WYKŁAD 23.09.2002

Miejsce i rola banku komercyjnego w systemie bankowym. (do 1989 roku istniała Polska socjalistyczna a od 1989 r. następuje budowanie gospodarki rynkowej, gdzie rządzą prawa ekonomiczne )

System finansowy w gospodarce rynkowej to mechanizm współtworzenia i przepływu siły nabywczej wyrażonej pieniądzem.

Pieniądz jest środkiem i elementem, dzięki któremu mamy przepływy finansowe i niefinansowe środków pieniężnych.

Części składowe systemu finansowego w gospodarce rynkowej:

1. Instrumenty finansowe (posiadanie akcji, można kupić bony skarbowe, obligacje skarbowe.

Instrumenty to zobowiązania, które mają charakter zmiennych i stałych dochodów

Papiery finansowe- bony skarbowe, obligacje skarbowe

2. Rynki finansowe (rynki krajowe, zagraniczne, dolarowe, euro) -pieniężne (gotówkowe, zbiorowe, bezgotówkowe) -kapitałowe (giełdowe, pozagiełdowe) Tylko niektóre przedsiębiorstwa są notowane na giełdzie- łatwiejszy dostęp do źródeł finansowych

3. Instytucje finansowe -tworzące pieniądz (bank centralny i banki komercyjne) - tworzące instrumenty finansowe nie będące pieniądzem (fundusze emerytalne, inwestycyjne, powiernicze, ubezpieczeniowe).

4. Reguły prawne -sformalizowane, nie zastosowanie się powoduje karę (konstytucje, ustawy, zarządzenia, akty wykonawcze) -nieformalne (zwyczajowe).

Podział systemu bankowego w Polsce:

1. NBP (Narodowy Bank Polski) główny bank, funkcje nadzorcze i koordynacyjne (bank centralny)

2. Banki komercyjne

W gospodarce rynkowej bank komercyjny jest osią rozliczeń. W USA osią rozliczeń jest rynek papierów wartościowych.

2 element:

-PKB

-Bank komercyjny jest to specyficzna instytucja finansowa zajmująca się gromadzeniem, przechowywaniem i zagospodarowaniem środków pieniężnych, działająca na rzecz racjonalizacji zysku oraz funkcjonująca jako instytucja zaufania publicznego.

Rygory prawne, którym podlega bank komercyjny to 32 ustawy

1.prawo bankowe, 2.ustawa o NBP, ustawa o bankowym funduszu gwarancyjnym, ustawa dewizowa, kodeks karny i cywilny.

W banku komercyjnym wyodrębnia się 3 rodzaje operacji bankowych:

*pasywne (bierne, gromadzenie środków pieniężnych przez banki, podmioty gospodarcze muszą posiadać rachunek bankowy. Te pieniądze są sprzedawane: pożyczki, kredyty)

*aktywne (czynne) zagospodarowanie środków pieniężnych przez bank: -operacje kapitałowe (bank kupuje bony skarbowe, akcje, złoto),-3/4 działalności to pożyczanie przez bank pieniędzy, (banki zarabiają na różnicy między marżami),

*pośredniczące (operacje w imieniu, na rzecz, z upoważnienia, na ryzyko klienta-obsługa klienta- opłaty; biuro maklerskie).

Przechowywanie pieniędzy w banku składa się z: -transformacja ilościowa (zarządzanie aktywami i pasywami, gromadzenie pieniędzy do określonej kwoty) -transformacja czasowa

Banki działają na rzecz racjonalizacji zysku

RZ=max zysku*APR (akceptowalny poziom ryzyka)

Bankowi nie wolno działać na rzecz maksymalizacji zysku, ale może do niej dążyć.

Zarząd banku decyduje o operacjach bankowych. Bank robi wszystko żeby zmaksymalizować zysk, ale cały czas pamięta o APR (poziom tego ryzyka jest określony przez zarząd)

Bank funkcjonuje jako instytucja zaufania publicznego. Bank komercyjny tworzy pieniądz, jest pośrednikiem, gromadzi nasze oszczędności i podmiotów gospodarczych i osób fizycznych.

Nadzór bankowy (system kontroli, który ustawowo zabezpiecza nasze pieniądze)

Bankowy Fundusz Gwarancyjny

To muszą być sprawdzone i respektowane przepisy zabezpieczające ową działalność banku (ustawa o bankowym funduszu gwarancyjnym). Bank centralny kontroluje ową działalność, ma w swoich sektorach nadzór bankowy, aby nie doszło do sytuacji, w której bank zaprzepaści nasze oszczędności.

Reasumując; bank gromadzi jedna z najważniejszych operacji bankowych bowiem gdy bank nie będzie miał środków pieniężnych wówczas my też ich mieć nie będziemy. Ta działalność jest wyjątkowo ważna) i sprzedaje środki pieniężne.

WYKŁAD 7.10.02

GROMADZENIE ŚRODKÓW:

Jest ono najważniejsze

RB- rachunki bieżące

Wyliczanie średniego kosztu pozyskiwania pasywów:

Fundusz banku I etap II etap

1. kapitał własny 5-15% 1-3%

2. R.O.R 30-45% 1,5-4,0%

(rachunek oszczędnościowo- rozliczeniowy dla osób fizycznych)

3. R.B 25-40% 1,5-4,5%

(rachunki bieżące podmiotów gospodarczych)

4. Środki pieniężne jednostek budżetu państwa 15-25% 1,5-4,5%

5. Środki zagraniczne 4-7% 1,5-4,5%

6. Kredyty zagraniczne niewykorzystane 4-7% 1,5-4,5%

7. Lokaty terminowe 20-35% 6-12%

100% średni koszt pozyskania

WYKŁAD 14.10.2002

(jest ponad 50 rodzajów kredytów. Zdolność kredytowa osób fizycznych -brane pod uwagę są tutaj przychody i koszty stałe)

W jaki sposób bank zabezpiecza się przed ryzykiem?

