Znaczenie pierwiastków

N- skł. aminokwasów, białek, kw. Nukleinowych

S - skł. aminokwasów, olejków gorczycowych, czosnkowych, żółknięcie nerwów liści,

czerwone plamy P - skł. kw. Nukleinowych, fosfpolipidów, ATP, błon cytoplazmatycznych

, estrów, obumieranie młodych liści, słabe wykształcenie nasion, K - udział w regulacji

stanu uwodnienia cytoplazmy i aktywności enzymów; gromadzi się w mero qaystemach;

brunatninie bumieranie starych liści Ca - skł. blaszki środkowej, antagonista K,

śluzowacenie korzeni, zanikanie włośników, zniekształcanie młodych liści, obumieranie

wierzchołków pędów Mg - skł. chlorofilu, aktywator enzymów; żółknięcie liści między

nerwami Pierwiastki śladowe, katalizatory, składniki koenzymów, korzenie pobierają sole

mineralne w strefie wzrostowej i przez włośniki

Korzenie lecznicze

1. Radix Althaeae - korzeń prawoślazu

Malvaceae - rodzina

prawoślaz lekarski

brak perydermy i części kory pierwotnej

surowiec śluzowy

2. Radix Belladonnae - korzeń pokrzyku

Atrapa Belladonna - gatunek

SoIanaceae - rodzina

pokrzyk wilcza jagoda, .

alkaloidy, atropina - do otrzymywania alkaloidów niejednorodnych,

3. Radix Genrianae - korzeń goryczki

Gentiana lutea - gatunek,

Genitianaceae - rodzina - goryczkowate,

gorzkie glikozydy, - pod ochroną,

4. Radix Glvcyrrhize (Liguiritiae) - korzeń lukrecji

Glycyrrhiza gzabia (Fabaceae), - lukrecja gładka,

korzeń okorowany - bardzo słodki, - saponiny wykrztuśne

5. Radix Inulae - Inula helenium (Asreraceae) -

oman wielki - olejki wykrztuśne

6. Radix Ipecacuanhae . - Cephaelis ipecacuanha (Rubiaceae) -

wymiotnica - korzenie i kłącza - alkaloidy.-wykrztuśne

7. Radix Levistici

Levisricum officinallis (Apiaceae)

lubczyk lekarski, - olejek moczopędny

8. Radix Ononidis

Ononis spinoza (Fabaceae)

wilrzyna cieniista - moczopędny

9. Radix Primulae -

Primula officin.a1lis; veris, elthior (Primulaceae)

pierwiosnek le.karski, prawdziwy, wyniosły

l0. Radix Rhei

Rheum palmatum (Poligoniaceae)

rzewień dłoniowy - antrachinony przeczyszczające

11. Radix Saponariae

Saponaria officina1lis (caryophyllaceae)

mydlnica lekarska -

saponiny wykrztuśne

12. Radix Taraxaci

Taraxacum officina1le (Asteraceae) - mniszek lekarski

13. Radix Valerianae - Valeriana officinallis (Valerianaceae)

kozłek lekarski

środek uspokajający.

Kłącza (Rhizoma)

pęd podziemny,

• łodyga rosnie poziomo,

• - węzły i międzywęźla,

• liście łuskowate lub blizny po nich,

• widoczne blizny po łodygach nadziemnych,

• pęd nadziemny i pąk wierzchołkowy

• korzenie przybyszowe

• kłącze perzu

Budowa anatomiczna kłącza

• roślina jednoliścienna

• - miękisz kory pierwotnej, endoderma, perycykf, różnego typu wiązki

• (lepto-, hadrocentryczne) ,

• - kłącze roślin dwuliściennych przypomina jej łodygę nadziemną.

1. Rhizoma Agropvri - Agropyron repens (Poaceae) - perz właściwy

w. kolateralne - walec osiowy w. leptocemryczne - miękisz kory

2. Rhizoma B istortaę - Polygonym Bistorta (Polygonciceae) - rdest wężownik

3. Rhizoma Calami - Acorus calamus (Araceae)

w, kolateralne - miękisz kory - tatarak zwyczajny w. leptocentryczne - walec osiowy

4. Rhizoma TorrnenriIlaę - Potentilla erecta (Rosaceae) - pięciornik kurze ziele

Cebula (Bulbus) - skrócony pęd - piętka łodyga - korzenie przybyszowe - pęd nadziemny -

łuski spichrzowe Bulbus Allii sativi - Allium sativa (Liliaceae)

czosnek pospolity

Rośliny cudzożywne heterotroficzne:

