Ochrona własności intelektualnej w prawie międzynarodowym
Konwencja Berneńska o ochronie dzieł literackich i artystycznych
Konwencja paryska o ochronie dzieł literackich i artystycznych
Konwencja powszechna o prawie autorskim (genewska)
Konwencja rzymska o ochronie wykonawców, producentów fonogramów oraz organizacji nadawczych
Układ o współpracy patentowej (waszyngtoński)- PTC
Porozumienie w sprawie handlowych aspektów praw własności intelektualnej - TRIPS
Traktat Światowej organizacji Własności Intelektualnej o artystycznych wykonaniach i fonogramach- Traktat WIPO
Światowa Organizacja Własności Intelektualnej
jedna z 16 organizacji wyspecjalizowanych ONZ z siedzibą w Genewie. Zajmuje się koordynacją i tworzeniem regulacji dotyczących systemu ochrony własności intelektualnej, a także świadczeniem pomocy prawnej i technologicznej.
Światowa Organizacja Własności Intelektualnej została utworzona na mocy konwencji podpisanej w Sztokholmie w 1967 r., która weszła w życie w 1970 r., zaś organizacją wyspecjalizowaną ONZ stała się w 1974 r.
Celem organizacji jest:
-pogłębianie wiedzy na temat ochrony praw własności intelektualnej na arenie międzynarodowej oraz
-zapewnianie współpracy administracyjnej w zakresie egzekwowania praw własności intelektualnej oraz praw autorskich.
-Organizacja czuwa nad przestrzeganiem umów międzynarodowych, by przeciwdziałać naruszeniom tych praw.
Prowadzi również różnego rodzaju akcje edukacyjne i programy pomocowe. Finansuje się prawie całkowicie z środków własnych - ma budżet wysokości ok. 531 mln franków szwajcarskich to jest prawie 1,5 mld zł pozyskiwanych w 90% za rejestrowanie projektów, znaków handlowych i wydawanie patentów a pozostałe 10% z usług mediacyjnych i arbitrażowych. Obecnie zrzesza 186 państw członkowskich, w tym także Polskę.
Zgromadzenie Ogólne
Konferencja Wszystkich Członków
Komitet Koordynacyjny
Ochrona własności intelektualnej w prawie krajowym
Ustawa z dnia 4 lutego 1994 roku o prawie autorskim i prawach pokrewnych
Ustawa z dnia 30 czerwca 2000 roku - Prawo własności przemysłowej
Ustawa z dnia 16 kwietnia 1993 roku o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji
Ustawa z dnia 27 lipca 2001 roku o ochronie baz danych
Ustawa z dnia 27 lipca 2005 roku - Prawo o szkolnictwie wyższym
Pojęcie utworu według prawa autorskiego
Za utwór zależy uznać każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia . Dobro niematerialne, którego istnienie jest w pełni niezależne od przedmiotu materialnego, na którym został utrwalony.
Utwory samoistne, inspirowane, zbiory dzieł, dzieła zbiorowe, opracowania cudzych utworów
Utwór samoistny - nie zawiera żadnych elementów z innego utworu lub inaczej mówiąc- nie zawiera ani treści, ani formy cudzego dzieła.
Utwór inspirowany - utwór mający cechy samodzielnej twórczości, chociaż inspirację do stworzenia go dał cudzy utwór. Impuls nie stanowił jednak tworzywa dla innego utworu, istniejąc niejako poza nim
Zbiory dzieł- np. antologie, które stanowią z reguły zebrane pod określonym kątem widzenia zbiory utworów literackich. Dopuszczalność zamieszczania utworów lub ich fragmentów w antologiach bez zezwolenia twórcy jest jednak ograniczona tylko do celów dydaktycznych i naukowych
Dzieła zbiorowe- to utwory (encyklopedie, słowniki, publikacje periodyczne), na które składają się inne utwory, opracowane przez różnych autorów i nie współpracujących ze sobą. Poszczególne części dzieła zbiorowego zostały podporządkowane koncepcji edytorskiej wydawcy, wyrażającej się w kompozycji i układzie dzieła zbiorowego, a także w doborze autorów poszczególnych części.
