System Operacyjny

[zablokowana reklama]

System operacyjny (OS Operating System), to środowisko programów tworzących podstawową platformę programową dla działania innych aplikacji. System operacyjny pełni nadzór nad pracą wszystkich uruchomionych programów, oraz wszystkich urządzeń komputera. Mimo że swoją pracę wykonuje głównie w tle, i sam nie wystarcza jeszcze do tego, by komputer był w pełni funkcjonalnym narzędziem, to bez jego pomocy właściwie nic nie będzie działać. Komputer nie byłby w stanie normalnie się uruchomić, a każdy program musiałby sam troszczyć się o dostęp do twardego dysku lub ekranu. Przyszłość tego typu oprogramowania niewątpliwie należy do systemów 32-bitowych, które są bardziej funkcjonalne poprzez swoją wielowątkowość i wielozadaniowość. Zainstalowany w naszym komputerze system operacyjny decyduje o tym, jakie programy można uruchamiać pod jego kontrolą, ma wpływ na bezpieczeństwo umieszczonych danych, umożliwia podłączania do różnych sieci, gwarantuje kompatybilność z innymi systemami oraz decyduje o łatwości i stabilności działania. Niestety nie ma idealnego systemu, a każdy ma swoje wady i zalety z którymi trzeba się pogodzić.

Windows

Microsoft Windows to graficzny, samodzielny, 32-bitowy system operacyjny, produkowany przez amerykańską firmę Microsoft. System. Oferuje użytkownikom system okienek (ang. windows) reprezentujących uruchomione aplikacje oraz możliwość pracy z myszą. Pierwsza wersja Windows 3.0 zdobyła popularność jako bardzo przyjazna dla użytkownika, nakładka na system MS-DOS. Intuicyjna obsługa, zastąpienie trybu tekstowego trybem tekstowo-graficznym sprawiły, że "okienka" zdominowały świat komputerów osobistych, Z uwagi na różnorodność zastosowań, system ma kilka odmian:

Windows 95

Microsoft Windows 95 to 32-bitowy system operacyjny firmy Microsoft, który od momentu premiery w sierpniu 1995 roku, zyskał sobie przychylność wielu użytkowników. Rozróżniamy 3 wersje tego systemu: oryginalną 16 bitową FAT 16 i dwie zaktualizowane. Oferuje on niespotykane wśród wcześniejszych systemów Windows możliwości integracji aplikacji ze sobą i systemem operacyjnym, głównie 32-bitowe jądro systemu, mechanizmy sieciowe, otwartość na sieć Internet, 32-bitowe programy zarządzające pamięcią, praktycznie nieograniczone możliwości alokowania pamięci operacyjnej, stosowanie długich nazw plików, wielozadaniowość wywłaszczeniową, oraz bardzo wygodny interfejsów użytkownika.

Windows 98

Najnowsza wersja okienek oferuje między innymi zmodernizowany interfejs użytkownika dzięki integracji Internet Explorera z Eksploratorem Windows, nowy system pomocy online w formacie HTML, 32-bitowy FAT, narzędzia nadzorujące i diagnozujące system, aktywny pulpit, program wykonujący kopie zapasowe danych, wsparcie programowe dla nowych technologii sprzętowych takich jak USB, AGP czy DVD, możliwość uaktualnień poprzez Internet i inne. 98 jest nie tylko nieco szybszy od swojego poprzednika ale i bardziej wymagający, aby na nim efektownie pracować powinniśmy mieć przynajmniej Pentium 166 MHz i minimum 32 MB RAM-u.

Windows 2000

Na razie w wersji beta. Najprawdopodobniej będzie to połączenie Windows NT i Office'a, bowiem jak zapowiada producent domowa linia 3x/95/98 skończy się właśnie na tym ostatnim systemie, a następne okna będą kontynuacją rodziny NT.

Windows NT

Microsoft Windows NT (ang. Windows New Technology) to sieciowy system operacyjny firmy Microsoft, produkowany z myślą o wydajnych komputerach i zastosowaniach w przemyśle. W systemie Windows NT (wersja 4.0 oraz wersja 5.0) postawiono przede wszystkim na niezawodność systemu i bezpieczeństwo, oferując sprawdzony i bardzo wygodny interfejs użytkownika pochodzący ze środowiska Microsoft Windows 95 oraz pełną 32-bitowość.

