Badacze reprezentujący nurt psycholingwistyki uważają, że czytanie i pisanie stanowi twórczy akt językowy i dlatego starają się ustalić związek między kompetencją lingwistyczną, rozumianą jako nie wyuczona, abstrakcyjna wiedza dziecka o języku a trudnościami w czytaniu i pisaniu.
Zwolennicy socjolingwistycznego nurtu badań przyjmują, że oprócz sprawności funkcji instrumentalnych i kompetencji lingwistycznej o sukcesie w nauce czytania i pisania decyduje także kompetencja komunikacyjna, rozumiana jako skuteczny sposób posługiwania się językiem w sytuacjach komunikacyjnych.
W historii rozwoju poglądów na patomechanizm dysleksji najpierw pojawił się nurt badań neuropsychologicznych, później nurt psycholingwistyczny, obecnie zaś rozwijany jest socjolingwistyczny nurt badań.
W latach czterdziestych-sześćdziesiątych badano głównie parcjalne opóźnie-nienia funkcji percepcyjnych i motorycznych jako wyraz zaburzeń funkcjonowania analizatorów wzrokowego, słuchowego i kinestetyczno-ruchowego, warunkujących trudności w czytaniu i pisaniu. Do przedstawicieli tej psychomotorycznej koncepcji należeli w Stanach Zjednoczonych np. S. Orton i jego współpracownicy (Geshwind, Behan 1982), N. C. Kephart znany jako autor książki Dziecko opóźnione w nauce szkolnej (1970), w Polsce zaś H. Spio-nek (1965) i jej szkoła.
W latach sześćdziesiątych-osiemdziesiątych uwaga badaczy zwróciła się w kierunku integracji funkcji percepcyjno-motorycznych, a więc współdziałania analizatorów uczestniczących w procesie czytania i pisania. Badania te rozpoczęli H. Birch i L. Belmont (1964) skonstruowaną przez siebie próbą diagnozy zdolności do transformowania informacji słuchowych na wizualne. Najbardziej znane są prace A. J. Ayres (m.in. 1972), E. Koppitz (1977), M. Monroe (za: Ko-strzewski 1979) i in. W Polsce problem ten podjęła w 1987 r. M. Bogdanowicz (1990), określając badane zjawisko pojęciem integracja percepcyjno-motorycz-na oraz prowadząc badania nad rozwojem integracji i jej rolą w patomechaniz-mie dysleksji za pomocą wybranych z literatury oraz opracowanych przez siebie metod diagnostycznych. W celu korekcji tych zaburzeń opracowała metodę dobrego startu (Bogdanowicz 1985).
Na pograniczu nurtu badań neuropsychologicznych i psycholingwistycznych, choć bardziej w tym pierwszym obszarze, pozostają prace D. Bakkera (1990) i jego interdyscyplinarnego zespołu. W myśl koncepcji Balance model Bakkera, dotyczącej związku czytania z asymetrią funkcjonalną mózgu, w rozwoju umiejętności czytania można wyodrębnić dwa kolejne etapy. Pierwszy z nich obejmuje dwa lata nauki (klasy od zerowej do drugiej). Podczas tego okresu dominującą w odniesieniu do czynności czytania jest półkula prawa, a tzw. czytanie elementarne jest realizowane za pomocą strategii percepcyjnych, z dużym zaangażowaniem funkcji wzrokowych. Powyżej drugiej klasy, w następnym etapie
844