Wpływ nauk biologicznych na nauki o rozwoju i wychowaniu człowieka
Do subdyscyplin nauk biologicznych zalicza się: biologię, ekologię, biochemię, biofizykę, biotechnologię. Nauki biologiczne zajmują się charakterystyką, klasyfikacją, zachowaniem organizmów żywych, jak również sposobami powstawania nowych gatunków oraz zależnościami między nimi a środowiskiem naturalnym.
Związku z tym, że ekologia jako dziedzina nauk biologicznych zwraca baczną uwagę na organizmy i ich wzajemne relacje, ale także na nieożywione elementy przyrody, to ekolodzy pierwsi w swych badaniach zauważyli fatalne rezultaty działalności człowieka. Przed ludźmi stanęły problemy relacji między środowiskiem przyrodniczym a technologiami, środowiskiem a biotechnologiami, środowiskiem a rolnictwem. Słowo ekologia szybko znalazło się w naukowym obiegu , używane w coraz to nowych formach i rozszerzonych znaczeniach
Nowoczesna ekologia datuje się od 1930 r. i łączy się z nazwiskiem K. Eltona. Wg tego autora ekologia to „nauka o zależnościach między wszystkimi organizmami: roślinami, zwierzętami, ludźmi a ich środowiskiem życia, włączając w to sposoby, w jakie działalność człowieka wpływa na inne populacje i naturalne środowiska”.
Istotne w nowej definicji jest również położenie nacisku na wzajemne zależności różnorodnych gatunków od siebie, jak również na wywierające na nie wpływ chemiczne, fizyczne i biologiczne składniki otoczenia czy środowiska w którym żyje.
Znani ekolodzy:
św. Franciszek - już w średniowieczu udzielał rad drwalom jak ścinać drzewa i które zostawiać„Franciszek zabraniał braciom rąbiącym drzewa ścinania ich w całości, bo zawsze można się spodziewać, że puszczą pędy, polecał ogrodnikowi, żeby na brzegach ogrodu zostawiał nie skopany ugór, by tam swego czasu mogły bujać zielska i barwić się kwiaty na cześć Ojca Wszechrzeczy, podnosił z ziemi robaczki, by ich nogami nie zdeptano. Takie właśnie franciszkańskie bezinteresowne podejście do przyrody prowadzi do ochrony tego wszystkiego co piękne”.
Hipokrates - widział rolę środowiska w kształceniu się ras, zdrowia i obyczajów ludzi. Sądził on, że na obszarach o silnych zmianach klimatu charakter ludności jest bardziej zróżnicowany niż na obszarach o klimacie łagodnym. Zmienny klimat kształtuje odwagę i surowość, jednostajność zaś łagodność. Zróżnicowanie fizyczne ludzkości różnych obszarów także wiąże się z klimatem. Cechy środowiska i klimatu wpływają na psychikę, zdrowie jednostek i plemion. Jego zdaniem medyk powinien zwracać uwagę na to, jaki wpływ na zdrowie ludzi w danej okolicy mają pory roku, kierunki wiejących wiatrów, rodzaj pitnej wody czy gleb. Zdaniem Hipokratesa ludzie cieszą się zdrowiem i normalnie rozwijać fizycznie i psychicznie w każdych warunkach środowiskowych, lecz tylko w warunkach korzystnych.
Sting - wielka postać w świecie muzyki a zarazem człowiek wrażliwy na przyrodę, posiadający osobowość ekologiczną. Gdy pojawia się na estradzie tysiące słuchaczy śledzi jego ruch, wsłuchanych w każde słowo. Przygoda Stinga zaczęła się całkiem niespodziewanie, Podczas koncertu w Rio poznał francuskiego filmowca, pasjonata plemion Amozonii, po rozmowie z nim, a także zobaczeniu na własne oczy indiańskich plemion, zafascynował się amazońskimi lasami. Stworzył fundację na rzecz lasów dziewiczych, napisał książkę pt. Amazonia- walka o życie, zwracając w ten sposób uwagę na ogromny problem. Sting podróżuje po świecie, rozmawia z władzami o tym aby zaprzestać niszczeniu lasów. Każdy koncert gromadzi tysiące słuchaczy, jest miejscem świetnej reklamy idei artysty. Zaangażowanie Stinga w obronę lasów tropikalnych nie wzięło się ot tak, jedynie z kaprysu, jest to artysta wrażliwy na krzywdę, powraca do istotnych tematów ludzkiej egzystencji- samotność, głód, prześladowania za przekonania. Stojąc w świetle jupiterów przed publicznością, która nigdy wcześniej nie pomyślałaby, co dla świata oznacza wycięte drzewo. Sting robi więcej dla lasów tropikalnych niż dziesiątki uczonych artykułów.