Windows CE

Zredukowany do 400 KB pamięci system operacyjny przeznaczony dla Palmtopów, czyli małych komputerków, które możemy trzymać w dłoni lub schować do kieszeni. System zawiera w sobie edytor tekstu "Pocket Word", arkusz kalkulacyjny "Pockel Excel", przeglądarkę WWW "Pocket Internet Explorer", kalendarz oraz Inbox poczty elektronicznej. Z uwagi jednak na ograniczenia pamięci niektóre elementy znane z pełnych wersji programu takie jak: OLE, ODBC czy DDE są niedostępne na tej platformie sprzętowej. Poza tym problematyczne może być również wprowadzanie w czasie edycji tekstu polskich znaków.

MS DOS

System opracowany przez firmę Microsoft, stąd jego pełna wersja brzmi MS DOS. Firma Microsoft sprzedaje swój system producentom sprzętu, którzy czasem przerabiają go nieco, aby lepiej współpracował z ich produktami. Możesz więc mieć PC DOS (wersja firmy IBM), Compaq DOS, HP DOS (Hawlett-Packard), Zenith DOS, itd... Firmy te nie zmieniają sposobu pracy systemu, a dostosowują go tylko do wymagań własnego sprzętu. Pierwsza wersja DOSa, oznaczona numerem 1.0 pojawiła się w roku 1980. Od tego czasu pojawiło się wiele sukcesywnie ulepszanych wersji systemu. DOS jak każdy system ma swoje wady i zalety, do pierwszych zaliczamy przede wszystkim brak możliwości uruchomienia wielu programów na raz, oraz ograniczone możliwości korzystania z pamięci operacyjnej powyżej 640 KB. Sposób obsługi programu polegający na drobiazgowym i dokładnym wpisywaniu komend również przysparza wiele kłopotów, chociaż z pewną pomocą przychodzą tu nakładki systemowe typu "Norton Commander" czy "DOS Shell" które ułatwiają sposób nawigacji. Zaletą systemu jest jego popularność i otwartość dzięki czemu może być uruchamiany na wielu komputerach niezależnie od producenta i konfiguracji.

LINUX

Linux to wielozadaniowy, wieloużytkowy, 32-bitowy system operacyjny typu UNIX stworzony przez Linusa Torvaldsa. Pierwsza wersja systemu ujrzała światło dzienne w sierpniu 1991 roku, od tamtej pory system podlega licznym udoskonaleniom przez ogromną grupę programistów mających dostęp do kodu źródłowego systemu. System Linux jest rozpowszechniany na zasadach licencji GPL (General Public License) fundacji FSF. Licencja ta zapewnia powszechną możliwość bezpłatnego użytkowania systemu i brania udziału w jego rozwoju. Dzisiaj Linux stał się najpopularniejszym systemem dla serwerów internetowych, używany jest przez miliony osób również jako system operacyjny stosowany w biurach i domach - Linux dorównuje (a często przewyższa) możliwościom komercyjnych systemów UNIXowych. Linux występuje najczęściej w postaci dystrybucji. Dystrybucja jest to skompletowany zestaw programów, które wraz z systemem Linux tworzą kompletne środowisko użytkowe. Najpopularniejsze dystrybucje to: RedHat (Chip 2/98), Debian, S. u. S. E Linux (PC WK 12/98), SlackWare, Caldera OpenLinux.

Instalacja i późniejsze użytkowanie systemu w zależności od wersji nie należy do specjalnie łatwych i wymaga już pewnej znajomości komputera (to nie to co instalacja Windows), musimy przeznaczyć mu osobną partycję na HD i odpowiadać na szereg niezrozumiałych pytań zadawanych przez program instalacyjny. Linux podobnie jak większość nowoczesnych systemów operacyjnych ma wygodny i łatwy w użyciu interfejs graficzny, podobny również do Windosowych okienek, tak zwany X-Window. Prawdopodobnie najprostszą a zarazem najbardziej popularną wersją jest S. u. S. E. Jeżeli BIOS twojego komputera pozwala na ładowanie systemu operacyjnego wprost z CD-ROM'u (W opcji Boot Device zakładki Adwanced CMOS Setup powinien być CD-ROM), to proces instalacji skróci się do wykonania kilku w miarę prostych czynności, gdyż system umieszczony jest na tzw. płycie bootowalnej.

