JEDNOLITY RYNEK UBEZPIECZEŃ

Podstawowe regulacje UE:

*Traktaty Rzymskie z 25 marca 1957 r. - ustanowienie zapewnienia trzech wolności: swobodnego przepływu osób, towarów i usług oraz kapitału.

*Dyrektywy Unii Europejskiej - precyzują i szczegółowo określają ogólne założenia i zasady, którym powinien podporządkowany być rynek ub.

* Rozporządzenia UE - obowiązujące…!

Znaczenie swobód w odniesieniu do sektora ubezpieczeniowego

Swoboda osiedlania się - ZU może założyć na terenie innego kraju UE firmę córkę, oddział lub przedstawicielstwo na takich samych zasadach, jak lokalne firmy tego kraju (zasada równego traktowania podmiotów).

Swoboda świadczenia usług - ZU może prowadzić działalność w innym kraju bez potrzeby posiadania tam siedziby, na warunkach jak lokalne ZU:

- ZU „udaje się do innego kraju UE, by tam prowadzić działalność;

- klient udaje się do innego kraju, by tam nabyć usługę ub.;

- klient i ZU są w swoich krajach, ale zawierają umowę „na odległość”.

Swoboda przepływu kapitału - prawo nieograniczonego przenoszenia dóbr (kapitału). Tam - kapitał w celu założenia spółki; i z powrotem - zysk z działalności.

ETAPY TWORZENIA JEDNOLITEGO RYNKU UBEZPIECZ.

Porozumienie w dziedzinie reasekuracji - Dyrektywa z dnia 25.02.1964 r. w sprawie zniesienia ograniczeń w swobodnym zakładaniu działalności oraz swobodzie działalności świadczenia usług w odniesieniu do reasekuracji i retrocesji).

Dyrektywy pierwszej generacji (lata 70') - umożliwiały one ZU z UE na otwieranie oddziałów, filii i agencji ubezpieczeniowych w innych krajach członkowskich na warunkach, jakie obowiązywały lokalne ZU (swoboda osiedlania się)

Zakaz prowadzenia w jednym ZU ubezpieczeń na życie oraz ubezpieczeń nieżyciowych

Dyrektywy drugiej generacji (lata 80') - wprowadziły zasadę swobodnego świadczenia usług (tzn. prawo ZU do swobodnego dokonywania operacji ubezpieczeniowych) w innym państwie Unii bez konieczności posiadania tam siedziby.

Dyrektywy trzeciej generacji (lata 90') - utworzenie Jednolitego Rynku Ubezpieczeniowego (swoboda przepływu kapitału) - 1994 r.

Jednolita licencja oraz jednolity nadzór (home control).

Dyrektywy komunikacyjne

System zielonej karty (odrębny od regulacji UE) - ustanowiony przez ONZ w 1949 r., istnieje od 1953 r. (Polska-1958 r.) Nakazywał utworzenie Biur Narodowych (w Polsce PBUK), jako gwarantów wypłaty odszkodowań na terenie swojego kraju dla ofiar wypadków drogowych spowodowanych przez pojazdy zagraniczne.

Dyrektywy I-III - dotyczą zdarzeń, które miały miejsce w państwie zamieszkania ofiary (przez pojazdy „własne” lub z krajów porozumienia).

Dyrektywy IV-V - dotyczą zdarzeń w obcych państwach członkowskich, spowodowanych przez pojazdy zarejestrowane w innym państwie, niż to w którym mieszka ofiara wypadku.

Reprezentant ds. roszczeń - IV dyrektywa obliguje każde państwo członkowskie do wyznaczenia w innym państwie członkowskim reprezentanta, który reprezentuje ZU wobec osób poszkodowanych.

Cel - ochrona poszkodowanego przed żmudnym dochodzeniem roszczeń od sprawcy szkody.

SUMY GWARANCYJNE W „OC KOMUNIKACYJNYM” W POLSCE

1) Pierwsza ustawa 1952 r. - nie weszła w życie.