Zrównoważony rozwój:
„Proces mający na celu zaspokojenie aspiracji rozwojowych obecnego pokolenia, w sposób umożliwiający realizacje tych samych dążeń następnym pokoleniom„ (UNESCO)
Taka definicja, będąca dziś w powszechnym użyciu, została sformułowana w 1987 roku w Raporcie Światowej Komisji Środowiska i Rozwoju. Zawarta w niej wizja rozwoju uwzględnia zarówno populację ludzką, jak i świat zwierząt i roślin, ekosystemy, zasoby naturalne Ziemi: wodę, powietrze, surowce energetyczne, a także w sposób zintegrowany traktuje najważniejsze wyzwania stojące przed światem, takie jak walka z ubóstwem, równość płci, prawa człowieka i jego bezpieczeństwo, edukacja dla wszystkich, zdrowie, dialog międzykulturowy.
Podkreślono, że stworzenie w pełni zrównoważonego modelu życia, a więc uzyskanie poprawy jakości życia ludzi na całym świecie bez rabunkowej eksploatacji ziemskich zasobów naturalnych, wymaga zróżnicowanych działań w poszczególnych regionach świata. Przede wszystkim niezbędna jest integracja działań w trzech kluczowych obszarach:
Wzrostu gospodarczego i równomiernego podziału korzyści. Celem jest osiągnięcie odpowiedzialnego, długookresowego wzrostu, który stanie się udziałem wszystkich narodów i społeczności, ale osiągnięcie go wymaga zintegrowanego podejścia do dzisiejszych, wzajemnie powiązanych globalnych systemów gospodarczych.
Ochrony zasobów naturalnych i środowiska. Dla zachowania naszego środowiskowego dziedzictwa i naturalnych zasobów dla przyszłych pokoleń niezbędne jest opracowanie racjonalnych ekonomicznie rozwiązań, które ograniczą zużycie zasobów, powstrzymają skażenie środowiska i ocalą naturalne ekosystemy.
Rozwoju społecznego. Na całym świecie ludzie domagają się pracy, żywności, edukacji, energii, opieki zdrowotnej, wody i systemów sanitarnych. Odpowiadając na te potrzeby, międzynarodowa społeczność musi dołożyć wszelkich starań, by nie zostało naruszone bogactwo kulturowej i społecznej różnorodności oraz by wszyscy członkowie społeczeństw mieli instrumenty pozwalające na kształtowanie własnej przyszłości.
Narodowa Strategia Edukacji Ekologicznej
Została opracowana w 1995r., są w niej określone cele i treści z zakresu edukacji ekologicznej, ze wskazaniem możliwości jej ich realizacji. Podstawowe jej cele to:
1. Upowszechnianie idei ekorozwoju we wszystkich sferach życia, uwzględniając również pracę i wypoczynek człowieka, czyli objęcie permanentną edukacją ekologiczną wszystkich mieszkańców Rzeczypospolitej Polskiej.
2. Wdrożenie edukacji ekologicznej jako edukacji interdyscyplinarnej na wszystkich stopniach edukacji formalnej i nieformalnej.
3. Tworzenie wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów edukacji ekologicznej, stanowiących rozwinięcie Narodowego Programu Edukacji Ekologicznej, a ujmujących propozycje wnoszone przez poszczególne podmioty realizujące projekty edukacyjne dla lokalnej społeczności.
