XV PRAWO UPADŁOŚCIOWE I NAPRAWCZE

Prowadzenie działalności gospodarczej nie jest wewnętrzna sprawą przedsiębiorcy. Swym działaniem nie może narażać na szkodę innych podmiotów uczestniczących w obrocie gospodarczym.

Od przedsiębiorcy należy wymagać nie tylko, by działaniami swymi nie doprowadzał do niewypłacalności, lecz także, aby w sytuacji gdy jego niewypłacalność już nastąpiła, podjął wszelkie kroki minimalizujące skutki tej niewypłacalności. Oznacza to, że winien jak najszybciej złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości, a później lojalnie współpracować z organami wymiaru sprawiedliwości w toku postępowania upadłościowego. Opóźnienia przy zgłoszeniu takiego wniosku czy brak lojalnej współpracy muszą być uważane za przejaw braku uczciwości i rzetelności przedsiębiorcy. Sankcją może być zakaz prowadzenia działalności gospodarczej, co powinno mieć działanie prewencyjne.

Instrumenty regulujące postępowanie wobec przedsiębiorców, którzy stali się niewypłacalni, albo takich, których kondycja gwałtownie się pogarsza i grozi nieuchronną niewypłacalnością, służą:

• gwarancjom maksymalnego zabezpieczenia interesów kontrahentów na rynku gospodarczym,

• utrzymaniu substancji majątkowej, miejsc pracy oraz zdolności produkcyjnych przedsiębiorstw należących do niewypłacalnych przedsiębiorców.

Rzecz jasna konsekwencje niewypłacalności dłużnika ponoszą wierzyciele, jednakże celowe jest by byli ono obciążeni tymi konsekwencjami stosownie do wysokości przysługujących im wierzytelności (tego samego typu). Gdyby nie było prawa upadłościowego, prawdopodobne byłyby sytuacje, w których niektórzy wierzyciele uzyskaliby całkowite zaspokojenie swoich roszczeń, inni nie uzyskaliby nic.

Prawo upadłościowe i naprawcze spełnia trzy zasadnicze cele (funkcje). Są nimi:

1. zaspokojenie wierzycieli niewypłacalnego dłużnika (funkcja windykacyjna),

2. niedopuszczenie do dalszych niewypłacalności, które są następstwem niepłacenia zobowiązań przez niewypłacalnego dłużnika (funkcja profilaktyczna, jaką jest zapobieganie dalszym niewypłacalnościom, np. ze strony wierzycieli),

3. kształtowanie określonych wzorców zachowań przedsiębiorców, można je określić jako postawę rzetelnego przedsiębiorcy (funkcja wychowawcza, czego przykładem jest możliwość pozbawienia przedsiębiorcy (osób tworzących jego organy) prawa do prowadzenia działalności gospodarczej).

U. z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz. U. 2009 r. Nr 175, poz. 1361 ze zm. - PR.U-N)

Podstawowe założenia PR.U-N:

• optymalne wykorzystanie majątku upadłego w celu zaspokojenia wierzycieli; prawo powinno stworzyć warunki pozwalające na to, by majątek niewypłacalnego dłużnika (upadłego) był wykorzystany do zaspokojenia wierzycieli w jak najwyższym stopniu; zawsze jest uzależnione od realiów ekonomicznych istniejących w czasie trwania postępowania upadłościowego. Wybór sposobu zaspokojenia wierzycieli (tj. czy w drodze likwidacji, czy układu) powinien być temu celowi podporządkowany,

• dominacja grupowego interesu wierzycieli; postępowanie upadłościowe i naprawcze jest postępowaniem wspólnym, prowadzonym na rzecz wielu wierzycieli; powinno być tak ukierunkowane, by ogół wierzycieli odniósł korzyść przez zaspokojenie ich interesów w jak najwyższym stopniu; te interesy nie zawsze są równe, często występuje ostry konflikt pomiędzy poszczególnymi grupami wierzycieli; część wierzycieli może być zainteresowana likwidacją przedsiębiorstwa i szybką sprzedażą poszczególnych jego składników, w interesie zaś innych wierzycieli, w szczególności będących pracownikami upadłego, może być utrzymanie przedsiębiorstwa w ruchu i zachowanie ich miejsc pracy.

