tematy 1, P-Ż


ANTYK

Sztuka antyczna na długie wieki określała europejskie kanony piękna. Uznano ją za wzór doskonały - klasyczny. Terminem klasycyzm określano nie tylko twórczość antyczną, ale i wszystkie późniejsze prądy artystyczne, które oparte były na wzorach antycznych.

Początki literatury greckiej wiążemy z imieniem Homer i jego eposami (Iliadą i Odyseją).

Kultura i literatura grecka, kojarzą się nam nieodłącznie z Atenami, dlatego, że w Atenach zrealizował się w V i IV w. przed naszą erą, złoty wiek ludzkości. Właśnie tam i wtedy nastąpił rozwój filozofii, niezwykłą harmonię osiągnęła rzeźba i architektura W Atenach panowała demokracja.

Okresy rzeźby:

Architektura:

Mity: sakralne, światopoglądowe i poznawcze

MIT - jest opowieścią o stałej wartości fabularnej, wyrażającej wierzenia danej społeczności.

W mitach greckich każde zjawisko przyrody, czy egzystencji ludzkiej ma swojego boga.

Świat greków jest politeistyczny z greckiego polis, czyli liczny.

Mity:

Epos - inaczej Epopeja, główny gatunek Epiki, wykształcony w starożytności, utwór rozbudowany, wierszowany, przedstawiający dzieje mityczne, legendarne, historyczne. Styl Epopei jest podniosły, przyrównywany do czynów heroicznych bohaterów. Dominują realistyczne opisy, wszystkie elementy służą wyolbrzymianiu bohaterów, idealizacji świata przedstawionego.

Cechy Eposu:

Oba eposy starożytne napisane są heksametrem (sześć stóp).

Eposy "Iliada" i" Odyseja"

Teatr antyczny:

Dionizos - bóg narodzin i śmierci, ale też użycia i winorośli. Z dwóch odmian kultury Dionizosa powstał teatr tragedii i komedii. Dionizos syn Zeusa, żył na ziemi i był bogiem dobrym i łagodnym.

  1. Początki teatru greckiego należy wiązać, z świętami ku czci Dionizosa. Wielkiej czci doznawał w Atenach, gdzie odbywały się cztery ważne święta.

Święta te nabrały szczególnego znaczenia od czasów Pizstana, który szukając zwolenników u warstw uboższych popierał kulturę i obrzędy ludowe.

  1. Na święta Dionizosa składały się śpiewy chórów i także wieśniaków, którzy mieli występować przebrani w skóry koźle. Pieśni śpiewane w Atenach ku czci Dionizosa nazywały się Dytyrambami, pieśni te dały początek tragedii.

Tragedia ma więc swój początek w poezji lirycznej tworzonej dla chóru, która jednak zawierała pewne element dramatyczny(rozmowa chóru z przodownikiem), spowodowany tym, że uczestnicy chóru występowali w przebraniu pół ludzi - pół kozłów, towarzyszy Dionizosa tzw. Saturnów, stąd też wywodzi się nazwa tragedii (gr. tragos+ode = tragedia, pieśń kozłów).

  1. Rozwój dramatu:

  2. Tespis - przypisuje mu się wprowadzenie pierwszego aktora(do pierwotnego dytyrambu), jako "opowiadacza", odpowiadającego chórowi i przewodnikowi chóru (koryfeuszowi).

  3. Frynich z Aten - wprowadza role kobiece, ale grane przez mężczyzn. On też wprowadził prolog

  4. Ajschylos - wprowadza drugiego aktora, dekoracje i rekwizyty W dramacie na plan pierwszy wysuwa się dialog, od Ajschylosa zaczynają się pojawiać efekty akustyczne.

  5. Sofokles - wprowadza trzeciego aktora, ogranicza role chóru, a rozbudowuje akcję dramatu.

  6. Eurypides - wprowadza do dramatu pogodne, pomyślne zakończenie. Na końcu wprowadza bóstwo, by zakończyć dramat.

Tragedia - była najbardziej cenionym przez starożytnych gatunkiem literackim. Bohaterowie tragedii znajdowali się w sytuacji trudnej, są uwikłani w konflikty między własnymi działaniami, a siłami wyższymi: losem, prawami historii, interesem społecznym, normą moralną, ślepymi prawami natury.

Konflikt tragiczny - polega na istnieniu przeciwstawnych, równorzędnych racji, pomiędzy którymi nie sposób dokonać wyboru. Każde posunięcie bohatera, zbliża go do katastrofy.

