Bezpieczeństwo i higiena pracy, BHP - powszechnie używana nazwa określająca zarówno zbiór zasad dotyczących bezpiecznego i higienicznego wykonywania pracy, jak również osobna dziedzina wiedzy zajmująca się kształtowaniem właściwych warunków pracy. W zakresie BHP znajdują się zagadnienia z zakresu ergonomii, medycyny pracy, ekonomiki pracy, psychologii pracy, technicznego bezpieczeństwa i in.

Na straży przestrzegania BHP w polskich zakładach pracy stoi Państwowa Inspekcja Pracy (PIP). Podstawowe wymagania prawne dotyczące BHP zawiera Dział X Kodeksu pracy - oraz wiele rozporządzeń a w tym najważniejsze Rozporządzenie w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. z 1997 r. Nr 129, poz. 844 z późniejszymi zmianami^[1]) oraz Polskie Normy.

Coraz częściej BHP w organizacjach staje się przedmiotem zarządzania podobnie jak zarządzanie jakością wg ISO 9001 czy zarządzania środowiskowego wg ISO 14001. Stopniowo zmienia się także nazewnictwo - coraz częściej wysoki poziom dbałości organizacji o BHP nazywany jest kulturą bezpieczeństwa. Dla potrzeb krajowych PKN wydał normę PN-N-18001:2004 Systemy Zarządzania Bezpieczeństwem i Higieną Pracy.

• Higiena - nauka badająca wpływ czynników środowiska oraz zachowań człowieka na jego zdrowie fizyczne i psychiczne; opracowuje zasady zapobiegania chorobom oraz sposoby utrzymania zdrowia.
  
  Sprawny system, umożliwiający zapewnienie bezpieczeństwa i higieny w miejscu pracy jest jednym z niezbędnych warunków wypełnienia ustawowych obowiązków państwa w stosunku do jego obywateli.
  Nieodłącznym elementem systemu ochrony pracy jest prawo pracy. Najważniejszym polskim aktem prawnym, regulującym m.in. kwestie bezpieczeństwa i higieny pracy jest Kodeks Pracy.
  Instytucjami powołanymi do nadzoru i kontroli przestrzegania prawa pracy oraz zasad i przepisów higieny pracy i warunków środowiska pracy są przede wszystkim: Państwowa Inspekcja Pracy oraz Państwowa Inspekcja Sanitarna, działające na podstawie odrębnych przepisów.
  
  
  Zasady BHP
  Przez zasady bezpieczeństwa i higieny pracy należy rozumieć zasady pozaprawne, wynikające z techniki i doświadczenia życiowego, których przestrzeganie zapewnia faktyczne bezpieczeństwo i higienę pracy. Różnorodność procesów produkcyjnych i technologicznych sprawia, że nie jest możliwe uregulowanie całej problematyki bezpieczeństwa i higieny pracy obowiązującymi przepisami. Ponadto jest rzeczą oczywistą, że przepisy o bezpieczeństwie i higienie pracy są zmieniane w trybie powolniejszym od zmian dokonujących się w dziedzinie techniki. Zasady bhp należy każdorazowo konkretyzować do właściwych warunków, tworzyć takie warunki pracy, aby były one bezpieczne. Zasady bhp można tworzyć na podstawie konkretnych unormowań istniejących już w danej dziedzinie lub też w zakładzie pracy. Zasady bezpiecznej i higienicznej pracy mogą wynikać także z instrukcji producenta i z przyjętych powszechnie prawidłowych i bezpiecznych metod pracy ukształtowanych w wyniku praktyki.
  
  .
  Bezpieczeństwo i higiena pracy to ogół środków i urządzeń służących do stworzenia warunków pracy, eliminujących zagrożenie życia lub zdrowia zatrudnionych; usuwanie lub ograniczenie szkodliwości związanych z procesem i środowiskiem pracy (np. zagrożenie ze strony maszyn i urządzeń technicznych, szkodliwe gazy, pary i mgły, promieniowanie, hałas, wstrząsy).
  Bhp wiąże się z zapobieganiem wypadkom przy pracy, chorobom zawodowym i innym szkodliwym wpływom pracy na zdrowie.
  Do środków służących zapewnieniu bhp należą m.in. odpowiednie rozplanowanie i urządzenie pomieszczeń do pracy, udoskonalenie procesów wytwórczych, zapewnienie bezpieczeństwa technicznego (np. osłona przy maszynach), stosowanie odzieży ochronnej i sprzętu ochrony osobistej (np. maski, okulary), stosowanie odpowiedniego odżywiania, szkolenie w zakresie bezpiecznych metod pracy.
  Bezpieczeństwo i higiena pracy to wykonywanie pracy w warunkach nie zagrażających zdrowiu i życiu osób, jak również różne przepisy, normy, działania praktyczne i związane z nimi badania mające na celu zmniejszenie wszelkich zagrożeń dla zdrowia i życia ludzi, mogących powstać w związku z ich pracą.
  
