PRACA SEMESTRALNA Z PODSTAW PRZEDSIĘBIORCZOŚCI

Temat: Rola Narodowego Banku Polskiego.

Narodowy Bank Polski ( NBP ) jest centralnym bankiem państwa, utworzonym w 1945 (naczelna instytucja systemu bankowego każdego kraju, która jako jedna z nielicznych ma prawo używania pieczęci z godłem państwowym.).Działa na podstawie ustawy z 31 stycznia 1989 roku o „Narodowym Banku Polskim”. Posiada osobowość prawną i nie podlega wpisowi do rejestru przedsiębiorstw państwowych. Główne jego zadania dotyczą kreacji i emisji pieniądza oraz kontroli i kredytowania – na bazie kredytu refinansowego – banków komercyjnych. Do 1989 prowadził również działalność operacyjną w sferze kredytowania podmiotów gospodarczych i osób oraz gromadzenia lokat pieniężnych, którą przejęły wyłonione z NBP tzw. banki komercyjne. W 1993, po wyłonieniu ze struktury NBP Polskiego Banku Inwestycyjnego, całkowicie zaprzestał on działalności operacyjnej. Siedziba tej instytucji jest w Warszawie.

Działalnością banku centralnego kieruje Prezes powołany i odwoływany przez Sejm na wniosek Prezydenta RP (kadencja ta trwa 6 lat, przy czym ta sama osoba nie może być Prezesem dłużej niż przez dwie kolejne kadencje). Zarząd NBP składa się z: Prezesa NBP, wiceprezesa (pierwszego zastępcy prezesa), wiceprezesów oraz członków. Zarząd rozpatruje główne zagadnienia z zakresu działalności NBP i podejmuje uchwały niezbędne do wykonywania jego zadań.

Podstawowymi organami Narodowego Banku Polskiego są: Prezes NBP, Rada Polityki Pieniężnej oraz Zarząd NBP. Prezes NBP jest powoływany przez Sejm na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, na 6-letnią kadencję. Jest on przewodniczącym Rady Polityki Pieniężnej, Zarządu NBP oraz Komisji Nadzoru Bankowego. Rada Polityki Pieniężnej jest organem NBP, powołanym na mocy ustawy o Narodowym Banku Polskim z dnia 29 sierpnia 1997 r. W jej skład wchodzi 9 członków - powoływanych po trzech przez Prezydenta, Sejm i Senat - oraz przewodniczący, którym jest Prezes NBP. Zadaniem Rady Polityki Pieniężnej jest coroczne ustalanie założeń polityki pieniężnej oraz podstawowych zasad jej realizacji. Rada ustala wysokość podstawowych stóp procentowych, określa zasady operacji otwartego rynku oraz ustala zasady i tryb naliczania i utrzymywania rezerwy obowiązkowej. Zatwierdza ona plan finansowy banku centralnego oraz sprawozdanie z działalności. Zarząd kieruje działalnością NBP, podejmując uchwały w sprawach nie zastrzeżonych w ustawie o NBP do wyłącznej kompetencji innych organów NBP. Jego podstawowym zadaniem jest realizacja uchwał Rady Polityki Pieniężnej, uchwalanie i realizowanie planu działalności NBP oraz wykonywanie zatwierdzonego przez RPP planu finansowego, a także realizacja zadań z zakresu polityki kursowej i systemu płatniczego.