Ironia tragiczna - przeciwieństwo między samoświadomością bohatera, a jego rzeczywistą sytuacją.

Katharsis - dzieło antyczne, miało celowo oddziaływać na reakcję i przeżycia odbiorców. Pierwotnie Grecy taką funkcję przypisywali muzyce i tańcowi, jako czynnikom umożliwiającym oczyszczenie duszy z win i pełne jej wyzwolenie.

Tragizm - jest to kategoria estetyczna, czyli swoista jakość dzieła. Wywołuje tę jakość szczególny sposób konstrukcji losów bohatera, usytuowanych w nierozwiązywalnym konflikcie. Tragizm w konflikcie wartości i konieczności. Bohaterowie, niezależnie od sił charakteru , sprowadzą na siebie zgubę, śmierć lub klęskę.

Mimesis - uporządkowanie świata zdarzeń, naśladującego nieszczęścia człowieka, wywołuje w przeżyciach odbiorcy oczyszczenie.

BIBLIA

Nazewnictwo: pismo święte, Biblia

  1. Nazwa Biblia pochodzi od greckiego słowa biblios (łodyga papirusu).Papirus to trzcina rosnąca nad Nilem, jeden z pierwszych materiałów piśmienniczych. Później nazwa ta określała zwój papirusu (księgę). Słowo biblia znaczy więc dosłownie księgi. Biblia to zbiór ksiąg, uważanych przez Żydów i Chrześcijan za księgi święte.

  2. Budowa Biblii

Katolicki kanao, czyli wykaz ksiąg Pisma świętego został ustalony ostatecznie na soborze trydenckim (XVI wiek). Obejmuje on 46 ksiąg Starego Testamentu i 27 Nowego Testamentu. Testament oznacza przymierze (Testamentum). Oznacza w Biblii układ na mocy którego Bóg zobowiązał się pod pewnymi warunkami obdarzyć szczególnymi dobrami tych, którzy stają się jego ludem. Stary Testament zawiera dzieje przymierza Boga z ludźmi, zawartego z Mojżeszem, Noem, Abrahamem, Dawidem.

Nowy Testament nie unieważnia starego przymierza, lecz je ostatecznie wypełnia, życiem i działalnością Jezusa Chrystusa.

  1. Czas powstania:

Stary Testament - narastał w ciągu wieków. Przyjmuje się, że powstanie najstarszych tekstów przypadło na XIII w p.n.e., zaś proces narastania pisma został zakończony w I w. p.n.e.

Nowy Testament - Powstanie ksiąg sytuuje się na od 51r. - 96r. n.e., kiedy zostały spisane najpóźniejsze księgi. Ewangelia i Apokalipsa św. Jana.

  1. Trzy języki: Biblia jest trójjęzyczna. Teksty Starego Testamentu były pisane w języku hebrajskim, niektóre fragmenty w aramejskim i greckim. W Nowyn Testamentcie zdecydowana większość tekstów była pisana w języku greckim.

  2. Autorstwo: Prawie żadna księga Starego Testamentu nie została napisana przez jednego człowieka, ani jednym ciągiem. Większość autorów pozostała anonimowa, a niektórym księgom przypisywane było nieprawidłowe autorstwo. Autorzy Nowego Testamentu są sobie współcześni, lub należą do pokoleń sąsiadujących ze sobą. To też w Ewangeliach i listach Apostolskich znajduje odbicie ta sama historia i kultura.

  3. Język Biblii Księgi Biblii, są redagowane językiem obrazowym i poetyckim, według reguł twórczości i artystycznej: słoworytm, symbol, obraz, czy gatunek zwielokratniający sens. Nie można zrozumieć sensu przekazu biblijnego, jeśli nie rozumie się uwarunkowań kulturowych: historii, wyobrażeń, obyczajów środowiskowych, w których powstały dane księgi.

  4. Zróżnicowanie gatunku Biblii Biblia to zbiór pism bardzo urozmaiconych pod względem gatunków np.: Epos, poemat, nowela, kronika, dialogi filozoficzne, listy, pieśni, hymny, aforyzmy, sentencje...

GENESIS - inaczej księga rodzaju. Księga początkowa, jest pierwszą, z tak zwanego pięcioksięgu Mojżesza.

Pięcioksiąg to zbiór pięciu części w których został rozwinięty temat genezy świata oraz teoretyczny (oparty na istnieniu Boga) charakter społeczności ludzkiej. Rozpoczyna się od powstania świata, a kończy na śmierci Mojżesza.