  Obowiązki bhp pracowników.
  Przestrzeganie przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy jest podstawowym obowiązkiem pracownika. W szczególności pracownik jest obowiązany:
  1) Znać przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, brać udział w szkoleniu i instruktażu z tego zakresu oraz poddawać się wymaganym egzaminom sprawdzającym,
  2) Wykonywać pracę w sposób zgodny z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy oraz stosować się do wydawanych w tym zakresie poleceń i wskazówek przełożonych,
  3) Dbać o należyty stan maszyn, urządzeń, narzędzi i sprzętu oraz o porządek i ład w miejscu pracy,
  4) Stosować środki ochrony zbiorowej, a także używać przydzielonych środków indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, zgodnie z ich przeznaczeniem,
  5) Poddawać się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym badaniom lekarskim i stosować się do wskazań lekarskich,
  6) Niezwłocznie zawiadomić przełożonego o zauważonym w zakładzie pracy wypadku albo zagrożeniu życia lub zdrowia ludzkiego oraz ostrzec współpracowników, a także inne osoby znajdujące się w rejonie zagrożenia, o grożącym im niebezpieczeństwie,
  7) Współdziałać z pracodawcą i przełożonymi w wypełnianiu obowiązków dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy.
  W razie gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i higieny pracy i stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika albo gdy wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwom innym osobom, pracownik ma prawo powstrzymać się od wykonywania pracy, zawiadamiając o tym niezwłocznie przełożonego. Jeżeli powstrzymanie się od wykonywania pracy nie usuwa zagrożenia, pracownik ma prawo oddalić się z miejsca zagrożenia, zawiadamiając o tym niezwłocznie przełożonego. Pracownik ma prawo, po uprzednim zawiadomieniu przełożonego, powstrzymać się od wykonywania pracy wymagającej szczególnej sprawności psychofizycznej w przypadku, gdy jego stan psychofizyczny nie zapewnia bezpiecznego wykonywania pracy i stwarza zagrożenie dla innych osób.
  Przepis powyższy nie dotyczy pracownika, którego obowiązkiem pracowniczym jest ratowanie życia ludzkiego lub mienia.
  
  Higiena wypoczynku człowieka dorosłego.
  
  Wypoczynek to przywrócenie sił fizycznych i psychicznych. Stan jakim jest zmęczenie jest wynikiem trwającego dłuższy czas wysiłku. Stan zmęczenia nie jest dobrym stanem dla organizmu, dlatego musimy odpocząć aby zregenerować siły do dalszych działań. Ludzie starsi więcej wypoczywają od dzieci.
  Bardzo często zdarza się, że ludzie, których zmęczył wysiłek umysłowy wypoczywają przez zwolnienie pewnych partii układu nerwowego czy grup mięśniowych, a „zatrudniają” w tym czasie inne. Pracują w ogródku, uprawiają sport czy nawet rozrywki umysłowe. Taki wypoczynek jest także działaniem, które polega jednak na zmianie jego rodzaju.
  Wiadomo, że na sposób w jaki dany człowiek spędzać będzie swój czas wolny, wpływa wiele czynników, często od niego samego niezależnych. Do ogółu tych czynników zaliczyć należy: wiek, płeć, wykształcenie, zawód, sytuację rodzinną, miejsce zamieszkania, stan zamożności, osobiste upodobania, zainteresowania itp. Ważną na przykład, rolę odgrywa miejsce zamieszkania i stopa życiowa ludności. Istnieją bowiem znaczące różnice między warunkami życia mieszkańców wsi, czy małych miast a ludzi z wielkich aglomeracji.
  Pracując zawodowo, każdy człowiek, po wykonaniu pracy, dysponuje czasem wolnym. Ile tego czasu poświęcimy na wypoczynek zależy tylko od samego człowieka. Jednak pewnikiem jest, że musimy jego część, na pewno, przeznaczyć na wypoczynek, chociażby bierny jak sen.
  