Opracowania cudzego utworu (utwór zależny)- stanowią przykładowo tłumaczenia, przeróbki, adaptacje, Powstałe w ten sposób dzieło, musi spełniać ustawowe przesłanki utworu. Utwór zależny jest to szczególnego rodzaju utwór , ponieważ powstał w wyniku zaczerpnięcia w sposób twórczy niektórych elementów z utworu macierzystego.
Ograniczenia przedmiotowe zakresu ochrony prawem autorskim
Z ochrony prawem autorskim nie korzystają:
Z mocy ustawy
Akty normatywne lub ich urzędowe projekty. Ustawy, rozporządzenia, przepisy wydawane przez organa samorządu terytorialnego, umowy międzynarodowe. Prawo autorskie nie chroni jedynie „urzędowych” projektów.
Urzędowe dokumenty, materiały, znaki i symbole (np. znaki drogowe czy wzory akcyzy)
Opublikowane opisy patentowe i ochronne
Proste informacje prasowe
Ze względu na brak przesłanek przejawy działalności twórczej i indywidualnego charakteru
Procesy twórcze jako procesy, stanowią dobro osobiste i podlegają ochronie na podstawie przepisów kodeksu cywilnego
Metody pracy, style
Techniki tworzenia utworu
Idee i pomysły
Pomysły i tematy badawcze oraz teorie i fakty naukowe
Znane powszechne, od dawna formy plastyczne, przestrzenne lub muzyczne
Elementy utworów pozbawione charakteru twórczego np. zestawienia alfabetyczne
Dzieła wspólne a dzieła połączone (współtwórczość)
Dzieła wspólne- powstają w wyniku współdziałania twórców, które przejawia się we wspólnym dążeniu do nadania określonego, ostatecznego kształtu. Współtwórstwa nie uzasadnia zatem tylko wzajemna inspiracja , krytyka lub akceptacja wkładów twórczych. Dzieła wspólne to np. filmy, widowiska teatralne, i utwory słowno muzyczne, książki itp.
Dzieła połączone- stanowią rezultat działalności co najmniej dwóch twórców, polegającej na połączeniu odrębnych utworów w celu ich wspólnego rozpowszechnienia. Połączenie utworów polega na scaleniu dwu lub więcej utworów, stanowiących przedmiot ochrony prawno autorskiej. W wyniku scalenia powstaje nowa całość artystyczna, w której walory jednego utworu, zwykle wcześniejszego zostają wzbogacone nowymi wartościami.
Dzieło połączone różni się od dzieła wspólnego, że go jego powstania nie jest potrzebne współdziałanie twórców utworu, które uległy połączeniu, ani też zgoda wszystkich do wykonywania prawa autorskiego.
Utwór pracowniczy- to utwór, który równocześnie spełnia dwie przesłanki: został dokonany przez osobę pozostającą w stosunku pracy (umowa, powołanie, mianowanie) oraz stworzenie utworu mieści się w zakresie obowiązków służbowych pracownika (lub w zakresie umowy). Autorskie prawa majątkowe należą do pracodawcy, także po zakończeniu stosunku pracy. Pracodawca przejmuje na własność przedmiot na którym utwór utrwalono. Autorskie prawa osobiste pozostają przy twórcy, który jednak nie może czynić z nich użytku w sposób, który by naruszał prawa osobiste i majątkowe pracodawcy.