Użytkownicy SuSE Linuxa będą mogli w pełni wykorzystać możliwości swoich kart graficznych z akceleratorem, w tym najnowszych pracujących z magistralą AGP i obsługujących DVD. System obsługuje także karty video, a zestaw sterowników do najnowszych kontrolerów SCSI i napędów dysków wymiennych stawia go niemal na równi z z innymi komercjalnymi systemami. Wspomniany X-Windows to specyficzne środowisko graficzne Linuxa które do złudzenia przypomina Windosowe okienka. Mamy tu do wyboru kilkanaście menadżerów okienek które w zależności od urozmaiceń swojego interfejsu wymagają odpowiedniej ilości wolnej pamięci RAM. Najbardziej pamięciożernym jest KDE (minimum 32 a najlepiej 48 lub 64 MB RAM'u), ale za to jest to menadżer najłatwiejszy w konfiguracji i dostosowaniu go do indywidualnych upodobań użytkownika. Wszystko odbywa się w nim analogicznie jak w Windows 95, bezpośrednio spod grafiki przy wykorzystaniu wbudowanego mechanizmu "przeciągnij i upuść" i innych tego typu ułatwień znanych z Windosowych okienek. Po odpowiedniej konfiguracji możemy również ustawić menu i wszystkie komunikaty w języku Polskim. Linux w dużym stopniu zawdzięcza swoją popularność doskonałej stabilności działania, przez co bez wątpienia staje się coraz bardziej popularnym systemem operacyjnym. Przybywa również programów przeznaczonych na tę platformę operacyjną dzięki czemu ma szansę w niedługim już czasie konkurować z Windowsem także na scenie domowych zastosowań.

BeOS

Jest stosunkowo nowym systemem operacyjnym ,który można uruchomić zarówno na pecetach, jak i na macintoshach. Łączy w sobie najlepsze cechy MS Windows, IBM OS/2 i Mac OS, dzięki czemu użytkownicy wcześniej wymienionych systemów będą się czuli na platformie BeOS jak u siebie w domu. Według twórców systemu, ich dzieło łączy w sobie funkcjonalność z produktywnością. Ma też potencjalnie ogromne możliwości w obsłudze szeroko pojętej komunikacji internetowej, oraz jest kapitalną platformą do zastosowań multimedialnych. BeOS został zaprojektowany z myślą o bezkompromisowym spełnieniu warunków wielozadaniowości i wielowątkowości procesów; jest w pełni 64 bitowy, co daje niespotykany komfort pracy. Załamanie się jednego lub kilku procesów nie powoduje pojawienia się słynnego "niebieskiego ekranu" czy konieczności ponownego uruchomienia komputera. Dosyć szeroka gama wbudowanych w system aplikacji rekompensuje w pewnym sensie brak specjalistycznego oprogramowania przeznaczonego na tą platformę. Program ma jednak również sporo niedociągnięć, jak choćby wąskie grono sprzętu z jakim system może bezproblemowo pracować czy brak obsługi klawiatury programisty.

Najnowsza wersja 4.0 przejawia ideę koegzystencji z Windows w jednym PC-cie. Ma to swój wyraz przede wszystkim w nowym zarządcy stanu systemu i pełnej obsłudze systemu FAT16 / 32, czyli możliwości czytania i zapisu partycji Windows (dostęp do plików) oraz instalacji na dowolnym dysku logicznym. Wcześniej BeOS instalował się na całej partycji rozszerzonej i nie czytał nawet dyskietek sformatowanych przez DOS lub Windows, co mocno utrudniało wymianę danych między systemami. W najnowszej wersji systemu współpraca z Windows 95/98/NT jest możliwa nawet poprzez sieć lokalną, gdyż BeOS zawiera klienta Microsoft Networking. Wraz z ostatnią wersją powiększyła się również baza obsługiwanego sprzętu, obejmująca urządzenia SCSI, w tym napędy IDE z wymiennymi nośnikami (np. Zip), czy magistralę USB. Nadal jednak brak możliwości zainstalowania tego systemu na notebokach.

OS/2 Warp

System operacyjny OS/2 powstał w roku 1987 przy współpracy IBM i Microsoft. Początkowo był systemem tekstowym, chociaż wielozadaniowym i 32 bitowym. Kolejne wersje zostały wzbogacone w system plików HPFS, dużo bardziej wydajny od FAT, oraz interpretowany język programowania REXX, dzięki któremu można pisać nawet dość wyrafinowane programy. W 1990 roku Microsoft wycofał się ze współpracy i od tej pory OS/2 rozwijany był wyłącznie jako produkt IBM. W 1991 roku IBM tworzy kolejną wersję (już samotnie) i wzbogaca ją o wirtualną obsługę DOS/Windows. Dziś mamy już 4 wersję tego systemu, obsługującą najnowsze technologie. Zastosowano w niej nawigację głosową, czyli możliwość wydawania komend głosem oraz dyktowania całych dokumentów. Dotyczy to jednak wersji angielskojęzycznych - amerykańskiej (US) i brytyjskiej (UK).

