Ekonomia - nauka o gospodarowaniu (składa się ono z: produkcji, podziału, wymiany, konsumpcji); bada w jaki sposób społeczeństwo radzi sobie z rzadkością; stara się odp. na pytania: jak produkować? co...? dla kogo...?

Mikroekonomia-nauka szczegółowa, bada decyzje podejmowane przez pojedynczych producentów i konsumentów oraz sytuację w poszczególnych gałęziach

Makroekonomia - zajmuje się powiązaniami występującymi pomiędzy poszczególnymi obszarami gospodarki; ma tendencje do uogólnień

Adam Smith - twórca ekonomii jako systemu naukowego (w dziele „O bogactwie narodów” przedstawił zasadę funkcjonowania gospodarki rynkowej)

John Keynes - twórca makroekonomii; w swoim dziele przedstawił zasady interwencjonizmu państwowego (`recepta' na kryzysy w gospodarce)

Bilans - zestawienie majątku przedsiębiorstwa ze źródłami jego pokrycia; podstawową zasadą bilansową jest równość aktywów i pasywów

Dobro finalne - dobro, które trafia do ostatecznego użytkownika; jeżeli trafia do konsumenta-dobro konsumpcyjne, jeżeli jest przeznaczone do wytwarzania innych dóbr-dobro inwestycyjne

Krótki okres - to czas, w którym podmioty gospodarcze tylko częściowo dostosowują się do zmienionych warunków. Długi okres - dostosowują się całkowicie

Optimum ekonomiczne - wielkość produkcji, która maksymalizuje zysk lub minimalizuje jego stratę

PKB - Produkt Krajowy Brutto-wartość wszystkich dóbr finalnych jakie zostały wytworzone przez podmioty funkcjonujące w danym kraju w ciągu jednego roku

PKB nominalny-sumuje wielkości produkcji dóbr wytworzonych w gospodarce uwzględniając tzw. ceny bieżące; nie może służyć jako miernik skali wzrostu gospodarczego

PKB realny-liczy wielkość wytworzonej produkcji w gospodarce biorąc pod uwagę tzw. ceny stałe, czyli takie jakie obowiązywały w roku bazowym; zmiany tego PKB określają skalę wzrostu gospodarczego

PNB - Produkt Narodowy Brutto-jest to wartość wszystkich dóbr i usług finalnych jakie zostały wytworzone przez podmioty należące do danego narodu w ciągu jednego roku. PNN - Produkt Narodowy Netto

Popyt - odwrotna relacją między ceną a ilością dobra, które chcą i są w stanie kupić konsumenci. Wielkość popytu - zapotrzebowanie na dobro (usługę) przy konkretnej cenie

Podaż - dodatnia relacja pomiędzy ceną a ilością dóbr, którą chcą zaoferować na rynku sprzedający

Produkcja globalna - wartość wszystkich dóbr i usług finalnych w gospodarce; nie może być brana pod uwagę przy określaniu skali wzrostu gospodarczego

Rynek - ogół warunków, w których dochodzi do zawarcia transakcji wymiennych między sprzedającym (reprezentującym podaż) a kupującym (popyt)

Rozwój gospod. - zmiany o charakterze ilościowo-jakościowym

Wzrost gospod. - wzrost wielkości PKB i innych wskaźników gospodarczych

Stopa inflacji - wzrost przeciętnego poziomu cen w gospodarce

Stan równowagi rynkowej - sytuacja, w której liczba ofert kupna jest równa liczbie ofert sprzedaży

Technologia - sposób łączenia trzech podstawowych czynników produkcji w procesie wytwarzania

Wskaźnik-określa względną wartość zmiennej w odniesieniu do jej poziomu w okresie bazowym

Wartość dodana - kwota jaką na poszczególnych etapach procesu produkcyjnego dokłada do przetwarzanego przez siebie produktu przedsiębiorstwo

Zyski niepodzielne - część zysku wypracowanego przez przedsiębiorstwo, która jest przekazywana na inwestycje

Podejścia stosowane w ekonomii:

-ekonomia pozytywna - bada rzeczywistość taką jaką jest

-ekonomia normatywna - dostarcza sądów i rad, w jaki sposób rozwiązać dany problem

Charakter ekonomii:

