Ukł oddechowy
Oddychanie zespół procesów związanych z pobieraniem tlenu ze środowiska, wykorzystaniam go przez żywe kom org oraz z wydaleniem końcowych produktór utlenienia
Oddychanie można podzielic na 3 etapy
-zewn (płucbe)- umożliwia wnikanie powietrza atmosferycznego ze środow do płuc dalej do krwi i odwrotnie
-transport gazów oddechowych przez krew i wymiana ich między krwią a kom
-wewn- proces, w którym nast. Bezpośr wykorzystanie tlenu do uwolnienia niezbędnej energii dla życia organizmu
Pęcherzyki płucne
-ściana- cienki nabł z pneumocytów I i II rzędu
-z zewn pokryte są przez naczynia włosowate
-oplecione włóknami kolagenowymi (nadają sprężystośc)
-przegroda międzypęcherzykowa- gdy sąsiadujące pęcherzyki posiadają wspólną ścianę
Surfaktant czynnik powierzchniowy zmniejszający napięcie powierzchniowe
-zmniejsza napięcie powierzchniowe
-zwiększa podatnośc płuc
-zmniejsza pracę oddechową
-ułatwia otwarcie zapadniętych drobnych dróg oddechowych i pęcherzyków płucnych
-stabilizuje średnicę poszczególnych pęcherzyków przy różnych obj płuc
-zmniejsza siły retrakcji płuc
- Wytwarzany jest przez kom nabł pęcherzyków typu II
-magaztnowany w postaci ciał blaszkowatych
-zawiera 4 białka (2 hydrofilne, 2 hydrofobowe) i fosfolipidy
Zesp bł szklistych zapadanie się pęcherzyków podczas wydechu
Noworodek
-skurcz naczyń siatkówki- utrata wzroku- zwłóknienie pozasoczewkowe
-krwotok do ucha wewn i głuchota
Prawidłowa częstośc oddechów u dzieci
-noworodek 30-75 na min
-6-12 m-cy- 22-31
-1-2 lata 17-23
-2-4 lata 16-23
-4-10 lat 13-23
-10- 14 lat 13-19
Częstośc oddechów jest najlepszym wskaźnikiem funk ukł oddech u niemowląt
Częstotliwośc u zw
-koń, bydło, owce, świnie- 10-20 na min
-pies 20
-królik 30
mysz 100/200
-czł 16
Zianie spłycone oddechy, które mają na celu zwiększenie parowania wody z błon śluz górnych dróg oddechowych i jamy ustnej, a przez to utratę nadmiernej ilości ciepła z organizmu (u psów i ptaków- nie pocą się)
Mięśnie oddechowe
-przepona powierzchnia 270 cm2 u czł; 2/3 to włókna wolne- odporne na zmęczenie; ruch przepony odpowiada za 75% zmian obj klatki piersiowej podczas spokojnego wdechu; przyczepiona u dołu klatki piersiowej w czasie skurczu porusza się w dół działając jak tłok
-mięsn międzyżebrowe zewn- biegną skośnie w dół, w przód od żebra do żebra
Pneumografia ruch powietrza w drogach oddechowych
Mechanika oddychania
1wdech- akt czynny
-skurcz mięśni wdechowych zwiększa obj klatki piersiowej
-ciśnienie w jamie opłucnej obniża się do ok 2,5-6 mm Hg
-w drogach oddechowych jest nieznacznie ujemne
2wydech bierny
-ciśnienie w drogach oddechowych staje się nieznacznie dodatnie
-powietrze wypływa z płuc
Całkowita poj płuc obj powietrza w płucach na szczycie max wdechu, jest sumą 4 obj (TLC)
Poj życiowa (VC) max poj wydychanego powietrza po max wdechu
Poj wdechowa (IC) suma obj oddechowej i wdechowej obj zapasowej; największa ilośc powietrza, która może byc zaaspirowana do płuc z pozycji spokojnego wydechu
Czynnościowa poj zalegająca FRC obj powietrza znajdującego się w płucach po zakończeniu spokojnego wydechu; pełni funk buforu gazowego zapobiegając gwałtownym zmianom składu powietrza pęcherzykowego