4. Promowanie dobrych doświadczeń z zakresu metodyki edukacji ekologicznej.
Warunkiem realizacji Narodowej Strategii Edukacji Ekologicznej jest powszechna akceptacja zawartego w niej przesłania oraz głównych celów.
Edukacja dla zrównoważonego rozwoju. Najczęściej określa się ją jako:
edukację, która umożliwia uczącemu się zdobywanie umiejętności, wiedzy i przymiotów zapewniających mu trwały rozwój
edukację jednakowo dostępną na wszystkich szczeblach i we wszelkich społecznych kontekstach (rodzinnym, szkolnym, zawodowym, w lokalnej społeczności)
edukację budującą odpowiedzialność obywatelską i promującą demokrację poprzez uświadomienie jednostce jej praw i obowiązków
edukację opartą na zasadzie nauki przez całe życie
edukację wspierającą równomierny rozwój jednostki.
Edukacja na rzecz zrównoważonego rozwoju realizuje następujące cele:
1. Kształtowanie pełnej świadomości i budzenie zainteresowania społeczeństwa wzajemnie powiązanymi kwestiami ekonomicznymi, społecznymi, politycznymi i ekologicznymi.
2. Umożliwienie każdemu człowiekowi zdobywania wiedzy i umiejętności niezbędnych dla poprawy stanu środowiska.
3. Tworzenie nowych wzorców zachowań, kształtowanie postaw, wartości i przekonań jednostek, grup i społeczeństw, uwzględniających troskę o jakość środowiska.
Realizacja wyżej wymienionych celów wymaga:
1. Uznania, iż edukacja ekologiczna jest jednym z podstawowych warunków realizacji Polityki Ekologicznej Państwa.
2. Wprowadzenia elementów edukacji ekologicznej do wszystkich sfer życia społecznego, respektując i wykorzystując wartości kulturowe, etyczne i religijne.
3. Zapewnienia dostępu społeczeństwa do informacji o stanie środowiska przyrodniczego i edukacji ekologicznej.
4. Uznania, że edukacja ekologiczna jest podstawowym warunkiem zmiany konsumpcyjnego
modelu społeczeństwa.
Edukacja ekologiczna
To psychologiczno-pedagogiczny proces oddziaływania na człowieka w celu kształtowania jego świadomości ekologicznej. Obejmuje wprowadzanie do programów szkół wszystkich szczebli tematyki z zakresu ochrony środowiska i kształtowania środowiska, umożliwiającej łączenie wiedzy przyrodniczej z postawą humanistyczną, tworzenie krajowych i międzynarodowych systemów kształcenia specjalistów i kwalifikowanych pracowników dla różnych działów ochrony środowiska, nauczycieli ochrony środowiska, dokształcanie inżynierów i techników różnych specjalności oraz menedżerów gospodarki, a także powszechną edukację szkolną i pozaszkolną. Edukacja ekologiczna jest koncepcją kształcenia i wychowywania społeczeństwa w duchu poszanowania środowiska przyrodniczego zgodnie z hasłem „myśleć globalnie - działać lokalnie”.
Działania te prowadzone są przez szkoły, przez specjalistyczne placówki edukacyjne zarówno publiczne jak i niepubliczne, a także przez liczne organizacje ekologiczne. W takim ujęciu może ona przyjmować formy: kształcenia dzieci i młodzieży w zakresie ekologii, organizowanie zielonych szkół, zajęć w terenie i praktyk przyrodniczych a także kształcenia ustawicznego (programy edukacyjne, rozdawanie ulotek).
Edukacja ekologiczna obecna jest w formalnym systemie kształcenia. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dn. 26 lutego 2002 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół, wprowadza edukację ekologiczną w postaci oddzielnej ścieżki edukacyjnej o charakterze wychowawczo - dydaktycznym począwszy od II etapu edukacyjnego.
Świadomość ekologiczna
To obszar świadomości społecznej, który obejmuje reakcję „człowiek - środowisko przyrodnicze”. Na świadomość ekologiczną składają się takie elementy jak: wiedza, reguły działania, wyobraźnia ekologiczna i system wartości w którym „być” jest ponad „mieć”.