Pólpasożyty i pasożyty roślinne

-Viscum album - jemioła pospolita - ssawki wrastające przez korę aż do drewna

pobierają sole mineralne, rola lecznicza

-Cescuta europaea - kanianka; pnącze, łodyżka zatacza koło i otacza łodygę żywiciela,

ssawki na styku łodygi pasożyta i żywiciela, łodygi bezlistne, żółte, bez chlorofilu, pasożyt lnu,

konieczny, pokrzywy, ziemniaków

-pasożyty korzeniowe - rozmnażają się w glebie, ssawkami wrastają w korzenie żywiciela;

świetlik łąkowy pasożyt traw, roślina lecznicza

-storczyki pasożytują na grzybch

Sukulenty

silnie rozwinięty miękisz wodny w liściach i łodygach

• Ameryka Śr. Płd. I Afryka

• rozchodnik (sedum)

• rojnik (sempervivum)

• aloes, agawa

Liście lecznicze

folium althaeae - liść prawoślazu

Althaea officinalis - prawoślaz lekarski

Malvaceae - ślazowate

folium Belladonnae

Atropa belladonna - pokrzyk wilcza jagoda

Solanaceae - psiankowate

folium betulae

Betula verucosa - brzoza brodawkowa

Betulaceae

Betula pubescens - brzoza omszona; Betulaceae

folium digitalis

Digitalis lanata - naprastnica wełnista

Scrophullariaceae - Trędownikowate

Digitalis purpureae - naprastnica purpurowa

folium farfarae

Tussilago farfara - podbiał pospolity

Asteraceae - Astrowate

folium menyanthidis, folium trifoli fibrini

Menyanthenes trifoliata - bobrek trójlistowy

Menyantaceae - Bobrkowate

folium mentha

Mentha piperita - mięta pieprzowa

Lamiaceae - Wargowe

folium salviae

Salvia officinalis - szałwia lekarska

Lamiaceae - Wargowe

folium stramonii

Datura stramonium - bieluń dziędzierzawa

Solanaceae - psiankowae

folium urae ursi

Arctostaphylos ura-ursi - mącznica lekarska

Ericaceae - wrzosowate

folium vitis idaeae

Vaccinium vitis-ideae - borówka brusznica

Ericaceae

folium melissae - melissa officinnalis

lamiaceae - wargowe

folium sennae - listek senesu

Senna angustfolia

Caesalpiniaceae

folium plantagnis

Plantago lancelota - babka lancetowata

Plantaginaceae - babkowate

Nasiona lecznicze

Semen Foenugraeci - nasienie kozieradki pospolitej

Trgonella foenunigraecum (Fabaceae)

Semen lini - nasienie lnu zwyczajnego

Linum usitatissimum (Linaceae)

Semen Strychni - nasienie kulczyby wroniego oka

Strychnos nux vomica (Loganiaceae)

Embryo Colae - zarodek koli zaostrznej

Cotyledones colae, Semen Colae

Cola acuminata (Strculiaceae)

1,5% kofeiny

Kwiatostan

• zbiór kwiatów

• groniaste i wierzchołkowe

• groniaste:

• główna oś kwiatostanowa, np.

• Grono - konwalia

• kłos - babka

• kłos złożony - zboża

• kłos wiszący - wierzba

• kolba - kukurudza

• baldach

• główka - konieczyna

• koszyczek

• wiecha - bez

• baldach złożony - kminek

• baldachogrono

- wierzchołkowe:

• brak głównej osi, z głównego kwiatu wyrastają następne kwiaty w dól

• sierpik

• wachlarzyk

• dwuramienna - lipa

Dodatkowe twory

• liście przykwiatowe

• podsadka - pod kwiatostanem

• przysadka - pod kwiatem

• podkwiatki - pod samym kwiatem

Kwiaty lecznicze

Flos Sambuci - kwiat dzikiego bzu czarnego

Sambucus nigra - Caprifoliaceae

kwiatostany suszu się i oddziela pojedyńcze kwiaty

Flos Calendulae - kwiat nagietka lekarskiego

Calendula officinalis - Asteracae - nagietek lekarskiego

kwiaty z koszyczka

Anthodium arnicae - koszyczek arniki górskiej

Arnica montana - Asteraceae

Anthodium Chammomillae - koszyczek rumianku pospoliteog

Chammomilla recutita - Asteracae

Inflorescentia Crategi - kwiatostan głogu jedno-dwuszyjkowego

Crataegus monogyna, Crateagus oxyacantha - Rosaceae

podbaldachy +3 -5 liści

Inflorescentia helichrysi - kwiat kocanek piaskowych

helichrysum arenarium (Asteraceae)

baldachokształtne wiecha

Inflorescnetia Tiliae - kwiatostan lipy drobno- i szerokolistnej

Tilia cordata, Tilia pletyphyllos (Tililaceae)

wierzchotka wieloramienna wraz z przysadką

Stigma Mayolis - znamiona kukurydzy

Zea kays (Poaceae)