Obj oddechowa VT = obj powietrza wdychanego lub wydychanego podczas pojedynczego cyklu oddechowego (0,5 l u czł)
Wdechowa obj zapasowa IRV max obj, o którą może się zwiększyc poj płyc z pozycji spokojnego wdechu 0,3l
Wydechowa obj zapasowa ERV obj o którą może zmniejszyc sie poj płuc po wykonaniu natężonego wydechu z pozycji spokojnego wydechu 1,3l
Obj zalegająca RV obj która powst w płucach po wykonaniu max głębokiego wydechu 1,2l
Powietrze zalegające pęcherzykowe niewielka cz powietrza pozostająca w nich po zapadnięciu płuc i utrzymuje się tam dzięki sprężystości ścianek pęcherzyków płucnych; warunkuje unoszenie się wycinków płuc na powierzchni wody
Pwietrze przestrzeni martwej powietrze w drogach oddechowych, które nie bierze udziału w wymianie gazowej (w prze nosowych, gardle, tchawicy i oskrzelach)
Regulacja oddychania
-ośrodkowa
-neurony bezpośr zaangażowane rozmieszczone w rdzeniu przedłużonym
-neurony wdechowe i wydechowe są rozmieszczone w postaci sieci
Ośrodki oddechowe mostu
-gr neuronów pnia mózgu modyfikujące aktywnośc ośrodk oddechowych opuszki mózgu
-Ośr apneustyczny
-wydłużając czas trwania wdechu i zwalniając częstośc oddychania powoduje pogłębienie wdechu i wzrost pracy mięśn wdechowych
hamowany przez
-dośrodk włókna newru błędnego
-aksony neuronów ośr pneumotaksycznego
-Os pneumotaksyczny
-pobudzanie tego ośr skracając czas wdechu powoduje przespieszenie i spłycenie oddychania; hamuje ośr apneustyczny
-humoralna
-chemoreceptory przekazują inf do ośrod ukł nerw o ilości CO2, tlenu i jonów H (drogami aferentnymi)
-obszary chemowrażliwe mózgu
-chemoreceptory zatok szyjnych i łuku aorty
Regulacja czynności
Wzrost Pco2, zwiększenie stężenia jonów H, spadek Po2 we krwi tętniczej podwyższa poziom aktywności ośrodk oddech. Wpływ zmian w składzie chem krwi na wentylację odbywa się za pośrednictwem
-chemireceptorów obwod w kłębkach szyjnych i aortalnych
-neuronów w rdzeniu przedłużonym wrażliwych na zmiany składu krwi
Wzrost CO2 -> dyfuzja przez BBB -> wzrost stężenia H -> chemireceptory ośrodk
Neurony pnia mózgu
-I- wyładowują się podczas wdechu (kaszel)
-E- podczas wydechu
Czas wykonania wydechu = 1 sekunda
Resuscytacja 30 uciśnięc klatki piersioewej / 2 oddechy
anoksja niedobór tlenu we krwi w stosunku do zapotrzebowania
hipoksja niedotlenienie; zbyt mała podaż tlenu w tkankach
Skł dymu tytoniowego
cyjanowodór, aceton, arsen, polon, chlorek winylu, tlenek węgla, formalina, nikotyna, ciała smoliste
Skurcze mięśn wdechowych pokonują opory
- wynikający z elastyczności płuc i klatki piersiowej
-prądu powietrza w drogach oddechowych
-tarcia między listkami opłucnej
Wentylacja powietrza
polega na wdychaniu i wydychaniu tej obj powietrza, która odopwiada aktualnemu zapotrzebowaniu organizmu na tlen. Najprostszymi efektami tej regulacji jest pogłębienie oddechów i przyspieszenie częstości oddychania
Prawo Daltona
ciśnienie ogólne mieszaniny gazów= sumie ciśnień parcjalnych poszczególnych gazów tworzących daną mieszaninę
Bariera pęcherzykowo- włośniczkowa musi ją pokonac tlen po drodze do osiągnięcia krwinki:
-wstawka emulsji lipoproteinowej
-nabł oddechowy
-bł podstawna
-śródbłonek naczń włoosowatych
-warstwa osocza okrwi
-błona krwinki
Prawo Henry ilośc gazu fizycznie rozpuszcz w płynie jest wprost proporcjonalna do ciśn parcjalnego gazu znajdującego się nad płynem
Mioglobina chromoproteidd w mięśniach ssaków; może ona podobnie do hemoglobiny w sposób odwracalny łączyc się z tlenem; uważana jest za zbiornik tlenu i wyst w większych ilościach w mięśniach wykonujuących rytmiczne skurcze
Ukł rozrodczy
Dojrzałośc płciowa objawia się zdolnością do wytw i uwalniania pełnowartościowych gamet; samce zdolne są do ejakulacji i pełnowartościowego nasienia, a u samic wyst pierwsza w życiu ruja i jajeczkowanie
Dojrzałośc hodowlana wyst poźniej niż płciowa i związana jest z rozwojem org zapewniającym warunki do zapłodnienia, prawidłowego przebiegu ciąży i laktacjii bez zachamowania rozwoju
Dojrzałośc płciowa w m-cach |
samce |
samice |
trzoda |
7-10 |
6-7 |
bydło |
6-10 |
6-12 |
konie |
5-7 |
12-18 |
owce |
6-7 |
5-7 |
kozy |
9-12 |
6-7 |
psy |
4-6 |
9-12 |
króliki |
10-12 |
4-6 |
Ruja zesp zewn objawów inform o gotowości org samicy do aktu kupulacjii, przyjęcia nasienia, zapłodnienia i rozwoju zarodka
Wczasie trwania rui lub po jej zakończeniu wyst owulacja (jajeczkowanie)- moment pęknięcia dojrzałego pęcherzyka Graafa; owulacja może byc spontaniczna i prowokowana
Cykl rujowy suki
1proestrus- ok 1-3 tyg, krwista wydzielina
2estrus ruja- 4-12 dni, skąpa wydzielina różowa lub słomkowa
3metaestrus 2-4 m-ce; odpowiada fazie lutealnej
4anaestrus 2-10 m-cy, faza spokojnej aktywności jajnikowej
gat |
Czas trwania |
krowa |
15h |
świnia |
50h |
klacz |
2-11 dni |
Owca/ koza |
30h |
suka |
7-9 dni |
kotka |
4-10 dni |
Zaplemnienie złożenie nasienia do dróg rodnych samicy
Zapłodnienie połączenie garniturów chromosowych haploidalnych kom rozrodczych i powst diploidalnej zygoty
Dł cyklu płciowego
gat |
Dł w dniach |
Typ samicy |
Mysz lab |
4 |
poliestralne |
Szczur lab |
4-5 |
|
krowa |
21 |
|
locha |
21 |
|
klacz |
19-23 |
Poliestralne sezonowo |
owca |
16-18 |
|
koza |
19 |
|
kotka |
14-21 |
|
suka |
|
diestralne |
dŁ ciąży
osły |
365 |
słonie |
660 |
konie |
330 |
żyrafy |
435 |
bydło |
288 |
wilbłądy |
13 mcy |
świnie |
114 |
żubry |
9mcy 10 dni |
Owce/ kozy |
150 |
sarny |
227 |
Psy |
63 |
niedźwiedzie |
7-8mcy |
koty |
60 |
|
|
Oogeneza proc powst kom jajowych
mitoza -> oocyt I -> mejoza I (Iciałko kier), oocyt II -> dojrzałe jajo i ciałko kier II
Spermatogeneza proc powst plemników
mitoza, spermatocyty I, mejoza I , spermatocyty II, mejoza II, spermatydy, plemnik
Hormony
-podwzgórze (gonadoliberyny LH-RH)
-przysadka (gonadotropiny LH, FSH, PRL)
-narząd rozrod (androgeny, estrogeny)
Gonadotropiny u samców
FSH utrzymuje nabł nasieniotwórczy przez pobudzenie kom podporowych, które wytw estrogeny, białko wiążące androgeny ABP, inhibina
LH hormon tropowy dla kom śródmiąższowych do wydzielania androgenów
PRL wpływ na spematogenezę, podtrzymuje funk jąder, wpływ na wydzielanie LH
Gonadotropiny u samic
FSH wczesny wzrost pęcherzyków jajnikowych, wytw estrogenów