2) Ustawa 1958 r. - Rozporządzenie dopiero 1 grudnia 1961 r. - w sprawie obowiązkowego ubezpieczenia następstw nieszczęśliwych wypadków i odpowiedzialności cywilnej z ruchu pojazdów mechanicznych - weszło w życie 1 stycznia 1962 r. (dla porównania stosowna dyrektywa w UE dopiero 1972 r.)

3) Suma gwarancyjna do końca 1990 r. - nielimitowana!!!!!!!!!

4) 1991 r. - 1992 r. = 7,2 mld zł (720 000 zł - „dziś”);

5) 1993 r. - 2003 r. = 600 000 ECU (euro);

6) od 2004 r. "Suma gwarancyjna nie może być niższa niż równowartość w złotych;

- w przypadku szkód na osobie - 350.000 euro na każdego poszkodowanego;

- w przypadku szkód w mieniu - 200.000 euro w odniesieniu do jednego zdarzenia, którego skutki są objęte ubezpieczeniem bez względu na liczbę poszkodowanych”.

7) od 2006 r. „Suma gwarancyjna nie może być niższa niż równowartość w złotych;

- w przypadku szkód na osobie - 1,5 mln euro w odniesieniu do jednego zdarzenia, którego skutki są objęte ubezpieczeniem bez względu na liczbę poszkodowanych;

- w przypadku szkód w mieniu - 0,3 mln euro w odniesieniu do jednego zdarzenia, którego skutki są objęte ubezpieczeniem bez względu na liczbę poszkodowanych”.

8) od 2010 r. „Suma gwarancyjna nie może być niższa niż równowartość w złotych;

- w przypadku szkód na osobie - 2,5 mln euro w odniesieniu do jednego zdarzenia, którego skutki są objęte ubezpieczeniem bez względu na liczbę poszkodowanych;

- w przypadku szkód w mieniu - 0,5 mln euro w odniesieniu do jednego zdarzenia, którego skutki są objęte ubezpieczeniem bez względu na liczbę poszkodowanych”.

10) od 11.06.2012 r. „Suma gwarancyjna nie może być niższa niż równowartość w złotych;

- w przypadku szkód na osobie - 5 mln euro w odniesieniu do jednego zdarzenia, którego skutki są objęte ubezpieczeniem bez względu na liczbę poszkodowanych;

- w przypadku szkód w mieniu - 1 mln euro w odniesieniu do jednego zdarzenia, którego skutki są objęte ubezpieczeniem bez względu na liczbę poszkodowanych”.

Problem - wyczerpują się sumy gwarancyjne przy skomplikowanym i długotrwałym leczeniu (szczególnie osób młodych). Propozycja - poszkodowani, by móc kontynuować leczenie zwracaliby się do UFG - UFG pozyskałby środki od sprawców (regres) oraz od ZU prowadzących OC komunikacyjne.

Sąd Najwyższy (styczeń 2008 r.) - SG „podwyższają się” do aktualnie obowiązujących!!!!!!

SUMY GWARANCYJNE W „OC KOMUNIKACYJNYM” W WYBRANYCH KRAJACH UE

Obowiązujące minimum (od 1991 r.) - 350 tys. euro na osobę, 100 tys. euro dla szkód rzeczowych; albo 600 tys. euro „ryczałtem” (bez oznaczenia szkód osobowych i rzeczowych).

Propozycja V Dyrektywy komunikacyjnej (prawdopodobnie koniec 2010 r.):

- w przypadku szkód na osobie: nie mniej niż 1 milion euro na osobę lub 5 milionów euro na zdarzenie bez względu na liczbę poszkodowanych;

- w przypadku szkód na mieniu: nie mniej niż 1 milion euro na jedno zdarzenie.

DANIA - szkody osobowe 12 mln euro, szkody rzeczowe 2,5 mln euro.

AUSTRIA - 3 mln euro (bez oznaczenia szkód osobowych i rzeczowych) - propozycja 10 mln euro, w tym min. 5 mln euro dla szkód na osobie.

SZWECJA - 32 mnl euro (dla szkód rzeczowych i osobowych).

IRLANDIA, ANGLIA, FINLANDIA, FRANCJA - brak SG dla szkód osobowych.

