Jednostka Uczelniana: Wrocław

Kierunek: Zarządzanie i Marketing

Tryb: eksternistyczny (SIN)

Semestr: IV

Rola Narodowego Banku Polskiego

Praca z przedmiotu: Banki i systemy bankowe

Wykładowca:

Narodowy Bank Polski został powołany do życia dekretem z 15.01.1945 roku o NBP. Początkowo jako bank emisyjny miał być tylko bankiem banków. Jednak dekre­tem z 25.10.1948 roku o reformie bankowej rozszerzono zakres jego działania. NBP sporządzał plan kredytowy i kasowy, opracowywał plan obrotów płatniczych z zagra­nicą, kontrolował banki i spółdzielnie kredytowe, prowadził kasową obsługę budżetu, a także kontrolował gospodarkę finansową j c d n o s t c k gospodarczych nic kredytowanych przez NBP w zakresie ustalonym przez Ministra Finansów. Następnie powierzano Naro­dowemu Bankowi Polskiemu: w 1949 r. - kontrolę funduszu plac, w 1951 r. - organizo­wanie i przeprowadzanie rozliczeń pieniężnych między przedsiębiorstwami, instytucja­mi i organizacjami oraz rozliczeń z zagranicą. Na początku lat pięćdziesiątych NBP wy­raźnie dążył w kierunku realizacji koncepcji monobanku, tj. spełniania wszystkich fun­kcji bankowych przez jeden bank.

W 1953 roku NBP przejął od Banku Rolnego kredytowanie i kontrolę działalności eksploatacyjnej rolnictwa i leśnictwa oraz nadzór nad gminnymi kasami spółdzielczy­mi. W 1969 roku zlikwidowano Bank Inwestycyjny i odtąd NBP stał się bankiem kredy­tującym działalność bieżącą (eksploatacyjną) i inwestycyjną jednostek gospodarczych. W 1975 roku połączono Powszechną Kasę Oszczędności z NBP. Bank centralny pełnił równocześnie funkcję banku kredytowego oraz banków specjalistycznych i był dostoso­wany do scentralizowanego systemu kierowania gospodarką. Powiązanie NBP z Ministerstwem Finansów widoczne było również w tym, że Prezes Narodowego Banku Polskiego w latach 1950 - 1982 był wiceministrem finansów.

Prawo bankowe z 1982 roku rozerwało więzi organizacyjne i funkcjonalne banku centralnego z Ministerstwem Finansów. Relacje między tymi instytucjami kształtowały się odtąd na zasadach współdziałania. Podstawowe zadania Narodowego Banku Pol­skiego, m.in. emisja pieniądza, zostały poddane kontroli sejmowej.

Dalsze zmiany zostały wprowadzone po uchwaleniu w 1989 roku nowego prawa bankowego. Wydzielono z Narodowego Banku Polskiego dziewięć banków komercyj­nych, a w 1993 roku powstał ze struktur NBP dziesiąty bank pod nazwą„Polski Bank In­westycyjny Spółka Akcyjna". Bankowi temu NBP przekazał prowadzenie agend do „banku banków". Tym samym dostosowano bank centralny do działania w gospodarce rynkowej.

Nowe regulacje prawne z 1989 roku nadały polskiemu systemowi bankowemu dwuszczeblową strukturę.

Na szczeblu wyższym znajduje się Narodowy Bank Polski jako bank centralny państwa, a na szczeblu niższym wszystkie inne banki niezależnie od ich nazwy, formy własności czy też zakresu działania (tzw. banki komercyjne).

Ustawaz31.01.1989 r. o NBP (Dz. U. nr 4, póz. 22 z późn. zm.) określa, że jest on bankiem emisyjnym, centralną instytucją kredytową i rozliczeniową oraz centralną ban­kową instytucją dewizową. Działalność Narodowego Banku Polskiego obejmuje:

- emitowanie znaków pieniężnych,

- udzielanie kredytów innym bankom,

- przyjmowanie lokat,

- przeprowadzanie rozliczeń pieniężnych,

- organizowanie obrotu walutami obcymi,

- wykonywanie bankowej obsługi budżetu państwa,

- wykonywanie innych czynności przewidzianych w ustawie. W zakresie swojej działalności NBP:

1) współdziała w kształtowaniu polityki gospodarczej państwa oraz w jej realizacji kierując się ustawami i uchwałami Sejmu,

2) inicjuje kierunki oraz kształtuje politykę pieniężną, w tym także politykę walutową, kierując się zaleceniami Sejmu,

3) czuwa nad właściwym funkcjonowaniem i rozwojem systemu bankowego,

4) realizuje interesy państwa w zakresie współpracy z międzynarodowymi instytucjami bankowymi i bankami zagranicznymi.

Działalność NBP ma na celu w szczególności umacnianie pieniądza polskiego i wszystkie jego zadania skupiają się na realizacji tego podstawowego celu. W tym za­kresie współdziała z organami władzy i administracji państwowej w ustaleniu i realizo­waniu polityki gospodarczej państwa, która ma zasadniczy wpływ na kształtowanie się wartości polskiego złotego. Jako bank emisyjny NBP posiada wyłączne prawo emitowa­nia znaków pieniężnych w formie banknotów i monet, które są prawnym środkiem płat­niczych w RP. Poza emisją NBP organizuje obieg gotówkowy oraz reguluje ilość pie­niądza w obiegu. Oddziałuje również na obrót bezgotówkowy, ponieważ prezes NBP określa warunki otwierania i prowadzenia rachunków bankowych oraz formy i tryb przeprowadzania rozliczeń bezgotówkowych za pośrednictwem banków.

Kształtując obieg pieniężny NBP gromadzi rezerwy pieniężne innych banków i udziela im kredytów. W tym celu prowadzi rachunki bieżące innych banków, budżet państwa oraz innych państwowych jednostek organizacyjnych. Jest także organizatorem obrotu walutami obcymi i rozliczeń z zagranicą oraz administratorem państwowej rezer­wy dewizowej, które to zadania mają zasadniczy wpływ na kurs złotego w stosunku do walut obcych. Działalność w sprawach dewizowych realizuje we współpracy z mię­dzynarodowymi instytucjami bankowymi i bankami zagranicznymi, wobec których re­prezentuje interesy Rzeczypospolitej Polskiej. Bank centralny jest w stosunku do ban­ków komercyjnych:

a) jednostką zwierzchnią, upoważnioną do wydawania bankom komercyjnym nakazów i zakazów,

b) podmiotem finansowym składającym propozycje dokonania transakcji na tyle interesujących, aby banki komercyjne mogły na nich zarobić.

Ponadto w Polsce NBP sprawuje nadzór nad działalnością banków komercyjnych. Działalnością NBP kieruje Prezes, powoływany i odwoływany przez Sejm na wniosek Prezydenta RP na okres 6 lat.

Narodowy Bank Polski może oddziaływać na banki komercyjne w różny sposób. Może się to odbywać poprzez nakazy i zakazy, co przejawia się w ustaleniu rezerwy obowiązkowej i w pułapach kredytowych. Innym sposobem jest interweniowanie za pomocą instrumentów rynkowych takich, jak np. operacje otwartego rynku, operacje redy­skontowe i kredyt lombardowy. Wszystkie te działania wpływają na kształtowanie się stóp procentowych i tym samym na realizację polityki finansowej realizowanej przez NBP.

---