Grzyby:
To wielokomórkowe lub komórczakowe organizmy cudzożywne niezdolne do aktywnego ruchu, o ścianach komórkowych zbudowanych z chityny.
Podział systematyczny:
Cztery typy:
Skoczki są najczęściej jednokomórkowe. Wiele jest pasożytami roślin, np. grzyb z rodzaju Synchytrium wywołuje tzw. raka ziemniaczanego.
Sprzężniaki zbudowane są ze strzępek komórczakowych. Znanymi przedstawicielami są pleśniak i roztoczek, rozwijające się na glebie, ściółce, produktach spożywczych.
Workowce obejmują grzyby jednokomórkowe (np. drożdże) oraz o wielokomórkowych strzępkach, u niektórych mogące tworzyć owocniki o rożnych kształtach. Przedstawicielami workowców są drożdżaki, pędzlaki, kropidlaki, miseczniaki (np. trufle, dzieżki, smardze).
Pasożytniczymi workowcami są np. mączniaki oraz buławinka czerwona. Niektóre workowce wchodzą w skład porostów.
Podstawczaki mają grzybnię zbudowaną z dikariotycznych strzępek, które mogą wytwarzać owocniki, np. pieczarka polna, borowik szlachetny, kurka, podgrzybek brunatny, maślaki) oraz trujących (np. muchomor sromotnikowy). Podstawczaki są też pasożytami, np. rydze lub opieńka miodowa. Niektóre podstawczaki wchodzą w skład porostów.
Budowa grzybów:
Grzyby zbudowane są z licznych nitkowatych tworów (strzępki). Strzępki są ze sobą mniej lub bardziej związane i tworzą ciało wegetatywne grzybów, zwane grzybnią. Strzępki grzybni rozrastają się w głąb podłoża lub rosną na jego powierzchni.
Budowa plechy grzybów:
Mogą mieć dwie postacie. Komponenty grzybowe i glon mogą być rozmieszczone lub komponenty ułożone są warstwowo.
W drugim przypadku wyróżniamy korę górną (grzyb), warstwę glonową i niżej warstwa strzępek grzyba.
Budowa komórki grzyba
nigdy nie zawierają plastydów
mają nieco inną budowę ściany komórkowej i substancje zapasowe niż komórki roślinne
szkielet ściany komórkowej jest zbudowany z chityny
ściany komórkowe grzybów mają budowę warstwową
materiałem zapasowym u grzybów jest glikogen
dobrze rozwinięte są wodniczki.
Sposób życia:
życie jest uzależnione od obecności wody. Są to organizmy lądowe o plechowej budowie ciała. Największa liczba gatunków grzybów występuje na obszarach charakteryzujących się wysokimi opadami. Wilgotności podłoża jest podstawowym czynnikiem, który warunkuje występowanie grzybów.
Występowanie:
występują w lasach, na stepach i łąkach, wydmach, torfowiskach, na obszarach górskich i arktycznych, a jako pasożyty żyją wewnątrz lub na powierzchni organizmów żywych.
Rdza źdźbłowa:
klasa grzybów podstawczaków, wiele organizmów pasożytniczych, powodujących znaczne szkody gospodarcze. Skomplikowany cykl rozwojowy połączony jest z przemianą pokoleń i częstą zmianą żywiciela, np. u rdzy źdźbłowej jeden typ zarodników wytwarza się na berberysie, dwa inne zaś typy, na trawach (m.in. na zbożach).
Znaczenie grzybów: (w przyrodzie i gospodarce człowieka)
są ważnym ogniwem reducentów, rozkładają substancje organiczne, tworzą próchnicę
żyją w symbiozie z glonami tworząc porosty (organizmy pionierskie)
wykorzystywane są w produkcji antybiotyków i witamin (A, B2, B12)
służą w przemyśle piekarniczym (drożdże), gorzelniczym oraz mleczarskim
służą do otrzymywania kwasu szczawiowego i cytrynowego
wykorzystywane przez człowieka do walki biologicznej ze szkodnikami
wywołują choroby ludzi i zwierząt
powodują pleśnienie produktów spożywczych.
Substancje biologicznie czynne produkowane przez grzyby:
z grzybów robi sie leki
Porosty:
dzięki zdolności współżycia (symbiozy) z glonami asymilującymi uzyskały nowe możliwości życiowe. Grzyb jest organizmem dominującym.
Składa się z:
warstwa korowa górna
luźne strzępki grzyba
glony
warstwa korowa dolna
chwytniki.