  

Definicja i katalog chorób zawodowych

Choroba zawodowa jest to choroba spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy lub sposobem wykonywania pracy, określona w wykazie chorób zawodowych.

Wykaz chorób zawodowych znajduje się w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 lipca 2002 r. w sprawie wykazu chorób zawodowych, szczegółowych zasad postępowania w sprawach zgłaszania podejrzenia, rozpoznawania i stwierdzania chorób zawodowych oraz podmiotów właściwych w tych sprawach.

Choroby zawodowe to:

1. zatrucia ostre albo przewlekłe lub ich następstwa wywołane przez substancje chemiczne wymienione w wykazie,
2. gorączka metaliczna,
3. pylice płuc,
4. choroby opłucnej lub osierdzia wywołane pyłem azbestu,
5. przewlekłe obturacyjne zapalenie oskrzeli, które spowodowało trwałe upośledzenie sprawności wentylacyjnej płuc,
6. astma oskrzelowa,
7. zewnątrzpochodne alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych,
8. ostre uogólnione reakcje alergiczne,
9. byssinoza,
10. beryloza,
11. choroby płuc wywołane pyłem metali twardych,
12. alergiczny nieżyt nosa,
13. zapalenie obrzękowe krtani o podłożu alergicznym,
14. przedziurawienie przegrody nosa wywołane substancjami o działaniu żrącym lub drażniącym,
15. przewlekłe choroby narządu głosu spowodowane nadmiernym wysiłkiem głosowym, trwającym co najmniej 15 lat,
16. choroby wywołane działaniem promieniowania jonizującego,
17. nowotwory złośliwe powstałe w następstwie działania czynników występujących w środowisku pracy, uznanych za rakotwórcze u ludzi,
18. choroby skóry wymienione szczegółowo w wykazie,
19. przewlekłe choroby układu ruchu wywołane sposobem wykonywania pracy,
20. przewlekłe choroby obwodowego układu nerwowego wywołane sposobem wykonywania pracy,
21. obustronny trwały ubytek słuchu spowodowany hałasem,
22. zespół wibracyjny,
23. choroby wywołane pracą w warunkach podwyższonego ciśnienia atmosferycznego,
24. choroby wywołane działaniem wysokich albo niskich temperatur otoczenia,
25. choroby układu wzrokowego wywołane czynnikami fizycznymi, chemicznymi lub biologicznymi,
26. choroby zakaźne lub pasożytnicze albo ich następstwa.


Procedura orzekania o chorobie zawodowej

Zgłoszenie podejrzenia choroby zawodowej

Zgłoszenie podejrzenia choroby zawodowej oraz jej rozpoznanie może nastąpić u pracownika lub byłego pracownika, w okresie jego zatrudnienia w narażeniu zawodowym¹  lub po zakończeniu pracy w takim narażeniu, nie później jednak niż w okresie, który został określony w wykazie chorób zawodowych.

Zgłoszenia podejrzenia choroby zawodowej u pracownika dokonuje: pracodawca zatrudniający tego pracownika lub lekarz, który powziął podejrzenie choroby zawodowej u pracownika. Zgłoszenia podejrzenia choroby zawodowej może również dokonać pracownik, który podejrzewa, że występujące u niego objawy mogą wskazywać na taką chorobę, lekarz stomatolog, lub lekarz weterynarii w przypadku pracownika mającego kontakt z chorymi zwierzętami.

Podejrzenie choroby zawodowej zgłasza się właściwemu państwowemu inspektorowi sanitarnemu oraz właściwemu inspektorowi pracy. Ich właściwość ustala się według miejsca, w którym praca jest lub była wykonywana przez pracownika, lub według krajowej siedziby pracodawcy, jeśli dokumentacja dotycząca narażenia zawodowego jest gromadzona w tej siedzibie.

Skierowanie na badania w celu rozpoznania choroby zawodowej

Państwowy inspektor sanitarny, który otrzymał zgłoszenie podejrzenia choroby zawodowej, kieruje pracownika na badanie w celu rozpoznania choroby zawodowej do jednostki orzeczniczej I stopnia, powiadamiając o tym pracodawcę i jednostkę podstawową służby medycyny pracy sprawującą profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikiem, z którą pracodawca zawarł umowę.

Właściwym do orzekania o rozpoznaniu choroby zawodowej lub o braku podstaw do jej rozpoznania jest lekarz spełniający określone przepisami wymagania kwalifikacyjne, zatrudniony w jednostce orzeczniczej I lub II stopnia.

