Antropologia kulturowa
Dół formularza
KANON -
zasada, wzór, reguła,norma -jest ustalany przez instytucje i osoby
obdarzone szczególnym autorytetem społecznym- a więc jedne wytwory
wynoszone są do rangi WYSOKICH I GODNYCH UZNANIA, inne usuwane w cień.
FUNKCJE KANONU;
- to uznanie i obowiązywanie.
OBYCZAJ - powszechnie przyjęty sposób postępowania,najczęściej utwierdzony
tradycją,mający miejsce na określonym terenie i dotyczący pewnej grupy
ludzi.Obyczaje służą do samookreślenia grupy,w przeszłości zastępowały
prawo.
ZWYCZAJE- są to sposoby postępowania wynikające z dyspozycji przyzwyczaje-
-nia i z czasem mogą przerodzić się w obyczaje.
Zwyczaje mogą mieć charakter przejściowy (np.przemijający z modą).
OBRZĘDY - uświęcone tradycją zespoły czynności i praktyk towarzyszące
uroczystościom rodzinnym,społecznym,religijnym.
RYTUAŁ- zewnętrzna forma obrzędu religijnego. Są postrzegane jako mniejszy
lub większy przymus realizacji - "PRZECIEŻ TO SIĘ TAK ROBI".
MIT - wymysł, bajka, legenda.Celem każdego mitu jest próba dania odpowiedzi na pytania dotyczące życia,śmierci,dobra i zła,pochodzenia,
przeznaczenia.
SYMBOL - znak wizualny wywołujący określone stany psychiczne i emocjonal-
-ne.
1. KULTURA - W TEŚCIE TRZEBA WYBRAĆ WŁAŚCIWY OPIS
2.CYWILIZACJA - J.W.
3.WARTOŚĆ - J.W
4.FUNKCJE KANONU
5.STYL ŻYCIA
6.JAKOŚĆ ŻYCIA
7.TRZY ZASIĘGI KULTURY
8.FUNKCJE KULTURY
9.TOŻSAMOŚĆ NARODOWA - UWARUNKOWANIA
10. KONTAKTY I ZDERZENIA KULTUR
11. KONSUMPCJA I KOMERCJALIZM KULTURY
12. UWARUNKOWANIA KULTURY
13.HOLIZM W KULTURZE
14.EWOLUCJONIZM I DYFUZJONIZM W KULTURZE
15.ZAKRES POJĘCIA FAKT KULTUROWY ( 5 KATEGORII)
PROCESY KULTURY
Uczestnictwo w kulturze może być
1. ŚWIADOME - oparte na celowych czynnościach,wyborach i wzorach zachowań
2.NIEŚWIADOME- przyjmowanie wzorów i norm poprzez naśladownictwo.
UCZESTNICTWO ZE WZGLĘDU NA CZAS WOLNY
1.kultura masowa (telewizja,radio,kino,czytelnictwo czasopism).
2.czytelnictwo książek i czasopism naukowych,fachowych i społeczno -
-kulturalnych.
3.życie rodzinne - majsterkowaNIE,UPRAWA OGRÓDKÓW.
4.rozrywka rekreacja,życie towarzyskie w celu regeneracji sił fizycznych
i psychicznych.
5.kultura artystyczna i działalność społeczno-kulturalna.Zajęcia w organi-
-zacjach społeczno-kulturalnych itp.
KULTURA JAKO TOWAR
Produkty kultury - jak każdy inny towar muszą być nabywane.
Konsumpcja dóbr kultury przebiega w dwu płaszczyznach:
1.powszechnej,obejmującej wytwory masowe i obliczone na szerokie rzesze
odbiorców.
2.bardziej elitarnej i odpowiadającej bardziej wyrafinowanym gustom.
TRZY ZAKRESY ZASIĘGU KULTURY
1.masowy- wyznaczony przez telewizję,radio,film,prasę.Jest on najszerszy.
2.oddziaływania realizowane przez lekturę książek,czasopism,kino.Dotyczy
trochę wyższego poziomu kontaktu z kulturą.