Budowa plechy porostu:
Plechy większości porostów mają budowę warstwową. Strzępki grzyba na górnej i dolnej powierzchni plechy tworzą warstwę ochronną, zwaną korową. Glony rozwijają się przy jego górnej powierzchni, gdzie mają dostęp do światła.
Plecha porostów może mieć następujące formy:
nitkowata;
krzaczkowata - porozgałęziana i wzniesiona (zwisająca w wypadku porostów nadrzewnych);
listkowata - lekko odstaje od podłoża i przypomina pofałdowany na brzegach liść;
skorupiasta - płaska i ściśle przylegająca do podłoża, np. skały, muru lub kory drzewa;
proszkowata - płaska i przylegająca do podłoża, mniejsza od skorupiastej.
MSZAKI
typ należący do królestwa roślin, obejmujący rośliny zarodnikowe z regularną przemianą pokoleń i dominującym pokoleniem płciowym, czyli gametofitem. Z zarodnika wyrasta nitkowaty, zielony twór zwany splątkiem, z którego z kolei wyrastają gametofity, posiadające wyraźną łodyżkę (łodyga ) i liście.
Rośliny
Budowa liścia roślin nagonasiennych (igła sosny) - ich kształt zbliżony jest do walca o owalnym przekroju. Aparaty szparkowe są tu rozmieszczone na całej powierzchni epidermy, której komórki mają ściany wysycone kutyną. Wypełniający wnętrze liścia miękisz asymilacyjny jest jednolity. Występują kanały żywiczne, zaś podwójna `wiązka przewodząca biegnie przez środek liścia.
Budowa liścia roślin jednonasiennych
Zwykle pojedyncze, całe, wydłużone, mogą być siedzące lub pochwiaste, nie są zróżnicowane na ogonek liściowy i blaszkę liściową, pozbawione są też przylistków. Główne wiązki przewodzące równolegle lub łukowate, nie kończą się wolno. Liścień pojedynczy.
Budowa liścia roślin dwunasiennych
Całe lub złożone, często z przylistkami, zwykle z wyraźnym ogonkiem, często złożone, różnokształtne, zwykle z unerwieniem siatkowym, pochwy liściowe są rzadkością. Skórka górna (doosiowa) zaopatrzona w grubą warstwę kutikuli i włoski, skórka dolna (odosiowa) zawiera aparaty szparkowe, wytwarza włoski i cieńszą warstwę kutikuli niż skórka górna. Mezofil-zróżnicowany na palisadowy i gąbczasty.
Budowa pierwotna i wtórna korzenia i łodygi
Kora pierwotna- element budowy wewnętrznej łodygi. Jest to warstwa tkanek roślinnych w korzeniu i łodydze występująca pomiędzy walcem osiowym, a ryzodermą/epidermą. Zbudowana jest z tkanki miękiszowej oraz tkanek wzmacniających. U młodych roślin występuje, jako zwarcica, u roślin starszych przekształca się w twardzicę.
Walec osiowy- wewnętrzna warstwa w budowie pierwotnej korzenia i łodygi. Składa się z: okolnicy, łyka, drewna, miękiszu walca osiowego, czasem komórki sklerenchymy.
Słój roczny - roczny przyrost drewna, powstały dzięki podziałowi komórek miazgi. Dzięki mizgdze kora wypychana na zewnątrz.
Rośliny wyższe:
Pęd roślinny, zwykle nadziemny organ występujący u roślin wyższych, złożony z zielnej lub zdrewniałej łodygi i liści. Rolą pędu jest przede wszystkim odżywianie rośliny dzięki procesowi fotosyntezy oraz rozmnażanie poprzez wytwarzane na pędzie organy rozrodcze.
Ułożenie liści:
rozmieszczone blisko siebie ???
Długopędy - pęd boczny rośliny drzewiastej, który charakteryzuje się wydłużonymi międzywęźlami (łodyga) i silnym rocznym przyrostem wtórnym. Długopęd na ogół nie tworzy kwiatów.
Krótkopędy - silnie skrócony fragment pędu spotykany u niektórych roślin. Cechuje się bardzo krótkimi międzywęźlami i w konsekwencji bardzo blisko siebie osadzonymi liśćmi. U wielu drzew iglastych (np. sosna, modrzew), a także liściastych (np. buk, drzewa owocowe) krótkopędy są głównym, a czasami nawet wyłącznym miejscem tworzenia się liści. U wielu drzew owocowych (np. u jabłoni, śliwy, gruszy, czereśni) kwiaty powstają wyłącznie na krótkopędach.
Pierścienie
u roślin wieloletnich powiększają się w stosunku jeden pierścień na jeden rok. W ten sposób możemy zbadać wiek rośliny.