Narodowy Bank Polski jako bank centralny Rzeczypospolitej Polskiej podejmuje działania na rzecz stabilności monetarnej i stabilności systemu finansowego, służące stworzeniu podstaw długotrwałego rozwoju gospodarczego. Zadania NBP oraz kształt systemu bankowego określa Art. 227 Konstytucji RP oraz ustawa o Narodowym Banku Polskim i ustawa Prawo bankowe, uchwalone przez Sejm 19 sierpnia 1997 r. Podstawowym celem działalności NBP jest utrzymanie stabilnego poziomu cen. Zgodnie z opracowaną przez Radę Polityki Pieniężnej Średniookresową strategią polityki pieniężnej na lata 1999 - 2003, średniookresowym celem NBP jest obniżenie inflacji poniżej poziomu 4% do 2003 r. W ramach zadań wykonywanych dla stabilności krajowego systemu finansowego NBP współuczestniczy w sprawowaniu nadzoru bankowego, podejmuje działania na rzecz systemu płatniczego, a także promuje rozwój bezpiecznej infrastruktury rynku finansowego. Czynnikami sprzyjającymi realizacji tych zadań są m.in.: monitorowanie i analizowanie sytuacji na rynkach finansowych oraz sytuacji gospodarczej, a także ścisła współpraca z instytucjami nadzorującymi pozostałe segmenty rynku finansowego. Istotnym elementem działalności NBP są przedsięwzięcia o charakterze edukacyjnym. Ich celem jest propagowanie w społeczeństwie wiedzy o gospodarce i rynkach finansowych. Poprzez organizowanie i inicjowanie badań naukowych NBP przyczynia się do wzrostu świadomości ekonomicznej społeczeństwa oraz poprawy poziomu informacji ekonomicznej dla organów państwa i sektora finansowego. Realizując wszystkie swoje funkcje, Narodowy Bank Polski przywiązuje duże znaczenie do oczekiwań i potrzeb swoich klientów. W tym celu wprowadza nowoczesne standardy obsługi klienta, podnosząc w ten sposób jakość świadczonych usług.

Do głównych zadań NBP należą:

- czuwanie nad realizacją uchwalonej przez sejm polityki pieniężnej,

- emitowanie pieniądza,

- ustalanie, w porozumieniu z Ministrem Finansów, wzorów nominałów banknotów i monet oraz zasad i trybu wymiany znaków pieniężnych,

- wykonywanie obsługi bankowej budżetu państwa,

- ustalanie form, trybu i zasad udzielania kredytu refinansowego bankom oraz udzielanie tego kredytu,

- określanie wysokości oraz gromadzenie rezerw obowiązkowych innych banków,

- sporządzanie planu kredytowego i opracowanie założeń polityki pieniężno-kredytowej państwa, a po uzyskaniu opinii Rady ministrów, przedstawienie go Sejmowi,

- współdziałanie z Ministrem Finansów w opracowywaniu planu bilansu płatniczego.

Zadania te NBP wykonuje przez Centralę, oddziały okręgowe i inne jednostki organizacyjne. W skład Centrali NBP wchodzą departamenty i inne równorzędne komórki. Szczegółowy zakres działania oraz organizacje wewnętrzne centrali i innych jednostek organizacyjnych NBP określają regulaminy wydawane przez Prezesa NBP.

Funkcje Narodowego Banku Polskiego.

W rozwiniętej gospodarce rynkowej bank centralny odgrywa kluczową rolę. Pełni on podstawowe funkcje jako:

1.Bank centralny w systemie gospodarki narodowej.

Bank centralny realizuje w gospodarce narodowej szereg istotnych zadań związanych z obiegiem pieniężnym i zaopatrzeniem gospodarki w kredyt. Jest przede wszystkim odpowiedzialny za dopływ do gospodarki pieniądza gotówkowego i kreację przez banki komercyjne pieniądza kredytowego. Oprócz tego stwarza warunki do sprawnego przebiegu rozliczeń pieniężnych dokonywanych za pośrednictwem banków. Wykonując swoje podstawowe zadania w zakresie polityki pieniężnej bank centralny kieruje się postawionymi przed nim celami. We współczesnych rozwiniętych gospodarkach rynkowych takim niekwestionowanym celem długoterminowej polityki banku centralnego jest stabilność pieniądza.

Realizacja celu, jakim jest stabilność pieniądza odbywa się za pomocą stosowanych przez bank instrumentów polityki pieniężnej. Stabilizacja pieniądza odbywa się na dwóch płaszczyznach:

- stabilizacja wartości wewnętrznej pieniądza,

- stabilizacja wartości zewnętrznej pieniądza.