OS/2 Warp jest 32 bitowym graficznym i obiektowym systemem operacyjnym. Jest systemem wielozadaniowym, wielowątkowym (z wywłaszczaniem) i wieloużytkowym. Jest jedynym systemem dla komputerów PC, który tak dogłębnie korzysta z technik obiektowych związanych z ukierunkowaniem na dokument, posługiwaniem się typami danych czy graficzną reprezentacją rzeczywistych obiektów. Podobnie do innych systemów PC wykorzystuje techniki Drag&Drop czy Plug&Play, obsługuje drugi klawisz myszy i umożliwia posługiwanie się skrótami klawiszowymi. Inną, wyjątkową cechą charakterystyczną OS/2 Warp jest jego objektowość, powodująca, że nie musi nas interesować aplikacja w jakiej tworzone są dokumenty, a jedynie one same. Na przykład korzystając z rozszerzenia pliku można je przyporządkować kilku różnym programom. OS/2 nie jest wybredny jeśli chodzi o sprzęt. Pracuje spokojnie na komputerach klasy Pentium i to od najniższych zegarów. Standardowe 16 MB RAM oraz około 100 MB wolnego na dysku jest dla niego w sam raz. System jest modułowy, więc instalujemy jedynie to, czego od niego żądamy. Stąd też podana ilość wymaganego miejsca może się zmniejszyć. CD-ROM jest niezbędny, gdyż system rozprowadzany jest na dyskach CD. W przypadku najnowszej wersji OS/2 Warp 4 znajdziemy w opakowaniu 4 krążki CD.

Ciekawą cechą OS/2 Warp jest mnogość wersji, tak systemowych, jak i językowych. W Polsce używanych jest kilka z nich. Najbardziej rozpowszechnione to OS/2 Warp ver. 3 i 4, OS/2 Warp Connect i OS/2 Warp Server. Różnią się nie tylko objętością, ale też, a może przede wszystkim, przeznaczeniem. OS/2 Warp v. 3.0 jest przeznaczona dla pojedynczych jednoprocesorowych komputerów, a OS/2 Warp Connect v. 3.0 dla komputerów pracujących w sieciach. Kolejna wersja 4.0 przejęła Connecta wraz z wszystkimi jego modułami klientów sieciowych. Natomiast OS/2 Warp Serwer jest systemem sieciowym i przeznaczony jest dla serwerów. Co ważne, może pracować na komputerach wieloprocesorowych. Oczywiście występują także wersje znacjonalizowane. W Polsce najczęściej spotkać można wersje amerykańską, angielską i oczywiście polską. W przypadku klawiatury IBM dał nam wybór obu wersji - maszynistki i programisty. Całość zaś pracuje z polską stroną kodową IBM-852. OS/2 posiada własny system plików, jest nim HPFS. Jest to wydajny system, w którym w odróżnieniu od FAT nie występuje problem klastrów, gdyż jego wielkość jest stała i wynosi 512 B. Dzięki HPFS używanie programów do defragmentacji plików z małymi wyjątkami stało się zbędne. Pod OS/2 można także uruchomić oprogramowanie z innych systemów. OS/2 Warp obsługuje DOS i Windows 3.xx (wraz z Win32s) bezpośrednio w systemie.

Oprogramowania dla Warpa jest dość dużo: od Public Domain poprzez Freeware czy Shareware, aż do pakietów w stylu Office. Próżno szukać w Warpie czegoś co przypominałoby "menu start" znane z Windows 95. W wersji 3.0 zainstalowany jest LaunchPad (Wyrzutnia), w 4.0 dodano jeszcze WarpCenter. Spełniają one wszystkie funkcje "menu start" oraz wiele więcej. Np. można je powielać bez końca. Osobny LaunchPad dla programów graficznych, gier, biura. Oczywiście nie wszystkie muszą być widoczne, a tylko ten, z którego korzystamy w aktualnym momencie. Widoczne w nich obiekty zmieniamy techniką Drag&Drop (przeciągnij i upuść) i nie musimy niczego wypełniać czy klikać w nieskończoność zanim przejdziemy przez ustawienia. Możemy je umieszczać w dowolnym miejscu na pulpicie, czy w widocznym na nim katalogu.

Do minusów systemu można zaliczyć kłopoty ze zdobyciem sterowników (nie każdy ma ochotę lub sposobność szukania ich po Internecie). Być może dla niektórych minusem będzie brak programów pisanych przez Microsoft bezpośrednio dla OS/2, chociaż niektóre z nich można uruchamiać w WIN-OS/2. Nie ma tu też tak ogromnej ilości oprogramowania znanego z Windows.

---