Pinaceae- pinus silvestris - jednopienne przewody żywicowe kwiatostany żeńskie w postaci

szyszek, męskie kłosokształtne nasiona zwykle oskrzydlone szyszki żeńskie mają zawsze dwie

łuski tj. wspierającą jak i nasienną Szpilkowate, skretoległe, niekiedy pozornie dwuszeregowo

lub w pęczkach na skróconych pędach, przeważnie zimotrwałe pinus cembra- 5 szpilek na

krótko . tatry chroniona pinus Montana- 2 igły na krótkopędzie abies alba - igły płaskie ucięte

na szczycie ,spodem 2 białe paski, szyszki ku górze oś pozostaje

na drzewie picea abies - szpilki ostre na szczycie szyszki zwisłe w dół opadają całe

lar ix europea - igły w delikatnych pęczkach opadają na ziemie larix polonica

Cupressaceae- kwiaty żeńskie szyszkowate, o zmięśniałych owocolistkach

szyszkojagoda powstała przez zrośnięcie się zmięśniałych łusek całej szyszki.

Ziarna pył. Bez worków! Liście szpilkowate lub łuskowate, ułożone okółkowo po 3

Juniperus communis - równowąsko lancetowate, młode gt. są trójkanciaste owocolistki

mięśnieją djąc szyszkojagode. Fructus juniperi - surowieczawiera ojejek o działaniu

moczopędnym.

Taxales Taxus baccata - ciś pospolity - w Polsce jedyny w stanie naturalnym.,

chroniony, alkaloidy, znaczenie w biotech. Związki przeciwrakowe. Talusol

Ranunculaceae- Często niezróżnicowane na kilich i korone , pręciki po części zamienione

w miodniki. Anomocytyczne.mieszek,

Adonis Vernalis -

herba adonidis kordenoidy, nalewki,chronione: Hepatica nobilis, Trollius europaeus

Papaveraceae - kielich widoczny w pąku, wcześnie odpada występują rury mleczne (sok

różnej barwy Papaver brachteriacum- teloaina. Chelidonium maius - wydłużone zielone

torebki sok mleczny pomarańczowy , nasiona mają grzebyczek , łatwoopadający kielich.

Caryophyllaceae- Kwiaty zwężone u nasady w tzw. Paznokieć Słupek zbudowany z 5 lub

rzadziej z 3 owocolistkówBrzegi owocolistków wchodzą do środka zalążni słupka zrastając

się w jej środku i tworząc w ten sposób kolumnowate łożysko Kwiaty obupłciowe zebrane

w dwuramienne wierzchotki.
Naprzeciwległe, całobrzegie, wyrastają ze zgrubiałych

węzłów! Torebka. Hernaria glabra - Herba składnik mieszanek ziołowych. Saponaria offi.

Saponiny , lek wykrztuśny,

Polygonaceae- pędy kolankowate łodygi z wyraźnymi węzłami u nasady ogonków wystęuje

pochwowata gatka lub tutka utworzona ze zrośniętych błoniastych. Pojedyncze, skrętoległe

drobny orzech lub niełupka.
Rheum offi.-, Palmatum - radix rhei przeczyszcz.

Polygonum hydropiper- herba garbniki , przeciwkrwotoczny.

Malvaceae- kwiaty pojedyncze, zebrane w groniaste kwiatostanypod kielichem występuje często

Kieliszek korona w pączku skręcona pręciki zrosłe w rurkę otaczającą szyjkę słupka ziarna pyłku

Kolczaste. Dłoniastoklapowane skrętoległe, niewyraźne przylistki. Torebka wielo rozłupnia niełupka

Lecznicze : Malva neglecta , Althaea officinalis , Althaea rosea , Gossypium,

Cola acuminata -semen lub Embryo Colae-cofeina Theobroma Cacao - semen cacao - kofeina.

Tiliaceae - wierzchotka dwuramienna z podsadką pręciki zrosłe w kilka (najczęsciej 5) wiązek

Pojedyncze skrętoległe. Niepękające suche.

Brasicaceae -

Ericaceae- pręcików zawsze dwa razy więcej niż płatków pylniki z dwoma różkowatymi

Wyrostkami . Skrętoległe, pojedyncze, skórzaste, zimotrwałe. Torebka orzech jagoda

Arctostaphylos Uvae ursi (folium) Vaccinium Vitis ideae (folium)

Vaccinium Myrtybillus , Calluna Vulgaris.