Stabilność poziomu cen zależy od ilości pieniądza w obiegu. Ilość pieniądza gotówkowego znajdującego się w obiegu jest określana przez bank centralny, który korzysta z prawa wyłączności do jego emisji. Ilość pieniądza kredytowego jest określana przez możliwości banków komercyjnych w zakresie tworzenia pieniądza kredytowego. Bank centralny musi jednak regulować tworzenie pieniądza kredytowego. Do sterowania ilości pieniądza znajdującego się w obiegu służą instrumenty polityki pieniężnej, które bank centralny stosuje w ramach swoich uprawnień.

2.Obsługa Skarbu Państwa.

Rola NBP jako banku centralnego państwa polega na prowadzeniu rachunków rządowych i przeprowadzaniu w jego imieniu operacji finansowych w kraju i zagranicą, a także udzielaniu rządowi pożyczek na określonych warunkach. NBP ponosi także współodpowiedzialność za zarządzanie rezerwami dewizowymi państwa, kształtowanie polityki kursowej i dewizowej.

Bank centralny określa poziom kursu walutowego(czyli wskazuje na zewnętrzną wartość pieniądza), który wyraża siłę nabywczą pieniądza krajowego w stosunku do zagranicznych środków płatniczych. Spełnianie funkcji banku państwa ma istotne znaczenie w skali światowej czy też europejskiej przez to że jest Bankiem, który reprezentuje Polskę na międzynarodowej „arenie” Organizacji Finansowej a także współpracuje z Międzynarodowym Bankiem Inwestycyjnym. Bank centralny zajmuje się również współdziałaniem w sporządzaniu bilansu płatniczego i kontrolą płatniczych obrotów zagranicznych, która zmierza do zrównania bilansu płatniczego kraju. Ich zadaniem jest przeciwdziałanie niepożądanemu wzrostowi ilości pieniądza przy dodatnim i niepożądanemu zmniejszeniu się ilości pieniądza przy ujemnym bilansie płatniczym.

Przy dodatnim bilansie płatniczym bank centralny może próbować pobudzać eksport pieniądza, zniechęcać podmioty zagraniczne do dokonywania lokat, przeciwdziałać dopływowi kapitału zagranicznego w drodze zaciągania kredytów zagranicznych przez firmy krajowe.

Przy ujemnym bilansie płatniczym bank centralny może próbować za pomocą polityki dyskontowej podnieść poziom oprocentowania, aby przyciągnąć w ten sposób lokaty dewizowe z zagranicy. Podniesienie stopy dyskontowej oznacza jednak podrożenie kredytu krajowego i może w ten sposób negatywnie odbić się na wzroście gospodarczym.

3. Funkcja emisyjna.

Funkcja emisyjna realizowana jest przez NBP w ramach wyłącznego prawa emitowania znaków pieniężnych Rzeczpospolitej Polskiej. Znaki te są prawnymi środkami płatniczymi na jej obszarze. Wzory i wartość nominalną banknotów oraz wzory i wartość nominalną stóp, próbę i masę monet oraz wielkość emisji i moment wprowadzenia do obiegu znaków pieniężnych ustala prezes NBP. Po za tym emituje także papiery wartościowe, które są prawnymi środkami płatniczymi. W ten sposób kształtuje podaż pieniądza tak by nadmiar nie potęgował inflacji a niedobór nie utrudniał procesów gospodarczych kraju.

4. Funkcja banku banków.

Funkcja ta przejawia się w kilku płaszczyznach: bank centralny nadzoruje operacje banków komercyjnych, dokonywane zarówno w walucie krajowej, jak i walutach obcych. Udziela im pożyczek na rozszerzenie działalności kredytowej, a stopa ich oprocentowania wyznacza pośrednio stopy oprocentowania kredytów i depozytów w bankach komercyjnych. Ustala stopy rezerw obowiązkowych, regulując zgodnie z potrzebami gospodarki aktywność kredytową banków komercyjnych.

Funkcja banku banków wiąże się z oddziaływaniem na system bankowy w sposób umożliwiający realizowanie przyjętej polityki pieniężno-kredytowej. Na NBP spoczywa także odpowiedzialność za stabilność, rozwój i sprawność funkcjonowania całego systemu bankowego oraz tworzenie regulacji zapewniających płynność sektora bankowego .

NBP kształtuje też politykę stopy procentowej, prowadzi politykę rezerw obowiązkowych oraz organizuje system informacyjny dla całego systemu bankowego.