3. zakres ten jest najwęższy,bo obejmuje najmniejszą liczbę osób
o rozwiniętych i bardziej wysublimowanych potrzebach kulturalnych
i smaku estetycznym - teatry, muzea,galerie,koncerty.
kilka ważnych pojęć z antropologii kulturowej koniecznych do zaliczenia
KULTURA - układ wartości,norm i ideałów charakterystycznych dla danego
społeczeństwa.
CYWILIZACJA - całość dorobku kulturalnego,organizacyjnego i technicznego
człowieka.
WARTOŚĆ - są to powszechnie pożądane dobra lub powszechnie uznawane
przekonania,upodobania,gusty.
WZÓR,WZORY - to normy wyrastające z wartości.
FUNKCJA KANONU - to określony,wybrany sposób postępowania.
OBYCZAJ - powszechnie przyjęty sposób postępowania,najczęściej utwierdzony
tradycją.
OBRZĘDY - uświęcone tradycją zespoły czynności i praktyk towarzyszące
uroczystościom rodzinnym,społecznym,religijnym.
ZASIĘG KULTURY (np.najwęższy) - dotyczy bardziej elitarnej grupy konsumen-
tów( teatry,opery,muzea,koncerty,galerie).
STYL ŻYCIA- charakterystyczny sposób zaspakajania potrzeb i organizowania
życia
HOLIZM - to całościowe traktowanie kultury oraz badanie w pierwszym
rzędzie funkcji elementów kultury.
JAKOŚĆ ŻYCIA - oznacza spełnienie potrzeb i uzyskanie względnej harmonii
w życiu (ZADOWOLENIE ŻYCIOWE).
STYL ŻYCIA np: instrumentalny - to dążenie do podwyższenia kwalifikacji,
konsumpcyjno - rozrywkowy - charakteryzuje się nawykiem
systematycznego odbioru mass-mediów i nieselektywnym
przyswajaniem ich treści,
percepcji dorażnej i fragmentarycznej - łączy się głównie
z odświętnym charakterem kontaktów kulturalnych
izolowany - konserwatywny - odnoszący się głównie do ludzi
starszych,nisko wykształconych,o minimalnych aspiracjach.
bezinteresowny - "zaszczytnej nieużytności"cechującej się
wypełnianiem czasu wolnego przyjemnymi i satysfakcjonują -
cymi zajęciami.
Szerszy zakres znaczenia
SZERSZY ZAKRES FUNKCJI KULTURY
(propozycja J.Gajdy)
1.Funkcja osobowościowotwórcza kultury.
Funkcja ta jest podstawą i jest na pierwszym miejscu. Chodzi tu o znaczącą rolę kultury w kształtowaniu osobowości - czyli rozwój dyspozycji intelektualnych i wrażliwości emocjonalnej, upodobań estetycznych i postaw moralnych
(funkcje pomocnicze: - intelektualne, emocjonalne, estetyczne, moralne, ludyczne i wzorotwórcze.
Wymienione wyżej funkcje mogą służyć kształtowaniu wartości pozytywnych oraz negatywnych. I tak człowiek poprzez kontakt z nauką może rozszerzyć swoje horyzonty myślowe „ BYĆ KIMŚ”.
Lub poprzestawać na banalnych opiniach, niewybrednej, jałowej rozrywce.
2.Określenie stylu życia.
Kultura nie czyni człowieka biernym przedmiotem swoich oddziaływań. To on będąc jej wytworem robi z niej użytek(religia, filozofia, nauka, sztuka) dokonując rozgraniczenia między proponowanymi mu wartościami i wzorami zachowań. Wybiera to, co mu najbliższe, co odpowiada jego potrzebom i w ten sposób wyodrębnia od innych
Również tu można mówić o funkcjach pomocniczych: WZOROTWÓRCZE, INDYWIDUALIZACYJNE, DYFERENCYJNE oraz selektywne.
Mogą być pozytywne i negatywne(negatywne np: pogoń za modą,brak krytycyzmu).
