Aktualizacja BIOS-u - szybko i bezpiecznie

Aktualizacja BIOS-u daje wiele korzyści, a w niektórych sytuacjach okazuje się wręcz nieodzowna, choć z drugiej strony nie jest pozbawiona ryzyka. Podpowiemy ci w 10 etapach, jak zaopatrzyć swój komputer w najnowszą wersję.

Aktualizacja BIOS-u daje wiele korzyści, a w niektórych sytuacjach okazuje się wręcz nieodzowna, choć z drugiej strony nie jest pozbawiona ryzyka. Podpowiemy ci w 10 etapach, jak zaopatrzyć swój komputer w najnowszą wersję.

Ekran powitalny zdradza wiele cennych szczegółów - m.in. producenta płyty głównej (czerwona ramka), model (zielona ramka) i wersję BIOS-u (żółta ramka).

Chciałbyś zwiększyć wydajność swojego peceta, zafundowałeś więc sobie zwycięzcę licznych testów procesorów - model Intel Core 2 Extreme QX9650. Jak wielkie było zdziwienie, gdy w Menedżerze urządzeń znalazłeś wzmiankę, że w komputerze tkwi nie cztero- lecz jednordzeniowy układ, a wydajność prawie nie uległa zmianie. Procesor nie został prawidłowo zidentyfikowany, bo jego BIOS dysponuje przestarzałą listą układów i nie zna modeli o czterech rdzeniach. To tylko jeden z wielu możliwych scenariuszy. Podobne konflikty mogą pojawić się po wymianie innych podzespołów. Na przykład, gdy wstawisz nową kartę graficzną, po włączeniu komputera ekran monitora może pozostać czarny. A zmodyfikowanie ustawień wentylatorów może skutkować zbyt częstymi zmianami ich prędkości obrotowej. W takich sytuacjach uda ci się rozwiązać problem, wgrywając najnowszą wersję BIOS-u.

Uwaga. W trakcie aktualizowania BIOS-u wszystko musi pójść jak po maśle. Podczas wykonywania tej operacji zostaną nadpisane podstawowe informacje, które są potrzebne do rozruchu komputera. Gdy ich zabraknie, pecet nie będzie w stanie poprawnie się uruchomić i wczytać zainstalowany w nim system operacyjny.

Etap 1 - zidentyfikuj płytę główną

Pliki wymagane do zaktualizowania BIOS-u otrzymasz w większości wypadków od producenta płyty głównej. Jeśli jednak masz komputer markowego producenta (takiego jak np. Dell, Fujitsu-Siemens, Optimus lub Vobis), powinieneś poszukiwać tych plików w pierwszej kolejności w internetowej witrynie właśnie tego producenta. Dopiero w sytuacji, gdy nie uda ci się ich znaleźć w tym miejscu, powinieneś zajrzeć na internetowe strony producenta płyty głównej.

Nazwa producenta i model płyty głównej powinny być wyszczególnione w instrukcji obsługi. Jednak być może zdałeś już swoją na makulaturę. Jeśli tak, otwórz obudowę peceta. Nazwa modelu (np. P5E3 Deluxe), a w wielu wypadkach również nazwa producenta są przeważnie nadrukowane bezpośrednio na płycie głównej. Niekiedy mogą być podane na naklejce przylepionej do jednego z gniazd kart rozszerzających. Koniecznie zwróć uwagę na numer wersji (np. REV 1.03G).

Cenne wskazówki, które pomagają ustalić producenta i model płyty głównej, a także bieżącą wersję BIOS-u, widnieją również na ekranie rozruchowym, czyli tym, który pojawia się tuż po włączeniu komputera. Aby zaznajomić się w spokoju z jego treścią, naciśnij klawisz [Pause], zanim zniknie. Jeśli zamiast takiego ekranu widać tylko logo producenta komputera, należy nacisnąć klawisz [Delete], [Esc] lub [F2].

