Tkanki przewodzące
Przewodzą substancje odżywcze i H2O z solami mineralnymi
Komórki prozenchymatyczne
Zespoły komórek i wydłużone rury, przechodzące przez cała roślinę w kierunku podłużnym
Żywe lub martwe
Brak przestworów międzykomórkowych
Komórki ściśle do siebie przylegają
Lepiej rozwinięte u roślin lądowych niż wodnych
2 typy:
Tkanki sitowe
Tkanki naczyniowe
Tkanki sitowe (rurki sitowe, komórki przyrurkowe):
Żywe komórki, ułożonych pionowo - jedna na drugą
Kształt okrągły lub wielokątny
Wewnątrz otwarte - skutek lokalnego wytworzenia się w ścianach poprzecznych perforacji (drobnych otworków) zwanymi sitami
Przez nie wędrują związki organiczne (aminokwasy, sacharydy wytwarzające się w liściach) w kierunku organów podziemnych rośliny (prąd zstępujący)
Pola sitowe:
Gdy ściana poprzeczna jest prostopadła lud słabo skośna, to pomiędzy leżącymi nad sobą członami znajduje się pole sitowe
Jeśli ściana poprzeczna skośna to może występować kilka pól sitowych
W ścianach podłużnych pomiędzy sąsiadującymi rurkami sitowymi tworzą się mniejsze lub większe pola sitowe
Perforacje (pory) duże w sitach występują w szerokich rurkach sitowych oślin pnących (dynia)
U roślin nagonasiennych i paprotników:
Występują często komórki sitowe
Brak wyraźnych sit między poszczególnymi członami
Ściany mają delikatne pola sitowe
Komórki sitowe:
Prozenchymatyczne, wąskie, na końcach zaostrzone
Przewodzą substancje organiczne
Człony rurek sitowych:
Zawierają żywą cytoplazmę, mitochondria, leukoplasty i często ziarna skrobi
Jądra ulegają dość wczesnemu rozpuszczeniu
Sok komórkowy ma odczyn zasadowy, zawiera węglowodany i sole nieorganiczne (fosforany)
Ściany komórkowe rurek sitowych:
Cienkie, błonnikowe - duża elastyczność i rozciągliwość
Protoplazmy sąsiadujących komórek łączą się ze sobą za pomocą plazmodesmów, przechodzących przez otwory w sitach
Dzięki takiej organizacji człony rurek sitowych tworzą fizjologiczną całość
Powstawanie rurek sitowych:
Kambium dzieli się ku obwodowi na 2 komórki - jedna z nich zostaje nadal komórką inicjalną, a druga - macierzysta dzieli się na 2 komórki pochodne, z których większa przekształca się w rurkę sitową, a mniejsza w komórkę przyrurkową
U roślin dwuliściennych:
Rurki sitowe czynne przez jeden okres wegetacyjny
Często ulegają zgnieceniu lub przekształceniu w keratenchymę
W okresie zimowych otworki w sitach zostają zatkane grubą warstwą kalozy - substancja węglowodanowa (zasklepki)
Z okresem nowego sezonu wegetacyjnego wytwarzają się nowe rurki sitowe lub w uprzednich kaloza ulega rozpuszczeniu, co przywraca im czynność
U roślin jednoliściennych bez przyrostu wtórnego, rurki sitowe aktywne przez wiele lat
Komórki przyrurkowe (towarzyszące):
Krótsze do członowanych, ponieważ podczas ich powstawania są kilkakrotne podziały poprzeczne
Współdziałają z rurkami sitowymi
Żywe komórki bez plastydów , z obfitą cytoplazmą, licznymi mitochondriami i poliploidalnymi jądrami
Za pomocą plazmodesmów przez delikatne jamki łączą się z rurkami sitowymi
Większe od członów rurek sitowych
Charakterystyczne składnik roślin okrytonasiennych, brak u nagonasiennych i paprotników
Przewodzą węglowodany, gromadzą substancje organiczne.