3.Funkcja upowszechniania różnorodnych treści. Dzięki różnorakim formom przekazu kultury stworzona została szansa upowszechnienia wybitnych jej wartości.
Głównie za sprawą mass mediów powstała kultura UNIWERSALNA, dostępna wszystkim ludziom.
ALE ! Zalew różnorodnych pod względem treści i wartości informacji powoduje zagubienie i niemożność rozróżnienia spraw istotnych od błahych.
Zamiast uczyć - OGŁUPIA, tworzy pozory doinformowania i uczenia, osłabia aktywność i odciąga od innych form uczestnictwa w kulturze.
4.Funkcja interpersonalna.
Upowszechnienie kultury głównie przez mass media zacieśnia świat do GLOBALNEJ WIOSKI. Dzięki temu można poznać życie odległych krajów i ludzi, zrozumieć ich problemy, samookreślić się.
DOKONUJE SIĘ UKULTUROWIENIE CZŁOWIEKA I UCZŁOWIECZENIE ŚWIATA.
- DRUGI biegun to postawy aspołeczne - Bo sztuka może budzić nierealne pragnienia, wzmagać konsumpcyjny stosunek do świata, zagubienie się w świecie rzeczy materialnych.
5.Funkcja ludyczna.
Spełniają ją przede wszystkim programy rozrywkowe. Ich kulturotwórcza rola uzależniona jest od jakości programów,s posobu odbioru i wrażliwości odbiorców.
JEST TO RELAKS, ODPRĘŻENIE PO PRACY.
Te funkcje zabawy w kulturze znane są od dawna, bo kultura zakorzeniona jest mocno w zabawie, w świętowaniu.
Niezależnie od funkcji ludycznej programy rozrywkowe mają duże znaczenie w kształtowaniu wrażliwości na wartości tkwiące w sztuce - można tu mówić o funkcjach EDUKACYJNYCH
- Może się też pojawić tendencja do lenistwa, próżnowania i bezmyślnego spędzania wolnego czasu.
TOŻSAMOŚĆ KULTURALNA NARODU
(według K.Żygulskiego)
Tożsamość narodu - stan świadomości członków tej zbiorowości, którzy sami siebie rozpoznają w danej kulturze i nie widzą poza nią możliwości swego rozwoju, realizacji samych siebie. Tak rozumiana oznacza nie tylko świadomość PRZESZŁOŚCI, a więc pamięć, lecz także wspólne przeżywanie teraźniejszości i chęć budowy na niej wspólnej przyszłości.
Tożsamość kulturalna związana jest z trzema czynnikami
′ -HISTORYCZNYM
′ -LINGWISTYCZNYM
′ -PSYCHOLOGICZNYM
TOŻSAMOŚĆ NARODOWA - UWARUNKOWANIA
1.Wspólnota ludzi określonego terytorium
2.Wspólnota językowa i związane z tym symbole i znaki.
3.Zespół doświadczeń wyznaczających odrębność - obyczaje, formy kulturowe.
POJĘCIE NARODOWOŚCI
- Odnosi się do grup etnicznych nie posiadających własnego państwa. Tworzą one zazwyczaj tzw. Mniejszości narodowe, a wyodrębniają się poprzez swoją kulturę i świadomość pochodzenia.
KONTAKTY I ZDERZENIA KULTUR
Kontakty kulturowe
(ze względu na uwarunkowania terytorialne)wg Kwaśniewskiego
1.SYTUACJA POGRANICZA - dwie odrębne kultury stykają się poprzez swoich przedstawicieli na obrzeżach.
2.SYTUACJA MIGRACJI - przedstawiciele jednej kultury,z takich czy innych powodów przebywają na terytorium opanowanym przez inną kulturę i zmuszeni są do konfrontacji.
3.AMALGAMACJA - dwie społeczności o różnych kulturach współżyją na jednym terytorium na zasadzie symbiozy związanej ze społecznym podziałem pracy (np: dawniej pasterze i rolnicy).
