55

cia prywatyzowanego majątku przypada na Europę Środkową i Wschodnią i jedna trzecia na Amerykę Łacińską. Dalsze 16% przypada na Azję, 14% na Europę Zachodnią \ i 3% na pozostałe kraje (wedle szacunków „The Economist" z sierpnia 1994 r.)"³⁴.

Światowy proces prywatyzacji determinowany jest co najmniej przez trzy JBawiska³⁵:

• zanik cyklu polityczno-gospodarczego w krajach OECD

Po II wojnie światowej w krajach zachodnich można było obserwować przemienny cykl częściowej nacjonalizacji i prywatyzacji, zależny od wyników wyborów i rządzących ekip. W tym czasie udział sektora publicznego w krajach OECD nie przekraczał 20 % produktu globalnego brutto i zatrudnienia. W latach 80. można zauważyć silną tendencję do głębokiej redukcji sektora publicznego. Prywatyzację realizują rządy prawicowe, jak i socjaldemokratyczne.- Motywem tego procesu jest zwiększenie efektywności i zdolności konkurowania gospodarki, a także wzrost dochodów budżetowych;

• demontaż tzw. monopoli naturalnych

Tendencja ta pojawiła się w latach 80. i 90. i polegała na deregulacji i prywatyzacji dziedzin uważanych dotąd za domenę państwa i samorządu lokalnego, np.: wydobycie bogactw mineralnych, telekomunikacja, infrastruktura transportowa, systemy energetyczne. Pierwotną przyczyną tego procesu jest postęp techniczny (telewizja satelitarna, telefony komórkowe, internet) oraz integracja Europy Zachodniej, która zachwiała bytem narodowych monopoli, a także udane przykłady prywatyzacji w USA, Japonii czy W. Brytanii;

• prywatyzacja w programach dostosowawczych Trzeciego Świata
Proces ten wiąże się ze zmianą strategii rozwoju tych krajów i odejściem
od zasad autarkizmu i państwowej industrializacji. Zmiany te powiązane
są także z reorientacją stanowiska Banku Światowego i MFW, które do
tychczas w swojej polityce lansowały krótkookresowe programy stabili
zacyjne. W nowym układzie preferuje się daleko idące programy dosto
sowawcze, których istotnym elementem jest prywatyzacja gospodarki.
Przykładem takich zmian są gospodarki Tajlandii, Singapuru, Indonezji,
Egiptu, Nigerii, Meksyku, Chile, Argentyny itd.³⁶

Poza wyżej wymienionymi determinantami procesów prywatyzacyjnych należ} wymienić inne, które mogą wystąpić w danym kraju. Najważniejsze z nich to: wzmocnienie pozycji rządu, rozwój i umocnienie krajowych rynków kapita-