

1 zalesienie duze w pasie do 1 km udzial lasow od 90 do 95 %

2 zaleseienie optymalne od 40 do 60%

3 dostateczne - obrzezy zbiornika od 20 d0 40%

4male - zalesienie obrzezy zbiornika ponizej 20%

TYPY BRZEGÓW ZBIORNIKÓW WODNYCH

1 brzegi niskie, plaskie - o spadkach nie przekraczajacych 12%, o duzej stabilnosc i, odpornosci, z przewaga procesow akumulacyjnych (oddzialywanie fal, zaminy poziomu wod, uzytkowanie) suche(piaszczyste lub trawiaste) podłoze

Kryterium bezpiecxznestwa - mozliwosc bezpiecznego kontaktu z woda (urządzenia zejściowo- wejściowe)

2 brzegi pologowyniosle - o spadkach od 12 do ok 25% podlegajace zmianom na skutek oddzialywania proceos erozyjno abrazyjnych, naturalnych i spowodowanych uzytkowaniem turyustyczno rekreacyjnym

KLASY BRZEGOW ZBIORNIKOW WODNYCH PRZYDATNYCH DO WYPOCZYNKU

1 bardzo wysoki - udzial brzegow przydatnych do uzytkoania rekreacyjnego przekraczajacy 10% dlugosci linii brzegowej zbiornika

2 korzystny udzial 5 do 10% calkowitej dlugosci brzegow

3 dostateczny - udzial od 3 do 5 %

RODZAJE KĄPIELISK

1 kapielisko zorganizowane - teren polozony nad obszarem wodnym , z plaza na stale przystosowany do kapieli , z wyznaczonymi i trwale oznakowanymi strefami kapieli , wyposazony w urzadzenia sanitarne, oraz inne urzadzenia jak pomosty, natryski, szatnie

2 kapielisko prowizoryczne - teren polozony nad obszarem wodnym , z plaza, pzrsytosowany do sezonowego wykorzystania , z miejscem do kapieli prowizorycznie oznakowanym oraz wyposazony w urzadzania sanitarne. musi byc stala opieka ratnownikow

3 pływalnia- obiket wyposazony w sztuczny zbiornik wodny (basen) przeznaczony do kapieli , majacy trwale brzegi i dno, zaopatrywany w wode przyplywowa oraz majac urzadzenia sanitarne, szatnie, natryski. Pływalnie moga byc kryte i odkryte.teren plyalni odkrytej musi byc trwale ogrodzony płotem, a oznaczenia glebokosci musza byc trwale i widoczne.

4 kapielisko turystyczne - własny wybor miejsca na danym akwenie,gdzie nie obowiazuje zakaz kapieli

PODZIAŁ MÓRZ ze wzgledu na polozenie i sposob polaczenia z wszechoceanem

Morza przybzezne - odzzielone od oceanu wyspami , proguiem podmorskim, latwa wymiana wod, np Morze Beringa, Ochockie, Japonskie

Morza Otwarte - oddzielone od oceanu podwodnym progiem , szerokie polaczenie z oceanem npo morze arabskie, polnocne, norweskie

Morza Środziemne - otoczone ladami, polaczone z oceanem waska ciesnina

wyroznia sie: 1 miedzykontynentalne - dwoma lub wiecej kontynentami np czerwone, srodziemne, karaibskie 2 wewatrzkontynentalne- jeden kontynent - baltyckie, biale, azowskie

Morza miedzywyspowe - otoczone wyspami - morze sulu, celebes, moluckie, jawajskie, flores, sawu, banda

TYPY WYBRZEZY:

1 firdowe - powstalo w wyniku zalania dolin poodowcowych na terenach gorskich, norwegia, grenlandia, w chile

2szkierowe (szerowe) - charakteryzuje sie tysiacem malych wysepek - powstalo w wyniku czesciowego zalania ternow pagorkowatych rzezby polodowcowej , w finlandii, szwecji

3 riasowe - powstalo w wyniku zatopienia wylotowych odcinkow dolin rzecznych ulozonych prostopadle lub skosne do linii brzegowej np we francji, chiszpani, chinach

4 dalmatynskie - powstalo poprzez zalanie pasm gorkisch ciagnacych sie rownolegle do brzegu morza , kulminacje grzbietow tworza lancuchy wysp np w chorwacji

5 mierzejowo zalewowe - powstalo poprzez odciecie zatoki mierzeja utworzona przez prad przybrzezny, np baltyk

6 lidowo lagunowe - powstalo na skutek odciecia plytkij zatoki od otwartego morza piaszczystym walem przybzerznym,dzieje sie tak tylko na wybrzezach podlegajacych pływom morskim, np laguna wenecka, zatoka meksykanska

7 mangrowe -plaskie, akumlacyjne,zarosla rosnace w wodzie przechwytuja material drobnoziarnisty i powoduja narastanie ladu

8 koralowe - powdtajace dzieki narastaniu kolonii korsalowcow np wielka rafa barierowa australii

WYBRZEZA W POSLCE

od zachodu wyspa uznam i wolin,

wybrzeza zalewu szczecinskiego, bedace zatoka laguna przybrzezna baltyku oraz laczace go z otwartym morzem, ciesniny Dziwna i świna.

obszar nadorski wybrzeza trzebiatowskiego

obszar nasdmorski wybrzeza slowinskiego

zatoka gdanska obejmujca pobrzeze kaszubskie, od ktorego odchodzi mierzeja helska, oraz mierzeja wislana

poludniowo wschodnia zcesc zalewu wislanego - wybrzeze staropruskie

dlugosc wybrzeza 775 km

CHARATKTERYSTYKA WOD MORSKICH

Tempetratura: srednia roczna ocenow wynosi 17, 4 st

Pacyfik 19,1, Atlantyk 16,9, indyjski 17,1

Poziomy rozkład temperatury związany jest przede wszystkim z szerokoscia geograficzna. Tem wod powierzchniowych waha się od: -2 (morze biale) morza srodziemne strefy polarnej, ławica nowofunlandzka do 28st zatoki i morza strefy tropikalnej

Najwyższe temp sterfa okolorownikowa

Najwyzsza zarejestrowana temp na zatoce perskiej 35st w 1924r