Mateusz Bartkowiak

Pierwsza pomoc przy oparzeniach

OPARZENIE jest to powierzchowne lub głębokie uszkodzenie tkanek spowodowane działaniem wysokiej temperatury, energii elektrycznej, promieniowania świetlnego, jonizującego lub żrących środków chemicznych.

Rozległość oparzenia cieplnego zależy od wysokości działającej temperatury oraz czasu trwania ekspozycji na ciepło. Już temperatura 42⁰ C może spowodować oparzenie, gdy działa przez 6 godzin. Rozróżnia się 4 stopnie: oparzenie I⁰ - zaczerwienienie skóry, obrzęk, bolesność; oparzenie II⁰ - powstawanie pęcherzy wypełnionych surowiczym płynem (osocze); oparzenie III⁰ - martwica parzenie skóry i tkanek leżących głębiej z towarzyszącymi objawami oparzenia I i II stopnia; oparzenie IV⁰ - zwęglenie tkanek. Oparzeniom towarzyszą często objawy wstrząsu, głównie wskutek zmniejszonej objętości krwi krążącej, a w późniejszym okresie skutki działania toksycznych produktów rozpadu tkanek i zakażenia. Natężenie objawów zależy od rozległości i głębokości powierzchni oparzonej; oparzeni!
e ponad 1/2 powierzchni ciała jest zwykle śmiertelne. Leczenie polega na: zwalczaniu objawów wstrząsu, zapobieganiu zakażeniu i nadmiernej utracie osocza, a w przypadkach rozległych ubytków skóry - przeszczepianiu skóry.

Objawem oparzenia może być pęcherz. Jest to wykwit skórny lub śluzówkowy wzniesiony ponad powierzchnię skóry, wypełniony płynem (osoczem, limfą, ropą). Jest on objawem nie tylko uszkodzeń skóry (np. oparzenie). ale również innych chorób np. o etiologii immunologicznej (pęcherzyca, pemfigoid), alergicznej (rumień wielopostaciowy), zakaźnej (ospa wietrzna)

Oparzenia chemiczne
Oparzenia chemiczne są wynikiem kontaktu człowieka z kwasami lub ługami. Jeśli dojdzie do zażycia doustnego, w żadnym wypadku nie należy prowokować wymiotów, co najwyżej powinno się podać pacjentowi do picia płyny obojętne (woda, herbata) i w ten sposób rozcieńczyć żrącą substancję. Wskazane jest zabezpieczenie resztek trucizny, aby personel medyczny mógł dobrać odpowiednie leczenie neutralizujące. Po kontakcie skóry ze środkami żrącymi najlepiej jest użyć wody do spłukania jej resztek z ciała poszkodowanego, nie dopuszczając przy tym do kontaktu zdrowej skóry ze szkodliwym środkiem, np. poprzez wodę użytą do spłukiwania.
Ratownik winien zachować szczególną ostrożność, aby samemu nie ulec poparzeniu.

Oparzenia termiczne
Rozległe oparzenia termiczne ( powyżej 18% powierzchni ciała ) mogą być bardzo niebezpieczne dla życia. Wywołują wstrząs, bardzo często zakażenie, powodują dużą utratę płynów. Pomoc poszkodowanemu polega na polewaniu zimną wodą oparzonych miejsc przez przynajmniej 15-20 minut.
Dla ochrony przed zakażeniem powierzchnię rany przykrywa się jałowym opatrunkiem,
jednak przy oparzeniach twarzy nie wolno jej niczym przykrywać !
Zabrania się stosowania domowych środków i maści przeciwoparzeniowych, dalsze postępowanie pozostawiając lekarzowi.
Do jego przybycia należy chronić pacjenta przed wychłodzeniem - oparzona skóra nie ma zdolności normalnej regulacji temperatury ciała.
W wyniku oparzenia dochodzi do denaturacji białka, obrzęku rany, utraty płynu wewnątrznaczyniowego. Ogólnoustrojowe skutki oparzenia taki jak: wstrząs hipowolemiczny, uszkodzenie układu oddechowego oraz zakażenia stanowią bezpośrednie zagrożenia życia.

Pod względem charakteru wywołanych skutków oparzenia niezależnie od ich przyczyny dzieli się na cztery stopnie, z których każdy wymaga odmiennego traktowania w zakresie pomocy doraźnej i późniejszego leczenia.

• I⁰ - uszkodzenie naskórka,

• II⁰- uszkodzenie naskórka i w różnym nasileniu skóry właściwej.