Etap 2 - pobierz pliki aktualizacyjne

Przywołaj internetową witrynę producenta płyty głównej lub producenta komputera (patrz wyżej). Jeśli nie znasz jej adresu, wystarczy użyć dowolnej wyszukiwarki internetowej. Przeskocz do działu pomocy technicznej (na stronach angielskojęzycznych nosi przeważnie nazwę Support lub Service). Podaj model swojej płyty, a ujrzysz listę dostępnych plików - w tym plików aktualizacji BIOS-u. Przed ich pobraniem sprawdź dokładnie, czy wszystko się zgadza. Czy model płyty co do joty odpowiada temu, który ustaliłeś? Czy BIOS oferowany w Internecie jest nowszy od tego, który tkwi w twojej płycie głównej?

Pakiety aktualizacyjne składają się zasadniczo z dwóch części - z programu wgrywającego nową wersję BIOS-u i z danych, które mają zostać wgrane.

Większość takich pakietów jest przeznaczonych do użytku w systemie operacyjnym DOS. Nie stanowi to problemu w komputerach ze stacją dyskietek. Tymczasem w większości nowoczesnych komputerów brakuje napędu tego typu. Wówczas możesz użyć pendrive'a (patrz dalej).

Niektórzy producenci zapewniają obecnie programy aktualizujące, które działają w środowisku Windows. Zastanów się, którą metodę preferujesz, a następnie zastosuj się zależnie od tego do poniższych wskazówek.

Aktualizowanie z poziomu Windows. Jeśli chcesz zaktualizować BIOS w środowisku Windows, bo jesteś w nim dobrze obeznany, musisz zaopatrzyć się w program aktualizujący przeznaczony do twojej wersji systemu operacyjnego. Poszukaj w dziale pobierania wpisu takiego jak LiveUpdate lub Install program for Windows 2000, 2003, XP. Pobierz program, zainstaluj go, a następnie spróbuj uruchomić, aby sprawdzić, czy działa poprawnie. Nie musisz obawiać się, że omyłkowo zainicjujesz proces aktualizowania. Na życzenie również to narzędzie poda ci bieżącą wersję BIOS-u i model płyty głównej - wystarczy wybrać odpowiednie polecenie (zależnie od wersji programu aktualizującego). Aktualizując BIOS z poziomu systemu Windows, możesz pominąć etap 4 opisany poniżej.

Aktualizowanie z poziomu BIOS-u. Wiele nowoczesnych BIOS-ów jest wyposażonych w program aktualizujący (znajduje się np. w menu Tools | EZ Flash 2). W tym wypadku wystarczy pobrać z witryny producenta tylko plik aktualizacji (z rozszerzeniem BIN), a potem zapisać go na pustej dyskietce, dysku pendrive lub na twardym dysku komputera. Aktualizacja zostanie zainicjowana z BIOS-u, a więc nie potrzebujesz nośnika startowego i możesz pominąć etap 4.

Aktualizowanie w DOS-ie. Aby można było aktualizować BIOS z pendrive'a lub przenośnego dysku podłączanego do gniazda USB, napędy te muszą być prawidłowo wykrywane podczas rozruchu komputera i tak samo obsługiwane jak stacja dyskietek (patrz etap 4).

Pobierz z Internetu plik z nowym BIOS-em. W większości wypadków jest to skompresowane archiwum w postaci zbioru ZIP lub EXE. Rozpakuj gop do nowego katalogu na twardym dysku. Oprócz programu aktualizującego powinien znaleźć się w nim co najmniej jeden plik - powinien on mieć rozszerzenie BIN (dotyczy BIOS-u Award), ROM (dotyczy BIOS-ów AMI i Phoenix) lub rozszerzenie składające się z liter i cyfr (np. 3A0).

Jeśli wśród rozpakowanych plików znajduje się zbiór o nazwie Autoexec.BAT lub Update.BAT, aktualizacja okaże się wyjątkowo prosta. Skopiuj go wraz z pozostałymi plikami na nośnik, z którego uruchomisz system. Plik wsadowy samoczynnie uruchomi program aktualizujący, dobierając właściwe parametry - pod warunkiem, że wszystkie pliki będą na tym samym nośniku startowym. W ten sposób zaoszczędzisz sobie ręcznego obsługiwania programu aktualizującego (patrz etap 8).

