WYBRANE OSOBLIWOŚCI PRZYRODY W POLSCE

1. Jaskinia Niedźwiedzia(Masyw Śnieżnika) - dolnośląskie- najdłuższasza jaskinia w PL części Sudetów-3,3km, szczątki niedźwiedzia jaskiniowego, nacieki krasowe- stalaktyty w Sali Pałacowej

2. Jaskinia Raj - świętokrzyskie, wapienna jaskinia krasowa, nacieki-stalaktyty,stalagmity, korytarze-240m,Komora Wstępna, Złomisk

3. Węże (rezerwat) - łódzkie, Załęczański PK,geologiczny, chroni jaskinie-Niespodzianka, Stalagmitowa

4. Śnieżne kotły (Karkonosze)- dolnośląskie, -Karkonoski PN, kotły polodowcowe,alpejski krajobraz,rzadkie rośliny

5. Pielgrzymy (Karkonosze) - dolnośląskie, skały granitowe

6. Błędne Skały (G. Stołowe) - dolnośląskie, bloki skalne tworzące miasto skalne,skały-Kurza Stopka, Kuchnia

7. Szczelinie Wielki i Mały (G. Stołowe) - dolnośląskie, szczyty (Sz.Wielki-najwyższy)

8. Dolina Będkowska - małopolskie, dolina potoku Będkówka w wapieniach jurajskich, skała „Dupa Słonia”, brama skalna-Czarcie Wrota

9. Dolinki Krakowskie- małopolskie, PK Dolinki Krakowskie, Będkowska, Bolechowicka, Kobylańska

10. Jaskinia Łokietka - małopolskie, Ojcowski PN, jaskinia krasowa

11. Maczuga Herkulesa - małopolskie, Ojcowski PN, w Pieskowej Skale, wapień skalisty,na Skale Fortepiana,element Doliny Prądnika,

12. Przełom Dunajca (Pieniny) - małopolskie, przełom rzeki przez Pieniny, spływy na tratwach

13. Wąwóz Homole (Pieniny) - małopolskie, ściany ze skał wapieni, potok Kamionka

14. Skamieniałe Miasto - małopolskie, skałki o fantazyjnych kształtach-maczugi, grzyby skalne -tzw.skalne miasto

15. Kornuty (rezerwat)(Beskid Niski) - małopolskie, fantazyjne skały, jaskinie szczelinowe,las mieszany

16. Prządki - podkarpackie, geologiczny, skały piaskowcowe-Prządka Matka

17. Szumy nad Tanwią - lubelskie, przełom Tanwi, unikatowe progi skalne-szumy

18. Niebieskie Źródła - łódzkie, T.Mazowiecki,dolina Pilicy, źródła limnokrenowe

19. Jeziora Duszatyńskie(Bieszczady)- podkarpackie, rez. przyrody "Zwiezło" ,jeziora osuwiskowe

20. Nadgoplański Park Tysiąclecia - kujawsko - pomorskie, Jez.Gopło, obszar gruntów i lasów, ostoja ptactwa wodnego i błotnego

21. Przełom Wisły k. Kazimierza Dolnego - małopolskie, przełom Wisły(mezoregion)

22. Grota Kryształowa - małopolskie,Wieliczka, rezerwat podziemny, kras solny

23. Pustynia Błędowska - małopolskie/śląskie, osady fluwioglacjalne, działalność człowieka, opadniecie wód, wycinka lasów

24. Góra św. Anny - opolskie, rezerwat, PK ,najwyższe wzniesienie na Wyz.Śląskiej,

25. Park w Łańcucie - podkarpackie, angielski park krajobrazowy-Oranżeria, Zameczek Romantyczny, Storczykarnia, Powozownia - Muzeum Powozów

26. Park w Krasiczynie - podkarpackie

27. Arboretum Kórnickie - wielkopolskie największe i najstarsze w Polsce, Działyńskich, drzewa, krzewy

28. Cisowa Góra (Polska Fudżijama) - podlaskie, Suwalski PK, wzniesienie moreny czołowej

29. Jezioro Hańcza - podlaski, Suwalszczyzna, najgłębsze w Polsce, rynnowe

30. Morskie Oko(Tatry)- małopolskie, w Dolinie Rybiego Potoku,polodowcowe

31. Cisy staropolskie im Wyczółkowskiego,rezerwat - Wierzchlas - kujawsko - pomorskie , najliczniejsze skupisko cisa w Europie