Ryzyko pojedynczego kredytu (PRL) :

-przeniesienie odpowiedzialności (bank poszukuje poręczyciela partnera w interesach, zobowiązanie za spłatę kredytu żeby nie była to jedna osoba)

-rozłożenie odpowiedzialności (ponosi kredytobiorca i jego poręczyciel)

-liberalizacja odpowiedzialności (tzw. przepisy sformalizowane -kryteria charakteru normalnego; szczegółowe- specyficzne ustalenia dotyczące specyfiki klientów -inne zasady postępowania)

Przepisy natury ogólnej są liberalne

Badanie zdolności kredytowych podmiotów gospodarczych: (bada się na trzech poziomach

I etap:

• zdolność formalno- prawnej (czy jest zezwolenie na prowadzenie działalności gospodarczej)

• opinia osobistych zdolności kierownictwa podmiotów gospodarczych (jak taki człowiek się prezentuje itp. Wykształcenie)

• właściwej zdolności kredytowej

najpierw badam funkcjonowanie przedsiębiorstwa :

*logiczno- dedukcyjne (połączenie źródeł finansowania -kapitały własne i obce i aktywów, -maszyny, budynki, papiery wartościowe, -rachunek zysków i strat -przepływy gotówkowe (w tym co zostaje może zmieścić się rata kredytowa plus odsetki), -tabele amortyzacyjne, -wszystkie ważne dokumenty)

*metody indukcyjne

*metody jakościowe (czy bilans firmy jest prawidłowy, czy w pasywach jest to co powinno, próba ustalenia z jakimi klientami chcę współpracować ; badam zależności kapitału własnego w całym kapitale (2/3) -bank zastanawia się czy chce współpracować z tym klientem. Po stronie aktywów chce wiedzieć ile % stanowi gotówka , ile % maszyny, hale itp. Zaliczam podmiot do określonej grupy i ustalam czy klient jest dobry)

Metoda punktowa- skala punktowa, wskaźniki

Metoda indukcyjna- jakiś podmiot gospodarczy produkuje coś *jak realizowane jest zaopatrzenie *jak wygląda produkcja w toku *ile sprzedano wyrobów gotowych

Podzielenie przedsiębiorstwa na poszczególne fazy

Wskaźniki podstawowe -płynność finansowej, rentowności, obsługa zadłużenia, aktywność sprzedaży, koszty administracyjne, zwrotu na kapitał

Analiza przestrzenna -odniesienie moje do wyników podobnego w typie przedsiębiorstwa (porównywanie)

(Mapowanie-poznawanie kawałek po kawałku przedsiębiorstwa)

Metoda jakościowa- obejmuje wszystko to co nie zostało wcześniej zbadane, polityka gospodarcza rządu, polityka podatkowa, trendy globalizacyjne, rozwój gospodarczy kraju, przyrost PKB; klasyfikuje klienta

II Etap badania zdolności kredytowych:

Konstruowanie zabezpieczeń prawnych udzielonego kredytu (w jaki sposób możemy zabezpieczyć zwrot pieniędzy) - osobistego (gwarantowanie swoim majątkiem)

-rzeczowego (maszyny, hale fabryczne)

(weksel- bezwzględne przyrzeczenie zobowiązań zapłaty kwoty wskazanej na wekslu)

Ustalenia przewyższają wartość kredytu.

Sporządzamy umowę kredytową, musi zawierać wszystkie szczegóły , oprocentowanie, czas trwania, oprocentowanie karne (zazwyczaj dwukrotnie wyższe) itp.

Bank może dochodzić swoich spraw w sądzie lub przez komornika w przypadku nie spłacenia kredytu. Musi być 11 obligatoryjnych elementów w zawartej umowie.

Udostępnienie pieniędzy w formie:

*gotówka (skrócenie zobowiązań)

*dostają pieniądze na konto pomocnicze (bank płaci tyle ile wynosi bieżące zapotrzebowanie -czas różnych transakcji jest różny)

Jest to rozliczanie w rachunku bankowym, bank ma prawo kontrolowania wydatków.

W momencie przyznania kredytu -prowizja 2-3% wartości kredytu .

Okresy karencji są proste (np. zaczynam spłacać kredyt po 2 latach gdy otrzymuje mieszkanie, ale oprocentowanie mogę uiszczać od razu)

Monitoring kredytowy dzielimy na:

*bieżący (zadania ciągłe; jeżeli kredytobiorca płaci kredyt co miesiąc to po upływie czasu np. 13.02 mogę zadzwonić i przypomnieć o spłacie kredytu; mogę informować klienta)

*okresowy (robię go co jakiś czas -chcę zobaczyć czy w ogóle klient funkcjonuje tak jak się zobowiązał, czy wybudował to co miał wybudować itd.)

W ramach tego monitoringu informacje przekazywane są do centrali.

Gdy kredytobiorca nie płaci na czas, wówczas:

1.) na osobę udzielającą kredyt ciąży obowiązek monitorowania wpłat

kredyty normalne i w sytuacji nie regularnej (gdy okres spłacenia dłużej niż 1 miesiąc)

Kredyty nie spłacane dłużej niż miesiąc to kredyty poniżej standardu

Kredyty w sytuacji nieregularnej to:

- kredyty poniżej standardu czas: 1-3 r celowa 20%

- kredyty wątpliwe 3-6 50%

- kredyty( z ogonkiem) stracone >6 100%

Rezerwa celowa- to 20% niespłaconego kapitału (dla od 1-3 m-cy)

Systemy informatyczne- kontroluje transakcje kredytowe

2.) windykacja- działania upominawcze (np. gdy zostały sfałszowane dokumenty banku) jeśli nie pomaga zostaje droga sądowa

bank przygotowuje (BTE) bankowy tytuł egzekucyjny, sąd sprawdza czy zostały spełnione wszystkie zasady proceduralne przez bank, a gdy uzna racje banku udziela klauzule wykonalności (KW), a tym zajmuje się już komornik.

Bank jeśli może stosuje zasadę restrukturyzacji, czyli dogadanie się z klientem (daje mi okres karencji)

WYKŁAD 28.10

Problematyka tworzenia pieniądza bezgotówkowego.

Odsetki składane

Dlaczego potrzebne są inne sposoby naliczania odsetek? Dlatego stosujemy procent składany ponieważ procent składany daje szansę zarobienia 2 lub 3 krotnie więcej.

Kiedy bank może zaproponować procent składany? Jeżeli ma w tym interes, jeżeli będziemy mieli dużo pieniędzy - proces negocjacji kiedy występuje zagrożenie, że kapitał własny jest zagrożony w swej ilości.

Przyszła wartość pieniądza. - Na przyszłą wartość pieniądza przy zastosowaniu procentu składanego składa się kapitał.