Politykę pieniężno-kredytową NBP realizuje za pomocą szerokiej gamy instrumentów, a mianowicie:

a) instrumentów oddziaływania bezpośredniego:

- rezerw obowiązkowych,

- operacji refinansowych,

- zaangażowanego kapitału,

- pułapów kredytowych,

b) instrumentów oddziaływania pośredniego obejmujących między innymi:

- operacje otwartego rynku,

- politykę stopy procentowej od kredytu redyskontowego i lombardowego,

- normy dopuszczalnego ryzyka walutowego.

Cele polityki pieniężnej realizowanej przez NBP:

Celem polityki pieniężnej realizowanej przez Narodowy Bank Polski jest obniżanie inflacji, a w dalszej perspektywie stabilizacja cen, co jest niezbędne do zbudowania trwałych fundamentów długofalowego wzrostu gospodarczego. Od 1999 r. NBP dąży do realizacji tego celu, wykorzystując tzw. strategię bezpośredniego celu inflacyjnego. W jej ramach bank centralny określa cel inflacyjny w postaci liczbowej, a następnie dostosowuje poziom oficjalnych stóp procentowych tak, by maksymalizować prawdopodobieństwo jego osiągnięcia. NBP utrzymuje poziom stóp procentowych spójny z realizowanym celem inflacyjnym, wpływając na wysokość nominalnych krótkoterminowych stóp procentowych rynku pieniężnego. Stopy rynku pieniężnego oddziałują na oprocentowanie kredytów i depozytów w bankach komercyjnych. Wykorzystywany przez NBP system instrumentów polityki pieniężnej pozwala na odpowiednie kształtowanie rynkowych stóp procentowych.

Zadania Narodowego Banku Polskiego :

Jednym z fundamentalnych zadań Narodowego Banku Polskiego jest zarządzanie rezerwami dewizowymi. W strukturze organizacyjnej NBP zarządzanie rezerwami dewizowymi należy do kompetencji Departamentu Operacji Zagranicznych, przy czym Zarząd Banku określa i akceptuje generalne zasady ich inwestowania. Realizując zadania związane z zarządzaniem rezerwami dewizowymi, NBP kieruje się następującymi zasadami:

1. osiągnięcia najwyższego stopnia bezpieczeństwa inwestowanych środków poprzez wysoki udział instrumentów o bardzo niskim stopniu ryzyka kredytowego oraz dobór i właściwe zróżnicowanie kontrahentów inwestycyjnych o możliwie najwyższej wiarygodności finansowej;

2. zapewnienia niezbędnego stopnia płynności poprzez ścisłe powiązanie dyspozycyjności środków walutowych z przewidywanym ich wykorzystaniem. Duże znaczenie ma w tej kwestii odpowiednie skorelowanie ze zobowiązaniami płatniczymi Rzeczypospolitej Polskiej (obsługa zadłużenia zagranicznego RP), jak również mogące wystąpić nieprzewidywalne zobowiązania płatnicze oraz ewentualność zasilania krajowego systemu bankowego;

3. maksymalizacji dochodu w stosunku do dopuszczalnego stopnia ryzyka wynikającego z prowadzonej polityki inwestycyjnej.

Działania na rzecz systemu płatniczego :

Jedną z podstawowych, wyżej wymienionych funkcji NBP jest podejmowanie działań na rzecz systemu płatniczego, którego sprawność i bezpieczeństwo są istotnymi warunkami stabilności sektora finansowego. Wypełniając powyższą funkcję - poza emisją pieniądza, będącego przedmiotem transferu w postaci gotówkowej i bezgotówkowej - Narodowy Bank Polski, wzorem banków centralnych krajów o rozwiniętej gospodarce rynkowej, odgrywa w polskim systemie płatniczym trzy podstawowe role:

1. Regulacyjną - jako podmiot wydający regulacje w dziedzinie systemu płatniczego. Ustawowe zadania NBP w tej dziedzinie obejmują: określanie warunków otwierania i prowadzenia rachunków banków przez NBP, określanie sposobu przeprowadzania rozrachunków międzybankowych oraz określanie form i trybu przeprowadzania rozliczeń pieniężnych za pośrednictwem banków. Narodowy Bank Polski aktywnie współpracuje z innymi podmiotami (m.in. Ministerstwem Finansów, Związkiem Banków Polskich) przy opracowywaniu aktów prawnych dotyczących systemu płatniczego.

