FUNKCJE PRZEDSZKOLA W PRZYGOTOWANIU DZIECKA DO NAUKI SZKOLNEJ.
Zmiany w systemie edukacyjnym skłaniają do rozważenia czynników modyfikujących funkcjonowanie poszczególnych jego ogniw. Tym pierwszym - wprawdzie jeszcze nie powszechnym - lecz obejmującym znaczną liczbę dzieci, zwłaszcza 5-6 letnich, jest przedszkole. Istnieje ono już w świadomości społecznej jako etap przygotowujący dziecko do systematycznej nauki. Oddaje to jego nazwa, co jak wiadomo, pociąga za sobą określone konsekwencje. Obecnie przyjmowane są przez różne grupy zainteresowane społeczną edukacją dwa odmienne sposoby myślenia. W pierwszym dominuje widzenie przedszkola jako instytucji pomocy rodzinie. W tym obrazie podstawowe zadanie to zapewnienie dziecku opieki i bezpieczeństwa oraz zaspokojenie potrzeb: łaknienia, snu, zabawy. Nie rozpatruje się przedszkola jako miejsca, w którym dziecko ma możliwość rozwoju, lecz tylko jako miejsca pobytu przez określoną liczbę godzin. Ważne zatem, by warunki lokalowe i materialne były pozytywne w odbiorze rodziców, nie gorsze niż w przeciętnym domu. Od kadry oczekuje się, żeby miała tzw. podejście do dzieci, to znaczy życzliwość i cierpliwość.
Nie formułuje się natomiast wymagań kwalifikacyjnych zakładając, że opiekunki, podobnie jak matki, mogą się dzieckiem opiekować bez specjalnego przygotowania, jako że nauka zacznie się dopiero w szkole. Okres lat przedszkolnych ma być czasem swobodnej zabawy i co najwyżej przyuczeniem dziecka do przestrzegania podstawowych norm współżycia w grupie i posłuszeństwa wobec dorosłych. Wbrew pozorom nie jest to odosobniony pogląd ludzi niewykształconych. Znajduje on zwolenników wśród wielu odmian grup głoszących wyższość opieki domowej nad jakąkolwiek instytucjonalną.
Drugi kierunek myślenia to rozważanie możliwości i potrzeb dziecka jako etapu rozwoju "przed szkołą". Dziecko jest już na tyle duże, że potrzebny jest mu szerszy krąg społeczny niż najbliżsi mu dorośli czy rodzeństwo. Stopniowo poznaje oczekiwania formułowane wobec niego przez innych i uczy się wyrażać swoje wobec otoczenia. Jest więc to miejsce i czas, by obok socjalizacji znaczącą rolę zaczęło odgrywać wychowanie. W tym zaś już procesie rozpoznawanie intelektualnych możliwości dziecka staje się bardzo ważne, gdyż pozwala na tworzenie właściwych mu warunków. W takim obrazie przedszkole jest miejscem edukacji o swoistym charakterze kompleksowych działań wobec dziecka. Zostaje ono -w przystępny sposób - wprowadzone w różne dziedziny wiedzy społecznej i przyrodniczej, otrzymując przygotowanie do nauki szkolnej. Równolegle uczy się poznawać swoje możliwości w działaniu. Doświadcza od otoczenia pierwszych ocen, tworzy samooceny.
Przedszkole jako instytucja edukacyjna ma do spełnienia określone funkcje, które "obejmują szeroko pojętą opiekę nad zdrowiem, bezpieczeństwem i prawidłowym rozwojem dzieci, wszechstronne ich wychowanie i przygotowanie do szkoły oraz pomoc rodzicom pracującym w zapewnieniu ich dzieciom opieki wychowawczej.
Do podstawowych funkcji określonych w podstawie programowej należą: funkcja opiekuńcza, wychowawcza, wyrównawcza i społeczna, które są ze sobą integralnie powiązane, jedna warunkuje drugą i wszystkie razem składają się na efekty działalności przedszkola. Czynności opiekuńcze wyrażają się stosunkiem nauczycielki do dzieci, obejmują różne sytuacje związane z ich trybem życia zabawami i zajęciami. Nauczycielka spełniając funkcję opiekuńczą wytwarza w nich poczucie bezpieczeństwa a także okazuje gotowość pomocy, gdy czują się bezradne i natrafiają na przeszkody, z którymi same nie umieją sobie poradzić. Postawa opiekuńcza nauczycielki wpływa na dobre samopoczucie dzieci, zacieśnia jego więź emocjonalną z nauczycielką i stwarza atmosferę, w której może rozwijać się aktywność podopiecznych.
Gdy dzieci wymagają specjalnych zabiegów pedagogicznych, często ukierunkowanych przez lekarza i psychologa, przedszkole podejmuje pracę wyrównawczą, kompensacyjną. Funkcja wyrównawcza przedszkola polega z jednej strony na tworzeniu wzbogaconego środowiska wychowawczego i usuwania braków rozwoju dzieci, którym środowisko domowe czy lokalne nie dostarcza właściwych po temu bodźców lub które rozwijają się jednostronnie. Z drugiej strony funkcja ta obejmuje przypadki odchyleń rozwojowych wymagające specjalnych zabiegów pedagogicznych.
Kierowanie rozwojem dziecka jako procesem wychowawczym wymaga dobrej orientacji w indywidualnych możliwościach rozwojowych dzieci, aby można było im postawić odpowiednie, w zależności od tego wymagania.
W miarę upowszechniania i doskonalenia pracy instytucji przedszkolnych wzrasta ich funkcja społeczna w procesie demokratyzacji oświaty. Zwiększają się bowiem ich możliwości wyrównywania niedoborów dzieci ze środowisk o niższym poziomie kultury i niwelowania odchyleń rozwojowych. Podnoszenie poziomu dojrzałości szkolnej i właściwe przygotowanie do rozpoczęcia nauki ułatwia dzieciom start w klasie I, a przez to zwiększa ich szanse życiowe już u progu kariery szkolnej, zapobiegając niepowodzeniom w późniejszej nauce i trudnościom wychowawczym. Z tych przyczyn przedszkole jako pierwszy człon systemu edukacji może mieć swój udział w postępie demokratyzacji oświaty i kultury, który się dokonuje w społeczeństwie wraz z jego rozwojem.
Opr. mgr Krystyna Żądło
Przedszkole Publiczne w
Nagoszynie Woli
Ferenz K: Współczesne funkcje przedszkola, „Wychowanie w Przedszkolu” 1999 nr 4
Program wychowania w przedszkolu: M.E.N. Warszawa 1992, s.5
red. Kwiatowska M: Podstawy pedagogiki przedszkolnej WSiP Warszawa 1985, s. 24-25
red. Kwiatowska M: Podstawy pedagogiki przedszkolnej WSiP Warszawa 1985, s. 27