LUKSEMBURG, BELGIA - brak sumy gwarancyjnej dla szkód rzeczowych i osobowych.

WŁOCHY - 775 tys. euro (bez oznaczenia szkód osobowych i rzeczowych).

WĘGRY - 5 mln euro szkody osobowe, 2 mln euro szkody rzeczowe.

CHORWACJA - ok. 475 tys. euro szkody osobowe 200 tys. euro szkody rzeczowe.

TURCJA - 177 tys. euro szkody osobowe i 7 tys. euro szkody rzeczowe.

„Problem” wypożyczenia samochodu (motoru) w krajach o niskich Sumach Gwarancyjnych - odpowiedzialność dłużnika (sprawcy szkody) jest nieograniczona!!!!!

CECHY USŁUGI UBEZPIECZENIOWEJ I UMOWA UBEZPIECZENIA

CECHY USŁUGI UBEZPIECZENIOWEJ (produktu ub.)

Produkt - wytwory materialne i niematerialne (procesy), które stanowią pewną wartość dla konsumentów - inaczej - zespół korzyści, który może zaspokajać potrzeby potencjalnych klientów.

Usługa ub. - zespół korzyści (pakiet usług) dostarczanych ubezpieczonemu przez zakład ubezpieczeń, za określoną opłatą od chwili zawarcia umowy ubezpieczenia aż do jej zakończenia (może być oferowany program bezp.).

Produkt ubezpieczeniowy - rdzeń + otoczenie - marka firmy, obowiązujące procedury, poziom ceny (składki) i jej sposób jej opłacania, komunikacja, dostępność, stosowane środki materialne - np. siedziba firmy.

Produkt ubezpieczeniowy - jest to pakiet usług dostarczanych ubezpieczonemu przez ZU, za określoną opłatą, od chwili zawarcia umowy ubezpieczenia aż do jej rozwiązania.

Program ubezpieczeniowy (różni się od produktu ub.) - program taki stanowi zbiór przedsięwzięć zmierzających do ochrony wybranych ryzyk, zagrażających osobie fizycznej lub prawnej.

Specyficzne cechy produktów ubezpieczeniowych:

• Niematerialny charakter produktu-usługi

Brak możliwości doznań zmysłowych zapachu, smaku, dotyku, wyglądu, itp.

• Nierozdzielność

Integralna łączność produktu-usługi z osobą wykonawcy oraz nierozdzielność aktu produkcji i konsumpcji.

• Heterogeniczność (niejednorodność)

Brak powtarzalności sprzedawanych produktów.

• Nietrwałość

Produkty-usługi nie mogą być przedmiotem magazynowania i przechowywania (magazynowanie przybiera postać nadrozwoju potencjału).

• Brak granic własności i możliwości przewłaszczenia

Brak możliwości przeniesienia własności i uprawnień do zgromadzonego funduszu (może być jednak użyta pod zastaw, jako zabezpieczenie).

• Limitowana dostępność produktów ubezpieczeniowych

Kwalifikowany charakter produktów ubezpieczeniowych (kryteria nabycia).

• Przymus nabywania niektórych ubezpieczeń

• Indywidualny charakter ceny

Produkty ubezpieczeniowe nie posiadają jednolitej abstrakcyjnej ceny.

• Odroczony i niepewny charakter użycia

„Odwrotny cykl produkcyjny”!!!!!!!!!!!!

UMOWA UBEZPIECZENIA

Zakład ubezpieczeń zobowiązuje się spełnić określone świadczenie w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku ubezpieczeniowego, a ubezpieczający - zapłacić składkę.

Wypadek ubezpieczeniowy - zdarzenie losowe objęte ochroną ub.

Ubezpieczający - osoba, która zawiera umowę ubezpieczenia i zobowiązana jest do zapłacenia składki. - często ta sama osoba

Ubezpieczony - osoba, której majątek, życie, zdrowie lub zdolność do pracy są objęte ochroną ubezpieczeniową.

Uposażony (uprawniony) - osoba, której może być wypłacona suma ub.

Zapłacenie składki jest podstawowym obowiązkiem ubezpieczającego.