• III⁰- uszkodzenie dotyczy conajmniej całej grubości skóry, zasięg w głąb może być bardzo różny,

• IV⁰ - uszkodzenia głębszych narządów, mięśni, kości

Bardzo często oparzeniom towarzyszy uszkodzenie dróg oddechowych i zaburzenia oddychania.
W ocenie rozległości oparzenia można posłużyć się:

• regułą dziewiątek- Przyjmuje się, że głowa stanowi 9% powierzchni ciała, każda z rąk także po 9%, tułów z przodu 18%, tułów z tyłu 18%,każda z nóg po 18%.

• założeniem, że ręka chorego to 1% powierzchni ciała.

Objawy:

I⁰ - żywo-bolesne zaczerwienienie, po 3-6 dniach dochodzi do złuszczenia uszkodzonego naskórka.

II⁰- uszkodzenie naskórka i w różnym nasileniu skóry właściwej.
1. IIA - pęcherze skórne z płynem, żywo bolesne, miękkie; gojenie przez naskórkowanie ok. 3 tygodnie.
2. IIB - żółtawe zabarwienie bez pęcherzy, przeświecają skoagulowane naczynia; gojenie powyżej 3 tygodni, mogą powstać przerosty, blizny.

III⁰- oparzenie jest niebolesne (im głębsze oparzenie tym mniej bolesne !!!) najczęściej bez pęcherzy, skóra jest biaława lub występuje czarny strup; konieczne jest leczenie szpitalne - przeszczep skórny do 10 doby.

IV⁰ - ciężkość oparzenia zależy od rozległości i głębokości obrażeń, ważne są także wiek (dzieci powyżej 2 roku życia i osoby starsze gorzej rokują), lokalizacja i dodatkowo występujące urazy np. klatki piersiowej, głowy, które pogarszają rokowanie.

Powikłania:
• wstrząs oparzeniowy
• ostra niewydolność nerek
• zapalenie płuc odoskrzelowe z powodu zachłyśnięcia się gazami
• zakażenie i rozwijający się wstrząs septyczny
• przykurcze po oparzeniach okolicy stawów, blizny
•przewlekłe owrzodzenia.

Postępowanie i leczenie zależy głównie od stopnia oparzenia, jego lokalizacji i rozległości. Należy podać anatoksynę tężcową. Ambolatoryjne leczenie stosuje się w przypadku oparzenia I⁰ i II⁰obejmującego mniej niż 15-20% powierzczhni ciała ( mniej niż 10% u dzieci), oparzenia II⁰ o średniej głębokości lub głębokie obejmujące mniej niż 10% powierzchni ciała, oparzenia III⁰ obejmującego mniej niż 1%powierzczhni ciała.
Postępowanie polega na:

• I⁰- oparzone miejsce należy natychmiast schładzać zimną wodą przez 15-20 minut, (skraca się w ten sposób czas przegrzania co może zmniejszyć głębokość oparzenia oraz w przypadku oparzenia chemicznego zmywa substancję chemiczną) albo do momentu ustąpienia bólu, nie należy stosować spirytusu, tłuszczu, ewentualnie można zastosować krem natłuszczający, jeżeli po 2 godzinach od oparzeniach utrzymuje się gorączka oraz ból należy zgłosić się do lekarza, aby złagodzić dolegliwości bólowe można przyjąć aspirynę, naproksen .
• II⁰ i III⁰ -jak w oparzeniu I⁰ oraz nakładamy sterylny opatrunek (gaza) na oparzone miejsce, nie należy nakłuwać, przecinać samodzielnie pęcherzy. Jeżeli oparzenie obejmuje staw-należy go unieruchomić. Ważną czynnością jest uniesienie oparzonej kończyny powyżej poziomu serca. Można ją opuszczać w ciągu dnia na krótko do 20min. Opatrunek powinien być zmieniany zgodnie z zaleceniami dwukrotnie w ciągu dnia a przed nałożeniem na ranę nowej dawki leki dokładnie spłukać pozostałości po leku wodą z mydłem