Ograniczenia praw autorskich do wizerunku, korespondencji i źródeł informacji
Treść autorskich praw osobistych
Zespół uprawnień, jakie przysługują twórcy utworu, Nacisk kładzie się na charakter emocjonalny, czy nawet na uczuciowy tych uprawnień. Rodzaj szczególnej więzi łączącej twórcę z jego utworem, w prawie wyrażającej się do:
Autorstwa utworu
Oznaczenia utworu, swoim nazwiskiem, pseudonimem labo do udostępnienia anonimowo
Nienaruszalności treści i formy utworu oraz rzetelnego wykorzystania
Decydowanie o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności
Nadzoru nad sposobem korzystania z utworu
Ochrona autorskich praw osobistych
Autorskie prawa osobiste pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach, a wniesienie powództwa i ich naruszenie przysługuje za życia twórcy jedynie jemu samemu. Po śmierci twórcy może to zrobić małżonek, później dzieci rodzice, rodzeństwo, dzieci rodzeństwa, a także stowarzyszenie twórców. Wymienione osoby nie nabywają osobistych praw, a dochodzą jedynie ich ochrony.
Rozróżnia się 3 rodzaje roszczeń związanych z ochroną autorskich dóbr osobistych:
Zaniechanie naruszenia- ma charakter prewencyjny i polega na żądaniu zaniechania niekorzystnych dla autora działań, gdy stwierdzono stan wskazujący na niebezpieczeństwo naruszenia dóbr osobistych.
Usunięcie skutków naruszenia- polega na żądaniu np. publicznego oświadczenia o odpowiedniej treści i formie: przeproszenia, sprostowania, wyjaśnienia faktów, ogłoszenia wyroku w mediach, dokonania odpowiedniej zmiany w dziele lub we wszystkich jego egzemplarzach
Zapłatę odpowiedniej sumy pieniędzy- polega na żądaniu przyznania zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę- dla siebie lub na wskazany cel społeczny; decyzja sądu ma w tym charakter fakultatywny i jest uzależniona od tego, czy naruszenie było zawinione oraz czy krzywda nie może być powetowana w inny sposób
Treść autorskich praw majątkowych
Zespół uprawnień, jakie przysługują twórcy utworu, w tym wyłączne prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz do wynagrodzenia za korzystanie z utworu.
Prawo wyłączne- prawo do korzystania w sposób zarobkowy lub zawodowy z wyniku intelektualnego chronionego tym prawem. Prawa wyłączne do większości rodzajów własności intelektualnej powstają pośrednio w oparciu o normy prawne oraz bezpośrednio- na mocy ustaw krajowych, konwencji, i porozumień międzynarodowych.
Pola eksploatacji- na których przysługuje twórcy wyłączne prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim. Pola dotyczą:
Utrwalania i zwielokrotniania utworu
Obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono
Rozpowszechnianie utworu w inny sposób
Ochrona autorskich praw majątkowych
Ochrona autorskich praw majątkowych jest realizowana na podstawie przepisów Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych , które stanowią unormowanie szczególne wobec regulacji zawartej w kodeksie cywilnym i kodeksie postępowania cywilnego.
Twórca może żądać od osoby, która naruszyła jego autorskie prawa majątkowe:
Zaniechania naruszenia, wydania uzyskanych korzyści albo zapłacenia w podwójnej, a w przypadku gdy naruszenie jest zawinione potrójnej wysokości stosowanego wynagrodzenia z chwili jego dochodzenia. Twórca może również żądać naprawienia wyrządzonej szkody, jeśli działanie naruszającego było zawinione
Niezależnie od tych roszczeń uprawniony może domagać się, ażeby sprawca zawinionego naruszenia dokonanego w ramach działalności gospodarczej uiścił odpowiednią sumę pieniężną (nie niższą niż dwukrotna wysokość uprawdopodobnionych korzyści) na rzecz Funduszu Promocji i Twórczości
Osobą uprawnioną do wystąpienia z określonymi roszczeniami jest podmiot autorskich praw majątkowych, czyli twórca lub współtwórca danego utworu, pracodawca w zakresie utworów pracowniczych, producent lub wydawca dzieła zbiorowego
Umowy w zakresie wykonywania autorskich praw majątkowych
Przeniesienie praw autorskich
jest to umowa rozporządzająca całością lub częścią autorskiego prawa majątkowego. W treści umowy zawartej w formie pisemnej musi znaleźć się wyraźne postanowienie o przeniesieniu prawa. Ponadto strony powinny określić jaki utwór jest przedmiotem umowy, pole jego eksploatacji, sposób gbnhc
Umowa o Korzystanie z utworu
umowa upoważniająca do korzystania z cudzego utwory w zakresie ustalonym w umowie. Umowa taka tworzy między stronami stosunek prawny o
uhjycharakterze ciągłym. Umowy licencyjne dzieli się na zwykłe czyli niewyłączne i wyłączne .