-nauka dualna - ze względu na przedmiot badań zalicza się ją do nauk społecznych, ze względu na sposób przeprowadzania analiz - do nauk ścisłych

-nauka interdyscyplinarna - korzysta z dorobku historii, geografii, filozofii, socjologii, psychologii, matematyki, statystyki

-nauka nomotetyczna - zajmuje się formułowaniem praw

-nauka doświadczalna

Narzędzia stosowane w ekonomii: dane ekonomiczne (szeregi czasowe, dane przekrojowe), wskaźniki

Rodzaje czynników produkcji:

-praca: kapitał fizyczny (gotowość pracowników do podjęcia zatrudnienia); kapitał ludzki (umiejętności i doświadczenia); kapitał społeczny (relacje jakie wytworzyły się pomiędzy pracownikami w procesie wytwarzania)

-kapitał: pieniężny; rzeczowy (np. budynki); niematerialny (patenty i licencje);

-ziemia: obszar, na którym jest prowadzona produkcja rolna; miejsca, w których są zlokalizowane dobra i usługi

Ekonomiści wyróżniają też organizację, przedsiębiorczość, informację, technologię.

Systemy społeczno-gospodarcze tworzą wszystkie przedmioty występujące w gospodarce i instytucje oraz obowiązujące normy prawne wg których prowadzona jest działalność gospodarcza, a także dominująca forma własności

Systemy można podzielić wg kryterium:

-dominującej formy własności: gospodarka kapitalistyczna; socjalistyczna

-stopnia ingerencji państwa w sprawy rynku: wolnorynkowa; centralnie sterowana

Cechy rynku:

-sprzyja ustalaniu się cen

-jest nośnikiem informacji

-sprzyja racjonalnemu postępowaniu

-jest weryfikatorem społecznej przydatności produkcji

-sprzyja powstawaniu stanów równowagi

Zalety gospodarki rynkowej

-dominuje własność prywatna

-swoboda prowadzenia działalności gospodarczej

-wysoka innowacyjność gospodarki i skłonność pracowników do samokształcenia

-istnienie instytucji wspomagających rynek (np. banki komercyjne)

-elastyczność gospodarki

Wady gospodarki rynkowej:

-tendencje do monopolizacji

-groźba wystąpienia negatywnych efektów zewnętrznych

-brak podmiotów odpowiedzialnych za tworzenie i utrzymanie dóbr publicznych

-tendencje do rozwarstwienia społeczeństwa między najlepiej i najgorzej zarabiającymi

Cechy gospodarki regulowanej

-przewaga własności państwowej

-celem przedsiębiorstw były mierniki rzeczowe, a nie pieniężne

-gospodarka była oparta o zasadę tzw. miękkiego budżetowania (straty były pokrywane przez państwo)

-niska skłonność do innowacji oraz podnoszenia kwalifikacji przez pracowników

-gospodarka planowa-państwo decydowało o podziale zasobów i wytwarzanych dóbr

-ceny ustalone przez państwo

-brak wymienialności złotego

-brak swobód obywatelskich i złe zaopatrzenie sklepów

Zmiany po 1989 polegały na

-uwolnieniu cen

-zmianie funkcjonowania przedsiębiorstw (maksymalizacja zysku; bez dofinansowania państwowego; wprowadzono podatek od wzrostu wynagrodzeń ponad ustalony poziom; zmiana struktury handlu zagranicznego; powstanie GPW; wprowadzenie podatku dochodowego od osób fiz.; VAT; wymienialność złotego; przywatyzacja)

Podział rynków wg kryterium:

-geograficznego: rynek światowy; międzynarodowy; krajowy; regionalny; lokalny

-przedmiotu obrotu: rynek dóbr i usług; ziemi, kapitału i pracy; informacji

-legalności: rynek biały; szary (przedmiot-legalny, sposób przeprowadzenia transakcji-nielegalny); czarny

-zrównoważenia: rynek zrównoważony; niezrównoważony (rynek producenta, rynek nabywcy)

-stopnia ingerencji państwa w sprawy rynku: rynek wolny; regulowany

Rodzaje podmiotów rynkowych:

-gospodarstwa domowe: osoba lub grupa osób podejmujących wspólnie decyzje dotyczące pozyskiwania i wydatkowania środków; główny cel - konsumpcja