W przypadkach kiedy :
• oparzenie obejmuje dłonie, stopy, krocze, większe powierzchnie twarzy, oczu
• oparzenie dotyczy małego dziecka poniżej 2 roku życia oraz starszych powyżej 70 roku życia
• istnieje podejrzenie oparzenia wziewnego (oparzenie dróg oddechowych)
• przyczyną było oparzenie elektryczne (porażenie prądem)
• chory prawdopodobnie nie będzie przestrzegał zaleceń lekarskich
• istnieje podejrzenie, że rana nie zagoi się samoistnie w przeciągu 3 tygodni
zawsze konieczna jest hospitalizacja szpitalne, które obejmuje:
• podawanie płynów dożylnie (sól fizjologiczna) w celu nawodnienia pacjenta, uzupełnianie niedoborów białka, wyrównywanie zaburzeń elektrolitowych,
• leczenie przeciwbólowe
• leczenie antybiotykami
• leczenie chirurgiczne miejsca oparzonego - oczyszczenie rany z zanieczyszczeń np. resztek odzieży, wycięcie tkanek martwiczych (nie opracowane chirurgicznie oparzenie grozi rozwojem groźnego powikłania jakim jest zakażenie), zastosowanie opatrunku.
Oparzenia elektryczne wymagają szybkiej pomocy lekarskiej, może bowiem dojść do poważnych zaburzeń rytmu serca i konieczne jest monitorowanie serca przez 24- godzinne EKG. W miejscu wniknięcia prądu występuje oparzenie skóry 3 stopnia. Nawet gdy poparzenia skóry są niewielkie zawsze należy chorego zawieść do szpitala.
Oparzenia wziewne występują podczas pożaru, gdy dojdzie do zachłyśnięcia się płomieniem i oparzenia górnych dróg oddechowych. Choremu zagraża szybko narastający obrzęk nosogardzieli i rozwinięcie niewydolności oddechowej. Konieczna natychmiastowa pomoc lekarska.

Pierwsza pomoc !!!
Wraz z postępem cywilizacyjnym wzrasta liczb nieszczęśliwych wypadków. Corocznie ulega im wielu ludzi i nie można wykluczyć,
że dotknie to również naszego bliskiego otoczenia. Nawet przy najlepiej zorganizowanej służbie pogotowia ratunkowego,czasem musi upłynąć kilka lub kilkanaście minut, zanim poszkodowany uzyska pomoc wykwalifikowanego lekarza. W tym czasie ofiara może tylko liczyć na pomoc przypadkowych osób. Im większa liczba ludzi jest zapoznana z zasadami udzielania pierwszej pomocy i zdolna do prawidłowego wykorzystania swoich umiejętności, tym większa szansa uratowania zdrowia lub życia poszkodowanej osoby...
PIERWSZA POMOC NA MIEJSCU WYPADKU

Pierwszym zadaniem podczas udzielania pomocy poparzonemu jest jego ochrona przed zagrożeniami mogącymi pogłębić rozmiary doznanej szkody, czyli przed dalszym działaniem wysokiej temperatury lub substancji chemicznych. Praktycznie sprowadza się to do:
• ewakuacji poszkodowanego z miejsca wypadku,
• wygaszenia płonącego na nim ubrania przy pomocy odpowiednich środków przeciwpożarowych (najwłaściwsze są koce gaśnicze),
• udaremnienia mu poddania się charakterystycznym w takich sytuacjach odruchom ucieczki (poszkodowany w trakcie zabiegów gaśniczych i pierwszej pomocy medycznej powinien leżeć, gdyż taka pozycja nie sprzyja rozprzestrzenianiu się ognia na odzieży lub bardzo groźnemu zachłyśnięciu się płomieniem),
• szybkiego usunięcia z ciała odzieży nadpalonej, nasączonej gorącym płynem lub szkodliwymi substancjami chemicznymi (w groźniejszych wypadkach zaleca się rozcinanie odzieży),
• wezwania pomocy lekarskiej.

W dalszej kolejności z poparzonych kończyn należy zdjąć niezwłocznie wszelkie pierścionki, obrączki, bransolety i inne podobne przedmioty mogące powodować ucisk w trakcie powiększania się obrzęku. Zaraz po tym przystępuje się do schładzania poparzonych części ciała przez ich zanurzenie w wodzie lub polewanie bieżącą wodą. Czynności te powinny trwać przez około 15 minut lub do czasu ustąpienia bólu.
Jeśli oparzenie nastąpiło na skutek działania substancji chemicznych, konieczne jest ich niezwłoczne i całkowite spłukanie z powierzchni ciała strumieniem bieżącej wody. Otwarte rany powstałe w wyniku oparzenia zabezpiecza się jałowym opatrunkiem z gazy, tetry lub gładkiego płótna, zakrywającym całą ich powierzchnię. Nie wolno do tego celu używać waty, ligniny ani innych podobnych materiałów, których cząsteczki przywierają do rany i trudno je potem stamtąd usunąć. Niedozwolone jest używanie plastrów samoprzylepnych do mocowania tych opatrunków, ponieważ omyłkowe ich przyklejenie do skóry podrażnionej powoduje powstanie dodatkowych obrażeń. Szkodliwe dla późniejszego procesu gojenia ran może też się okazać amatorskie stosowanie środków leczniczych w postaci jakichkolwiek maści, kremów lub żelów, jak również przekuwanie pęcherzy oparzeniowych.
Silny ból należy uśmierzać, podając dostępne w podręcznej apteczce środki przeciwbólowe doustne (jeśli jama ustna nie jest poparzona) lub w postaci czopków. Gdy ciężki stan poszkodowanego zdaje się kwalifikować go do szybkiego przeprowadzenia zabiegów operacyjnych (chirurgicznych), bezwzględnie nie wolno podawać mu żadnych medykamentów, płynów lub pokarmów.

