N/lieczystaw B,B. Biskupski

zwłaszcza w porównaniu z Czechem. Druga polska postać, pro­fesor, znika. Pojawia się natomiast nowy bohater, Jan Yernaszky,

0 którym za chwilę¹⁸.

W czerwcu wytwórnia była wciąż niezadowolona z kolej­nych adaptacji powieści Prokoscha i powstała nowa wersja au­torstwa Elliota Paula. Profesor Kazimierski powraca, choć jego rola pozbawiona jest znaczenia. Znów zmieniają się bohaterowie sceny na moście: Serb powraca, dołączając do Greka i Polaka, znika zaś' Czech Fausta. Scena zostaje jednak drastycznie skró­cona, a Polak ulega przemianie. Usunięto oskarżenie Czechów, a obrona Polski przechodzi w dość chłodne „Bądźcie tak mili

1 pamiętajcie, że walczyliśmy, że teraz zabijają nas jednego po
drugim". Gdy reputacja Polski jest zagrożona, jego obrona, po­
kazana zarówno w powics'ci, jak i w wersji Fausta jako długa i za­
ciekła, zostaje skrócona do beznamiętnego „Kłamiesz!"

Scena na moście kurczyła się odtąd w toku prac nad sce­nariuszem, prowadzonych przez kolejnych autorów¹⁹. Pozostała jednak zasadniczo taką, jaką opisał ją Paul, aż do l 8 października 1943 roku, kiedy nowy scenarzysta, Yladimir Pozner, ukoń­czył swoją wersję. Pozner miał czysto lewicowe poglądy i póź­niej trafił na czarną listę za swoje komunistyczne sympatie²⁰. Jego obecność natychmiast wywarła wpływ na postacie Polaków. Nagle po raz pierwszy znika cała scena na moście, a wraz 7, nią dyskusja młodych patriotów o geopolityce, obrona Polski i opis

Tutaj scena na moście jest prawic identyc/.na / wersją z 30 kwietnia, rów­nież autorstwa Fausra.

Na przykład w tekście Franka Grubcra z l l września 1943 roku scena na moście pozostaje w zasadzie taką jak w skróconej wersji Paula.

Poznera reprezentował członek Partii, John Weber z William Morris Agency. Określił go Jako „lewicowego scenarzystę/'. Określająca się jako komunistka Norma Barzman powiedziała, że Pozner należał do jej „komu­nistycznego otoczenia" w Paryżu po drugiej wojnie światowej. Pozner re­gularnie korespondował z Jayem Leydą. Był też bliski Lilian Hellman; fakt ten przyciągnął uwagę FBI w 1944 "roku.

jej samotnego oporu wobec najeźdźcy. Znika też polski profesor, rozszerzona za to zostaje rola Jana Vernaszky'ego, rozchwianego emocjonalnie osobnika z półświatka. Dowiadujemy się, że po­chodzi z Warszawy i jest „nerwowym" - a właściwie szalonym - Polakiem. Zachowuje się chaotycznie.

Warto zauważyć, że relacje polsko-sowiecki e uległy wyraź­nemu pogorszeniu w roku 1943, kiedy to Warner Brothers pra­cowało nad wspomnianą adaptacją. Do czasu, gdy Pozner na­pisał swoją wersję, Sowieci zerwali stosunki z polskim rządem na uchodźstwie, a generał Sikorski zginął w katastrofie lotni­czej pod Gibraltarem. Sowieci rozpoczęli kampanię oczerniania Polski i szkalowania jej dokonań wojennych. Scenariusz Poznera odpowiadał tej nowej rzeczywistości dużo lepiej niż pierwotne wersje, opisujące obronę udziału Polski w wojnie.

Od października 1943 do lutego 1944 roku utrzymana zo­stała w zasadzie wersja scenariusza autorstwa Poznera. Młody polski patriota i profesor nigdy nie wracają, a w kilku scenach występuje niezrównoważony Polak z Warszawy zwany „Ber-nazky" lub „Bernaszky"²¹.

Po tej długiej ewolucji scenariusza The Conspirators wyszło w 1944 roku z udziałem imponującej obsady z Paulem Hen-reitiem, Hedy Lamarr i Sidneyem Greenstreetem na czele. Je­dynym ważniejszym polskim aspektem pozostaje Bernazsky, grany przez Petera Lorre'a w zwykły dla niego, dość chaotyczny sposób²². Jest też bardzo drobna rola opisana jako „polski męż­czyzna", praktycznie niedostrzegalna. Trudno powiedzieć, czy jest to pozostałość po profesorze, czy też po patriocie ze sceny na

²¹ Na liście postaci odpychający Jan Yernaszky jest jedynym Polakiem.

²² Jedynym wymienionym tu polskim bohaterem jest Bernaszky. Hollywood
miało dziwne pojęcie o wyglądzie fizycznym typowego Polaka. John Gar-
field., Edward G. Robinson i Peter Lorre, których obsadzono w rolach Po­
laków, byli bardzo niscy i śniadzi.

214

215