Etap 3 - rozważ konieczność i ryzyko

Nawet jeśli zastosujesz się do wszystkich wskazówek i wykonasz poprawnie wszystkie czynności, może się wydarzyć, że twój komputer odmówi posłuszeństwa, a wszystkie próby reanimowania go spalą na panewce. Dlatego zanim podejmiesz ryzyko, powinieneś sprawdzić, jakie korzyści przyniesie ci zaktualizowanie BIOS-u - albo, czy wgranie nowej wersji spełni twoje oczekiwania (np. wprowadzi obsługę określonych podzespołów). Szczegółowe informacje znajdziesz w dokumentacji. Przeważnie jest ona dołączana do archiwum w postaci pliku tekstowego lub dostępna w postaci łącza internetowego.

Etap 4 - przygotuj nośnik startowy

Jeśli BIOS twojego komputera jest wyposażony w program aktualizujący lub chcesz wgrać nową wersję BIOS-u z poziomu systemu Windows, wystarczy zapisać na twardym dysku pobrany z Internetu plik BIN i przejść do kolejnego etapu. W przeciwnym razie musisz przygotować nośnik startowy, a następnie skopiować nań plik BIN i program aktualizujący.

Identyfikowanie płyty głównej - nie wystarcza sama nazwa serii (czerwona ramka), potrzebne są jeszcze dodatkowe informacje takie jak numer wersji (żółta ramka) i dopiski (np. de luxe).

Dyskietka. Aby utworzyć dyskietkę startową w systemie DOS, wpisz polecenie format a: /s. Równie szybko zrobisz to w Windows XP i Viście. Kliknij prawym przyciskiem ikonę napędu A: w Eksploratorze, wskaż polecenie Formatuj i zaznacz pole wyboru Utwórz dysk startowy systemu MS-DOS. Usuń z przygotowanej w ten sposób dyskietki wszystkie pliki oprócz Command.com, Io.sys i Msdos.sys - również te, które są ukryte. Aby je odsłonić, otwórz aplet Opcje folderów w Panelu sterowania. Przeskocz na kartę Widok i zaznacz opcję Pokaż ukryte pliki i foldery. Ponadto upewnij się, że nie jest zaznaczone pole wyboru Ukryj chronione pliki systemu operacyjnego. Na koniec skopiuj pliki aktualizacyjne, w które zaopatrzyłeś się, wykonując czynności opisane w etapie 2.

Napęd USB. Aby nadać napędowi USB właściwości dysku startowego, musisz sformatować go w systemie plików FAT16, a ponadto umieścić wpis 0x80 w sektorze startowym. Funkcja formatowania dostępna w systemie Windows nie potrafi tego zrobić. W tej sytuacji pomoże ci np. bezpłatny program PeToUSB (dostępny pod adresem: http://petousb.en.softonic.com/ ). W rubryce Destination Drive pojawi się nazwa twojego dysku przenośnego. Zaznacz pola wyboru Enable Disk Format i Enable LBA (FAT16X). Pole wyboru Enable File Copy powinno pozostać niezaznaczone. Gdy klikniesz przycisk Start, dysk USB zostanie sformatowany i otrzyma właściwości dysku startowego, jednak nie będzie na nim jeszcze plików nieodzownych do uruchomienia systemu. Uzyskasz je np. z adresu http://masterbootrecord.de/english/bootdisketten.php . Kliknij łącze DOS-Bootdisk mit einigen nützlichen Tools. Pobierz plik Wbootess.exe i przywołaj go dwukrotnym kliknięciem myszy. W oknie programu dekompresującego usuń zaznaczenie pola wyboru Writing on Floppy, za to zaznacz pole File extraction. Kliknij przycisk Browse w rubryce File Extraction i wskaż swój dysk przenośny, aby zostały nań rozpakowane pliki. Następnie usuń wszystkie, które są niepotrzebne, i wgraj pliki aktualizacyjne, jak opisaliśmy w etapie 2.