Korzeń:
Morfologia: korzeń główny będący zazwyczaj przedłużeniem pędu rosnącym pionowo w dół. Wzrost następuje w części wierzchołkowej, a boczne odgałęzienia, zwane korzeniami bocznymi, powstają wewnątrz korzenia głównego (endogenicznie). Korzenie boczne rosną ukośnie lub poziomo i rozgałęziają się dalej na korzenie boczne drugiego, trzeciego rzędu podobnie jak korzeń główny. System korzeniowy tak zbudowany nazywany jest osiowym, a jeśli korzeń główny jest grubszy od innych nazywany jest palowym.
Funkcje: umocowanie rośliny w podłożu
-pobieranie z gleby wody z rozpuszczonymi w niej solami mineralnymi.
- starsze partie korzeni pełnią funkcje magazynów związków zapasowych
- niektórym roślinom korzenie służą do wegetatywnego rozmnażania
ANATOMIA KRĘGOWCA:
Układ krążenia: układ naczyniowy - układ narządów zapewniający transport płynów ustrojowych w organizmach zwierząt. W skład tego układu wchodzą:
układ krwionośny
układ limfatyczny: otwarty układ naczyń i przewodów, którymi płynie jeden z płynów ustrojowych - limfa, która bierze swój początek ze śródmiąższowego przesączu znajdującego się w tkankach. Układ naczyń chłonnych połączony jest z układem krążenia krwi. Oprócz układu naczyń chłonnych w skład układu limfatycznego wchodzą także narządy i tkanki limfatyczne.
Serce: 2 przedsionków i 2 komór.
pokarmowy: układ narządów zwierząt służący do pobierania, trawienia i wchłaniania pokarmu oraz usuwania niestrawionych resztek.
przewód pokarmowy: jama ustna/jama gębowa, gardło, przełyk, żołądek jelito cienkie
dwunastnica, jelito grube, odbyt
gruczoły
wątroba
trzustka
ślinianki
narządy dodatkowe: żuwaczki, szczękoczułki, nogogłaszczki, zęby, język
moczowy: zadaniem jest usuwanie zbędnych i szkodliwych produktów przemiany materii oraz regulacja zawartości wody w organizmie.
Nerki,
moczowód, pęcherz moczowy, cewka moczowa.
Powstawanie moczu:
Tętnica nerkowa doprowadza do nerki krew z mocznikiem, nadmiarem wody oraz innymi zbędnymi i szkodliwymi substancjami.
Krew z mocznikiem, nadmiarem wody oraz zbędnymi i szkodliwymi substancjami dostaje się do warstwy korowej kłębuszków nerkowych.
W kłębuszkach nerkowych następuje filtrowanie krwi.
W kanalikach nerkowych następuje resorpcja moczu pierwotnego - czyli wchłonięcie z moczu pierwotnego do krwi cennych substancji (glukozy, witamin, soli mineralnych, wody).
Z kanalików nerkowych wypływa mocz ostateczny i wpada do kanalików zbiorczych.
Z miedniczek nerkowych mocz przedostaje się do moczowodów.
Moczowodami mocz spływa do pęcherza moczowego.
Przez cewkę moczową mocz jest wydalany na zewnątrz organizmu.
Oddechowy: umożliwiających organizmowi oddychanie. Integralnym elementem układu jest narząd oddechowy.
drogi oddechowe:
-jama nosowa - ogrzewanie powietrza, oczyszczanie (obecność w nosie włosów i komórek z rzęskami wychwytującymi nieczystości), nawilżanie (obecność śluzu);
-gardło, krtań, tchawica, oskrzela - stanowią drogę, którą powietrze dociera do płuc. Tchawica i oskrzela mają dodatkowo chrząstkowe pierścienie, by się nie zapadać.
narządy oddechowe:
- pęcherzyki płucne
Nerwowy: zbiór wyspecjalizowanych komórek, pozostających ze sobą w złożonych relacjach funkcjonalnych i strukturalnych, odpowiadający za sterowanie aktywnością organizmu. Układ nerwowy jest w stanie wykryć określone zmiany zachodzące w otoczeniu i wywołać w związku z tym odpowiednią reakcję organizmu.
Ośrodkowy układ nerwowy: Rdzeń kręgowy Mózgowie, Śródmózgowie Półkule mózgu
- Międzymózgowie
2. Obwodowy układ nerwowy
Somatyczny układ nerwowy
Autonomiczny układ nerwowy
- część współczulna
- część przywspółczulna
Wydzielania wewnętrznego: składający się z gruczołów dokrewnych i wyspecjalizowanych komórek warunkujących wydzielanie hormonów.
Gruczoły:
5