32. Cis w Henrykowie Lubańskim - dolnośląskie,najstarsze drzewo w Polsce

33. Cisy w Harbutowicach Raciborskiego - małopolskie, jedne z najstarszych w PL, ok. 1000lat

34. Białowieża -- podlaskie, Rezerwat Pokazowy Żubrów

35. Słońsk - lubuskie,PN Ujście Warty, rezerwat ornitologiczny-ptaszki

36. Nietoperek (MRU) - lubuskie, rezerwat, siedlisko nietoperzy

37. Klif w Orłowie (Gdynia) - pomorskie, stromy brzeg morski-650m,glina morenowa

38. Przylądek Rozewie - pomorskie

39. Raczki Elbląskie - warmińsko - mazurskie, najniższy pkt Polski -1,8 m p.p.m.

40. Rezerwat Tuł (Beskid Śląski)- śląskie, góra, storczyki(obszar łąkowo-leśny)

41. Rezerwat Zasolnica(Beskid Mały) - śląskie,na zboczu Zasolnicy leśny-buczyna karpacka

42. Rezerwat Pilsko (Beskid Żywiecki)- śląskie , stok Pilska, górnoreglowy bór świerkowy

43. Dąb Bartek -świętokrzyski, k/Zagnańska, 600-700lat

44. Dąb w Kadynach Bażyńskiego - warmińsko - mazurskie, jedno z najstarszych drzew w PL, ok. 700 lat

45. Dęby w Rogalinie - wielkopolskie, Rogaliński PK, największe w Europie skupisko pomnikowych dębów, najsłynniejsze-Lech, Czech,Rus ok. 700 lat

46. Kadzielnia - świętokrzyskie, Kielce, wzgórze,wyrobisko tworzące Jezioro Szmaragdowe,niewielkie jaskinie, amfiteatr na Kadzielni

47. Krutynia -rzeka na Pojezierzu Mazurskim, szlak kajakowy o znaczeniu międzynarodowym

48. Łuknajno - warmińsko - mazurskie, jezioro w Krainie Wielkich Jezior Mazurskich

49. Jezioro Turkusowe (Wolin) -zachodniopomorskie, k/Wapnicy, Woliński PN,zjawisko krasowe, rozszczepienie światła

50. Głaz Trygława - zachodniopomorskie, Tychowo, największy w Polsce głaz narzutowy

51. Głazowisko Bachanowo - podlaskie, geologiczno-krajobrazowy rezerwat przyrody, unikatowe głazowisko-wyjątkowo naturalny krajobraz polodowcowy,10 000 głazów narzutowych

52. Park dendrologiczny w Ginnej - zachodniopomorskie

53. Lipa Anna w Kliniskach - zachodniopomorskie

WAŻNIEJSZE OBSZARY WYPOCZYNKOWE

O ZNACZENIU PODSTAWOWYM(Lijewski)

O ZNACZENIU DUŻYM(Lijewski)

WAŻNIEJSZE UZDROWISKA W POLSCE I ICH POŁOŻENIE(Lijewski)

1. 
   Augustów - podlaskie

2. Konstancin - Jeziorna - mazowieckie

3. Gołdap - warmińsko - mazurskie

4. Busko Zdrój - świętokrzyskie

5. Solec Zdrój - świętokrzyskie

6. Goczałkowice Zdrój - śląskie

7. Ustroń - śląskie

8. Nałęczów -lubelskie

9. Krasnobród - lubelskie

10. Sopot - pomorskie

11. Ustka - pomorskie

12. Ciechocinek - kujawsko - pomorskie

13. Inowrocław - kujawsko - pomorskie

14. Wieniec Zdrój - kujawsko - pomorskie

15. Dąbki - zachodniopomorskie

16. Kamień Pomorski - zachodniopomorskie

17. Kołobrzeg - zachodniopomorskie

18. Połczyn Zdrój - zachodniopomorskie

19. Świnoujście - zachodniopomorskie

20. Horyniec Zdrój - podkarpackie

21. Iwonicz Zdrój - podkarpackie

22. Polańczyk - podkarpackie

23. Rymanów Zdrój - podkarpackie

24. Supraśl - podkarpackie

WYBRANE MIEJSCA ANTROPOGENICZNE

1. Kraków (barbakan, kaplica zygmuntowska, Wawel, kościół mariacki, ołtarz wita Stwosza, sukiennice, Kazimierz (synagoga), stare miasto itp.)