Wezwanie fachowej pomocy lekarskiej i przewiezienie poszkodowanego do odpowiedniej placówki medycznej jest bezwzględnie konieczne jeśli:
• oparzenia dotyczą takich części ciała jak: głowa, dłonie, stopy, błony śluzowe, układ pokarmowy, narządy wzroku i organy płciowe;
• występują (niezależnie od obszaru) oparzenia III i IV stopnia;
• obszar oparzeń II stopnia przekracza 10% ogólnej powierzchni ciała;
• oparzenia (nawet nieznaczne) powstały w wyniku działania prądu elektrycznego.
Poszkodowany do czasu przybycia profesjonalnej pomocy lekarskiej powinien przebywać w pozycji leżącej z uniesionymi w górę (przez odpowiednie podparcie lub podwieszenie) poparzonymi kończynami. Zmniejsza to ich przekrwienie i odczuwany w nich lokalny ból. Nie poparzone części ciała poszkodowanego należy starannie okryć, zabezpieczając go w ten sposób przed utratą ciepła będącą czynnikiem pogarszającym ogólny stan zdrowia.
Przez cały czas oczekiwania na pomoc lekarską nie można pozostawić poszkodowanego bez opieki i towarzystwa. Jeśli jest przytomny, należy z nim rozmawiać, uspokajać jego lęki, obserwując jednocześnie, czy nie pojawiają się jakieś zaburzenia oddechu lub funkcjonowania układu krążenia. W przypadku ich wystąpienia konieczne jest natychmiastowe podjęcie podstawowej akcji reanimacyjnej.

SZOK jest to wstrząs, zespół ciężkich zaburzeń ogólnoustrojowych pod wpływem urazu, krwotoku lub działania innych szkodliwych czynników, prowadzących do ostrego zmniejszenia przepływu krwi przez ważne dla życia narządy (mózg, serce, płuca, wątroba, nerki) i ich ciężkiego niedotlenienia. Objawy kliniczne: spadek ciśnienia tętniczego krwi, przyspieszenie tętna i oddechu, bladość skóry (skóra pokryta zimnym potem), często utrata lub zaburzenia przytomności. W zależności od przyczyny rozróżnia się:
1) szok hipowolemiczny, ze zmniejszeniem objętości krwi krążącej, wskutek:

• krwotoku (szok pokrwotoczny),

• oparzenia (szok pooparzeniowy),

• urazu (szok pourazowy, operacyjny),

• odwodnienia i utraty soli miner., np. w wyniku biegunek, uporczywych wymiotów;

2) szok normowolemiczny, wywołany znacznym rozszerzeniem obwodowych naczyń krwionośnych wskutek ich porażenia przez toksyny bakteryjne (szok bakteryjny), zatruć chemicznych i polekowych, niewydolności nadnerczy, reakcji uczuleniowych (szok alergiczny, anafilaktyczny), znacznego osłabienia czynności mięśnia serca (szok kardiogenny, sercowo-pochodny), np. w zawałach serca, zatorze tętnicy płucnej. Leczenie zależy od przyczyny wywołującej: w szoku hipowolemicznym - przetaczanie leków osoczozastępczych (dekstran), krwi, osocza, roztworów elektrolitowych, stosowanie leków przeciwbólowych, podawanie tlenu; w szoku kardiogennym zaś - leki nasercowe
Rocznie w Polsce z powodu oparzeń hospitalizowanych jest około 20 tysięcy osób. Najczęstsze są oparzenia cieplne (działanie gorącego płynu, żaru, ognia). Pozostałe występują na skutek działania prądu elektrycznego, chemikaliów, promieniowania radioaktywnego.

---