Kształtowanie świadomości ekologicznej polega na:
ukształtowaniu emocjonalnego stosunku do określonych zjawisk przyrody i obiektów przyrodniczych,
przewidywaniu i ocenie następujących zjawisk przyrodniczych i działań człowieka,
ponawianiu motywów i sposobów ochrony kształtowania środowiska
współpracowaniu z rozwijającym się postępem technicznym.
Brak kształtowania świadomości ekologicznej powoduje zamknięcie się na potrzeby przyrody, ich niedostrzeganie, a tym samym brak potrzeby jego ochrony.
Toruńskie Stowarzyszenie Ekologiczne ,,Tilia”
To organizacja pozarządowa powstała w 1995 roku, angażująca się w wielozadaniową działalność ekologiczną. Od 2004 r. posiada status pożytku publicznego. Stowarzyszanie tworzy własne programy edukacyjne, przygotowuje akcje, konkursy i przedsięwzięcia ucząc zachowań ekologicznych oraz promując ochronę przyrody. Głównym przedsiewzięciem realizowanym przez TSE Tilia jest Szkoła Leśna na Barbarce, a głównym miejscem realizacji projektów jest Osada Leśna Barbarka. Zasadniczym celem działalności, zgodnie z założeniami statutowymi Stowarzyszenia, jest propagowanie idei ochrony środowiska i popularyzacja ekologicznego podejścia do życia. Ważną rolę pełni również promocja i organizowanie indywidualnej i zbiorowej turystyki. TSE Tilia czyni również starania w kierunku integracji stowarzyszeń działających na rzecz ekologii i ochrony środowiska, prowadzi zajęcia edukacyjne dla dzieci i młodzieży, warsztaty dla nauczycieli oraz spotkania o tematyce przyrodniczej. Wszystkie te działania zmierzają do podniesienia świadomości ekologicznej i kształtowania właściwych postaw wśród społeczeństwa, co przeciwdziałać będzie ujemnym skutkom urbanizacji i degradacji środowiska. Zasięg realizowanych działań obejmuje województwo kujawsko-pomorskie, warmińsko-mazurskie, łódzkie i wielkopolskie. Dzięki popularyzowaniu edukacji ekologicznej zostaje przybliżona społeczeństwu istota i znaczenie problemów ekologicznych co sprzyja poprawie komunikacji społecznej w zakresie zrozumienia celów i skutków zrównoważonego rozwoju. Toruńskie Stowarzyszenie Ekologiczne "Tilia" jest organizacją członkowską Polskiej Zielonej Sieci, ogólnopolskiej organizacji pożytku publicznego zrzeszającej organizacje ekologiczne działające w największych miastach Polski. Celem PZS jest rozwój w zgodzie z naturą. Organizacja działa poprzez budowanie obywatelskiego poparcia dla zrównoważonego rozwoju, tworzenie mechanizmów społecznej kontroli wydatkowania publicznych funduszy, zwiększenie wpływu konsumentów na jakość produktów oraz politykę globalnych korporacji, a także wspieranie ekorozwoju krajów Globalnego Południa oraz społeczeństwa obywatelskiego w Europie Wschodniej. Wiele z działań PZS opiera się na aktywności organizacji regionalnych, które wspierają inicjatywy obywatelskie na rzecz ochrony środowiska. PZS współpracuje również z organizacjami krajowymi i międzynarodowymi.
Wybrane osiągnięcia:
Laureat Narodowego Konkursu Ekologicznego pn. "Przyjaźni Środowisku" w Kategorii PROMOTOR EKOLOGII, za działalność na rzecz edukacji ekologicznej w Szkole Leśnej na Barbarce. (w roku 2007, 2008, 2009)
Wyróżnienie Szkoły Leśnej na Barbarce, w konkursie na "Najlepszy Produkt Turystyczny Regionu" (2008 rok)
W 2009 r. Osada Leśna Barbarka nagrodzona została przez Marszałka Województwa Kujawsko-Pomorskiego w konkursie turystycznym "Odkrywca 2009".