Etap 5 - zarchiwizuj cenne zasoby

Aby być przyszykowanym na wszelkie ewentualności, powinieneś utworzyć zapasową kopię swoich najważniejszych plików na zewnętrznym, niezależnym nośniku danych, zanim zabierzesz się do wgrywania nowego BIOS-u. Wprawdzie nieudana aktualizacja nie naruszy zasobów zgromadzonych na twardym dysku, jednak gdy proces ten spali na panewce, musisz się liczyć z tym, że przez dłuższy czas nie będziesz mógł korzystać z komputera. Mając w odwodzie zapasową kopię swoich danych (chociażby kontakty i bieżące dokumenty), możesz przynajmniej kontynuować pracę w innym komputerze.

Etap 6 - zabezpiecz siÄ™ na wszelki wypadek

Teoretycznie każde aktualizowanie może się nie udać. Jeśli twój komputer służy ci np. tylko za zasobnik na zdjęcia robione swoją cyfrówką, awaria, która uniemożliwi ci korzystanie z niego przez pewien czas, nie będzie miała przykrych następstw. Tymczasem unieruchomienie peceta, który jest ci nieodzowny do pracy, może mieć opłakane skutki. W tej sytuacji zaleca się przygotować rezerwowy układ BIOS-u - np. za pomocą zestawu Bios Savior RD1 (informacje: www.ioss.com.tw/web/English/RD1BIOSSavior.html). Jest to możliwe tylko w wypadku układów BIOS-u zamontowanych na podstawce. Pamiętaj jednak, że już w trakcie majstrowania przy układzie BIOS-u, możesz uszkodzić swój komputer, więc wykonuj wszystkie czynności nadzwyczaj ostrożnie.

Etap 7 - przygotuj podzespoły sprzętowe

Przed rozpoczęciem aktualizowania musisz dokonać odpowiednich zmian w konfiguracji BIOS-u.

Jak dostać się do BIOS-u? Tuż po włączeniu komputera na ekranie pojawi się - zależnie od modelu - logo producenta, parametry pamięci, nazwa procesora, częstotliwość zegara i inne informacje. Naciśnij wówczas klawisz [F2] lub [Delete].

Usuń zabezpieczenie przed zapisem. Niektóre płyty główne chronią BIOS przed omyłkowym skasowaniem. Jeśli znajdziesz w menu BIOS-u pole o nazwie Flash Bios Protection, Firmware Write Protect, Bios Guardian lub BIOS-ROM Flash-Protect, ustaw w nim wartość Disabled. W niektórych płytach zabezpieczenie jest zrealizowane za pomocą zworki. Sprawdź w instrukcji obsługi płyty lub w witrynie producenta, jak należy ustawić zworkę, aby umożliwić zapis w układzie BIOS-u.

Przed aktualizowaniem sprawdź, czy zgadza się model płyty w wierszu BOARD.

Zabezpiecz bieżącą konfigurację. Jeśli dokonywałeś zmian w ustawieniach BIOS-u, powinieneś zanotować aktualną konfigurację.

Włącz ustawienia fabryczne. Przed rozpoczęciem aktualizowania wczytaj predefiniowaną konfigurację. Zrobisz to za pomocą menu Exit | Load Setup Defaults.

Kolejność skanowania napędów. Komputer uruchamia system operacyjny przeważnie z twardego dysku. W menu określanym zazwyczaj jako Advanced Bios Features bądź Boot | Boot Device Priority można zmienić kolejność sprawdzania, na którym z podłączonych dysków jest zainstalowany system. Zdefiniuj stację dysków lub swój przenośny dysk USB jako główny nośnik startowy (1st Boot Device), wybierając w tym polu nazwę dysku lub wartość typu USB-HDD. Zachowaj ustawienia, a następnie zrestartuj system.

Etap 8 - przeprowadź aktualizację

Aktualizacja bezpośrednio w BIOS-ie. Zamiast uruchamiać środowisko DOS, jak opisujemy dalej, przywołaj ustawienia BIOS-u (patrz wyżej) i przejdź do menu Tools | EZ Flash 2. Narzędzie to możesz użyć tak jak przedstawiony poniżej program aktualizujący.