Tkanki naczyniowe (naczynia, cewki):
Naczynia (tracheje):
Elementy mniej lub bardziej wydłużone,
Ułożone w podłużne rzędy w postaci rur
Na przekroju poprzecznym są okrągłe lub wielokątne
Przeprowadzają H2O z solami mineralnymi od korzeni do liści (kierunek wstępujący)
Zdrewniałe i usztywnione przez zgrubienia pochodzenia wtórnego lub pierwotnego lub jako pozostałości jako ślady po zanikłych , ścianach poprzecznych
Zgrubienia:
Zabezpieczają martwe przewodzące H2O naczynia przed zgnieceniem, gdy przy silnej transpiracji rośliny następuje spadek ciśnienia
Przeciwdziałają turgorowi sąsiadujących z nimi żywych komórek
Zgrubienia ścian w naczyniach nie są zupełne
Ciągłość zgrubień poprzerywana jest przez jamki lejkowate
Jamki lejkowate ułatwiają krążenie H2O w naczyniach przewodzenie jej do otaczających tkanek
Mogą być pierścieniowate, spiralne, siatkowate, drabinkowate, jamkowate, cętkowate
Najczęściej mają przekrój T-owaty i przyrastają do ściany naczynia zwężoną częścią, zwaną listewką
Naczynia pierścieniowate i spiralne:
Elastyczne, zdolne do rozciągania i naginania
Występują głownie w rosnących i młodych częściach rośliny i w elementach pierwotnych
Naczynia siatkowate, cętkowate i jamkowate:
Ściany sztywne mało rozciągliwe
W naczyniach starszych i w elementach wtórnych
Naczynia powstają przez podział komórek inicjalnych (miazgi):
Filogenetycznie są to wielokomórkowe rury bez ścian poprzecznych, które uległy rozpuszczeniu lub pozostały ich ślady, przy czym nastąpił całkowity zanik żywej treści komórkowej
Naczynia maja ograniczona długość, ponieważ w pewnych odstępach są w nich ściany poprzeczne
Naczynia są czynne do 1 roku
Starsze naczynia ulegają z biegiem czasu zatkaniu - zaczopowanie naczyń wcistkami (thylles) i ustaje w nich proces przewodzenia H2O
Wcistki (thylles) powstają przez wpuklenie się komórek miękiszu drzewnego otworkami jamek do wnętrza naczyń
Cewki (tracheidy):
Jednokomórkowe
Występują łącznie z naczyniami lub same ściśle do siebie przylegając
Ściany mają liczna jamki lejkowate i zgrubienia (spiralne i drabinkowate)
Na końcach mają ściany ukośne lub zaokrąglone i brak perforacji
2 typy:
Cewki o zgrubieniach spiralnych, częściowo zdrewniałe
Cewki jamkowate, mające jamki lejkowate, zdrewniałe, w rozwiniętych organach
Rola:
Przewodzą H2O na krótsze odległości i z mniejsza sprawnością, gromadzą ją
Wzmacniają roślinę
Składnik drewna u nasiennych
Drewna klonu i jesionu nie zawierają cewek
Są to tkanki bardziej pierwotne niż naczynia i stanowią główny składnik drewna roślin nagonasiennych
Włóknocewki - formy pośrednie między cewkami i włokami, wąskie światło, zgrubiała ściana komórkowa, obecne jamki lejkowate. Przewodzą H2O i pełnią funkcję mechaniczną.
Wiązki przewodzące
Są to zebrane tkanki sitowe i naczyniowe
Przebiegają w sposób nie przerywany w łodygach i korzeniach w kierunku podłużnym
Łącząc się ze sobą tworzą system tkanki przewodzącej
2 typy:
Wiązka pierwotna - z tkanki twórczej pierwotnej (pramiazga)
Wiązka wtórna - z tkanki twórczej wtórnej (miazga)
Na przekroju poprzecznym są okrągłe lub eliptyczne
Tworzą układ okółkowy w łodygach roślin iglastych i dwuliściennych
U jednoliściennych przebiegają pojedynczo do każdego liścia
W tkankach pierwotnych cześć sitowa (wiązka sitowa) i część naczyniowa (wiązka naczyniowa) są zwykle połączone razem w jedną wiązkę złożoną sitowo - naczyniową
W tkankach wtórnych wiązki sitowe i naczyniowe są na ogół rozdzielone. W łyku występują wiązki sitowe, a w drewnie są wiązki naczyniowe.