Dokumentem zawarcia umowy ubezpieczenia jest polisa ub.

Umowę ubezpieczenia regulują:

- Kodeks Cywilny z 1934 r. (księga III, tytuł XXVII, art. 805-834);

- Kodeks Morski z 1961 r. (tytuł VI);

- Pakiet Ustaw Ubezpieczeniowych (22 maja 2003): o działalności ubezpieczeniowej; o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych; o nadzorze ubezpieczeniowym i emerytalnym oraz Rzeczniku Ubezpieczonych; o pośrednictwie ubezpieczeniowym.

- Rozporządzenia MF w sprawie ogólnych warunków ubezpieczeń obowiązkowych + inne rozporządzenia.

Umowa ubezpieczenia jest to: umowa nazwana; u. dwustronnie obowiązująca; u. wzajemna; należąca do grupy umów o świadczenie usług; u. odpłatna.

Istotne elementy umowy ubezpieczenia: przedmiot ubezpieczenia; niebezpieczeństwa (rodzaje ryzyk) objęte ochroną; ogólne warunki ubezpieczenia (OWU); obowiązki ubezpieczającego; czas trwania ubezp.

Zawarcie umowy ubezpieczenia:

1. w trybie ofertowym (prostym lub złożonym - zmiany ze strony ZU);

2. w trybie rokowaniowym (negocjacja warunków - ryzyka specyficzne)

3. w trybie przetargowym (zamówienia publiczne)!!!!!!.

W przypadku nieopłacenia należnej raty składki:

• w ubezpieczeniach obowiązkowych nie wpływa to na trwałość stosunku ubezpieczenia w okresie jej trwania;

• w ubezpieczeniach dobrowolnych stosunek ubezpieczeniowy wygasa.

DEKLARACJA RYZYKA UBEZPIECZENIOWEGO - SYSTEMY

Przy zawieraniu umowy ubezpieczenia ubezpieczający ma obowiązek podać do wiadomości ubezpieczyciela - zgodnie z prawdą - wszelkie okoliczności mające wpływ na ocenę ryzyka (niebezpieczeństwa).

- System anglosaski (art. 304 k.m.) - obowiązek deklaracji spontanicznych: ubezpieczający - nawet bez uprzednich zapytań ze strony ubezpieczyciela - powinien informować o wszelkich okolicznościach, które są lub powinny być mu znane;

- System kontynentalny (art. 815 k.c.) - system „odpowiedzi na pytania”: obowiązek deklaracji dotyczy tylko znanych ubezpieczającemu okoliczności, o które pytał ubezpieczyciel (w formularzu wniosku-oferty albo w innych pismach);

- System mieszany - ubezpieczający odpowiada zgodnie z prawdą na pytania ubezpieczyciela, ale ponadto jest obowiązany zwrócić uwagę ubezpieczyciela na okoliczności jego zdaniem ważne, choćby ubezpieczyciel nie pytał.

Sankcje za naruszenie

Ubezpieczyciel jest wolny od odpowiedzialności (art. 815 i 834 k.c), może odstąpić od umowy (art. 305 k.m.), może zwiększyć składkę (art. 305 k.m.).

OBOWIĄZKI UBEZPIECZAJĄCEGO

- ubezpieczający obowiązany jest informować ubezpieczyciela o wszelkich istotnych zmianach ryzyka, jakie nastąpiły po zawarciu umowy (obowiązek ten nie odnosi się do ubezpieczeń na życie (art. 815 k.c.).)

- po wystąpieniu wypadku ubezpieczający ma obowiązek: ratowania, zabezpieczenia mienia przed dalszą szkodą (dotyczy tylko majątkowych), zabezpieczenia praw regresowych ubezpieczyciela.

Sankcja - jeśli ubezpieczający dopuścił się rażącego niedbalstwa w wykonaniu obowiązków, odszkodowanie się nie należy, chyba że zapłata całości bądź części odszkodowania odpowiada zasadom współżycia społecznego albo interesom gospodarki narodowej (art. 826 k.c.).

