Ochrona własności intelektualnej na gruncie prawa autorskiego

Prawo autorskie

• Źródła prawa autorskiego

• Ustawa

• Rozporządzenia

• Orzecznictwo

• Literatura

Prawo autorskie

• Prawo autorskie

• Przedmiot i podmiot prawa autorskiego

• Autorskie prawa osobiste i majątkowe

• Odpowiedzialność za naruszenie praw autorskich

Prawo autorskie

• Przedmiot prawa autorskiego

• Definicja utworu (art. 1 pr. aut)

• rezultat pracy człowieka (twórcy)

• działalność twórcza o indywidualnym charakterze

• ustalony w jakiejkolwiek postaci

Prawo autorskie

• Przedmiot prawa autorskiego

• W szczególności przedmiotem prawa autorskiego są utwory:

• wyrażone słowem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi (literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne oraz programy komputerowe),

• plastyczne,

• fotograficzne,

• lutnicze,

• wzornictwa przemysłowego,

Prawo autorskie

• Przedmiot prawa autorskiego

• architektoniczne, architektoniczno-urbanistyczne i urbanistyczne,

• muzyczne i słowno-muzyczne,

• sceniczne, sceniczno-muzyczne, choreograficzne i pantomimiczne,

• audiowizualne (w tym filmowe).

Prawo autorskie

• Przedmiot prawa autorskiego

• Inne przykłady utworów:

• bazy danych

• szkice, projekty utworów, plany

• książki kucharskie

• katalogi

• kolekcje ogłoszeń

• projekt znaku towarowego

• sformułowanie jednozdaniowe

• raport finansowy

• ekspertyza prawna

• wystawa muzealna

Prawo autorskie

• Przedmiot prawa autorskiego

• Wyłączenia (art. 1 ust. 2¹):

• Odkrycia, idee, procedury, metody i zasady działania

Prawo autorskie

• Przedmiot prawa autorskiego

• Wyłączenia (art. 4 pr. aut):

• akty normatywne lub ich urzędowe projekty,

• urzędowe dokumenty, materiały, znaki i symbole,

• opublikowane opisy patentowe lub ochronne,

• proste informacje prasowe.

Prawo autorskie

• Przedmiot prawa autorskiego

• Podział utworów

• samoistne (również dzieła inspirowane)

• niesamoistne (tzw. dzieła zależne)

• dzieła zależne

• utwory zbiorcze

Prawo autorskie

• Przedmiot prawa autorskiego

• dzieła zależne (opracowania)

• zawiera wkład twórczy autora opracowania

• w istotnym zakresie przejmuje elementy twórcze z utworu innego autora

• przykłady

• tłumaczenia

• przeróbki

• adaptacje

Prawo autorskie

• Przedmiot prawa autorskiego

• utwory zbiorcze

• utwory zbiorowe (mogą mieć charakter zarówno samoistny, jak i niesamoistny)

• składniki to inne dzieła autorskie

• określona konstrukcja grupująca elementy

• np. encyklopedia grupująca hasła stworzone przez kilkudziesięciu autorów

• zbiory utworów

• składowe mają charakter twórczy

• całość opracowania nie ma charakteru utworu

• np. antologia

Prawo autorskie

• Przedmiot prawa autorskiego

• utwory rozpowszechnione (udostępnione publicznie)

• opublikowane (utwór został zwielokrotniony i udostępniony publicznie)

• równoczesne (na terytorium RP i poza jej granicami w ciągu 30 dni od pierwszej publikacji)

• nierównoczesne

• nieopublikowane (utwór nie został zwielokrotniony, ale został udostępniony publicznie)

• utwory nierozpowszechnione (nie zostały ani rozpowszechnione ani udostępnione publicznie - ale są ustalone)

Prawo autorskie

• Przedmiot prawa autorskiego

• utwory chronione na zasadach ogólnych

• utwory chronione na zasadach szczególnych:

• utwory architektoniczne

• utwory audiowizualne

• programy komputerowe

• twórcze bazy danych

Prawo autorskie

• Podmiot prawa autorskiego

• Autorskie prawa

• osobiste powstają zawsze na rzecz twórcy

• majątkowe powstają z reguły na rzecz twórcy

• Twórca

• zawsze osoba fizyczna

• nie mają znaczenia wiek, stan psychiczny, zdolność do czynności prawnych itp.