DOTYCZY:

• zasad wspólnego dochodzenia roszczeń wierzycieli w stosunku do niewypłacalnych dłużników będących przedsiębiorcami (tj. osób fizycznych, osób prawnych albo jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej, którym ustawa przyznaje zdolność prawną, prowadzących we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową),

• skutków ogłoszenia upadłości,

• zasad postępowania naprawczego wobec przedsiębiorców zagrożonych niewypłacalnością,

• innych podmiotów określonych w ustawie (np. spółek z o.o. oraz spółek akcyjnych nie prowadzących działalności gospodarczej).

W istocie chodzi tu przede wszystkim o szczególne zasady postępowania egzekucyjnego.

ZASADY OGÓLNE - postępowanie regulowane ustawą:

• wszczyna się tylko na wniosek uprawnionego podmiotu,

• celem jest maksymalne zaspokojenie roszczeń wierzycieli,

• jeżeli racjonalne względy na to pozwolą - dotychczasowe przedsiębiorstwo dłużnika ma być zachowane (art. 1-3),

• dotyczy dłużników będących przedsiębiorcami, chyba że ustawa stanowi inaczej.

ZDOLNOŚĆ UPADŁOŚCIOWA (tj. zdolność do ogłoszenia upadłości):

• przedsiębiorcy,

• spółki kapitałowe nie prowadzące działalności gospodarczej,

• ci wspólnicy osobowych spółek handlowych, którzy odpowiadają całym majątkiem,

• wspólnicy spółek partnerskich,

• oddziały banków zagranicznych.

Niekiedy można żądać upadłości:

• po śmierci przedsiębiorcy,

• po wykreśleniu przedsiębiorcy z rejestru,

• osoby fizycznej faktycznie prowadzącej działalność gospodarczą pomimo braku wpisu do rejestru.

NIE MAJĄ ZDOLNOŚCI UPADŁOŚCIOWEJ

• Skarb państwa,

• jednostki samorządu terytorialnego,

• publiczne samodzielne zakłady opieki zdrowotnej,

• instytucje i osoby prawne utworzone w drodze ustawy oraz utworzone w wykonaniu obowiązku nałożonego ustawą (np. NFOŚGW, ZUS),

• osoby fizyczne prowadzące gospodarstwo rolne,

• uczelnie (szkoły wyższe).

W ograniczonym zakresie zdolność upadłościową mają osoby fizyczne nie bedące przedsiębiorcami.

PRZESŁANKĄ UPADŁOŚCI jest niewypłacalność dłużnika, tj:

• gdy nie wykonuje on swoich zobowiązań

• dla osób prawnych oraz ułomnych osób prawnych także wtedy, gdy zobowiązania przekroczą wartość majątku, nawet wówczas, gdy na bieżąco te zobowiązania wykonuje.

WNIOSEK może złożyć:

• wierzyciel, musi uprawdopodobnić istnienie wierzytelności

• dłużnik (potencjalnie upadły).

O ile w terminie 14 dni dłużnik ze swej winy nie wystąpi o upadłość, osoby tworzące jego zarząd odpowiadają całym swoim majątkiem osobistym (art. 21).

Wedle art. 299 KSH

Jeżeli egzekucja przeciwko spółce z o.o. okaże się bezskuteczna, członkowie zarządu odpowiadają solidarnie za jej zobowiązania (§ 1). Członek zarządu może się uwolnić od tej odpowiedzialności jeżeli wykaże, że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub wszczęto postępowanie układowe, albo że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewszczęcie postępowania układowego nastąpiło nie z jego winy, albo że pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewszczęcia postępowania układowego wierzyciel nie poniósł szkody (§ 2).

Nie ma takiego rozwiązania w stosunku do spółki akcyjnej, ale wtedy działa art. 21 PR.U-N.

Jeżeli wierzyciel złożył wniosek o upadłość w złej wierze, wówczas sąd:

• oddalając wniosek obciąży wierzyciela kosztami postępowania,

• może nakazać wierzycielowi złożenie publicznego oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie.

W takiej sytuacji dłużnikowi oraz osobie trzeciej przysługuje przeciwko wierzycielowi roszczenie o naprawienie szkody (art. 34 PR.UN).