Konfrontacja kultur może mieć różny przebieg i prowadzić do różnych rezultatów,takich jak:
AKULTURACJA - odnosi się do zmian w kulturze,kiedy dwie grupy o różnych kulturach znajdują się w bezpośrednim i ciągłym kontakcie. Zmiany te zachodzą we wzorach kulturowych jednej,drugiej lub obu kultur.
KONTRAKULTURACJA - TO ODRZUCANIE LUB UNIKANIE KULTURY DRUGIEJ GRUPY
TRANSKULTURACJA - to rozszerzenie się elementów jednej kultury na drugą w wyniku przejmowania ZAPOŻYCZEŃ a również przymusowego importu. Dochodzi wówczas często do selekcji i przekształcenia elementów przeniesionych.
REKULTURACJA - dążenie do przywrócenia kultury rodzimej,często zapomnianej lub porzuconej. Znamiennym przykładem jest zainteresowanie drugiego a zwłaszcza trzeciego pokolenia emigrantów kulturą ojców.
INTEGRACJA KULTUROWA - długotrwały proces scalający kulturę i charakteryzujący się dążeniem do ich utrzymania jako całości: na gruncie wspólnoty warunków bytu,produkcji i rodzących się treści kulturowych. Jest to rezultat interakcji dwóch lub więcej kultur.
SCHIZONOGENEZA - rozkład, wyłanianie się odrębnych kultur.
BARIERY - ograniczają wzajemną komunikację oraz interakcję i stanowią utrudnienia we wspólnej tożsamości ( np: odrębny język i brak znajomości tego języka w drugiej grupie.)
REZULTATY KONTAKTU KULTUR
1. akceptacja, postawa tolerancji oraz asymilacja wartości innej kultury
2. Opór - wyrażający się w postawie obronnej wiążącej się ze zjawiskiem zachowania rodzimych wartości, substytucji kulturowej - czyli zastępowania jednego elementu kultury przez drugi, a w końcu w kpiarskim stosunku do drugiej kultury.
3. Powstanie subkultury - kultury grupy cząstkowej, wyodrębniającej się od kulturowej wspólnoty - WIEKIEM, ZAWODEM, SYTUACJĄ MATERIALNĄ, REGIONEM albo całkowicie przeciwstawiającej się całości
konsumpcja i komercjalizacja kultury
Produkty kultury traktowane są jako towar wystawiony na sprzedaż i podlegający prawom rynku.Nabywcy a zarazem uczestnicy kultury traktowani są jako konsumenci określonych dóbr.
Konsumpcja dóbr kultury przebiega w dwóch płaszczyznach:
1. -powszechnej, masowej odpowiadającej zapotrzebowaniu tzw. przeciętnych i powszechnych gustów szerokich rzesz odbiorców.
2.- elitarnej - obejmującej wytwory dla bardziej wyrafinowanych gustów.
POPYT I PODAŻ
Cena za produkty kultury zależy od ZAPOTRZEBOWANIA a zatem od popytu i podaży.
Zwiększenie popytu przebiega w trzech płaszczyznach
1.Reklama wytworów w mass mediach - odpowiednio sugestywna reklama.Mechanizmy działania reklamy mają na celu wytworzenie silnych odruchów NABYWANIA.
2.Przez uruchomienie i stworzenie odpowiedniej krytyki kulturalnej zachęcającej również do nabywania.
3. Przez rozbudzenie potrzeb dzięki zabiegom edukacyjnym, przez kształtowanie kulturalnych zainteresowań i postaw.
Nabycie czy odbiór wytworu ma wynikać z uświadomienia odpowiedniej potrzeby nawyków - nie zaś wynikiem mody czy zabiegów reklamy
KONSUMPCJA KULTURY - UWARUNKOWANIA
1. - wiek,wykształcenie
2.- czas wolny
3. - stan materialny
4. - charakter pracy
5. - miejsce zamieszkania
UWARUNKOWANIA ROZWOJU KULTURY
1. Uwarunkowania ekonomiczne
Kultura należy do sfery potrzeb wyższych i w głównej mierze zależy od zaspokojenia POTRZEB PODSTAWOWYCH.