- zasada w procencie składanym: odsetki dodaje się do kwoty bazowej

Przykład 1: Udzielono pożyczki na sumę 25 tys na okres 5 lat, która zostanie oddana po 5 latach przy oprocentowaniu 25% rocznie, ile wyniesie końcowa wartość pożyczki? Roz: Kapitał pierwotny uległ powiększeniu z 25 tys do 76,291 a więc o 51,291, czyli średnio rocznie jego wzrost wynosi 51,291/5=10,258. Dzięki kapitalizacji odsetek właściciel kapitału decyduje się na odebranie swoich odsetek wraz z kapitałem, w tym przypadku po 5 latach zarobił 20,041. Gdy właściciel pożyczki byłby zainteresowany odbiorem odsetek co rok, to ich kwota w stosunku rocznym byłaby taka sama.

Z powyższego wyliczenia wypływa kilka wskazań:

1. przyszła wartość lokaty wzrasta z roku na rok

2. im wyższa wartość kapitału tym korzystniejszy wynik dla pożyczkodawcy

3. im wyższa wynegocjowana stopa procentowa tym lepiej dla wierzyciela

4. im wyższa liczba okresów po których dolicza się odsetki tym korzystniej dla wierzyciela

5. w ramach okresy, w którym wyznaczono stopę procentową może być kilka podokresów po upływie których nalicza się odsetki np. oprocentowanie jest określone w stosunku rocznym.

Wyliczenie dla kolejnych lat i wzór na wyliczenie przyszłej wartości lokaty przy zastosowaniu procentu składanego powinno wyglądać następująco:

Skn=K(1+d/100)n

Skn- suma skapitalizowania po upływie „n” okresów przy zastosowaniu stopy % „d”

n- liczba okresów w których dokonuje się kapitalizacji odsetek

d- stopa % dla okresu kapitalizacji

k- kapitał podstawowy

Zasada % składanego jest stosowana rzadko.

Mechanizm powstawania pieniądza bezgotówkowego

Wkłady pierwotne- wkłady klientów banku, to co my zgromadziliśmy.

Wkłady pierwotne- pieniądz bankowy, pieniądz depozytowy to wkłady które powstają w chwili kiedy banki udzielają swoim klientom pożyczek i kredytów.

Banki oprócz swoich zasobów czyli kapitału własnego posiadają do dyspozycji fundusze obce (to różnego typu wkłady)

1. wkłady zwrotne na każde żądanie, oprocentowane tylko na poziomie inflacji

2. wkłady terminowe dokonywane na dłuższy okres czasu, które można podjąć za wypowiedzeniem tzn.

Pasywa 100 zł

Aktywa 80 zł w kasie i 20 zł w banku centralnym w postaci rezerwy obowiązkowej zabezpieczenie funkcjonowania banku.

Tworzenie wkładów pochodnych, czyli realizacja akcji kredytowej.

Operacja kredytowa- 50 zł kredytu z czego: 25- kredytobiorcy utrzymują na rachunku danego banku, 25- do spłaty zobowiązań wierzycielom posiadającym rachunki w innych bankach, 25- dodatkowe wpływy.

Operacja kredytowa- banki ponownie udzielają kredytu, tym razem na sumę 70 zł. Pasywa- 100 zł wkładów pierwotnych 120 zł wkładów pierwotnych (50+70).

Aktywa: 120 zł należności z tytułu udzielonych kredytów. Z tego wynika, że następuje proces kreowania przez bank nowych kredytów przekraczających wielkość wkładów pierwotnych. Rezerwy muszą spaść do 0.

Możliwość prowadzenia danej akcji kredytowej to:

1. zgromadzenie nowych wkładów pierwotnych, wzrost ważności rezerw gotówkowych banku

2. uzyskanie kredytu od banku centralnego lub w inny sposób

Oprócz naszego banku istnieją jeszcze banki, pożyczka lub kredyt uzyskany w naszym banku może być przekazany do innego banku jako depozyt, to powoduje że inny bank ma dodatkowe zasoby wkładów pierwotnych, może także prowadzić akcję kredytową podobną do naszej.

Przy kreacji pieniądza występuje także pojęcie mnożnika kreacji pieniądza, który jest odwrotnością wskaźnika rezerwy obowiązkowej.

Dla wyliczenia podaży pieniądza (na jego kształtowanie) ma wpływ:

1. wskaźnik gotówkowy, im mniejszy tym więcej pieniędzy trafia do banków a to umożliwia realizację akcji kredytowej, podaży pieniądza bankowego. Na wskaźnik gotówkowy mają wpływ: -dochód, im bogatsze społeczeństwo tym więcej pieniędzy w banku -rynkowa stopa 5, jej wzrost spowoduje niechęć do oszczędzania

2. wskaźnik depozytów terminowych- współczynniki skłonności do gromadzenia pieniądza bezgotówkowego przez społeczeństwo, współczynnik skłonności utrzymywania depozytów terminowych zamiast depozytów na żądanie, im wyższy jest wskaźnik rezerwy

3. wskaźnik rezerw nadobowiązkowych banków rozliczeniowych (komercyjnych utrzymywanych w banku centralnym) wskaźnik ten ogranicza działalność kredytów

4. wskaźnik rezerw pożyczanych od banku centralnego przez rozliczeniowe, im więcej rezerw (pieniądza) pożycza banki rozliczeniowe od banku centralnego tym więcej pieniądza mogą kreować. Wpływają na niego: rynkowa stopa %, redyskontowa stopa banku centralnego.

WYKŁAD 4.11

Rola i znaczenie banku centralnego

System bankowy w Polsce dzieli się na:

• bank centralny dzieli się na:

1. rada polityki pieniężnej (polityka pieniężna i monetarna)

2. bank centralny państwa

3. nadzór bankowy

Zadania banku centralnego:

1. utrzymywanie wartości waluty krajowej, musi odbywać się na rynku wewnętrznym ja i w stat. do walut (euro, dolar0 jest jednym z głównych zadań

2. zapewnienie stabilności systemu finansowego tym poprawę efektywności funkcjonowania sektora bankowego

3. stała poprawa efektywności realizowanej polityki pieniężnej

Rada polityki pieniężnej- prowadzenie polityki pieniężnej, ustalonej podaży pieniądza, przeciwdziałanie procesom które mogłyby działać destrukcyjnie na gospodarkę.