• decydujący ma sam fakt stworzenia utworu

• domniemania prawne (art. 8 ust. 2)

Prawo autorskie

• Podmiot prawa autorskiego

• współautorstwo dzieła

• współautorzy

• utwór zbiorowy

• utwory pracownicze

Prawo autorskie

• Podmiot prawa autorskiego

• Autorskie prawa osobiste chronią więź twórcy z utworem, który stworzył utwór.

• Nie podlegają ograniczeniu w czasie

• Nie podlegają zrzeczeniu się lub zbyciu

Prawo autorskie

• Podmiot prawa autorskiego

• Autorskie prawa osobiste obejmują w szczególności prawo do:

• autorstwa utworu,

• oznaczenia utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem albo do udostępniania go anonimowo,

• nienaruszalności treści i formy utworu oraz jego rzetelnego wykorzystania,

• decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności,

• nadzoru nad sposobem korzystania z utworu.

Prawo autorskie

• Podmiot prawa autorskiego

• Autorskie prawa majątkowe (art. 17)

„twórcy przysługuje wyłączne prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz do wynagrodzenia za korzystanie z utworu”

Prawo autorskie

• Podmiot prawa autorskiego

• Autorskie prawa majątkowe

• kto może być podmiotem

• twórca

• współtwórca

• pracodawca

• wydawca dzieła zbiorowego

• producent zbiorowego utworu

Prawo autorskie

• Podmiot prawa autorskiego

• Autorskie prawa majątkowe

„Każdy twórca jest podmiotem praw autorskich, ale nie każdy podmiot tych praw jest twórcą”

Prawo autorskie

• Autorskie prawa majątkowe

• Pola eksploatacji

• pola istniejące

• nowe pola

• Czas trwania

• 70 lat liczony od śmierci twórcy, jeżeli było kilku autorów od śmierci tego, który przeżył pozostałych

• w przypadku utworów audiowizualnych termin jest liczony od śmierci głównego reżysera, autora scenariusza, autora dialogów oraz kompozytora muzyki skomponowanej do utworu

Pola eksploatacji stanowią cząstkę uprawnień autorskich praw majątkowych i określają w jakim zakresie są przenoszone na inne podmioty lub w jaki sposób inne podmioty mogą z nich korzystać

Pamiętaj! Jeżeli w umowie ustalone określone istniejące w dniu jej zawarcia pola eksploatacji, a po jakimś czasie okaże się, że powstały nowe pola – to wówczas decyzję o wykorzystywaniu Pola eksploatacji stanowią cząstkę uprawnień autorskich praw majątkowych i określają w jakim zakresie są przenoszone na inne podmioty lub w jaki sposób inne podmioty mogą z nich korzystać

Prawo autorskie

• Autorskie prawa majątkowe

• pola eksploatacji – przykłady

• zwielokrotnienie określoną techniką

• utrwalenie

• wprowadzenie do obrotu

• użyczenie

• najem

• publiczne wykonanie

• wyświetlenie

• odtworzenie

• nadawanie

Prawo autorskie

• Autorskie prawa majątkowe - treść

• Prawo do korzystania z utworu

• Zwielokrotnienie dzieła wraz z jego utrwaleniem

• Różnica pomiędzy utrwaleniem a ustaleniem:

• Ustalenie jest ostatnim etapem tworzenia utworu – koniecznym czynnikiem do jego powstania – umożliwia zapoznanie się osób trzecich z utworem.

• Utrwalenie zaś polega na przeniesienie ustalonego utworu na materialny nośnik czyli np. nagranie muzyki na płytę CD-Audio.

Prawo autorskie

• Autorskie prawa majątkowe - treść

• Prawo do korzystanie z utworu cd.