2. Toruń

3. Gdańsk

4. Poznań

5. Wrocław

6. Warszawa

7. Arkadia - park romantyczno-sentymentalny z budowlami, świątynia Diany - łódzkie

8. Baranów Sandomierski - renesansowy zespół zamkowy - podkarpackie

9. Biecz - kościół gotycki, dzwonnica - małopolskie

10. Boguszyce - najstarszy drewniany kościół na Mazowszu (XVI w.) - łódzkie (Rawa Maz.)

11. Brzeg - zamek Książąt Piastowskich, kompleks budowli obronnych i rezydencjalnych; gotyk/renesans - opolskie

12. Chełm - barokowy kościół parafialny(XVIII, popijarski) - lubelskie

13. Pod Chełmem podziemne trasy turystyczne - lubelskie

14. Chełmno - renesansowy ratusz, gotyckie kościoły - kujawsko - pomorskie

15. Czermna - kaplica czaszek - dolnośląskie

16. Częstochowa - Jasna Góra - śląskie

17. Dębno Podhalańskie, Binarowa, Sękowa, Lipnica Murowana - małopolskie

18. Frombork - wzgórze Kopernika, kompleks budowli obronno - sakralno - rezydencjalnych - warmińsko - mazurskie

19. Gniezno - gotycka katedra (wzgórze Lecha) - wielkopolskie

20. Gniew - bryła zamkowa z zamkiem w środku podzamcza - pomorskie

21. Gołuchów - zamek jak znad Loary - wielkopolskie

22. Haczów - podkarpackie

23. Blizne - podkarpackie

24. Henryków k .Ząbkowic - opactwo pocysterskie pierwotnie romańskie, rozbudowane z stylu barokowym + środek - dolnośląskie

25. Jawor - dolnośląskie

26. Świdnica - dolnośląskie

27. Kalwaria Zebrzydowska - małopolskie

28. Karpacz - świątynia Wang - dolnośląskie

29. Kazimierz Dolny - kamienice renesansowe - lubelskie

30. Darłowo - kaplica św. Gertrudy (też ze Skandynawii) - zachodniopomorskie

31. Tczew - zabytkowy unikatowy most z wieżyczkami - pomorskie

32. Kielce - barokowy pałac biskupi - świętokrzyskie

33. Kórnik - zamek, gotyk angielski (Sala Mauretańska) - wielkopolskie

34. Krasiczyn - renesansowy zamek - podkarpackie

35. Kruszwica - romańska kolegiata, gotycka Mysia Wieża - kujawsko - pomorskie

36. Krzeszów - opactwo pocysterskie - dolnośląskie

37. Książ - największy zamek Dolnego Śląska - dolnośląskie

38. Kwidzyn - siedziba joannitów, najdłuższe arkady do wc - pomorskie

39. Legnickie Pole - barokowe opactwo benedyktynek - dolnośląskie

40. Lidzbark Warmiński - zamek, rzeka Łyna - warmińsko - mazurskie

41. Lubiąż - barokowe opactwo pocysterskie nad Odrą, Sala Opacka - dolnośląskie

42. Lublin - zamek, kaplica, freski w stylu bizantyjskim, Brama Krakowska, herb - koza - lubelskie

43. Łańcut - zamek barokowy, Muzeum Powozów - podkarpackie

44. Malbork - największy w Europie ceglany zamek, rzeka Nogat - pomorskie

45. Nieborów - pałac klasycystyczny, mansardowy dach - łódzkie

46. Ostrów Lednicki - palladium itp. - wielkopolska

47. Ogrodzieniec - szlak Orlich Gniazd, największy zamek - śląskie

48. Paczków - obronny kościół, mury miejskie z basztami - opolskie

49. Radruż k. Lubaczowa - cerkiew obronna - podkarpackie

50. Radzyń Chełmiński - pierwsza siedziba wielkiego mistrza zakonnego, ruiny - kujawsko - pomorskie

51. Sandomierz - ratusz, rynek, podziemia, kościół - świętokrzyskie

52. Stargard Szczeciński - gotycki kościół (5 naw), ratusz manierystyczny - zachodniopomorskie

53. Strzelno - 2 kościoły romańskie, kolumny cnót i przywar - kujawsko - pomorskie

54. Sulejów - Podklasztorze - szlak romański - łódzkie

55. Trzebnica - zespół poopacki - dolnośląskie

56. Tum k. Łęczycy - największy w Polsce kościół romański (bez transeptu) - łódzkie

57. Ujazd k. Opatowa - zamek Krzyżtopór - świętokrzyskie

58. Wąchock - szlak romański, kościół - świętokrzyskie

59. Wiśnicz Nowy k. Bochni - zamek - małopolskie

60. Zamość - ratusz, rynek, kamienice - lubelskie

61. Żagań - pałac książęcy, zespół poaugustiański - lubuskie

PARKI NARODOWE

1. Babiogórski - małopolskie - niedźwiedzie, wilki, masyw Babia Góra, w szczytowych częściach - rumowiska skalne, gołoborza. Szczyt Diablak, wysokogórski krajobraz