Salicaceae - dwupienne przylistki kwiaty zebrane w gęste kotkowate kwiatostany kwiaty męskie

składają się z dwóch pręcików kwiaty żeńskie z jednego słupka kwiaty męskie i żeńskie wsparte

są drobnymi przysadkami i u nasady mają gruczoł miodnikowy. Pojedyncze, skrętoległe. Torebka

Salix purpurea(cortex) salicyna glikozydy fenolowe salix alba , fraglis , vinianlis.

Theaceae- Camelia sinensis folium. Kofeina.

Canabaceae -humulus lupulus (stobilus lupoli)

Rosaceae -
dno kwiatowe bierze udział w budowie owoców , kolce ciernie , li.scie

Pojedyncze lub złożone

Fabaceae - kwiaty pojedyncze lub zebrane w kwiatostany groniaste płatek górny tworzy żagielek,

dwa boczne- skrzydeka a dwa dolne zrosłe brzegami- łódeczkę 9 pręcików jest zrosłych nitkami,

jeden jest wolny.
strąk Dłoniasto- lub pierzastozłożone; Skrętoległe, z

przylistkami Mellilotus officina. Herba Meliolti zawiera kumarynę. Ononis spinosa ,

Glycyrrhiza glabra Trigonella foenum graecum .

Apiaceae łodyga prążkowana lub żeberkowana podzielona na węzły i międzywęźla

nasada ogonka pochwiasto rozszerzona baldachy proste już złożone z pokrywami (i pokrywkami)

u nasady kwiaty białe lub żółte (rzadko niebieskie lub różowe) Skrętoległe, pierzastodzielne

Rozłupnia
Archangelica off. (Radix Angelicae) Levisticum Off. ( radix Levistici)

Pimpinella A… (Fructus Anisi) Carvum Carvi (Fructus Carvi) Coriadium Sativum

(fructus coriandri)

Solanaceae- kwiatostany wierzchotkowate pręciki zazwyczaj stykające

się pylnikami Pojedyncze lub pierzastozłożone, skrętoległe torebka lub jagoda

Lecznicze : Atropa Belladona ( Folium Radix - alkaloidy) Solanum

Tuberosum, Nicotina Tabacum , Hyosciamus Niger -atropina , hiosciamma

Capsicum Annum (fructus) capsaicyna. Mandrogora Off. (radix) alkaloidy haluny

Solanum lycoperscium = Lycopersieon esculentum alkaloidy pochodne tropanu

Piasek druzy jedynce.

Scrophulariaceae -
zielne w strefie umiarkowanej drzewa krzewy w tropiku

Pasożyty, korona dwuwargowa torebka Digitalis - pręciki 4 dwusilne liście skrętoległe grona

Lanata (folium) korona żółtawa liście unerwione , Purpurea (folium) korona purpurowa

unerwienie pierzaste tworzona siateczka zawira kardenoidy( nasercowe)

Lamiaceae- liścieu łożone naprzeciwlegle i okółkowo, łodyga 4 kanciasta z węzłami i

Międzywęźlami czasem fioletowo zabarwiona, kielich i korona z 2 warg, warga dolna z 3

płatków zrośniętych dwusilne przyrośniete do korony 4 pręciki, kwiatostany wierzchotkowate

czterorozłupnia wł. gruczołowe o zmiennej ilości kom. Diacy tyczny , olejek Surowce lecznicze :

Mentha piperita (folium) Thymus Vulgaris(herba Thymi) Thymus

Serbyllum (herba Serpylli) Salvia Off. (folium salviae) Melissa off. (folium) Lavendula

Vera (flos) Lamium album(flos lamii albi)

Asteraceae - najliczniejsza, kwiaty zawsze w

kwiatostanie, obu lub rozdzielnopłciowe. Kwiaty pojedyncze to kwiaty rurkowe i języczkowate

dzialki kielicha często przekształcone w szczecinke lub puch pręciki przyrośnięte do korony

nitki wolne pylniki zrośnięte w rurke niełupka

Lecznicze: Chamomila Recutita (anthodium) Achillea millefolium ( herba)

Artenisia Absinthium (herba) Helichrysum arenarium (inflorescentia)

Tussilago Farfara *folium) Arnica Montana (anthodium) Inula Helenium (radix)

Sylibum marianum(sylimarol na wątrobe) Calendula Off. (flos) Solidaga virgaurea( Herba)

Helianthus annunus , Anthemis nobilis .

Fagaceae- orzech garbniki Quercus Robur (cortex) Q. Sesilis Fagus sylvatica

Liliaceae-
brak przyrostu na grubośc ziarno pyłku ma 1 bruzde

Convallaria Maialis (herba , folium) kwiaty w głąbiku kwiatostan groniasty jednostronny.

Alium cepe, Alium Sativum Aloe Vera bios tymina.

---