• Rozpowszechnienie utworu

• Reprodukcja trwała

• udostępnienie odbiorcy egzemplarzy dzieła lub jego oryginału poprzez wprowadzenie do obrotu ( sprzedaż, darowizna, zamiana), użyczenie lub najem.

• Reprodukcja jednorazowa

• umożliwienie odbiorcom zapoznanie się z utworem bez udostępniania nośnika materialnego poprzez publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, publiczne udostępnienie, w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym

Reprodukcja jednorazowa będzie miała miejsce w przypadku rozpowszechniania utworu w sieci Internet, ponieważ mamy wówczas do czynienia z publicznym udostępnieniem – każdy może w miejscu i czasie przez siebie wybranym skorzystać z utworu.

Prawo autorskie

• Autorskie prawa majątkowe - treść

• Prawo do rozporządzania utworem

• poprzez umowy

• poprzez licencje

• Prawo zezwalania na wykonywanie zależnego prawa autorskiego

• Prawo do wynagrodzenia za korzystanie z utworu

Prawo autorskie

• Autorskie prawa majątkowe

• różnica pomiędzy utworem a egzemplarzem utworu

• następuje wyczerpanie prawa majątkowego – swoboda obrotu materialnymi egzemplarzami (książki, płyty itp.) za wyjątkiem najmu i użyczenia; inaczej mamy prawo sprzedać swój egzemplarz książki, płyty cd itd. bez obawy o naruszanie praw autorskich

Prawo autorskie

• Autorskie prawa majątkowe

• ograniczenie treści autorskich praw majątkowych

• dozwolony użytek

• swoboda cytowania

• przedruk

• licencje dla bibliotek, szkół i ośrodków dokumentacji

Prawo autorskie

• Dozwolony użytek chronionych utworów

• nie może naruszać normalnego korzystania z utworu lub godzić w słuszne interesy twórcy

• korzystanie wymaga podania imienia i nazwiska twórcy oraz źródła

• użytek osobisty – ze względów praktycznych

• użytek publiczny – ze względów społecznych

Prawo autorskie

• Dozwolony użytek chronionych utworów

• użytek osobisty

• swoboda korzystania z cudzego utworu bez zezwolenia twórcy i bez obowiązku zapłaty wynagrodzenia – dotyczy tylko utworów rozpowszechnionych;

• utwór jest wykorzystywany do osobistego użytku;

• korzystać również mogą osoby pozostające z użytkownikiem w związku osobistym (pokrewieństwo, powinowactwo lub stosunki towarzyskie)

Prawo autorskie

• Dozwolony użytek chronionych utworów

• użytek osobisty

• można zwielokrotnić pojedyncze egzemplarze dla własnego użytku

• wykluczone jest czerpanie korzyści materialnych z eksploatacji utworu

Prawo autorskie

• Dozwolony użytek chronionych utworów

• użytek publiczny

• cele informacyjne

• cele oświatowe i naukowe

• instytucje naukowe i oświatowe

• biblioteki, archiwa i szkoły

• prawo cytatu

• dla dobra osób niepełnosprawnych

• wykonanie utworu podczas ceremonii, inauguracji, oficjalnych uroczystości państwowych

Prawo autorskie

• Dozwolony użytek chronionych utworów

• użytek publiczny c.d.

• utworów plastycznych (obraz, rzeźba)

• cele państwowe

• cele gospodarcze

Prawo autorskie

• Ochrona praw autorskich

• ochrona cywilnoprawna

• ochrona karnoprawna

• ochrona osobistych praw autorskich

• ochrona majątkowych praw autorskich

Prawo autorskie

• Ochrona osobistych praw autorskich

• ochrona za życia twórcy

• o ochronę może wystąpić sam twórca, producent lub wydawca dzieła

Prawo autorskie

• Ochrona osobistych praw autorskich

• ochrona po śmierci podmiotu osobistych praw autorskich

• o ochronę mogą wystąpić osoby wyraźnie wskazane przez twórcę albo

• małżonek zmarłego, a w jego braku zstępni, rodzice, rodzeństwo, zstępni rodzeństwa lub