SKUTKI NARUSZENIA OBOWIĄZKÓW UBEZPIECZAJĄCEGO

Sankcje:

- zwiększenie składki,

- zmniejszenie odszkodowania,

- odmowa odszkodowania,

- odstąpienie od umowy,

- zwolnienie z odpowiedzialności.

Warunki zastosowania sankcji:

- tylko gdy przewiduje to przepis (numerus clausus) - umowa lub OWU mogą przypadki zastosowania sankcji konkretyzować, ale nie mnożyć;

- naruszenia muszą być skutkiem winy kwalifikowanej (umyślności lub rażącego niedbalstwa);

- wina kwalifikowana musi być winą: własną ubezpieczającego albo winą osób, za które ubezpieczający ponosi odpowiedzialność lub z którymi pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym;

- musi istnieć związek przyczynowy pomiędzy nastąpieniem wypadku lub jego rozmiarami a zawinionym działaniem lub zaniechaniem ubezpieczającego.

USTALANIE ODSZKODOWAŃ I ŚWIADCZEŃ

*W ub. osobowych wypadek ub. powoduje wypłatę świadczenia pieniężnego zazwyczaj w wysokości sumy ub. ustalonej w umowie.

*W ub. majątkowych istnieją 2 systemy ustalania odszkodowań:

I. SYSTEM UBEZPIECZENIA W PEŁNEJ WYSOKOŚCI (na sumy stałe!!!!!!) - podstawę do obliczania wysokości odszkodowania stanowi:

a) rzeczywista wartość ubezpieczonego majątku (wartość ubezpieczenia) - może się zmieniać w trakcie trwania ub. - ustalana jest wg cen nabycia z uwzględnieniem aktualnego zużycia. Może być ustalana na podstawie cenników (norm szacunkowych - dotyczy ub. obowiązkowych) lub na podstawie tzw. taksy - oceny dokonanej przez rzeczoznawców.

b) suma ubezpieczenia - kwota na jaką dany przedmiot został ubezpieczony (konsumpcja sumy ubezpieczenia). W ubezpieczeniach OC ustala się nie sumę ubezpieczenia, lecz kwotowe ograniczenie odpowiedzialności ZU tzw. sumę gwarancyjną.

Górna granica odpowiedzialności ZU w ubezpieczeniach OC za szkody powstałe ze wszystkich zdarzeń objętych ubezpieczeniem - w danym okresie ubezpieczenia (suma gwarancyjna na wszystkie zdarzenia). W granicach sumy gwarancyjnej ZU może określić podlimit sumy gwarancyjnej, który stanowi górną granicę odpowiedzialności za jedno zdarzenie - tzw. suma gwarancyjna na jedno zdarzenie.

c) wysokość szkody (powstałej na wskutek wypadku ubezpieczeniowego).

Wartość ubezpieczenia stanowi podstawę określenia sumy ubezpieczenia:

1. Jeżeli w momencie powstania wypadku ub. suma ubezpieczenia jest mniejsza, niż wartość ubezpieczenia, to mówimy, że występuje niedoubezpieczenie (odszkodowanie oblicza się mnożąc wysokość szkody przez stosunek ustalonej sumy ubezpieczenia do wartości ubezpieczenia - odszkodowanie jest niższe od ustalonej szkody rzeczywistej).

2. Jeżeli w momencie powstania szkody wartość ubezpieczenia jest równa sumie ubezpieczenia to mówimy o ubezpieczeniu w pełnej wysokości.

3. Jeżeli w momencie powstania szkody suma ubezpieczenia jest wyższa od wartości ubezpieczenia, to mówimy, że mamy do czynienia z nadubezpieczeniem (ubezpieczony płaci wyższą składkę, jednak odszkodowanie nie może przewyższać wartości ubezpieczenia).

II. SYSTEM UBEZPIECZENIA NA PIERWSZE RYZYKO - polega na tym, że odszkodowanie jest równe szkodzie rzeczywistej bez względu na to, czy wartość ubezpieczenia jest wyższa, czy też niższa od sumy ubezpieczenia (ustalona suma ub. stanowi tylko podstawę do obliczenia składki). Może być zawarte w dwóch wariantach:

a) bez określenia sumy ubezpieczenia - za wszelkie szkody ZU wypłaca odszkodowanie równe szkodzie rzeczywistej.

b) z określoną sumą ubezpieczenia - odszkodowanie jest równe szkodzie tylko wtedy, gdy wysokość szkody nie przekracza sumy ubezpieczenia.