Funkcje banku centralnego:

1. funkcja banku centralnego państwa: -podpisywanie umów -emisje -pozyskiwanie środków -spłacanie długów -obsługa budżetówki

2. funkcja emisyjna

• drukowanie banknotów, tłoczenie monet nie może dopuścić do tego aby była nadmierna ilość pieniądza, nie może go też być za mało

• bank centralny ma możliwość wpływania na podaż pieniądza (zakazy, ograniczenia, poziom stóp % może ograniczyć poziom pieniędzy przeznaczonych na kredyty

3. funkcja banku banków, funkcja wynikająca ze sprawowania ustawowego nadzoru bankowego, prawo kontrolowania postępowania banków komercyjnych

• funkcja matki nadzoru

• prawidłowość, rzetelność, prawidłowości składania przez bank komercyjny dokumentów finansowych

Inspektorat nadzoru banku wydaje rekomendację czyli zalecenia nadzoru bankowego w określonych obszarach działalności banku, zapewnia utrzymanie stabilności sektora prywatnego.

W jaki sposób bank centralny realizuje swoje zadania?

Poprzez wykorzystywanie różnego rodzaju instrumentów:

• pośrednie (bank centralny zmienia stopy % i zmienia oprocentowanie kredytów, obniżenie kosztów pozyskania pieniądza)

• bezpośrednie

• psychologicznego oddziaływania (na zasadzie perswazji)

Bank centralny musi zapewnić elastyczność i efektywność instrumentów.

Skuteczność- jak mam się zachowywać, jak stosować te instrumenty by nie zniszczyć wszystkiego.

Obszary oddziaływania banku centralnego na bank komercyjny (?)

1. regulacje makroekonomiczne

2. kryterium allokacji (przemieszczanie strumieni środków pieniężnych)

3. przeobrażenia strukturalne

4. regulacje ostożnościowe

5. regulacje prawne

6. regulacje zabezpieczające

Ad 1.

Odnoszą się do całej gospodarki narodowej:

• rezerwa obowiązkowa (do 5% dla wszystkich depozytów, przekazywane do banku centralnego na nie oprocentowane konto i z obrotu tymi pieniędzmi bank opłaca policję)

• elementy związane ze stopami procentowymi

• operacje otwartego rynku (bank centralny uznaje, że banki komercyjne mają za dużo pieniędzy i wymusza na nich np. zakup bonów pieniężnych)

• umacnianie wartości pieniądza krajowego

• nie wolno pożyczać więcej niż 100 tyś lub tylko kredyty dla osób fizycznych itp.

Ad 2.

Zagadnienia allokacji

• kredyt studencki

• mieszkanie- jaką trzeba mieć dynamikę

Bank centralny jest dysponentem środków. Metoda kontynentalna- każdy z banków komercyjnych ma funkcje gromadzenia i pośredniczące

Ad 3.

Rozwój jest umiarkowany

Ad 4.

Są tu regulacje dotyczące: -prawo bankowe -5 mln. euro pasywów trzeba mieć -odpowiedni przepływ wypłacalności -odpowiednia efektywność działalności kredytowej -przychody z działalności odsetkowej

Ad 5.

Ustawa prawa bankowego przewiduje kary więzienia za ujawnienie tajemnicy bankowej za pranie pieniędzy z naszym udziałem, gwarancja, poręczenia, subiektywna ocena wniosku (przekupstwa)

Ad 6.

Nadzór bankowy- bankowy fundusz gwarancyjny- system zabezpieczający depozyty osób fizycznych i podmiotów gospodarczych. Niedopuszczenie by nasze oszczędności zostały zmarnotrawione (źle zainwestowane).

Dopóki nie znajdą się ludzie którzy będą przestrzegać zasad to będzie funkcjonować nadzór bankowy.

Formy rozliczeń poprzez papiery wartościowe:

CZEK- jest to polecenie dla banku wypłacenia osoby wskazanej na czeku określonej sumy pieniędzy ze środków będących w dyspozycji wystawcy czeku. Kto ma ROR może mieć czeki. Obrót czekami jest popularny tylko między podmiotami gospodarczymi bo system bankowy wprowadził karty płatnicze.

Rodzaje czeków:

-imienne (wypłata osobie wskazanej na czeku)

-na okaziciela (każdemu)

-gotówkowy do rozrachunku

-na okaziciela (możemy za kogoś zapłacić)

Jeżeli nie chcę by mój czek gdzieś krążył to piszę nie na zlecenie (zamykam krążenie czeku). Na zlecenie- tzn. że zgadzam się by mój czek mógł być przekazywany w ramach transakcji kupna-sprzedaży.

Indosowanie czeku- czek będzie przekazywany w transakcjach kupna-sprzedaży kolejnym partnerom. Indosant- osoba prawnie posiadająca czek.

Jak długo czek jest ważny?

• czek kraju w którym został wystawiony 10 dni

• Europa 20 dni

• Australia, Afryka 70 dni

Rodzaje czeków: bankierskie, podróżnicze, skarbowe.

WYKŁAD 18.11.02

Podział czeków ze względu na trasantów (wystawców):

-bankierskie, skarbowe, innych osób prawnych, prywatne, podróżnicze, przekazy pieniężne.

Ustawa prawo-czekowa przewiduje:

Klauzule przyczynowo-obojętne, które dotyczą zasad określonego zachowania się w przypadku każdego rodzaju czeku:

• nie na zlecenie (nie życzymy sobie by był w obrocie

• na zlecenie

• lub nie ma nic tzn. że my jako wystawca zgadzamy się na jego obrót

• do rozrachunku (musi być to obrót bezgotówkowy)

• rozrachunkowy (-`'-)

• na okaziciela (wypłacenie osobie wskazanej na czeku)

• gotówkowy

• czek zakreślony (ma zapewnić bezpieczeństwo obrotu czekowego)

Indos- (operacja indosowania) przekazywanie praw do papieru wartościowego, transakcja kupna-sprzedaży pozwala na przekazanie go gdy jesteśmy jego właścicielem.

Indosant- (wystawca0 osoba prawnie posiadająca czek

Indosatariusz- osoba dla której wystawiamy czek, następny posiadacz czeku.

Kolejne postępowanie- nieprzerwany, logiczny ciąg indosów.

Czasami na czeku występuje poręczyciel, który wzmacnia nasza odpowiedzialność nasz papier wartościowy.