Aktualizacja w DOS-ie. Włóż dyskietkę startową do napędu lub podłącz do komputera przygotowany uprzednio dysk USB i włącz go. Poczekaj, aż uruchomi się system i na ekranie pojawi się znak zachęty. Teraz wpisz nazwę programu aktualizującego (np. awdflash w wypadku BIOS-u Award) i potwierdź klawiszem [Enter]. Program ten zostanie uruchomiony, a na ekranie pojawią się takie informacje jak identyfikator BIOS-u i data jego wydania.

Zrób zapasową kopię bieżącej zawartości układu BIOS-u. Sposób wykonania tej czynności jest opisany przy dolnej krawędzi ekranu. W większości wypadków wystarczy nacisnąć klawisz [B]. Następnie wybierz plik z nową wersją BIOS-u. Program sprawdzi, czy pasuje on do bieżącej wersji, po czym spyta, czy na pewno chcesz dokonać aktualizacji. Potwierdź, naciskając klawisz [Y].

Program aktualizujący wyświetli postęp aktualizowania. Białe pole oznacza, że zapis sektora został uwieńczony sukcesem, zaś czerwone pole symbolizuje błąd zapisu. Operacja aktualizowania powinna trwać około minuty. Po jej zakończeniu wyjmij dyskietkę z napędu i zrestartuj system.

Aktualizacja w Windows. Uruchom program aktualizujący - zilustrujemy to na przykładzie programu ASUSUpdate, jednak sposób postępowania jest podobny we wszystkich narzędziach tego rodzaju. Zasadniczo wystarczy przywołać funkcję aktualizowania BIOS-u poprzez Internet, jednak znacznie lepiej wyjdziesz na metodzie opisanej poniżej. Wskaż polecenie zachowania aktualnej wersji BIOS-u i kliknij przycisk Dalej. Po podaniu katalogu docelowego program odczyta zawartość układu BIOS i utworzy kopię zapasową. W dalszej kolejności przywołaj polecenie pobrania nowszej wersji BIOS-u z Internetu. Jeśli program nie będzie w stanie nawiązać połączenia z predefiniowanym serwerem, kliknij przycisk Auto Select. Jeśli zostanie znaleziony nowszy program aktualizacyjny od tego, który jest obecnie zainstalowany, pobierz go i zainstaluj - pamiętaj jednak, aby przedtem odinstalować poprzednią wersję. Najpóźniej za drugim podejściem powinieneś otrzymać listę dostępnych aktualizacji. Pobierz żądaną wersję.

Właściwe aktualizowanie. Teraz wskaż polecenie aktualizowania BIOS-u z pliku, wybierz pobrany plik i potwierdź przyciskiem OK. Na ekranie pojawi się zestawienie starych i nowych danych BIOS-u. Sprawdź, czy zgadzają się m.in. takie parametry jak model płyty i numery wersji BIOS-u. Następnie zainicjuj aktualizowanie. Jeśli program wyświetli komunikat potwierdzający udane zaktualizowanie BIOS-u, możesz zrestartować komputer.

Etap 9 - wykonaj porzÄ…dki w BIOS-ie

Jeśli program aktualizacyjny uporał się z wgraniem nowej wersji BIOS-u, możesz powrócić do pracy w systemie, powinieneś jednak wykonać uprzednio trzy czynności.

Opróżnij pamięć CMOS. CMOS to układ pamięciowy zasilany bateryjnie, który przechowuje ustawienia BIOS-u. Nowa wersja BIOS-u być może zapisuje określone ustawienia w innym rejestrze CMOS-u niż stara. Wówczas mogą występować konflikty, które w najgorszym wypadku mogą uniemożliwiać prawidłowy rozruch komputera. Dlatego po zaktualizowaniu BIOS-u należy usunąć zawartość tego układu pamięciowego. Sposób wykonania tej czynności jest opisany w instrukcji obsługi płyty. W większości wypadków trzeba odłączyć komputer od zasilania i przełożyć określoną zworkę.

