KRZEMIANY:

oliwin - (O) słupek, zakończenia bipiramidalne, łupliwość bardzo słaba (niewyraźna oddzielność), minerał bezbarwny, relief silny (+). Przy NX maksymalna barwa interferencyjna niebieska, zielona II rzędu, wygaszenie proste lub lekko ukośne, przeobrażenie - serpentynizacja (posiekany minerały oliwinu, drobne ziarenka magnetytu)

granaty - (dzielą się na dwie grupy)

• grospidyty - typ grossular, andradyt, uwarowit

• pirolspyty - typ pirop, almandyn, spessartyn

granaty krystalizują w układzie regularnym, dwunastościan rombowy, nie mają łupliwości, ziarna są kuliste, minerał bezbarwny zazwyczaj (czasami bladożółty), relief bardzo silny (+). Przy NX minerał optycznie izotropowy (czarny)

cyrkon - ZnSrO₄, w układzie tetragonalnym, tworzy słupki, bez łupliwości, zazwyczaj bardzo drobniutkie ziarenka, bezbarwny, choć czasami bladożółty, relief bardzo silny (+). Przy NX wygaszenie proste, barwy z pogranicza II i III rzędu.

tytanit - krzemian wapnia i tytanu, układ jednoskośny, inna nazwa (Swen), kształtem zbliżony do równoległoboku, brak łupliwości, kolor żółtawy, czasami bezbarwny, pleochroizm, relief bardzo silny (+). Przy NX barwy pastelowe wysokiego rzędu.

epidot - krzemian grupowy wapnia i glinu, żelaza ³⁺, grupa epidotu i zoizytu (schorl, drait, elbait), krystalizuje w układzie jednoskośnym, listewki, łupliwość równoległa do listewek, minerał barwny, pleochroiczny (od bezbarwnej do seledynowej), relief silny (+). Przy NX ukośne wygaszanie, barwy (silna zmienność w zależności od składu), budowa zonalna.

turmalin - przedstawiciel krzemianów pierścieniowych, w układzie trygonalnym, kryształy w kształcie słupków, igiełek, brak łupliwości, poprzeczna oddzielność, najsilniejszy pleochroizm, barwy brunatne, zielone, oliwkowe, niebieskie, różowe (w zależności od składu), relief średni do silnego (+). Przy NX wygaszanie proste, barwy II rzędu.

KRZEMIANY ŁAŃCUCHOWE

Pirokseny klasyfikujemy:

1. Pirokseny rombowe - w układzie rombowym (enstatyt - ferrosilit) hipersten - najbardziej rozpowszechniony.

OPx - ortopirokseny

CPx - klinopirokseny

CaMg[Si₂O₆] - diopsyd

CaFe[Si₂O₆] - Hedenbergit

2. Pirokseny alkaliczne - egiryn, jadeit, omfacyt

Cechy wspólne - zazwyczaj krótkie słupki (łupliwość 1-kierunkowa - 40^o, łupliwość 2 -kierunkowa - 90^o), wspólny relief dość silny (+), nieco słabszy od oliwinów. Generalnie dość słabo zabarwione. Przy NX wyróżnia się wygaszeniem przy rombowym prawie 0^o przy CPx 40^o, barwy interferencyjne I i II rzędu.

hipersten - pojawia się pleochroizm, kolor różowy, relief średni (+). Przy NX maksymalna barwa pomarańczowa I rzędu, kąt wygaszania bardzo mały.

diopsyd - relief dość silny (+), bezbarwny. Przy NX maksymalna barwa interferencyjna zielona II rzędu. Kąt wygaszenia dość duży.

augit - bladozielonkawy, relief dość silny (+). Przy NX barwa interferencyjna niebieska II rzędu. Odmiana augitu diallag - jednokierunkowa łupliwość (Płaszczyzna 1 0 0 ) najbardziej rozpowszechniona w gabrach. Kąt wygaszenia 40^o. Augit tytanowy - lekko kawowy, wrzosowy, łupliwość 1-kierunkowa, kąt wygaszenia 40^o.

egiryn - (pirokseny alkaliczne) - o zielonym zabarwieniu. Przy NX barwy interferencyjne II rzędu, kąt wygaszenia mniejszy niż u normalnych.

AMFIBOLE (wstęgowe)

Dzielimy na amfibole rombowe i jednoskośne.