Jednostkami orzeczniczymi I stopnia są:

1. poradnie i oddziały chorób zawodowych wojewódzkich ośrodków medycyny pracy;
2. katedry, poradnie i kliniki chorób zawodowych akademii medycznych;
3. przychodnie i oddziały chorób zakaźnych poziomu wojewódzkiego - w zakresie chorób zawodowych zakaźnych i inwazyjnych;
4. jednostki organizacyjne zakładów opieki zdrowotnej, w których nastąpiła hospitalizacja - w zakresie rozpoznawania chorób zawodowych u pracowników hospitalizowanych z powodu wystąpienia ostrych objawów choroby.

Właściwość jednostki orzeczniczej I stopnia ustala się według miejsca, w którym praca jest lub była wykonywana przez pracownika, lub według krajowej siedziby pracodawcy, jeśli dokumentacja dotycząca narażenia zawodowego jest gromadzona w tej siedzibie. W przypadku gdy pracownik zamieszkuje w innym województwie niż była wykonywana praca powodująca zagrożenie zawodowe, właściwość jednostki orzeczniczej I stopnia ustala się według aktualnego miejsca zamieszkania pracownika.

Lekarz orzekający wydaje orzeczenie lekarskie o rozpoznaniu choroby zawodowej lub o braku podstaw do rozpoznania choroby zawodowej na podstawie wyników przeprowadzonych badań lekarskich i pomocniczych, dokumentacji medycznej pracownika, dokumentacji przebiegu zatrudnienia oraz oceny narażenia zawodowego.

Wniosek o przeprowadzenie ponownego badania

Pracownik, który nie zgadza się z treścią orzeczenia lekarskiego o rozpoznaniu choroby zawodowej lub o braku podstaw do rozpoznania choroby zawodowej, może wystąpić z wnioskiem o przeprowadzenie ponownego badania przez jednostkę orzeczniczą II stopnia. Wniosek o ponowne zbadanie składa się w terminie 14 dni od dnia otrzymania orzeczenia lekarskiego za pośrednictwem jednostki orzeczniczej I stopnia, zatrudniającej lekarza, który wydał orzeczenie.

Orzeczenie wydane w wyniku ponownego badania jest ostateczne.

Jednostkami orzeczniczymi II stopnia:

1. od orzeczeń wydanych przez lekarzy zatrudnionych w przychodniach i oddziałach chorób zakaźnych poziomu wojewódzkiego, są katedry, poradnie i kliniki chorób zakaźnych i inwazyjnych akademii medycznych, a w odniesieniu do gruźlicy także jednostki badawczo-rozwojowe prowadzące rozpoznawanie i leczenie gruźlicy;
2. od orzeczeń wydanych przez lekarzy zatrudnionych w pozostałych jednostkach orzeczniczych I stopnia, są przychodnie, oddziały i kliniki chorób zawodowych jednostek badawczo-rozwojowych w dziedzinie medycyny pracy.


Procedura stwierdzania choroby zawodowej

Właściwy państwowy inspektor sanitarny wydaje decyzję o stwierdzeniu choroby zawodowej albo decyzję o braku podstaw do stwierdzenia choroby zawodowej na podstawie materiału dowodowego, a w szczególności danych zawartych w orzeczeniu lekarskim w sprawie choroby zawodowej, oraz oceny narażenia zawodowego pracownika.

Od decyzji właściwego państwowego inspektora sanitarnego przysługuje odwołanie do właściwego państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego. Odwołanie składa się w terminie 14 dni od dnia doręczenia decyzji, za pośrednictwem organu, który wydał decyzję. Odwołanie może złożyć zarówno pracownik, jak i pracodawca.

Od decyzji właściwego państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego, pracownikowi i pracodawcy przysługuje skarga do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Skargę składa się w terminie 30 dni od dnia doręczenia skarżącemu rozstrzygnięcia w sprawie, za pośrednictwem organu, który wydał decyzję.

Od orzeczenia Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego przysługuje skarga kasacyjna do Naczelnego Sądu Administracyjnego, w terminie 30 dni od dnia doręczenia stronie odpisu orzeczenia z uzasadnieniem.