Opróżnianie pamięci CMOS - wyjmij baterię (zielona ramka) lub skasuj pamięć za pomocą zworki (niebieska ramka).

Przywróć własne ustawienia. Po zaktualizowaniu lub zresetowaniu do ustawień fabrycznych trzeba odtworzyć własną konfigurację BIOS-u na podstawie sporządzonych notatek. Przed opuszczeniem BIOS-u pamiętaj o zachowaniu ustawień poleceniem Save & Exit.

Wykonaj porządki w Menedżerze urządzeń. W trakcie aktualizowania BIOS-u może się zdarzyć, że zostaną odblokowane nowe elementy na płycie głównej bądź elementy płyty zostaną ułożone w innym porządku logicznym. Przywołaj Menedżer urządzeń i sprawdź, czy wszystkie podzespoły działają poprawnie i są zaopatrzone w sterowniki. Ewentualne wykrzykniki przed nazwami urządzeń wskazują na problemy.

Etap 10 - w razie awarii odtwórz poprzedni stan

Mimo najbardziej starannego wykonywania zalecanych czynności i zachowania maksymalnej ostrożności proces wgrywania nowego BIOS-u może się nie udać. Wówczas program aktualizacyjny przerwie działanie i zasygnalizuje błąd odpowiednim komunikatem.

Nie wyłączaj komputera. Niezależnie od tego, w którym środowisku wykonywałeś aktualizację, nie restartuj go, lecz zamknij tylko program aktualizujący. Ponów czynności aktualizacyjne, jednak tym razem użyj przygotowanej uprzednio kopii zapasowej. Dopiero później zrestartuj system. Jeśli próba rozruchu komputera zakończy się fiaskiem, postaraj się przywrócić jego funkcjonowanie, opróżniając układ CMOS (patrz etap 9). Jeśli operacja ta nie przyniesie oczekiwanego efektu, a nie masz rezerwowego układu (patrz etap 6), musisz oddać komputer do punktu serwisowego.

BIOS

BIOS (Basic Input Output System) jest zapisany w oddzielnym układzie pamięciowym na płycie głównej, a jego zawartość nie ulega utracie wraz z odłączeniem zasilania. Zawiera dane, które komputer potrzebuje, aby prawidłowo odwoływać się do zainstalowanych podzespołów sprzętowych. Jeśli dysponuje przestarzałymi informacjami, pecet nie może optymalnie wykorzystywać możliwości nowych urządzeń. Wprawdzie można zastąpić dane BIOS-u nowszymi, jednak kryje to pewne ryzyko.

Na co zwrócić uwagę podczas aktualizowania BIOS-u?

Oszacuj zysk, nakład pracy i ryzyko. Jeśli twój pecet działa bez zarzutu, lepiej zrezygnuj z modernizowania BIOS-u. Nie powinieneś go aktualizować tylko po to, aby mieć wersję o kilka numerów wyższą.

Lepiej sprawdzić dwa razy. Upewnij się, że pobierasz właściwą wersję BIOS-u. Jeśli wgrasz inną, niż potrzeba, na dobre sparaliżujesz swój komputer.

W Windows prościej? Mimo wszystko aktualizowanie w DOS-ie uchodzi za bezpieczniejsze. A z pomocą obecnych programów i naszej instrukcji wszystko powinno iść jak po maśle.

Kopia zapasowa zasobów. Aby zapobiec najgorszemu, powinieneś zarchiwizować swoje cenne pliki przed rozpoczęciem aktualizowania. W razie nieprzewidzianych okoliczności będziesz mógł kontynuować pracę przy innym komputerze.

Kopia zapasowa BIOS-u. Zanotuj nazwę pliku zawierającego aktualizację. Utwórz zapasową kopię zawartości układu CMOS.

Nie panikuj. Jeśli w trakcie aktualizowania BIOS-u pojawią się komunikaty alarmowe, nie popadaj w panikę. Nie wolno ci wówczas wyłączać komputera, bo ponowne uruchomienie okaże się niemożliwe. W większości wypadków można przywrócić poprzedni stan BIOS-u z pliku kopii zapasowej.