-przedsiębiorstwa: jednostka charakteryzująca się odrębnością ekonomiczną, prawną i organizacyjną; prowadzi produkcję lub świadczy usługi

-państwo: składa się z sektora rządowego, bankowego, samorządowego

Popyt:

-potencjalny: związany z zapotrzebowanie na dobra niepopartym posiadaniem środków pieniężnych

-funkcjonalny: zgłaszany ze względu na cechy posiadane przez dobro

-niefunkcjonalny: efekt „owczego pędu; efekt prestiżowy; efekt snobizmu; efekt spekulacyjny

Prawo popytu-wraz ze wzrostem cen popyt spada. Odstępstwem są paradoksy Giffena (dotyczy dóbr podstawowych) i Veblena (dobra luksusowe i ludność najbogatsza)

Czynniki ekonomiczne wpływające na popyt: dochód; ceny dóbr substytucyjnych (zamiennych); ceny dóbr komplementarnych (uzupełniających się); oczekiwania odnośnie zmian cen.

Czynniki pozaekonomiczne (popyt): ilość ludności; wiek; płeć; promocje; sezonowość; Religi i tradycja

Czynniki wpływające na podaż: wielkość produkcji; koszty produkcji; stosowane technologie; polityka państwa

Ceny urzędowe

-cena maksymalna: ma za zadanie ochronę interesów konsumenta; jest wprowadzana w sytuacji gdy cena równowagi stanowi zbyt duże obciążenie dla budżetu konsumenta

-cena minimalna: ma za zadanie ochronę interesów producenta, ustalana jest zawsze powyżej ceny równowagi

Czynniki określające elastyczność popytu: cena; rodzaj dobra; czas; istnienie dóbr substytucyjnych; zamożność społeczeństwa.

Rodzaje popytu:

-doskonale elastyczny: E_p^d →∞; popyt zmienia się bez względu na cenę

-elastyczny: E_p^d>1; zmiany popytu są większe procentowo od zmian ceny

-proporcjonalny: E_p^d=1; procentowe zmiany popytu są takie same jak zmiany ceny

-nieelastyczny: E_p^d<1; procentowe zmiany popytu są mniejsze od zmian ceny

-sztywny: E_p^d=0; popyt nie reaguję na zmiany ceny

Paradoksy Giffena i Veblera E_p^d < 0

Ze względu na wskaźnik elastyczności dochodowej popytu wyróżniamy dobra:

-wyższego rzędu (luksusowe): E_y^d >1; popyt i dochód zmieniają się w tym samym kierunku, przy czym zmiany popytu są szybsze

-podstawowe: E_y^d <1; popyt zmienia się wolniej niż dochód, przy czym zmiany są w tym samym kierunku lub popyt zmienia się odwrotnie do dochodu

-normalne: E_y^d>0; popyt i dochód zmienia się w tym samym kierunku

-niższego rzędu: E_y^d<0 popyt i dochód zmieniają się w przeciwnych kierunkach

Prawo Engla Schwabego: Wraz ze wzrostem dochodu:

-rosną wydatki na żywność lecz ich udział w ogólnych wydatkach zmniejsza się;

-wydatki na dobra trwałego użytku rosną, rośnie ich udział w ogólnych wydatkach

-wydatki na mieszkanie, energię rosną skokowo

Aktywa (tj. majątek przedsiębiorstwa):

-trwałe: rzeczowy majątek trwały; wartości niematerialne i prawne; inwestycje i należności długoterminowe;

-obrotowe: zapasy; należności i inwestycje krótkoterminowe;

Pasywa (tj. zobowiązania przedsiębiorstwa)

-kapitał własny: kapitał aukcyjny i zapasowy;

-kapitał obcy: zobowiązania wobec dostawców, pracowników i budżetu;

Przyczyny korzyści skali produkcji:

-technologiczne: niepodzielność procesu produkcji; specjalizacja; możliwość wprowadzenia produkcji podzespołów w rozwijających się przedsiębiorstwach

-marketingowe: stworzenie specjalnego działu marketingu; większe firmy posiadają korzystniejszą pozycję negocjacyjną kontaktach z dostawcami;

-większe firmy posiadają dostęp do większej ilości źródeł finansowania

Struktura rynkowa jest wyznaczana z względu na ilość uczestników w rynku, możliwości wpływania uczestników na cenę i rodzaj dóbr będących przedmiotem obrotu.