Systemy czekowe:

• system konwencyjny europejsko-genewski 9do niego należy Polska)

• anglo-saski (3 m.-ce)

• amerykański (6m.-cy)

Sposób postępowania pracownika banku:

• sprawdza termin ważności, podpisy, wystawcę czeku, czy jest on zastrzeżony, jeżeli wszystko jest w porządku to pobiera prowizję dla banku.

Pokrycie czeku musi być w momencie wystawienia, więc gdy nie ma tych pieniędzy to idziemy (uzyskujemy potwierdzenie banku o zaistnieniu takiej sytuacji w czasie ważności czeku) do notariusza i otrzymujemy roszczenie zwrotne.

Czeki w obrocie zagranicznym:

• bankierskie

• innych osób prawnych

• podróżnicze

• skarbowe (ma gwarancję skarbu państwa lub podobnej instytucji)

• przesyłane (emerytura, są one ważne całe życie)

• innych instytucji prawnych (inst. międzynarodowe np. ONZ itp.)

• prywatne (różne wzory tła czeku do wyboru, wydruk własny)

• przekazy pieniężne (czerwony, zielony)

• podróżniczy
  

WYKŁAD 9.12

Rodzaje inkasa:

• akceptacyjne D/A, polega na wydaniu dokumentów importerowi w zamian za akcept weksla. Jest to inkaso terminowe.

• Inkaso gwarantowane, wydanie dokumentów jest uzależnione od złożenia przez importera gwarancji udzielonej przez bank.

1. gwarancje zapłaty jeżeli przedmiotem inkasa są same dokumenty towarowe

2. gwarancja akceptu trat przez płatnika jeżeli przedmiotem inkasa są dokumenty towarowe wraz z wekslami trasowanymi wystawionymi przez zleceniodawcę na płatnika

3. gwarancja akceptu trat przez bank inkasujący jeżeli przedmiotem inkasa są dokumenty towarowe wraz z wekslami trasowanymi wystawionymi przez zleceniodawcę na bank inkasujący

• kapitańskie, bezpośrednio z przyśpieszonym trybem pobierania należności

• spedytorskie, eksporter poleca spedytorowi wydać towar odbiorcy dopiero po dokonaniu przez niego zapłaty. Jest to typ inkasa bezpośredniego z pominięciem banków.

Rola banków w transakcji inkasa dokumentowego.

Banki uczestniczące w operacji inkasa dokumentowego dokładają wszelkich starań aby wykonać przekazane instrukcje nie ponosząc odpowiedzialności za skuteczność w ściąganiu zapłaty. Na zlecenie podawcy i płatnika są zobowiązania do prowadzenia dodatkowej korespondencji związanej z obsługą tej transakcji oraz do monitorowania banku inkasującego i płatnika przy zwłoce w zapłacie należności. Banki nie ponoszą odpowiedzialności za skutki „ siły wyższej „ oraz działania skutki postępowania czy zaniedbania stron trzecich.

1. bank przekazujący, działa tylko w oparciu o zawarte zlecenia inkasowym informacje

2. bank inkasujący jest zobowiązany ściśle wykonać instrukcje przekazane przez bank eksportera

Wady i zalety inkasa dokumentowego:

Zalety z punktu widzenia eksportera:

• zmniejszenie ryzyka wcześniejszego wydania towaru

• konkurencyjność, przygotowania dokumentu do inkasa jest mniej kłopotliwe i czasochłonne niż do akredytywy dokumentowej

• dostępność finansowania, eksporter ma możliwość uzyskania kredytu w swoim banku zabezpieczonego tratami podpisanymi przez importera

Wady z punktu widzenia importera

• zwłoka lub opóźnienie przy zapłacie

• koszty dodatkowe, wynikające z braku zapłaty lub nie zaakceptowania traty przez importera

Zalety z punktu widzenia importera

• udogodnienie, importer unika czasochłonnego wysiłku związanego z otwarciem akredytywy

• obniżone koszty, importer nie ponosi kosztów

• dostępność finansowa przy zastosowaniu traty terminowej, eksporter kredytuje importera

• płatność odroczona, czas rozliczenia inkasa przemawia na korzyść importera

Wady z punktu widzenia importera

• zła opinia (podważanie zaufania)

Niedogodności jakie stwarza dla importera inkaso dokumentowe:

• podważanie zaufania importera środowisku handlowym w przypadku odmowy z jego strony zapłaty lub akceptu traty

• możliwość wniesienia protestu przez bank w imieniu eksportera w przypadku odmowy zapłaty lub akceptu traty

• brak możliwości kontroli terminu wysyłki towaru

• możliwość wcześniejszego przybycia dokumentu do banku niż towaru do miejsca przeznaczenia

Gwarancja bankowa

Jest samodzielnym zobowiązaniem banku podejmowanym na zlecenie klienta. Bank oświadcza, ze zgodnie z jej treścią zaspokoi przyjmującego gwarancję beneficjenta. Jeżeli zleceniodawca nie wywiąże się wobec niego z umowy zobowiązań. Gwarancja ma na celu dodatkowe zapewnienie jej beneficjentości wykonania umowy przez kontrahenta. Jest niezależnym zobowiązaniem banku i nie może być dokonana, chyba że przewidziano to w jej treści.

Podziały gwarancji bankowej:

Dwa podstawowe kryteria umożliwiające klasyfikację gwarancji bankowej:

1. dokładność udzielonej gwarancji

2. warunkowość zobowiązania banku gwaranta

Ad 1.

Ze względu na odwołalność udzielonej gwarancji wyróżnia się gwarancje:

1. odwołalne

2. nieodwołalne

Ad a)

Gwarancje odwołalne charakteryzują się tym, że bądź to w wyniku zajścia pewnych okoliczności (pogorszającego się stanu finansowego zleceniodawcy wynikającego z dokumentacji obligatoryjnie przez niego składanych) bądź to z wpływu określonego czasu (ale różnego od czasu na który gwarancja została udzielona). Gwarant może odwołać udzielenia gwarancji.

Ad b)

Gwarancja nieodwołalna charakteryzuje się tym, że ich treść nie przewiduje możliwości jednostkowego rozwiązania zobowiązania, zawierają one klauzulę przez które bank obliguje się do nie odwołania nie udzielonej gwarancji i to nawet w przypadku gdy zleceniodawca wystąpiłby z wyraźnym tego żądaniem.

Ad 2.