Toruńskie Stowarzyszenie Ekologiczne Tilia zostało laureatem najważniejszych regionalnych wyróżnień - Nagród Marszałka Województwa. Otrzymało nagrodę za całokształt działań w kategorii: Ochrona środowiska naturalnego.
W 2010 r. Narodowa Rada Ekologiczna nadała Toruńskiemu Stowarzyszeniu Ekologicznie Tilia prestiżowy tytuł Mecenasa Polskiej Ekologii w XI Edycji Narodowego Konkursu Ekologicznego pn. Przyjaźni Środowisku.
Szkoła Leśna na Barbarce - filar TSE TILIA
Zadanie prowadzenia Szkoły Leśnej na Barbarce zostało powierzone Stowarzyszeniu w grudniu 2003 r. w drodze konkursu przez Prezydenta Miasta Torunia. TSE „Tilia” na podstawie odrębnej umowy użycza tereny od Gminy Toruń o powierzchni 3,8 ha, które określane są mianem Osady Leśnej Barbarka.
Osada Leśna Barbarka jest położona w lesie w północno-wschodniej części Torunia, w odległości 13 km od centrum miasta, wewnątrz większego kompleksu leśnego. W tym miejscu oprócz urokliwych warunków przyrodniczych znajduje się miejsce kultu religijnego - zabytkowa kaplica św. Barbary. Przybywający na Barbarkę mogą odwiedzić Miejsce Pamięci Narodowej upamiętniające pomordowanych w czasie II wojny światowej mieszkańców Torunia i okolic. Na terenie Osady zlokalizowane są budynki Szkoły Leśnej na Barbarce, Bazy Noclegowej, stajni, stodoły oraz budynki gospodarcze. Dla odwiedzających Osadę przygotowano atrakcje w postaci Parku Linowego, placu zabaw, grillowisk i palenisk. Na terenie Osady Leśnej Barbarka oraz na obszarze przyległym została wyznaczona sieć ścieżek turystyczno-edukacyjnych dla osób zainteresowanych przyrodą i historią regionu.
Cele programu Szkoły Leśnej
• prowadzenie szeroko rozumianej edukacji ekologiczno - przyrodniczej,
• oddziaływanie na postawy i zachowania proekologiczne społeczeństwa,
• podejmowanie działań na rzecz zrównoważonego rozwoju,
• kultywowanie tradycji i poszanowanie dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego,
• chronienie zasobów przyrodniczych i środowiska naturalnego.
Program Szkoły Leśnej realizowany jest m.in. poprzez organizowanie zajęć przyrodniczo -
ekologicznych, historycznych i kulturalnych dla różnego typu szkół, w tym dla uczniów
niepełnosprawnych, organizowanie imprez, konkursów, kampanii, organizowanie festynów oraz otwartych imprez okolicznościowych i rekreacyjnych. Celem jest zaszczepianie praktycznych działań proekologicznych. Z oferty zajęć przyrodniczo - ekologicznych co roku korzysta około 10000 uczniów.
Bibliografia:
Domka L., Dialog z przyrodą w edukacji dla ekorozwoju, Warszawa 2001.
Kalinowska A., Ekologia - wybór przyszłości, Warszawa 1992.
Kwieciński Z, Śliwerski B., Pedagogika. Podręcznik akademicki, Warszawa 2003.
Przez edukację do zrównoważonego rozwoju. Narodowa Strategia Edukacji Ekologicznej, Warszawa 2001.
Z. Kwieciński, B. Śliwerski, Pedagogika. Podręcznik akademicki, Warszawa 2003, s. 424.
A. Kalinowska, Ekologia - wybór przyszłości, Warszawa 1992, s. 300.
http://www.unesco.pl/edukacja/dekada-edukacji-nt-zrownowazonego-rozwoju/unesco-azrownowazony-rozwoj/ [15.05.2011]
Przez edukację do zrównoważonego rozwoju. Narodowa Strategia Edukacji Ekologicznej, Warszawa 2001.
L. Domka, Dialog z przyrodą w edukacji dla ekorozwoju, Warszawa 2001, s. 97.
http://www.tilia.org.pl/
http://www.szkola-lesna.torun.pl/