2. Białowieski - podlaskie -UNESCO, żubry, martwe drewno, Dąb Jagiełły, wieża do obserwowania Zwierząt, ekosystemy leśne (prawie naturalne, większość typów lasów nizinnych)

3. Biebrzański - podlaskie -największy, rozlewiska Biebrzy, bagna -rezerwat Czerwone Bagno, uroczysko Grzędy, Goniądz-miasto, G. Strąkowa, twierdza Osowiec, łosie, sporo torf isk, małe obszary lasów (olsy, łęgi)

4. Bieszczadzki - podkarpackie - masyw Tarnica, Krzemień, Halicz połonina Caryńska, rysie, żbiki, wilki, niedźwiedzie, połoniny, lasy bukowe i iglaste

5. Bory Tucholskie - pomorskie - wydmy śródlądowe, koło j. Charzykowskiego, j. Nierybno, j. Głuche(lobeliowe), wieś Charzykowy, wilki, głównie teren leśny i pojezierny, bory iglaste na sandrach, ostoja głuszca, rz. Brda(spływy kajakowe), ptactwo wodne

6. Drawieński - lubuskie, zachodniopomorskie, wielkopolskie - j. Czarne, rz. Drawa, rz. Płocizna, wydry, bobry, żółwie błotne, elektrownia Kamienna XIX/XX w na rz. Drawie, pozostałości węgorni, j. Ostrowiec, wieś Głusko

7. Gorczański - małopolskie - szczyty Turbacz, Gorc, Kaczora, jaskinia Zbójnicka Jama, kapliczka Bulandy, polana Jaworzyna Kamienicka, przełęcz Knurowska, ostańce - Kudłoński Baca, Białe Skały, wieś Poręba Wielka, piętrowy układ roślinności, liczne źródła i potoki, rysie, salamandra plamista, rośliny typowe dla alpejskiej roślinności - w górnych pasmach

8. Gór Stołowych - dolnośląskie - skalne labirynty-Błędne Skały, Muzeum Żaby, szczyty Skalniak, Szczeliniec Wielki[skalne miasto], Krucza Kopa, muflony, szosa „stu zakrętów”, wodospady Prośny, piaskowiec, skały: Wielbłąd, Tron Pradziadka

9. Kampinoski - mazowieckie - wydmy, bagna, łosie, mogiły powstańców 1863.cmentarz w Palmirach, Laski, rezerwat biosfery UNESCO, piaszczyste podłoże - sosny

10. Karkonoski - dolnośląskie - góra Chojnik, wodospad Szklarki, Kamieńczyka, muflony, szczyty Śnieżka, Szrenica- nartostrady Pielgrzymy, Słonecznik, j. Wielki i Mały Staw, Śnieżne Kotły, zamek Czocha, góry zrębowe.

11. Magurski - podkarpackie, małopolskie - potok Kłopotnica, Diabli Kamień, szlak architektury drewnianej, j. Klimkówka, mogiła Żydów - przełęcz Hałbów, wieś Nowy Żmigród, cmentarz wojskowy w Grabiu., rezerwat Kornuty

12. Narwiański - podlaskie - rozlewisko Narwi(płynie roztopowo - wiele odnóg), przewozy łodziami pychówkami, kładka edukacyjna -mogą korzystać piesi, rowerzyści, część trasy na platformach pontonowych, obwodnica narwiańska- dookoła PN, tereny podmokłe(ekosystemy torfowe, ptactwo wodne)

13. Ojcowski - małopolskie -najmniejszy, Zamek w Ojcowie i Piaskowej Skale, formy skalne, ostańce krasowe, jaskinie, wąwozy; skały: Maczuga Herkulesa, Igła Deotymy, Biała Ręka, Brama Krakowska, Doliny: Prądnika i Sąspowska, jaskinie Łokietka i Ciemna, Kaplica „Na Wodzie”

14. Pieniński - małopolskie - Masyw Trzech Koron, przełom Dunajca, spływ Dunajcem, Droga Pienińska, j. Czorsztyńskie (sztuczne), zamek w Czorsztynie, tarasy widokowe na szczytach-Trzy korony i Sokolica, Wąwóz Szopczański, pasmo skałek wapiennych

15. Poleski - lubelskie - miniatura tundry i lasotundry, torfowiska, siedliska rzadkich ptaków-czapla biała, błotniak zbożowy, Durne Bagno, Jeziora: Moszne, Długie, ścieżka „Perehod”, szereg jezior krasowych