Świadczenia przysługujące z tytułu choroby zawodowej

Ustawa z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych przewiduje następujące świadczenia z tytułu choroby zawodowej:

1. zasiłek chorobowy - dla ubezpieczonego, którego niezdolność do pracy spowodowana została chorobą zawodową,
2. świadczenie rehabilitacyjne - dla ubezpieczonego, który po wyczerpaniu zasiłku chorobowego jest nadal niezdolny do pracy, a dalsze leczenie lub rehabilitacja lecznicza rokują odzyskanie zdolności do pracy,
3. zasiłek wyrównawczy - dla ubezpieczonego będącego pracownikiem, którego wynagrodzenie uległo obniżeniu wskutek stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu,
4. jednorazowe odszkodowanie - dla ubezpieczonego, który doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu,
5. jednorazowe odszkodowanie - dla członków rodziny zmarłego ubezpieczonego lub rencisty,
6. renta z tytułu niezdolności do pracy - dla ubezpieczonego, który stał się niezdolny do pracy wskutek choroby zawodowej,
7. renta szkoleniowa - dla ubezpieczonego, w stosunku do którego orzeczono celowość przekwalifikowania zawodowego ze względu na niezdolność do pracy w dotychczasowym zawodzie, spowodowaną chorobą zawodową,
8. renta rodzinna - dla członków rodziny zmarłego ubezpieczonego lub rencisty uprawnionego do renty z tytułu choroby zawodowej,
9. dodatek do renty rodzinnej dla sieroty zupełnej,
10. dodatek pielęgnacyjny,
11. pokrycie kosztów leczenia z zakresu stomatologii i szczepień ochronnych oraz zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne w zakresie określonym ustawą.


Jednorazowe odszkodowanie z tytułu uszczerbku na zdrowiu

Jednorazowe odszkodowanie przysługuje ubezpieczonemu, który wskutek choroby zawodowej doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu. Stały lub długotrwały uszczerbek na zdrowiu oraz jego związek z chorobą zawodową ustala lekarz orzecznik ZUS lub komisja lekarska ZUS. Przy orzekaniu o stałym lub długotrwałym uszczerbku na zdrowiu w związku z chorobą zawodową, lekarz orzecznik ZUS jest związany decyzją organu Państwowej Inspekcji Sanitarnej o stwierdzeniu choroby zawodowej.

Za stały uszczerbek na zdrowiu uważa się takie naruszenie sprawności organizmu, które powoduje upośledzenie czynności organizmu nie rokujące poprawy. Za długotrwały uszczerbek na zdrowiu uważa się takie naruszenie sprawności organizmu, które powoduje upośledzenie czynności organizmu na okres przekraczający 6 miesięcy, mogące ulec poprawie.

Oceny stopnia uszczerbku na zdrowiu oraz jego związku z chorobą zawodową dokonuje się po zakończeniu leczenia i rehabilitacji.

Wniosek o jednorazowe odszkodowanie do płatnika składek składa ubezpieczony lub uprawniony członek rodziny. Płatnik składek po zakończeniu leczenia i rehabilitacji przez ubezpieczonego, przekazuje wniosek wraz ze skompletowaną dokumentacją terenowej jednostce organizacyjnej ZUS właściwej ze względu na miejsce zamieszkania ubezpieczonego, w celu skierowania ubezpieczonego na badanie przeprowadzane przez lekarza orzecznika ZUS. Zakład Ubezpieczeń Społecznych w ciągu 7 dni od dnia otrzymania wniosku ustala termin badania ubezpieczonego.

Jednorazowe odszkodowanie z tytułu śmierci ubezpieczonego

Świadczenie to przysługuje członkom rodziny ubezpieczonego, który zmarł wskutek choroby zawodowej. Odszkodowanie to przysługuje również w razie śmierci wskutek choroby zawodowej rencisty, który był uprawniony do renty z ubezpieczenia wypadkowego.

Członkami rodziny uprawnionymi do odszkodowania są:
1. małżonek (jednorazowe odszkodowanie nie przysługuje małżonkowi w przypadku orzeczonej separacji),
2. dzieci własne, dzieci drugiego małżonka, dzieci przysposobione oraz przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności wnuki, rodzeństwo i inne dzieci, w tym również w ramach rodziny zastępczej, spełniające w dniu śmierci ubezpieczonego lub rencisty warunki wymagane do uzyskania renty rodzinnej,
3. rodzice, osoby przysposabiające, macocha oraz ojczym, jeżeli w dniu śmierci ubezpieczonego lub rencisty prowadzili z nim wspólne gospodarstwo domowe lub jeżeli ubezpieczony lub rencista bezpośrednio przed śmiercią przyczyniał się do ich utrzymania albo jeżeli ustalone zostało wyrokiem lub ugodą sądową prawo do alimentów z jego strony.