2. Nadzorczą nad systemem płatniczym, czego przejawem jest promowanie wszelkich działań mających na celu eliminację ryzyka systemowego oraz poprawę bezpieczeństwa i efektywności poszczególnych systemów płatności poprzez zapewnienie ich zgodności ze standardami i rekomendacjami międzynarodowymi.

3. Operacyjną - jako właściciel i operator systemu rozrachunku brutto w czasie rzeczywistym (systemu SORBNET) i systemów rozrachunku papierów wartościowych (systemu SKARBNET dla bonów skarbowych i systemu SEBOP dla bonów pieniężnych NBP), jako bank prowadzący rachunki banków i innych klientów, w tym przede wszystkim jednostek budżetowych, a także jako uczestnik systemów płatności. NBP pełni też funkcję agenta rozrachunkowego dla systemów rozliczeniowych Krajowej Izby Rozliczeniowej SA oraz systemu rozrachunków papierów wartościowych prowadzonego przez Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych SA.

Obecnie priorytetowym kierunkiem działalności Narodowego Banku Polskiego w dziedzinie systemu płatniczego jest dostosowanie polskiego systemu płatniczego do standardów obowiązujących w Unii Europejskiej. Ponadto, NBP promuje rozwój bezgotówkowych form płatności oraz automatyzację obrotu płatniczego. Narodowy Bank Polski przywiązuje dużą wagę do współpracy w omawianej dziedzinie ze środowiskiem bankowym oraz z innymi podmiotami aktywnymi na obszarze systemu płatniczego. Jedną z form tej współpracy jest działalność Rady ds. Systemu Płatniczego, organu opiniodawczo-doradczego przy Zarządzie NBP. W skład Rady wchodzą przedstawiciele podmiotów odgrywających kluczową rolę w dziedzinie systemu płatniczego. NBP współpracuje też z innymi bankami centralnymi w tej dziedzinie, w szczególności z Europejskim Bankiem Centralnym, oraz z instytucjami międzynarodowymi zaangażowanymi w rozwój systemów płatności.

Pozostała działalność

Działalność statystyczna. W ramach działalności statystycznej zbierane, przetwarzane i publikowane są m.in. dane dotyczące: bilansu płatniczego i międzynarodowej pozycji inwestycyjnej, statystyka pieniężna i bankowa, oczekiwania inflacyjne osób prywatnych, inflacja bazowa.

Analizy i badania ekonomiczne. NBP prowadzi i wspiera działalność analityczną i badawczą w zakresie szeroko rozumianej ekonomii i finansów. Wyniki tej działalności publikowane są m.in. w następujących opracowaniach:

- Raport o inflacji – kwartalna ocena sytuacji gospodarczej przez Radę Polityki Pieniężnej,

- Informacja o kondycji sektora przedsiębiorstw ze szczególnym uwzględnieniem stanu koniunktury – raport kwartalny opracowywany na podstawie wyników badań ankietowych przedsiębiorstw,

- Sytuacja na rynku kredytowym – wyniki kwartalnej ankiety do przewodniczących komitetów kredytowych,

- Raport o stabilności systemu finansowego – publikacja roczna,

- Bank i Kredyt – recenzowane pismo naukowe o ekonomii i finansach, ukazujące się 11 razy w roku,

- Materiały i Studia – nieperiodyczne zeszyty prezentujące badania i opracowania naukowe (tzw. working papers)

Edukacja ekonomiczna. W ramach Programu Edukacji Ekonomicznej podejmowane są działania służące upowszechnieniu tematyki ekonomicznej, zrozumieniu zasad funkcjonowania gospodarki rynkowej, promocji przedsiębiorczości. Celem działań jest przybliżenie społeczeństwu nie tylko zasad funkcjonowania i roli NBP, ale także popularyzacja wiedzy o szeroko rozumianej ekonomii i finansach. Dotarcie do powszechnego odbiorcy następuje poprzez media, szkolenia, publikacje, konkursy, stypendia oraz Portal Edukacji Ekonomicznej NBPortal.