ODMOWA UPADŁOŚCI:

fakultatywna

• jeżeli opóźnienie w wykonaniu zobowiązań nie przekracza trzech miesięcy, a suma niewykonanych zobowiązań nie przekracza 10% wartości bilansowej przedsiębiorstwa dłużnika,

• istnieje dostateczne zabezpieczenie,

obligatoryjna

• jeżeli majątek niewypłacalnego dłużnika nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania upadłościowego.

Postępowanie upadłościowe winno przede wszystkim służyć zaspokojeniu wierzycieli. Ich wierzytelności podlegają bowiem zaspokojeniu z przedmiotów zabezpieczenia, a w konsekwencji ich brak (brak majątku dłużnika) uzasadnia odmowę wszczęcia takiego postępowania.

W rezultacie może się okazać, że wierzytelności nie będą zaspokojone.

POSTĘPOWANIE UPADŁOŚCIOWE-NAPRAWCZE

• prowadzi sąd rejonowy (gospodarczy)

• orzeka sad w składzie 3 sędziów zawodowych,

• wniosek może złożyć przede wszystkim każdy wierzyciel, może też sam dłużnik,

• musi określić rodzaj wnioskowanej upadłości (art. 23).

• uczestnikami postępowania są wnioskodawca i dłużnik,

• postępowanie w zasadzie niejawne,

• postanowienie o upadłości w terminie 2 miesięcy od wniosku,

• od postanowienia sądu II instancji nie ma kasacji,

• sąd z urzędu przeprowadza postępowanie zabezpieczające (zabezpiecza majątek dłużnika), np. przez ustanowienie tymczasowego nadzorcy sądowego, ustanowienie przymusowego zarządu itd.,

• jeżeli istnieją podstawy do upadłości, sąd zwołuje wstępne zgromadzenie wierzycieli, chyba że dalsze postępowanie może być prowadzone tylko w celu likwidacji majątku dłużnika,

• temu wstępnemu zgromadzeniu wierzycieli przewodniczy sędzia.

Na wstępnym zgromadzeniu wierzycieli:

• można zawrzeć układ,

• wierzyciele mogą wypowiedzieć się co do kierunku prowadzenia postępowania upadłościowego, jak również wyrazić opinię co do osoby syndyka, nadzorcy sądowego lub zarządcy.

OGŁOSZENIE UPADŁOŚCI:

• w drodze postanowienia sądu, w zasadzie jest wykonalne z dniem ogłoszenia,

• jest podawane do publicznej wiadomości (prasa lokalna, Monitor Sądowy i Gospodarczy),

• określa m.in. czy upadłość układowa czy likwidacyjna,

• wzywa wierzycieli do zgłaszania wierzytelności

• ustala sędziego komisarza oraz syndyka albo nadzorcę sadowego albo zarządcę,

• prowadzenie przedsiębiorstwa upadłego przez czas ponad 3 miesiące wymaga zgody rady wierzycieli.

SKUTKI UPADŁOŚCI:

UPADŁOŚC LIKWIDACYJNA

• zarząd majątkiem upadłego obejmuje syndyk,

• w zasadzie cały majątek upadłego staje się masą upadłości i służy zaspokojeniu wierzycieli upadłego,

• upadły traci możliwość zarządu tym majątkiem.

Upadły obowiązany jest nie tylko wskazać i wydać cały swój majątek syndykowi, lecz także udzielać stosownych wyjaśnień sędziemu komisarzowi i syndykowi.

Majątek upadłego powinien służyć zaspokojeniu wierzycieli, stąd też czynności upadłego są w tym zakresie bezskuteczne.

Dotychczasowe postępowania toczą się dalej w stosunku do syndyka.

UPADŁOŚĆ Z MOŻLIWOŚCIĄ ZAWARCIA UKŁADU

• zarząd majątkiem upadłego przejmuje zarządca, może nim być upadły, ale działa pod nadzorem nadzorcy sądowego,

SĘDZIA-KOMISARZ

• po ogłoszeniu upadłości dalsze postępowanie, w zasadzie sąd jednoosobowo,

• większość czynności wykonuje sędzia-komisarz, w szczególności kieruje tokiem postępowania, sprawuje nadzór nad czynnościami syndyka, nadzorcy sądowego i zarządcy, oznacza czynności, których syndykowi, nadzorcy albo zarządcy nie wolno wykonywać bez jego zezwolenia lub bez zgody rady wierzycieli, jak również zwraca uwagę na popełnione przez nich uchybienia,