Jednorazowe odszkodowanie z tytułu śmierci ubezpieczonego lub rencisty, który zmarł wskutek choroby zawodowej, pomniejsza się o kwotę jednorazowego odszkodowania z tytułu stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu, wypłaconego temu ubezpieczonemu lub renciście.

Inne świadczenia

Niezależnie od jednorazowego odszkodowania przysługują również renta z tytułu niezdolności do pracy, renta szkoleniowa, renta rodzinna i dodatki do renty.

Wymienione świadczenia przysługują niezależnie od długości okresu ubezpieczenia wypadkowego oraz bez względu na datę powstania niezdolności do pracy spowodowanej chorobą zawodową.

Renta z tytułu niezdolności do pracy i renta szkoleniowa z ubezpieczenia wypadkowego nie może być niższa niż:

80% podstawy jej wymiaru - dla osoby całkowicie niezdolnej do pracy,
60% podstawy jej wymiaru - dla osoby częściowo niezdolnej do pracy,
100% podstawy jej wymiaru - dla osoby uprawnionej do renty szkoleniowej.

Renty z ubezpieczenia wypadkowego, dodatek dla sieroty zupełnej oraz dodatek pielęgnacyjny z tego ubezpieczenia podlegają waloryzacji w terminach i na zasadach określonych w ustawie o emeryturach i rentach z FUS.


Świadczenia z tytułu chorób zawodowych powstałych w szczególnych okolicznościach

Za chorobę zawodową uprawniającą do świadczeń przewidzianych w ustawie z dnia 30 października 2002 r. o zaopatrzeniu z tytułu wypadków lub chorób zawodowych powstałych w szczególnych okolicznościach, uważa się chorobę określoną w wykazie chorób zawodowych, jeżeli została spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy lub sposobem wykonywania pracy, w czasie zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych realizowanych przez jednostki organizacyjne systemu oświaty, zajęć w szkole wyższej lub zajęć na studiach doktoranckich albo w czasie odbywania praktyki przewidzianej organizacją studiów lub nauki.

Osobie, która stała się niezdolna do pracy całkowicie lub częściowo wskutek choroby zawodowej w szczególnych okolicznościach, przysługuje renta z tytułu niezdolności do pracy: na stałe - jeżeli niezdolność do pracy jest trwała lub na okres wskazany w decyzji organu rentowego - jeżeli niezdolność do pracy jest okresowa.

Osobie, która doznała stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu spowodowanego chorobą zawodową w szczególnych okolicznościach, przysługuje jednorazowe odszkodowanie z tytułu tego uszczerbku, jeżeli osoba ta stała się całkowicie niezdolna do pracy.

Osobie, która poniosła koszty pogrzebu osoby poszkodowanej wskutek choroby zawodowej albo osoby pobierającej rentę na podstawie ustawy o zaopatrzeniu z tytułu wypadków lub chorób zawodowych powstałych w szczególnych okolicznościach, przysługuje zasiłek pogrzebowy.

Członkom rodziny osób, które zmarły wskutek choroby zawodowej w szczególnych okolicznościach przysługuje renta rodzinna i jednorazowe odszkodowanie. Członkami rodziny są małżonek, dzieci własne, dzieci drugiego małżonka, dzieci przysposobione, przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności wnuki, rodzeństwo i inne dzieci, w tym również w ramach rodziny zastępczej, rodzice, osoby przysposabiające, ojczym i macocha, jeżeli spełniają warunki do uzyskania renty rodzinnej w myśl przepisów ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Prawo do jednorazowego odszkodowania przysługuje członkom rodziny spełniającym warunki do uzyskania renty rodzinnej w dniu śmierci osoby, która zachorowała na chorobę zawodową.
Wymienione wyżej świadczenia z tytułu chorób zawodowych powstałych w szczególnych okolicznościach przyznaje i wypłaca Zakład Ubezpieczeń Społecznych na wniosek osoby uprawnionej.

Ponadto osobom, które stały się niezdolne do pracy wskutek choroby zawodowej w szczególnych okolicznościach, przysługują świadczenia opieki zdrowotnej w zakresie niezbędnym do leczenia choroby zawodowej, jeśli osoby te nie są objęte ubezpieczeniem zdrowotnym.

9

---