Rodzaje struktur rynkowych:

konkurencja doskonała, monopol, oligopol, konkurencja monopolistyczna

Cechy konkurencji doskonałej:

-bardzo wielu sprzedających i kupujących

-oferowane dobra są jednorodne (homogeniczne)

-dawcą ceny jest rynek, a sprzedający ja przyjmują

-każdy ze sprzedających ma niewielki udział w rynku, przez co nie mają wpływu na cenę

-nie występuje konkurencja cenowa ani pozacenowa

-przejrzysty rynek - sprzedający doskonale orientują się w gustach i preferencjach konsumentów i na odwrót

-nie ma barier wejścia/wyjścia

-przychód krańcowy jest równy cenie

Cechy mononopolu:

-jeden sprzedający wielu kupujących: monopol czysty-sprzedający nie obawia się wejścia do gałęzi konkurencji; monopson-po stronie popytu jeden podmiot, a po stronie podaży wielu

-sprzedający narzuca cenę, konsumenci muszą się do niej dostosować

-oferowane dobra są często skomplikowane i wymagają stworzenia kosztownej inra struktury (brak konkurencji-zagrożenie wytwarzanie `bubli')

-istnieją bariery wejścia/wyjścia, mogą mieć charakter: kosztowy, administracyjny, naturalny.

Urzędy antymonopolowe stoją na straży niedopuszczenia do rozwoju procesu monopolizacji i związanych z tym skutków.

Cechy konkurencji monopolistycznej:

-wielu sprzedających i kupujących

-oferowany produkt zaspokaja tą samą potrzebę (mogą się różnić niektórymi cechami, dzięki czemu tworzą się mikrorynki, na których sprzedający mogą czuć się jako monopoliści)

-występują formy konkurencji cenowej i pozacenowej

-łatwość wejścia/wyjścia

Cechy oligopolu

-kilku sprzedających: duopol-jest ich tylko 2; oligopson-po stronie popytu jest kilka podmiotów;

-produkt jest często skomplikowany

-występują bariery wejścia/wyjścia

-w odniesieniu do ceny mogą mieć sytuacje:

*zmowa cenowa-oligopoliści ustalają między sobą ilości dóbr, które oferują oraz cenę

*wojna cenowa -oligopoliści obniżają cenę, aby przechwycić klientów konkurencji; może w ten sposób dojść do wypadnięcia z rynku najsłabszych

*przywództwo cenowe-jeden silny oligopolista narzuca cenę

Elastyczność cenowa popytu: E_p^d = − ∆Q_D/ Q_D0 : ∆p/p₀

Elast. cenowa podaży: E_p^s = ∆Q_S/ Q_S0 : ∆p/p₀

Elast. krzyżowa popytu: E_m^d = ∆Q_DA/ Q_D0A : ∆p_B/p_0B

Elast. dochodowa popytu: E_y^d = ∆Q_D/ Q_D0 : ∆Y/Y₀

Analiza produkcji i kosztów przedsiębiorstwa. Elementy sprawozdania finansowego

Przychód ze sprzedaży

- Koszty

=Wynik finansowy brutto na sprzedaży

- Koszty ogólne zarządu

- Koszty sprzedaży

=Wynik finansowy netto na sprzedaży

+ Pozostałe przychody

- Pozostałe koszty operacyjne

=Wynik finansowy na działalności operacyjnej

+ Przychody finansowe

- Koszty finansowe

=Wynik na działalności gospodarczej

+ Zysk nadzwyczajny

- Strata nadzwyczajna

=Wynik finansowy brutto

- Podatek dochodowy

=Wynik finansowy netto

Sprawdzenie z przepływu środków pieniężnych przedstawia jaką gotówką dysponuje przedsiębiorstwo.

Wartości księgowe a ekonomiczne

Przychody księgowe

- Koszt księgowy

=Wynika finansowy księgowy

- Koszt alternatywny pracy własnej

- Koszt alternatywny kapitału

=Wynik finansowy ekonomiczny

---