• syndyk - powołuje sąd gdy upadłość obejmuje likwidację majątku upadłego,

• nadzorca sądowy gdy upadłość z możliwością zawarcia układu,

• zarządca gdy upadłość układowa a odebrano zarząd majątkiem upadłemu,

• syndyk, nadzorca, zarządca - obowiązkowe ubezpieczenie OC, musza posiadać licencję syndyka, może to być też osoba prawna,

• nie mogą to być osoby powiązane z upadłym,

• mają prawo do wynagrodzenia,

• składają sprawozdania sędziemu komisarzowi,

SYNDYK:

• obejmuje majątek upadłego, zabezpiecza go przez zniszczeniem, zarządza nim, likwiduje go,

UPADŁY:

- ten, w stosunku do którego zapadło postanowienie o upadłości,

• przekształcenia upadłego będącego osobą prawną - ułomną osobą porawną tylko wedle zasad PR.U-N

RADA WIERZYCIELI

• jest organem pomocniczo-kontrolnym, ale wyraża zgodę na dokonywanie niektórych czynności przez syndyka, nadzorcę i zarządcę,

ZGŁOSZENIE WIERZYTELNOŚCI

• po ogłoszeniu upadłości,

• w terminie ustalonym przez sąd,

• ta lista podlega zaskarżaniu do sędziego-komisarza,

UPADŁOŚĆ UKŁADOWA

• podlega na restrukturyzacji zobowiązań upadłego, zwłaszcza przez odroczenie wykonania zobowiązań, rozłożenie spłaty długów na raty, zmniejszenie sumy długów itd.,

• może przewidywać konwersję wierzytelności na prawa z udziałów-akcji,

• te warunki muszą być jednakowe w stosunku do wierzytelności tej samej kategorii, chyba że wierzyciel wyraźnie zgodził się na warunki mniej korzystne, ale korzystniejsze warunki restrukturyzacji zobowiązań można przyznać wierzycielom mającym drobne wierzytelności (uprzywilejowane),

• układ musi przyjąć zgromadzenie wierzycieli (w zasadzie większość reprezentująca 2/3 sumy wierzytelności,

• jeżeli nie dojdzie do zawarcia układu, sąd zmienia postanowienie z upadłości układowej na likwidacyjną (art. 286),

• układ zatwierdza sąd,

• sąd odmawia zatwierdzenia układu niezgodnego z prawem lub oczywiście niemożliwego do wykonania,

• układ wiąże wszystkich wierzycieli biorących udział w postępowaniu,

• jeżeli po zatwierdzeniu układu nastąpiła nadzwyczajna zmiana stosunków gospodarczych, która w sposób istotny wpływa na trwały wzrost lub zmniejszenie dochodu z przedsiębiorstwa upadłego, można żądać zmiany układu,

• jeżeli upadły nie wykonuje postanowień układu albo jest oczywiste, że układ nie będzie wykonany, sąd go uchyla,

UPADŁOŚĆ LIKWIDACYJNA

• po ogłoszeniu upadłości obejmującej likwidację majątku upadłego, syndyk niezwłocznie przystępuje do spisu inwentarza i oszacowania masy upadłości oraz sporządzenia planu likwidacyjnego,

• syndyk przeprowadza likwidację masy upadłości,

• likwidacji dokonuje się przez sprzedaż przedsiębiorstwa upadłego w całości lub jego zorganizowanych części, nieruchomości i ruchomości, ściągnięcie wierzytelności od dłużników upadłego i wykonanie innych jego praw majątkowych wchodzących w skład masy upadłości albo ich zbycie,

• nabywca przedsiębiorstwa wstępuje też w prawa-obowiązki wynikające z decyzji (pozwolenia, koncesje, licencje) związane z jego prowadzeniem,

• jeżeli możliwe jest zawarcie układu z wierzycielami lub możliwa jest sprzedaż przedsiębiorstwa upadłego w całości lub jego zorganizowanych części, dopuszczalne jest możliwe jest dalsze prowadzenie tego przedsiębiorstwa,

• jeżeli sprzedaż przedsiębiorstwa to w zasadzie jako całość,

KOLEJNOŚĆ ZASPOKAJANIA WIERZYCIELI - kategorie:

• I - koszty postępowania upadłościowego, należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne, należności ze stosunku pracy, renty, alimenty i niektóre inne,

• II - podatki, inne daniny publiczne,

• III - inne wierzytelności, jeżeli nie podlegają zaspokojeniu w kategorii czwartej, wraz z odsetkami za ostatni rok przed datą ogłoszenia upadłości, z odszkodowaniem umownym, kosztami procesu i egzekucji;

• IV - odsetki, które nie należą do wyższych kategorii w kolejności, w jakiej podlega zaspokojeniu kapitał, a także sądowe i administracyjne kary grzywny oraz należności z tytułu darowizn i zapisów (art. 342).