• stowarzyszenie twórców

• organizacja zbiorowego zarządzania prawami autorskimi

Prawo autorskie

• Ochrona majątkowych praw autorskich

• ochrona za życia twórcy

• twórca

• producent lub wydawca (jeżeli twórca jest nieznany)

• licencjobiorca wyłączny (chyba że umowa stanowi inaczej)

• organizacja zbiorowego zarządzania prawami autorskimi

Prawo autorskie

• Ochrona majątkowych praw autorskich

• ochrona po śmierci podmiotu osobistych praw autorskich

• mogą o nią wystąpić spadkobiercy twórcy

Prawo autorskie

• Ochrona praw autorskich

• Roszczenia wspólne dla naruszeń (zagrożeń) praw osobistych i majątkowych

• o zaniechanie przez sprawcę bezprawnych działań

• o usunięcie skutków naruszenia

Prawo autorskie

• Ochrona praw autorskich

• Roszczenia właściwe dla naruszeń praw osobistych

• o usunięcie skutków naruszenia (np. złożenie stosownego oświadczenia i zapłatę odpowiedniej sumy pieniężnej)

Prawo autorskie

• Ochrona praw autorskich

• Roszczenia właściwe dla naruszeń praw majątkowych

• o naprawienie wyrządzonej szkody

• na zasadach ogólnych albo

• poprzez zapłatę sumy pieniężnej w wysokości odpowiadającej dwukrotności lub trzykrotności wynagrodzenia z chwili jego dochodzenia, które byłoby należne tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie z utworu

• o naprawienie wyrządzonej szkody (zawinił)

• o wydanie uzyskanych korzyści

Prawo autorskie

• Ochrona praw autorskich

• Roszczenia właściwe dla naruszeń praw majątkowych

• o jednokrotne lub wielokrotne ogłoszenia w prasie oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie

• o podanie do publicznej wiadomości części lub całości orzeczenia sądu

• w przypadku prowadzenia przez sprawcę działalności gospodarczej i zawinionego działania uiszczenie opłaty na rzecz Funduszu Promocji Twórczości – minimum dwukrotna uprawdopodobniona korzyść odniesiona przez sprawcę

Prawo autorskie

• Ochrona praw autorskich

• Działania sądu w przypadku naruszenia praw majątkowych:

• w ciągu 3 dni od złożenia sąd rozpoznaje wnioski o:

• o zabezpieczenie dowodów, bez potrzeby wykazania obawy, że ich przeprowadzenie stanie się niewykonalne lub zbyt utrudnione

• o zobowiązanie naruszającego autorskie prawa majątkowe do udzielenia informacji i udostępnienia, określonej przez sąd, dokumentacji mającej znaczenie dla roszczeń

Prawo autorskie

• Ochrona praw autorskich

• Działania sądu w przypadku naruszenia praw majątkowych:

• nakazuje zapłatę stosownej sumy pieniężnej na rzecz uprawnionego, jeżeli zaniechanie naruszenia lub usunięcie skutków naruszenia byłoby dla osoby naruszającej niewspółmiernie dotkliwe

• może orzec na wniosek poszkodowanego przepadek bezprawnie wytworzonych przedmiotach oraz środkach i materiałach użytych do ich wytworzenia

Uwaga: Zgodnie z ustawą istnieje domniemanie, że przedmioty, o których mowa powyżej należą do sprawcy!!

Prawo autorskie

• Ochrona praw autorskich

• Ochrona wizerunku, adresata korespondencji i tajemnicy źródeł informacji

• rozpowszechnianie wizerunku wymaga zgody osoby przedstawianej z wyjątkiem:

• osób pozujących za wynagrodzeniem

• osób powszechnie znanych

• osób stanowiących element pewnego ogółu

• rozpowszechnianie korespondencji jest możliwe w okresie 20 lat od śmierci adresata za zgodą najbliższych

• zachowanie w tajemnicy źródła informacji wykorzystanych w utworze wymagane jest od twórcy, ale również wydawcy i producenta