Umowa o Stworzenie utworu
Nie ogranicza się do kwestii związanych z korzystaniem z utworu, lecz zawiera postanowienia regulujące stosunki między zamawiającym utwór, a osobą przyjmującą zamówienie. Obowiązkiem przyjmującego zamówienie jest dostarczenie zamawiającemu dzieła będącego rezultatem działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalonego w skonkretyzowanej przez strony postaci.
Zbiorowe zarządzanie prawami autorskimi lub pokrewnymi
Zbiorowe zarządzanie prawami autorskimi polega na wykonywaniu na rzecz twórców określonych atrybutów praw majątkowych w warunkach powtarzalności aktów eksploatacyjnych w podobnych sytuacjach. Celowość istnienia tej instytucji na gruncie prawa autorskiego ma uzasadnienie ekonomiczne, ponieważ sam uprawniony nie jest w stanie kontrolować korzystania z utworu eksploatowanego w różnych miejscach lub przez różnych użytkowników. Organizacje zbiorowego zarządzania są stowarzyszeniami zrzeszającymi artystów, twórców, wykonawców, producentów. Ich zadaniem jest zborowe zarządzanie i ochrona powierzonych im praw autorskich lub pokrewnych oraz wykonywanie uprawnień wynikających z ustawy- Prawo autorskie i prawa pokrewne. Np. Stowarzyszenie Autorów ZAiKS, Związek Artystów Scen Polskich, Związek Polskich Autorów i Kompozytorów.
Komisja Prawa Autorskiego
Powoływana przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, składa się z 40 arbitrów. Członkowie Komisji w wykonywaniu obowiązków są niezależni i ich mandat trwa 3 lata.
Komisja spełnia następujące zadania:
Zatwierdza tabele wynagrodzeń za korzystanie z utworów lub artystycznych wykonań objętych zbiorowym zarządzaniem
Wskazuje organizacje właściwe prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi, w przypadku gdy na polu eksploatacji działa więcej niż jedna organizacja zbiorowego zarządzania, a twórca lub artysta wykonawca nie należy do żadnej z tych organizacji
Rozstrzyga spory dotyczące stosowania konkretnych tabel wynagrodzeń
Dozwolony użytek osobisty chronionych utworów
Dozwolony użytek publiczny chronionych utworów
Prawa pokrewne prawom autorskim
Przedmiotem praw pokrewnych prawom autorskim są: artystyczne wykonania, fonogramy i wideogramy, nadania programowe, pierwsze wydania oraz wydania naukowe i krytyczne. Treść praw pokrewnych jest zróżnicowana w zależności od rodzaju dobra i ma charakter majątkowy, z wyjątkiem prawa wyłącznego do wykonania, które obejmuje zarówno uprawnienia majątkowe i osobiste. Cechami wspólnymi kategorii praw pokrewnych jest natomiast sposób ich powstawania i ograniczony czas trwania. Do ochrony praw pokrewnych stosuje się odpowiednio przepisy o ochronie autorskich praw majątkowych, a do ochrony praw osobistych artystów wykonawców mają ponadto zastosowanie przepisy o ochronie autorskich praw osobistych.
Ochrona własności przemysłowej
Polski Urząd Patentowy
Zagadnienia na sprawdzian zaliczeniowy OWI