Stosując kryterium warunkowości należy odróżnić:

1. gwarancje warunkowe

2. gwarancje bezwarunkowe czyli najpierw żądanie

Ad a)

Cecha charakterystyczną jest to, że świadczenie gwaranta uzależnione jest od spełnienia określonych w liście gwarancyjnych warunków. Okoliczności spełnienia mogą być określone bardzo różnie np.

1. żądanie beneficjenta musi znaleźć potwierdzenie w ściśle określonych dokumentach przedstawionych gwarantowi - gwarancja dokumentowa. Przykładem typowych dokumentów wymaganych przez gwaranta mogą być wyciągi z konta beneficjenta, faktury, dokumenty spedycyjne, list przewozowy.

2. Żądanie beneficjenta musi być poparte dokumentami sporządzonymi przez osoby trzecie np. komisje rzeczoznawców czy izby handlowe.

3. Żądania przedstawione gwarantowi muszą być odpowiednio umotywowane przez beneficjenta

Ad b)

Gwarancje na pierwsze żądanie pełnią rolę nadrzędną w stosunku do różnych gwarancji. W obrocie krajowym strony chcą zawrzeć zobowiązanie gwarancyjne bezwarunkowo. W tekście listu gwarancyjnego zaznaczając klauzulę typu „gwarantujemy zapłacić na pierwsze żądanie”. Zwrot na „pierwsze żądanie” jest jedynie automatycznie używany w zobowiązaniach zaciąganych w profesjonalnym obrocie i nie wyłącza wcale możliwości podnoszenia zarzutów przez beneficjenta gwarancji. Efekt wyłączenia zarzutów można by w takim przypadku osiągnąć dzięki zamieszczeniu w tekście umowy zwrotu „bez prawa powoływania się na jakiekolwiek okoliczności”

Wygaśnięcie gwarancji na drodze bezspornej:

Zobowiązania gwarancyjne wygasają w przypadku:

• wpływu ... jaki zawarty był w liście gwarancyjnym

• gdy dłużnik ze stosunku podstawowego prawidłowo wykorzystuję zaciągnięte zobowiązania

• zwolnienie zleceniodawcy lub banku przez beneficjenta gwarantuje ze wszystkich zobowiązań przewidzianych w gwarancji przed upływem terminu jej ważności.

>>>>>>>>>>>>>>>>>>

Weksel-bezwzględne przyrzeczenie zapłaty (do wystawcy weksla). Polecenie dla banku wypłacenia osobie wyznaczonej na wekslu określonej sumy pieniężnej.

Prawo wekslowe reguluje działalność wekslową.(1936 r.)

Indosowanie-weksel można też przekazywać w transakcji kupna-sprzedaży.

Cechy charakterystyczne weksla:

-bezwzględnie przyrzekam, że zapłacę np.15.I.

{odroczenie płatności}w momencie wystawienia weksla nie mam pieniędzy.

-nie może być warunków kiedy oddam

-mam oddać środki pieniężne, a nie coś innego

-zastosowanie weksla jest olbrzymie:

jest zabezpieczeniem na jakiś poczet

weksel in blanco(niepełny lub niewypełniony; tylko podpisujemy i nic więcej)- gdyby coś to zgadzamy się na roszczenie od nas należności

-ważność weksla ustalana jest indywidualnie

Funkcje weksla:

-kredytowa(weksel jest w zasadzie narzędziem kredytu-kredyt kupiecki)

-bezwzględne przyrzeczenie(posługuje się nim tak jak innym środkiem płatniczym)

-gwarancyjna(przyrzeczenie zapłaty na określony termin)

Indos-przekazywanie weksla osobie uprawnionej możliwe w czasie jego ważności

Dyskonto weksla(stopa dyskontowa):

1000 zł PLN_np.28% 1000złx39/360x9/100

(zdyskontować weksel-zamienić go na gotówkę)

Dochodzenie praw z weksla:

protest weksla(2 dni robocze od upłynięcia czasu) 2 dni mam na poinformowanie wystawcy weksla; odbywa się w sposób uproszczony.

Zastosowanie weksla:

-weksel niepełny(niewypełniony):in blanco

przyjmujemy zobowiązanie,; kredytodawca ma pewność, bo przyrzekamy, zobowiązujemy się uregulować zobowiązanie.

Zabezpieczenie prawne zaciągniętego kredytu; ważny 1 miesiąc; należność reguluję w terminie przyrzeczonym na wekslu.

Każda transakcja gospodarcza między podmiotami jest regulowana wekslem.

Różnice między wekslem a czekiem:

Weksel

1)w zasadzie jest narzędziem kredytu

2)wystawca jest osoba fizyczna i prawna posiadająca zdolność wekslową

3)weksel może mieć pokrycie po jego wystawieniu(jest bowiem środkiem kredytu)

4)jest on przedstawiany do przyjęcia trasatowi

5)musi być wystawiony na określona osobę

6)może być płatny w oznaczonym dniu, za okazaniem, w pewien czas po dacie lub po okazaniu

7)nie można go odwołać

8)wyrażenie „do rozrachunku” na wekslu i jego zakreślenie jest niedopuszczalne

9)biura notarialne i urzędy pocztowe sporządzają protest, jeśli dłużnik odmawia zapłaty

10)wystawca odpowiada cywilnie wobec posiadacza weksla w przypadku nie zapłaty weksla

11)posiadacz weksla nie musi przyjmować zapłaty przed terminem jego płatności

12)osoba u której płatny jest weksel, może to być osoba trzecia lub wskazana na wekslu

13)można zastrzec oprocentowanie sumy wekslowej w wekslach płatnych w pewien czas po okazaniu lub za okazaniem

14)indosować weksel na trasata można wiele razy, a ten może indosować dalej

15)można sporządzać odpisy i wtóropisy weksla

Czek

1)w zasadzie jest narzędziem płatności

2)bank jest trasatem

3)po jego wystawieniu musi mieć pokrycie

4)czek w ogóle nie podlega przyjęciu przez trasata

5)może być wystawiony na okaziciela lub na inną osobę

6)płatny jest w przypadku okazania

7)może być odwołany w niektórych sytuacjach

8)może mieć formę czeku do rozrachunku lub zakreślonego

9)poprzez biura notarialne i oświadczenia trasata sporządzane są protesty, w wyniku których dłużnik odmawia zapłaty

10)wystawca odpowiada cywilnie i karnie wobec posiadacza czeku w przypadku nie zapłaty czeku

11)można przedstawić czek do zapłaty przed dniem wystawienia

12)osobą u której czek jest płatny może być tylko bank

13)oprocentowanie zastrzeżone uważa się za nie napisane

14)nie można indosować czeku na trasata.