LH osteteczne dojrzewanie pęcherzyków jajnikowych i wydzielanie androgenów, odpowiada za owulację i zapoczątkowanie ciałka żółtego
PRL tworzenie się mleka w gruczołach sutkowych, hamuje działanie gonadotropin, zapobiega owulacji
Androgeny (androstendion, testosteron)
-wpływ na kom płciowe w kanalikach nasiennych
-wpływ z estrogenami i PRL na wydzielanie płciowych gruczołów dodatkowych
-wpływ na mięśnie dźwigaczy jąder, regulacja temp jąder
-uczestniczy w kształtowaniu wtórnych cech płci
-wpływ na seksualny behawior u samców
-pobudza anabolizm białkowy
Estrogeny (estradiolo, estriol, estron)
-wzrost kurczenia narządów rodnych
-roplem i rozrost i wykształcenie urzęsienia w kom bł śluzowej macicy i jajowodów
-rozrost i rozplem kom bł mięsn macicy i wytw w nich receptorów oksytozyny
-wykształcenie receptora dla progesteronu w macicy
-rozrost przewodów mlekowych
-zmiany w sposobie zachowania się samicy
Plemnik
-główka- wyst jądro, akron (okrywa), arginina i cysteina- determinacja płci
-wstawka- enzymy utlenienia kom w mitochondriach
-witka- narząd ruchu
Kom podporowe odżywiają dojrzewające plemniki
Melatonina powoduje opóźnienie dojrzewanie płciowe, wzrost jąder i rozwój dodatkowych gruczołów płciowych
Ejakulat nasienie pochodzące z jednego wytrysku
Feromony wydzielina zapachowa przywabiająca samicę do samca
Kapacytacja okres przygotowania plemników do reakcji akrosomalnej w drogach rodnych samicy
Enzymy hialuronidaza, beta-N-acetyloakrozyna, beta-glukonaza, heksaminaza
Skład nasienia osoczeknię (wydzielina pęcherzyków nasiennych, najądrzy i jąder), fruktoza, kw cytrynowy, fosfotaza kwaśna, cynk, woda
Rozwój kom jajowej
-pęcherzyk pierw
-dojrzewające pęcherzyki pierw
-oocyt
-pęcherzyk wtórny
-pęcherzyki antralne
-pęcherzyk Graafa
Pęcherzyk Graafa
-otacza kom jajową w jajniku
-dojrzewa w każdym cyklu płciowym (faza przedowulacyjna)
-owulacja- pęknięcie i wydobywanie się kom jajowej
-z pękniętego pęcherzyka formuje się ciałko żółte
--osłonka zewn, wewn, wzgórek jajonośny, otoczka przejrzysta, wieniec promienisty, bł ziarnista
Cykl menstruacyjny
-owulacja- 1 dzień- uwolnienie kom jajowej
-faza pęcherzykowa (16-21 dzień)
--wczesna- początk cz cyklu do momentu wzbudzenia dojrzewania dominującego pęcherzyka jajnikowego
--późna- czas dojrzewania dominującego
-faza ciałka żółtego (lutealna)- czas istnienia ciałka żółtego w jajniku
Ciałko żółte
-przekształcony pęcherzy graafa po wydostaniu się z niego kom jajowej
-produk progesteron przygotowujący bł śluz macicy do przyjęcia zapłodnionego jaja; gdy dojdzie do zapłodnienia, rozrasta się w żółte ciałko ciążowe
-gdy nie dojdzie do zapłodnienia, przekształca się w ciałko białawe i zanika
-Polispermia wnikanie do kom jajowej więcej niż 1 plemnika; zjawisko polispermii jest letalne
Blok przeciw polispermii
kom jajowe posiadają bariery uniemożliwiające powst polispermii. Po wniknięciu do kom 1 plemnika kom jajowa wytw chem barierę dla innych plemników
Hormony w proc porodu
-relaksyna- wytw w ciałku żółtym, ziwększa podatnośc tk łącznej na rozciąganie
-oksytocyna- pobudza do skurczów mięśniówkę macicy
-prolaktyna- początek laktacjii
-estrogeny