Partenon na ateńskim Akropolu .

Akropol ateński, Akropolis ateńska, górujące nad Atenami wapienne wzgórze o owalnym kształcie, wys. 157 m, pow. ok. 3 ha. W starożytności ośrodek kultu religijnego; prowadziły nań 2 drogi: Panatenajska i Trójnogów. Osadnictwo na Akropolu ateńskim poświadczone jest od epoki kamienia, z okresu kultury mykeńskiej zachowały się pozostałości murów, tzw. pelasgikon. W VI w. p.n.e. Solon i Pizystrat zainicjowali tu szersze prace budowlane: wzniesiono świątynię Ateny (tzw. Hekatompedon), a na miejscu starszej świątyni (Archajos Naos) - świątynię Ateny Polias, czyli patronki miasta; dotychczasową bramę mykeńską zastąpiono pierwszymi Propylejami.

W czasie wojen perskich Akropol ateński został spalony (480 p.n.e.), zniszczeniu uległy wszystkie budowle i pomniki wotywne (część z nich odnaleziono w czasie badań archeologicznych w tzw. rumowisku perskim). Po 449 p.n.e. przystąpiono do kosztownej odbudowy wg planu Peryklesa, pod kierunkiem komisji artystów kierowanej przez Fidiasza. Wzniesiono m.in. Partenon, w którym umieszczono chryzelefantynowy pomnik Ateny Partenos, Erechtejon, świątynię Ateny Nike (427 p.n.e.), a także świątynię Artemidy Brauronia.

W miejsce starych Propylejów zbudowano (437-432 p.n.e.) nowe, okazalsze (wg projektu Mnesiklesa), wewnątrz których mieściła się Pinakoteka. Ustawiano także liczne ekswota, np. pomnik Ateny Promachos czy Ateny Lemnia autorstwa Fidiasza. W okresie rzymskim przy Partenonie wybudowano okrągłą świątynię Augusta i Romy (25 p.n.e.) oraz przebudowano Propyleje, dodając monumentalne schody. Na pd. zboczu Akropolu ateńskiego znajdują się: sanktuarium Dionizosa Eleuthereusa, teatr, portyk Eumenesa II, odeon Herodesa Attyka.

Za Justyniana I Wielkiego świątynie przekształcono w kościoły chrześcijańskie. 1456 Akropol ateński znalazł się w rękach tureckich, co spowodowało jego stopniową dewastację. Ponadto dużą liczbę zabytków z Akropolu ateńskiego wywiózł do Londynu lord Elgin (1816). Po odzyskaniu przez Grecję niepodległości, w 2. poł. XIX w. przystąpiono do prac konserwatorskich, trwających po dzień dzisiejszy.

Partenon na Akropolu jest najsłynniejszą świątynią dorycką arcydzieła Iktionosa i kallikratesa z połowy V wieku p.n.e..Świątynię poświęcono patronce Aten - Pallas Atenie . Budowano ją z pentelijskiego marmuru przez 14 lat . Stanął na fundamencie z głazów kamiennych przekrytych płytami marmurowymi , które stworzyły podstawę o trzech półmetrowych stopniach obiegających budowlę dookoła W pasach wejściowych dodać musiano stopnie pośrednie . Kolumnada obiegająca zewnętrzny obrys składa się z 50 kolumn niosących 1.5 - metrowy architraw z frezem o 96 tryglifach i 92 metopach. Szczytowe ściany wieńczą tympanony , przedstawiające sceny figuralne: narodziny Ateny i walkę z bogiem morza Posejdonem .Na zewnętrznej ścianie głównego wnętrza świątyni zwanej cellą mistrz Fidiasz uwiecznił scenę z procesji panatenajskiej, podczas której wierni nieśli płaszcz bogini Ateny . Świątynię podzielono na dwa odrębne wnętrza z wejściem ze ścian szczytowych .W większym - celli stanął posąg dłuta idiasza przedstawiający olbrzymią postać Ateny z kości słoniowej i złota .W drugiej skromniejszej części mieści się skarbiec.

---