15) czek nie może być przyjęty w zastaw

16)nie sporządza się odpisów z czeków, a wtóropisy (czeki imienne).Sporządza się gdy czek wystawiony jest w jednym kraju, a płatny w drugim kraju.

PODOBIEŃSTWA MIĘDZY WEKSLEM A CZEKIEM:

WEKSEL&CZEK1)zobowiązanie abstrakcyjne

2)w tekście dokumentu jest nazwa”weksel”\”czek”,w języku w jakim go wystawiono

3)jest poleceniem zapłaty bezwarunkowym

4)występują tu 3strony:trasant,remitent,trasat

5)wystawca może go na własne zlecenie wystawić i może być trasatem(wyjątkiem może być tylko czek na okaziciela)

6)można go przenosić przez indos

7)zawiera polecenie zapłaty oznaczonej kwoty pieniężnej

8)dłużnicy odpowiadają solidarnie wobec posiadacza weksla\czeku

9)każda osoba podpisana na wekslu\czeku odpowiada niezależnie od zobowiązań innych podpisanych osób.

10)poprzez poszukiwanie zwrotne dochodzi się do roszczeń z weksla\czeku,aby postępowanie nakazowe było uproszczone można wnieść pozew.

TRANSAKCJE HANDLU ZAGRANICZNEGO

Ustawa prawo bankowe stanowi ,że wszelkie rozlicz.trnsakcji handlu zagr.muszą się odbywać przez bank.(obow.I'99-prawo dewizowe)Między eksporterem, a importerem jest bank komercyjny.

OBOWIĄZKI OSÓB I PODMIOTÓW GOSPODARCZYCH UCZESTNICZĄCYCH W TRNSAKCJACH HZ:

1)korzystanie z pomocy upoważnionych banków(3/4 banki mają pozwolenie na prowadzenie transakcji w handlu zagr-licencja)

2)wyrażanie zobowiązań pieniężnych w walucie polskiej lub walutach wymienialnych

3)obowiązek dokumentowania transakcji handlu zagr.

4)rezydenci i nierezydenci muszą składać ustne i pisemne relacje na potrzeby banku

5)niezwłoczny transfer środków do Polski(musimy mieć konto w banku zagranicznym)

6)możliwość wprowadzenia ograniczeń

JAKIE JEST ZANACZENIE BANKÓW KOMERCYJNYCH W TRANSAKCJACH HAND.ZAGR:

1)partnerzy handlowi nie znają się dobrze, zabezpieczenie partnera handlowego przed ryzykiem(ryzyko Handlowe tj. nieprzyjęcie towaru i odmowa umów, przyjęcie towaru i niezapłacenie.ryzyko Niehandlowe tj.ryzyko polityczne związane z zamieszkami, brakiem płatności.2)w sposób aktywny kształtują sposoby zapłaty oraz gwarancje bezpieczeństwa dla swoich klijentów-określają poziom ryzyka, sprawdzają wiarygodność klienta.

JAKIE PRZESŁANKI POWINNY BYĆ BRANE POD UWAGĘ PRZY WYBORZE BANKU PRZEZ PODMIOT GOSP.?

1)bank musi posiadać uprawnienia do dokonywania czynności obrotu dewizowego i związanych z nim nrozliczeń-licencje

2)bank musi mieć umowy korespondencji z innymi bankami w innych krajach(współdziałanie między bankami)

3)bank musi przynależeć do Międzynarodowego Systemu Rozliczeń SWIFT.

4)renoma i pozycja banku na arenie międzynarodowej(reputacja i posiadana wiedza)

WYKŁAD 2.12

Warunki płatności można określić biorąc pod uwagę termin zapłaty:

• płatność przed dostawą towaru - przekazem, czekiem,

• płatność gotówką w zamian za dokumenty- akredytywą, indeksem,

• płatność po dostawie towaru - przekazem, czekiem

Eksporter jest zainteresowany w negocjowaniu takiej formy płatności, która zapewni przyjęcie towaru przez nabywcę (importera ) oraz szybkie otrzymanie należności za wysłany towar.

Importer z kolei preferuje takie sposoby zapłaty, które zapewniają mu swobodę decyzji co do odbioru towaru, w których termin przekazania zapłaty nie jest dokładnie określony.

Przejawem ścierania się wzajemnie sprzecznych preferencji eksportera i importera jest stosowanie różnych sposobów zapłaty w obrocie handlowym z zagranicą. Podstawową zasadą, którą w usalaniu sposobu zapłaty powinni się kierować kontrahenci są jest dbałość o zachowanie tzw. dolnego progu bezpieczeństwa. Dla eksperta oznacza to niedopuszczenie do sytuacji, w której traci on możliwość rozporządzania towarem, a zapłata jest uzależniona od dobrej woli importera.

Akredytywa dokumentowa i inkaso dokumentowe są uwarunkowanymi formami płatności w handlu. W zawartej umowie są warunki, które zabezpieczają obie strony.

Akredytywa dokumentowa - kiedy partnerzy nie ufają sobie. Jest to bezpieczny sposób prowadzenia transakcji. Strony biorące udział w akredytywie i inkasie:

-eksporter

-bank eksportera

-importer

-bank importera

Akredytywa dokumentowa- jest pisemnym zobowiązaniem banku ( na prośbę klienta) który ją otworzył na zlecenie i zgodne z instrukcjami klienta (zleceniodawcy)do zapłacenia lub zabezpieczenia zapłaty beneficjentowi akredytywy określonej sumy pieniędzy pod warunkiem udowodnienia przez beneficjenta za pośrednictwem przedłożonych dokumentów, że zostały dopełnione wszelkie warunki, od których akredytywa uzależnia zapłatę oraz pod warunkiem przedstawienia tych dokumentów w okresie ważności akredytywy.

Akredytywa jest transakcją odrębną od kontraktu, na którym może być oparta. Jej istotą jest przyjęcie przez bank otwierający akredytywę zobowiązania importera do zapłaty eksporterowi. Do zapłaty otwartej akred. zobowiązany jest zarówno bank, który ją otworzył jak i bank, który ją pot5wierdził.Bank zobowiązany jest do dokonania płatności na rzecz eksportera bez względu na stanowisko imp. Na zlecenie, którego akredytywa została otwarta.