Podpis elektroniczny. Bank prowadzi Narodowe Centrum Certyfikacji, pełniące funkcję głównego urzędu certyfikacji w ramach infrastruktury bezpiecznego podpisu elektronicznego w Polsce.

Niezależność NBP

Narodowy Bank Polski, jako bank centralny powinien być niezależny od wpływów politycznych. Stanowisko to podziela również Trybunał Konstytucyjny stwierdzając w wyroku z 28 czerwca 2000 r. wydanym w pełnym składzie (sygn. akt K 25/99, OTK ZU 2000, nr 5, poz. 141):

- specyficzna pozycja ustrojowa NBP jako centralnego banku państwa polega z jednej strony na niezależności wobec organów państwowych, z drugiej zaś na "apolityczności" tego banku.

- Rada Polityki Pieniężnej

- Komisja Nadzoru Finansowego

- Polityka pieniężna

- Inflacja

Realizując wszystkie swoje funkcje, Narodowy Bank Polski przywiązuje duże znaczenie do oczekiwań i potrzeb swoich klientów. W tym celu wprowadza nowoczesne standardy obsługi klienta, podnosząc w ten sposób jakość świadczonych usług.

Podsumowując Narodowy Bank Polski jest centralnym bankiem Rzeczypospolitej Polskiej. Działalnością banku centralnego kieruje Prezes powoływany i odwoływany przez Sejm na wniosek Prezydenta RP. Kadencja Prezesa NBP trwa 6 lat, przy czym nie może być on dłużej niż dwie kolejne kadencje. Prezes banku centralnego działając jako organ państwa wydaje zarządzenia dotyczące organizacji i funkcjonowania banków oraz indywidualne decyzje administracyjne.

W rozwiniętej gospodarce rynkowej bank centralny odgrywa kluczową rolę. Bank centralny stoi na straży stabilności systemu finansowego państwa, mając wyłączne prawo do emitowania znaków pieniężnych, będących prawnym środkiem płatniczym w Polsce. Narodowy Bank Polski określa wielkość emisji oraz moment wprowadzenia większej ilości pieniądza gotówkowego do obiegu, za który odpowiada. Ponadto organizuje system rozliczeń pieniężnych, stwarza warunki do sprawnego przebiegu pieniądza dokonywanych za pośrednictwem banków. Wykonując swoje założenia dotyczące polityki pieniężnej.

Głównym celem długoterminowej polityki banku centralnego jest stabilność i bezpieczeństwo całego systemu bankowego. Pełniąc funkcję banku banków, sprawuje on kontrolę nad działalnością banków centralnych, a w szczególności nad przestrzeganiem przepisów dotyczących prawa bankowego. Określa zasady działania banków, zapewniając bezpieczeństwo środków pieniężnych zgromadzonych przez klientów w bankach. Centralny bank nie tylko emituje pieniądze i nadzoruje inne banki ale także wydaje Dziennik Urzędowy NBP, w którym są publikowane bilanse banków państwowych, wykonuje obsługę budżetu państwa. Finansuje aparat państwowy, reguluje i kontroluje rozliczenia międzynarodowe w porozumieniu z Ministerstwem Finansów. Centralny bank ma prawo do samodzielnego rozstrzygania spraw wewnętrznych. Wprawdzie współpracuje z ministerstwem finansów, ale to decyzja podjęta przez prezesa NBP jest wiążąca dla Polski. Z dniem wydania koncesji na prowadzenie banku komercyjnego, bank centralny wydaje rozporządzenia regulujące rozbieżność między stopami procentowymi panującymi w NBP a tymi w prywatnych bankach. Nadzór nad bankami, oddziałami i przedstawicielstwami banków zagranicznych w Polsce od dnia 1 stycznia 1998 r. sprawuje Komisja Nadzoru Bankowego.

Bibliografia:

1. http://www.sciaga.pl/tekst/

2. http://sciagawa.com.pl/studia/Ekonomia/

3. http://pl.wikipedia.org/wiki/