Budowa wiązek:
Skład wiązki sitowej - Floem:
Rurki sitowe - podstawowy składnik
Komórki przyrurkowe - podstawowy składnik
Komórki miękiszowe
Włókna (łykowe i kambiforowe)
Skład wiązki naczyniowej - ksylem:
Naczynia (tracheje) - podstawowy składnik
Cewki (tracheidy) - podstawowy składnik
Komórki miękiszowe
Włókna (drzewne i zastępcze)
Wiązki sitowo - naczyniowe:
Brak ich w wiązkach pierwotnych i niektórych wtórnych, np. w rodzinie
Campanulaceae - Dzwonkowatych
Leptom - wiązki sitowe bez włókien:
Z włóknami łykowymi tworzy wiązkę łykową - Floem
Hadrom - wiązka naczyniowa bez włókien:
Z włóknami drzewnymi tworzy wiązkę drzewną - ksylem
Mestom - Leptom + Hadrom - wiązka sitowo - naczyniowa bez włókien. Floem i ksylem wchodzą w skład wiązki łyko - drzewnej
Protoksylem:
Wytwarzany w I fazie wzrostu rośliny przez merystem pierwotny (pramiazga)
Naczynia wąskie, pierścieniowate i spiralne
Metaksylem:
Wytwarzany w II fazie
Naczynia siatkowate i jamkowate
Protoksylem i Metaksylem należą do wiązki naczyniowej pierwotnej - ksylem pierwotny
Protofloem:
Wytwarzany w I fazie wzrostu rośliny przez merystem pierwotny (pramiazga
W trakcie wzrostu rośliny ulegają deformacji lub zgnieceniu
Składniki: rurki sitowe, komórki przyrurkowe
Metafloem:
II faza
Metafloem i Protofloem tworzą wiązki sitowe pierwotne (Floem pierwotny)
Ksylem i Floem wtórny wytwarzają się przy wzroście rośliny na grubość z kambium (tkanka twórcza)
Rośliny jednoliścienne:
Wiązki zamknięte
Cała wiązka zbudowana z tkanki stałej
Część naczyniowa bezpośrednio graniczy z częścią sitową
Brak miazgi
Wiązka otoczona pochwą wiązkową złożoną z włókien sklerenchymatycznych. Niekiedy pochwa niekompletna i ma kształt półksiężycowaty
Rośliny dwuliścienne:
Wiązka otwarta - między częścią sitową i naczyniową jest miazga
Wiązka zdolna do wzrostu na grubość
Otoczone pochwą wiązkową - komórki miękiszowe, nieco zgrubiałe, wśród nich cienkościenne komórki przepustowe
Typy wiązek
Wiązki naprzemianległe (promieniste):
Pasma sitowe i naczyniowe są ułożone koliście (obwód koła) - jedno pasmo na przemian z drugim
Środek wiązki zajmuje rdzeń lub duże naczynie
Typowe dla korzeni o budowie pierwotnej
Wiązki koncentryczne:
Jedna wiązka centralna jest otoczona na obwodzie przez drugą:
Hadrocentryczna - wiązka naczyniowa w środku
Leptocentryczna - wiązka sitowa w środku
Wiązki kolateralne (obokległe):
Pasma sitowe i naczyniowe leża obok siebie
U jednoliściennych w łodygach wiązki zamknięte
U dwuliściennych otwarte, ale cześć sitowa wiązki jest skierowana ku obwodowi, a częśc naczyniowa do środka łodygi
Wiązki bikolateralne (dwuobokległe):
Zawierają wiązki sitowe po obu stronach części naczyniowej
Charakterystyczne dla łodyg roślin z rodziny:
Cucurbitaceae - Dyniowate
Solanaceae - Psiankowate
Gentianaceae - Goryczkowate
Walec osiowy (stela):
Wiązki przewodzące + miękisz
Powstały z pierwotnych tkanek twórczych:
W korzeniach pleromu
W łodygach z korpusu
Na obwodzie otoczony warstwą kory pierwotnej
Endoderma - część wewnętrzna kory przylega bezpośrednio do walca osiowego, który jest otoczony perycyklem
Perycykl (okolnica):
Tkanka jednowarstwowa, zbudowana z żywych i cienkościennych komórek
Komórki mają właściwości tkanki twórczej pierwotnej
Często przekształca się w pierwotną tkankę mechaniczną w postaci włókien perycyklicznych
Może wytwarzać miazgę, Felogen lub komórki miękiszowe
W korzeniu perycykl często nosi nazwę perykambium - przyjmuje rolę tkanki twórczej, która wytwarza korzenie boczne
W części środkowej walca osiowego , otoczonej wiązkami, jest rdzeń. Od niego rozchodzą się pierwotne promienie rdzeniowe
Walec osiowy jest stałym składnikiem młodych korzeni:
Korzeń diarchiczny - jeśli występują w nim 2 pasma ksylemu
Korzeń triarchiczny - jeśli występują w nim 3 pasma ksylemu
Korzeń tetrarchiczny - jeśli występują w nim 4 pasma ksylemu
Korzeń poliarchiczny - zawiera liczne wiązki ksylemu i Floem
Zjawisko polisteli:
Występowanie kilku lub wielu walców osiowych
U paproci