Jakiekolwiek zmiany do treści akred. Może wnieść wyłącznie bank, który ją otworzył za zgodą stron.

Międzynarodowa Izba Handlowa w Paryżu opublikowała „ Jednolite zwyczaje i praktyki dotyczące akredytywy

dokumentowej”.

Strony uczestniczące w akredytywie :

1. zleceniodawca ( imp. aplikant)- zleca swojemu bankowi otwarcie akredytywy na rzecz eksportera zabezpieczając bankowi pokrycie akrydytywy.

2. bank otwierający akredytywę zobowiązuje się do zapłaty za prawidłowe dokumenty o ile warunki

akredytywy zostały dopełnione.

c)bank eksportera - bank pośredniczący

• awizuje akredytywę - żadnych zobowiązań

• negocjuję akredytywę

• potwierdza akredytywę

d) beneficjent akredytywy jest to eksporter, na którego rzecz akredytywa została otwarta.

Rodzaje akredytyw (banku importera):

• odwołalne, nieodwołalne, gotówkowo-kredytowe, gwarancyjne

Bank pośredniczący (bank eksportera):

• akredytywa potwierdzona i niepotwirdzona.

Od strony beneficjenta:

• akredytywa przenośna i nieprzenośna

Cechy szczególne:

• odnawialność

• zabezpieczające

• zaliczkowe z klauzurą czerwoną i zieloną

Kryterium techniczno - finansowe:

• pokryta z góry z dołu- mają zabezpieczenia prawne ( odpowiedzialność ponosi bank)

Rola i znaczenie banku komercyjnego w zawieraniu akredytywy:

Etapy transakcji rozliczeniowej akredytywą.

• kupujący (importer) i sprzedający ( eksporter) zawierają kontrakt handlowy przewidujący płatność za pomocą akredytywy dokumentowej

• importer przekazuje swojemu bankowi zlecenie otwarcia akredytywy

• bank importera (otwierający) sprawdza wewnątrz zgodności ustaleń akredytyw -nadanie formy ostatecznej i porozumienie z importerem -

• bank importera zawiadamia bank eksportera o otwarciu akredytywyi przesłanie tekstu otwarcia akredytywy do zagranicznego korespondenta

• sprzedający (eksporter) składa w banku (z siedzibą w jego kraju dokumentu reprezentujące towar

• bank eksportera przesyła dokumenty do banku importera, który weryfikuje dokumenty

• bank otwierający przekazuje dokumenty kupującemu, jeżeli nie stwierdzono nieprawidłowości i równocześnie dokonuje płatności lub renbursu na żecz banku awizującego poprzez obciążenie konta klienta prowadzoego w banku otwierającym

• bank eksportera przekazuje sprzedającemu (eksporterowi) należności za towar

Wady i zalety za towar

Zalety z punktu widzenia eksportera

1. akredytywa zabezpiecza przed ryzykiem handlowym transakcje ( odmowa zapłaty i odmowa przyjęcia towaru)

2. może ułatwić eksporterowi uzyskanie kredytu na sfinansowanie własnej transakcji, gdyż zapewnia wykonanie zobowiązania przez importera

3. przy akredytywie przenośnej, eksporter bez angażowania własnych środków może zakupić towar płacąc pieniędzmi importera

4. przy płatności gotówką lub zabezpieczenia płatności dostarcza pieniądze natychmiast

5. jest skuteczną i bezpieczną gwarancją płatności za zgodne dokumenty

6. przy akred. nieodwołalnej nie jest możliwe wprowadzenie jakichkolwiek zmiennych

wady

1. praktycznie żadne

2. importer może wykorzystać usterki w dokumencie i odstąpić w ten sposób od niewygodnego dokumentu

3. przy akredytywie odwołalnej eksporter ponosi ryzyko niezrealizowania transakcji

4. eksporter jest czasami zmuszony udzielić kredytu kupieckiego imp. w formie akredy. z odnawialnym terminem płatnści

Z punktu widzenia importera

Zalety

1. zapłata następuje wyłącznie po spełnieniu przez eksportera wymogów określonych przez importera w akredytywie

2. przy zabezpieczeniu ryzyka banku w formie w formie innej niż blokady środków na rachunku importer ma możliwości przeprowadzenia transakcji bez zaangażowania własnych środków

3. importer może zminimalizować otrzymania handlowego towaru poprzez żądanie dokumentów wystawionych przez niezależne instytucje

Wady:

1. akredytywa nie zabezpiecza ostatecznie importera przed niewykonaniem kontraktu przez eksportera może wygasnąć bez wykorzystania i bez żadnych skutków dla eksportera

2. konieczność zabezpieczenia ryzyka banku otwierającego w formie depozytu pieniężnego

3. jest operacją droższą i bardziej pracochłonną niż inkaso

4. importer musi zapłacić za zgodne dokumenty nawet jeśli otrzyma towar uszkodzony lub złej jakości

5. jeśli importer nie zażądał dokumentów będących tytułem własności do towaru a eksporter nie wysłał towaru , importer nie ma żadnych roszczeń do towaru pomimo zapłaty

Dokumenty w rozliczeniach:

Ogół dokumentów występujących w związku z realizacją umowy kupna| sprzedaży można podzielić na dokumenty podstawowe i dokumenty dodatkowe.

Inkaso dokumentowe- to operacja, w której bank pośredniczący (prezentujący) zobowiązuje się wydać dokumenty towarowe importerowi (płatnikowi) po dokonaniu przez niego płatności lub po jej zabezpieczeniu

Strony uczestniczące w inkasie: (4)

-zleceniodawca ( podawca, sprzedający, eksporter) przygotowuje dokumenty i przedkłada je do swojego banku razem z odpowiednim zleceniem inkasa

-bank zleceniodawcy, któremu zleceniodawca powierza dokumenty, bank kieruje dokumentami zgodnie z instrukcją zleceniodawcy do banku płatnika (inkasującego)

-bank inkasujący (b. Pośredniczący), który jest zaangażowany w transakcję inkasa dokumentowego przedstawia importerowi tratę eksportera lub dokumenty w celu uzyskania zapłaty lub akceptu zgodnie z instrukcjami

-płatnik

---