16. Roztoczański - lubelskie - konik polski, stawy Echo, kurhany, wieś Florianka i Guciów, miasto Zwierzyniec[miejscowości Nie na terenie PN], rz. Wieprz, Szum, Sopot?, rzeki i naturalne warunki, lasy (buczyna, jesion, olsza, jodły)

17. Słowiński - pomorskie - pas wydmowy, ruchome wydmy(białe góry), j. Łebsko(przybrzeżne), Gardno(morenowe), Dołgie Małe, rz. Łeba i Łupawa, skansen Kluki, Góra Łącka, latarnia mor. Czołpino, Św. góra Kaszubów - Rowokół(wzgórze morenowe), poligon niemiecki - II w. św., Smołdzin-muzeum przyrodnicze, ostoja ptactwa wodnego (żuraw, orzeł bielik itp.), rezerwat „Mierzeja”, rosiczka, sosnowe bory z unikatową fauną, turystyka piesza i wypoczynkowa, mewa srebrzysta - symbol

18. Świętokrzyski - świętokrzyskie - pasmo łysogórskie i sąsiednie tereny, szczyty Łysica, Łysa Góra, gołoborza(rumowiska skalne - wietrzenie), klasztor na Świętym Krzyżu, Nowa Słupia, wał kultowy na Łysej Górze, puszcza jodłowa, w wielu miejscach odsłonięcia skalne z mezozoiku z amonitami i innymi szkieletami odciśniętymi w skałach

19. Tatrzański - małopolskie - rzeźba o charakterze alpejskim, granitowe urwiste turnie i szczyty, wiszące doliny, kotły polodowcowe z jeziorami, szczyty-Kasprowy Wierch, Rysy, Czerwone Wierchy, Giewont, doliny: Kościeliska, Chochołowska, Pięciu Stawów, jaskinie: Mroźna, Mylna, jeziora: Morskie Oko, Czarny Staw; wodospady: Siklawa, wodogrzmoty Mickiewicza, inne: Wąwóz Kraków, kolejka na Kasprowy.

20. Ujście Warty - lubuskie - rozlewiska Postomi i Warty, ostoje ptactwa, spływy Wartą i Kanałem Maszówek, w okolicy twierdza Kostrzyn i Słońsk, rezerwat „Słońsk”, na pograniczu Polski i Niemiec, rozlewiska, tereny nadrzeczne: roślinność nadbrzeżna

21. Wielkopolski - wielkopolskie - droga Greiserówka, miejscowość Jeziory, j. Góreckie i Kociołek, trasa Kórnicka, Głaz Leśnika, jeziora głównie rynnowe, Warta i krajobraz nadrzeczny, ptactwo wodne

22. Wigierski - podlaskie - wylęgarnia ryb-Tartak, Wigry-klasztor pokamedulski, rz. Czarna Hańcza, jeziora: Wigry, Pierty, Mułówek, leśniczówka Krzywe, park pojezierny(J. Wigry), różne etapy sukcesji zachodzące w środowisku

23. Woliński - zachodniopomorskie - klify, najwyższy klif w Polsce - Góra Gosań, głaz narzutowy koło Kamienia Pomorskiego, Jezioro Turkusowe (sztuczne), zagroda żubrów, wyspa Wolin i Uznam, Kawcza Góra, wiele niezamieszkanych wysepek - ostoja ptaków wodnych, występuje tu Mikołaje Nadmorski - gatunek pod ochroną, orzeł bielik - logo, żubrowisko - zagroda, re introdukcja puchacza, 230 gat. Ptaków, Buczyna pomorska - lasy bukowe.

1

25. Cieplice Śląskie Zdrój - dolnośląskie

26. Czerniawa Zdrój - dolnośląskie

27. Długopole Zdrój - dolnośląskie

28. Duszniki Zdrój - dolnośląskie

29. Jedlina Zdrój - dolnośląskie

30. Kudowa Zdrój - dolnośląskie

31. Lądek Zdrój - dolnośląskie

32. Polanica Zdrój - dolnośląskie

33. Przerzeczyn Zdrój - dolnośląskie

34. Szczawno Zdrój - dolnośląskie

35. Świeradów Zdrój - dolnośląskie

36. Krynica Zdrój - małopolskie

37. Muszyna - małopolskie

38. Piwniczna Zdrój - małopolskie

39. Rabka Zdrój - małopolskie

40. Swoszowice - Kraków - małopolskie

41. Szczawnica - małopolskie

42. Wapienne - małopolskie

43. Wysowa - małopolskie

44. Żegiestów Zdrój - małopolskie

---