Przykład: Ubezpieczenie mienia od kradzieży z włamaniem i rabunku - zawarte może być w dwóch podstawowych systemach: na sumy stałe lub na pierwsze ryzyko.

W systemie na sumy stałe obowiązują te same reguły, co w ubezpieczeniu od ognia i innych żywiołów. W przypadku, gdy podamy zaniżoną wartość całego, posiadanego mienia możemy narazić się na niedoubezpieczenie. Trudno jednak wyobrazić sobie, aby w trakcie włamania skradziono całe posiadane mienie. W związku z powyższym zalecanym systemem jest system na pierwsze ryzyko.

W systemie na pierwsze ryzyko nie trzeba podawać pełnej wartości mienia jakie może znajdować się w  posiadaniu w okresie ubezpieczenia, szacujemy natomiast wartość maksymalnej szkody w wyniku jednego włamania z kradzieżą lub rabunku i na taką wartość ubezpieczamy. W wyniku tego rozwiązania bez względu na przedmiot kradzieży ZU zwróci pełną wartość szkody pod warunkiem oczywiście, że mieści się w granicach podanej sumy ubezpieczenia.

OWU MOGĄ PRZEWIDYWAĆ TAKŻE INNE ZMNIEJSZENIA WYSOKOŚCI ODSZKODOWANIA, NIŻ TE KTÓRE WYNIKAJĄ Z NIEDOUBEZPIECZENIA:

I. Udział własny ubezpieczającego (jego ryzyko własne) - polega na tym, że ZU zobowiązuje się do pokrycia tylko części szkody rzeczywistej obliczonej zgodnie z warunkami ub. Resztę szkody pokrywa sam ubezpieczający. Wielkość udziału własnego może być określana albo w stosunku procentowym, albo w wartości bezwzględnej. Udział własny stosuje się, gdy ryzyko jest niepewne i powinno skłonić ubezpieczającego do większej dbałości o stan bezpieczeństwa ub. mienia, lub też na własne życzenie ubezpieczającego (np. nie stać go na płacenie wysokiej składki).

II. Franszyza.

1. Franszyza integralna - polega na tym, że ZU nie odpowiada za szkody, których wysokość nie osiąga z góry określonej kwoty lub określonego procentu sumy ubezpieczenia. Celem tej franszyzy jest dążenie do uniknięcia ustalania i wypłaty odszkodowań za szkody drobne, których w okresie ubezpieczenia może być wiele, a które nie mają większego ekonomicznego znaczenia dla ubezpieczającego, a koszty związane z dochodzeniem ustalania szkód mogą być znaczne.

2. Franszyza redukcyjna - odszkodowanie zawsze ulega zmniejszeniu o określony procent lub ustalona kwotę.

Regres ubezpieczeniowy - roszczenie zwrotne ZU w stosunku do sprawcy szkody. Oznacza, że jeżeli okoliczności towarzyszące wypadkowi uzasadniają odpowiedzialność osób trzecich wobec ubezpieczającego, to roszczenia wynikające z tej odpowiedzialności przechodzą na ZU do wysokości zapłaconego odszkodowania.

*Globalna kwota uzyskiwana w drodze regresu nie stanowi znaczącej pozycji przychodów - zasądzone kwoty są często nieściągalne.

*Regres ograniczony jest do ub. majątkowych i spełnia głównie funkcję prewencyjną (szkody wyrządzone umyślnie lub na skutek niedbalstwa).

Wyłączenia podmiotowe regresu:

a) osoby, z którymi ubezpieczający pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym;

b) osoby, za które ponosi odpowiedzialność (np. dzieci, osoby zatrudnione przez ubezpieczającego) - w tych przypadkach regres byłby odebraniem ubezpieczającemu wypłaconego mu odszkodowania (niektóre OWU mogą stanowić inaczej).

---