Prawo autorskie

• Ochrona praw autorskich

• odpowiedzialność karna

• rodzaje przestępstw

• przywłaszczenie autorstwa

• rozpowszechnianie utworu bez podania nazwiska lub pseudonimu twórcy

• bezprawne utrwalanie (zwielokrotnienie) i rozpowszechnianie

• paserstwo

• usuwanie zabezpieczeń

• rodzaje kar

• grzywna

• ograniczenie wolności

• pozbawienie wolności

Prawo autorskie

• Zbywanie autorskich praw majątkowych

• Stosunek pracy

• skutki autorsko prawne stosunków pracy

• części składowe umowy o pracę

• zakres czynności

• regulaminy, akty wewnętrzne pracodawcy

Prawo autorskie

• Rozporządzanie autorskimi prawami majątkowymi

• umowa (zasada swobody umów)

• rozporządzenie testamentowe

• Uwaga:

• Prawa autorskie nie mogą stanowić bezpośrednio przedmiotu działalności gospodarczej! Jest to prawo wyłączne na dobrach niematerialnych!

Prawo autorskie

• Rozporządzanie autorskimi prawami majątkowymi

• rodzaje umów

• umowy rozporządzające

• przenoszą autorskie prawo majątkowe w określonym zakresie (polach eksploatacji) na inny podmiot

• następuje zmiana podmiotu prawa

• nie wymaga zgody twórcy korzystanie z utworu na określonych polach eksploatacji

Prawo autorskie

• Rozporządzanie autorskimi prawami majątkowymi

• rodzaje umów

• umowy licencyjne

• uprawniają inny podmiot do korzystania w określonym zakresie z dobra niematerialnego twórcy standardowo przez okres 5 lat

• nie przenosi autorskich praw majątkowych

• licencjobiorca nabywa uprawnienia względne

• możliwość korzystania z określonego dobra przez wiele podmiotów

• ponoszenie opłat licencyjnych (jednorazowych lub periodycznych)

Prawo autorskie

• Rozporządzanie autorskimi prawami majątkowymi

• umowy licencyjne – rodzaje

• licencje właściwe i sublicencje (osoba)

• licencje wyłączne i niewyłączne (zakres)

• licencje pełne i niepełne (uprawnienia)

Prawo autorskie

• Rozporządzanie autorskimi prawami majątkowymi

• rodzaje umów

• umowa o dzieło

• może mieć zarówno charakter rozporządzający jak i licencyjny

• może dotyczyć zamówienia utworu, który jeszcze nie został ustalony (stworzony), czyli nie przenosi a powoduj powstanie autorskiego prawa majątkowego

Prawo autorskie

• Rozporządzanie autorskimi prawami majątkowymi

• domniemania

• jeżeli w umowie nie zostało określone, że nastąpi rozporządzenie prawem, należy przyjmować, że mamy do czynienia z umową licencyjną niewyłączną bez możliwości sublicencjonowania

• jeżeli zawarta została umowa rozporządzająca przyjmuje się, że nabywca zyskuje wyłączne prawo do korzystania z utworu na określonych polach eksploatacji

Prawo autorskie

• Rozporządzanie autorskimi prawami majątkowymi

• Forma umowy

• umowa rozporządzająca – forma pisemna pod rygorem nieważności

• umowa licencyjna:

• wyłączna – forma pisemna pod rygorem nieważności

• pozostałe rodzaje – brak wymogu (w praktyce forma pisemna dla celów dowodowych)

Prawo autorskie

• Rozporządzanie autorskimi prawami majątkowymi Ustalenie wynagrodzenia umownego

• ryczałt

• płacony jednorazowo lub

• płacony w ratach (częściach)

• prowizja

• procent od każdego egzemplarza lub

• procent od wartości sprzedaży

Prawo autorskie

• Inne regulacje prawne odnoszące się do praw autorskich

• kodeks cywilny

• kodeks postępowania cywilnego

• prawo prasowe

• ustawa o ochronie baz danych

Prawo autorskie

• Przedmiot praw pokrewnych

• artystyczne wykonanie

• fonogramy i wideogramy (uwaga: nośnik nie oznacza utworu)

• nadania programów radiowych i telewizyjnych

• pierwsze wydania

• wydania naukowe lub krytyczne