Jeżeli suma przeznaczona do podziału nie wystarcza na zaspokojenie w całości wszystkich należności, należności dalszej kategorii zaspokaja się dopiero po zaspokojeniu w całości należności poprzedzającej kategorii, a gdy majątek nie wystarcza na zaspokojenie w całości wszystkich należności tej samej kategorii, należności te zaspokaja się stosunkowo do wysokości każdej z nich.

PLAN PODZIAŁU FUNDUSZY MASY UPADŁŚCI

• sporządza syndyk,

• plan do wglądu dla wierzycieli, zawiadomienie w prawie i w Monitorze Sądowym i Gospodarczym,

• zatwierdza sędzia komisarz,

POZBAWIENIE PRAWA PROWADZENIA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ

• może orzec sąd,

• m.in. w stosunku do osoby, która ze swej winy:

1. będąc do tego zobowiązana z mocy ustawy, nie złożyła w terminie dwóch tygodni od dnia powstania podstawy do ogłoszenia upadłości wniosku o ogłoszenie upadłości, albo

2. po ogłoszeniu upadłości nie wydała lub nie wskazała majątku, ksiąg handlowych, korespondencji lub innych dokumentów upadłego, do których wydania lub wskazania była zobowiązana z mocy ustawy, albo

3. po ogłoszeniu upadłości ukrywała, niszczyła lub obciążała majątek wchodzący w skład masy upadłości, albo

4. jako upadły w toku postępowania upadłościowego nie wykonała innych obowiązków ciążących na nim z mocy ustawy lub orzeczenia sądu albo sędziego-komisarza, albo też w inny sposób utrudniała postępowanie.

- na czas od 3 do 10 lat.

OZNACZA ZAKAZ:

• prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek,

• pełnienia funkcji członka rady nadzorczej, reprezentanta lub pełnomocnika w spółce handlowej, przedsiębiorstwie państwowym, spółdzielni, fundacji lub stowarzyszeniu.

UPADŁOŚĆ OSOBY FIZYCZNEJ NIE PROWADZĄCEJ DZIAŁALNOSCI GOSPODARCZEJ, tzw. upadłość konsumencka (tytuł V PR.U-N, art. 491^1-12)

• tylko jeżeli niewypłacalność dłużnika powstała wskutek wyjątkowych i niezależnych od niego okoliczności,

• niedopuszczalna w szczególności gdy dłużnik zaciągnął zobowiązanie będąc niewypłacalnym, albo do rozwiązania stosunku pracy dłużnika doszło z przyczyn leżących po stronie pracownika lub za jego zgodą,

• PR.U-N stosuje się tylko częściowo.

Niedopuszczalna m.in. jeżeli:

• dłużnik zaciągnął zobowiązanie będąc niewypłacalnym, albo do rozwiązania stosunku pracy dłużnika doszło z przyczyn leżących po stronie pracownika lub za jego zgodą,

• czynność prawna dłużnika została prawomocnie uznana za dokonaną z pokrzywdzeniem wierzycieli.

Upadły musi wskazać i wydać syndykowi cały majątek oraz niezbędne dokumenty:

• jeżeli w skład masy upadłości wchodzi lokal mieszkalny albo dom jednorodzinny, w którym zamieszkuje upadły, na potrzeby upadłego (jego rodziny) z sumy uzyskanej z jego sprzedaży wydziela się kwotę odpowiadającą przeciętnemu czynszowi najmu lokalu mieszkalnego za okres dwunastu miesięcy,

• plan spłaty wierzycieli ustala sąd, na czas nie dłużej niż 5 lat.

.

42

8

2011-11-20 XV UPADŁOŚCIOWE I NAPRAWCZE

2011-11-20 XV UPADŁOŚCIOWE I NAPRAWCZE

---