DOBROBYT - może prowadzić do rozwoju kultury i wzbogacania wewnętrznego człowieka.
UBÓSTWO (zwłaszcza skrajne) może doprowadzić do degradacji osobowości, do lekceważenia zasad moralnych i upadku godności.
Sytuacja materialna wiąże się z UWARUNKOWANIAMI SPOŁECZNO - KLASOWYMI.
Kultura i jej rozwój w poszczególnych warstwach i klasach społecznych w różnych państwach przebiega podobnie:
np: - kultura feudałów
- kultura chłopów
Kiedyś dostęp do kultury strzeżony był przez warstwy uprzywilejowane - nawet w twórczości - KOPCIUSZEK, TRĘDOWATA.
2. Uwarunkowania historyczne
Okres kataklizmów historycznych - wojny,zabory,okupacja - oznacza najczęściej upadek kultury lub jej zastój. Walka z kulturą podbitego narodu prowadzona jest jak walka zbrojna. KULTURA i SZTUKA SCHODZI DO PODZIEMI.
3.Uwarunkowania polityczne
Polityka zawsze wywierała naciski na kulturę,próbując ją sobie podporządkować.
Dzięki mądrej polityce - PAŃSTWO może występować w roli mecenasa sztuki - zapewniać wsparcie i swobodę twórczą.
Z kolei despotyzm polityczny,dyskryminacja określonych treści i twórców prowadzi do WYPACZEŃ i upadku kultury.
Narody zagrożone odwołują się do swej kultury jako źródła tożsamości narodowej.
ZAKRES POJĘCIA FAKT KULTUROWY ( 5 KATEGORII)
1.WYTWORY - trwałe wytwory kultury: materialne i przekonania
2.WARTOŚCI - są to zbiory wartości uznane społecznie (przedmioty materialne i przekonania)
3.NORMY i WZORY - jako prawne bądź obyczajowo uzasadnione i obowiązujące reguły, zasady wyznaczające postępowanie jednostki,funkcjonowanie instytucji lub przedmiotów
4.ZACHOWANIA - to odbicie obowiązujących norm i wzorów,odmiennych w różnych zbiorowościach społecznych
5. OBYCZAJE - traktowane jako uznane w określonej społeczności wzory zachowań
zakres pojęcia HOLIZM,EWOLUCJONIZM,DYFUZJONIZM
KONCEPCJE ROZWOJU I BADAŃ KULTURY
1.HOLIZM - to całościowe traktowanie kultury oraz badanie w pierwszym rzędzie funkcji elementów kulturowych, a więc roli, jaką ona pełni w całokształcie systemu.
2.EWOLUCJONIZM - dąży do rozwojowego ujmowania zjawisk, a więc do wyjaśniania genezy faktów i poszukiwania praw rozwojowych oraz do oceny zdarzeń z punktu widzenia kryteriów postępu (rozwoju).
Ewolucja jest tu identyczna z postępem. Tym samym procesom podlega kultura. Ulega ona ewolucji od form prostszych do bardziej złożonych, od zjawisk HOMOGENICZNYCH DO HETEROGENICZNYCH.
Każda następna epoka stanowi podsumowanie i rozwinięcie dorobku społeczno - kulturowego EPOKI POPRZEDNIEJ
3.DYFUZJONIZM - TO kierunek, który nawiązuje do ewolucjonizmu, aby mu się przeciwstawić. Za główny czynnik rozwoju uznaje zapożyczenie i przenikanie wytworów kultury z jednej strony do drugiej, a zatem na drodze dyfuzji - przenikania elementów. W wyniku dyfuzji następuje rozprzestrzenianie się produktów ewolucji i szybkie ich przemiany. Dyfuzjonizm operuje pojęciem przemiany kulturowe, która oznacza wszystkie istotne zmiany, jakie dokonują się w każdej kulturze.
1