Szereg (antofyllit - gedryt)

Wśród amfiboli jednoskośnych cummingtonit - gruneryt

Szereg (tremolit - aktynolit)

Szereg hornblendy - różne kationy „śmietnik”

Amfibole alkaliczne - glaukofan, riebeckit.

Amfibole występujące w skałach magmowych to różnego typu hornblendy.

Cechy wspólne - pokrój słupkowy, często pręcikowy lub igiełkowy (łupliwość 2-kierunkowa, kąt ok. 120^o), relief średni (+), słabszy od piroksenów. Barwa interferencyjne - pogranicze I i II rzędu. Wygaszenie - w amfibolach proste, lub pod minimalnym kątem, w jednoskośnych ok. 20^o, ale nie więcej niż 30^o, obserwujemy wydłużenie.

antofyllit - bezbarwny, relief silny (+). Przy NX barwy interferencyjne czerwone do fioletowych z I i II rzędu.

tremolit - Ca₂Mg₅[(OH,F)/Si₄O₁₁]₂ zupełnie bezbarwny, relief średni (+). Przy NX barwy interferencyjne niebieskie do jasnozielonych II rzędu, kąt wygaszenia ok. 20^o.

hornblenda - barwna i pleochroiczna (odcień zielony, zgniłozielony, niebieskozielony, oliwkowy, brunatny, relief średni (+). Przy NX barwy dochodzą do niebieskich II rzędu, kąt wygaszenia ok. 30^o.

lamprobolit - (oksyhornblenda, hornblenda bazaltowa) - duża zawartość Fe2O3, brunatno - rdzawe zabarwienie, pleochroizm. Przy NX barwy pomarańczowe I rzędu, kąt wygaszenia niewielki.

glaukofan - odcienie niebieskie, fioletowe, bladożółte, pleochroizm, tworzy krótkie słupki. Przy NX barwy I rzędu tłumione przez barwę własną, kąt wygaszania mały, rzędu kilku stopni.

KRZEMIANY WARSTWOWE

Zbudowane są z pakietów, a te z warstw (krzemo - glino tlenowych lub metalo - hydroksylowych)

Łączą się na kilka sposobów:

1. 1 warstwa krzemoglino tlenowa

1 warstwa metalo hydroksylowa

(tzw. 1:1)

1. dioktaedryczne - to takie, które zawierają kation 3 wartościowy Al³⁺, Fe³⁺, grupa kaolinitu (kaolinit, dickit, nakryt, haloizyt)

2. trioktaedryczne - zawierają kationy na ⁺², minerały z grupy serpentynu (antygoryt, chryzotyl, lizardyt)

2. pakiet 2:1

1. dioktaedryczne

• grupa mik: muskowit, paragonit

• smektyty: montmorillonit

• hydromiki: illit, hydromuskowit

2. trioktaedryczne

• grupa mik: biotyt

• smektyty: saponit

• hydromiki: hydrobiotyt

• pakiet 2:1:1

chloryty (pennin, klinochlor, ripidolit)

Cechy wspólne - pokrój blaszkowy, łuseczkowy, rzadziej płytki, łupliwość 1-kierunkowa, zgodna z powierzchnią, w różnych układach: jednoskośny, heksagonalny (wszystkie są pseudoheksagonalne). Różne sekwencje nakładania się warstw, tzw. politypy. Relief jest albo płaski, przez słabo (+) do średnio (+). Wygaszenie proste (zawsze), względem wydłużenia blaszek. Blaszki oglądane od góry (łupliwość, barwa pleochroiczna - raczej się nie zmienia, przy NX widzimy barwy szare, ciemnoszare I rzędu). Wszystkie porządne cechy oglądamy w przekroju podłużnym.

muskowit - bezbarwny. Przy NX wygaszenie proste, barwy interferencyjne II rzędu. Odmiana drobnołueseczkowa (serycyt) białe kropki, barwy interferencyjne I rzędu.

biotyt - minerał barwny, pleochroiczny, w barwach żółtych, rdzawobrunatnych, jak również zielony, oliwkowy. Przy NX wygaszenie proste, barwy interferencyjne II i III rzędu, nakładanie się barwy własnej z interferencyjną.

chloryt - (chloros - zielony) - są chloryty bezbarwne, zielone (dość jasne) pleochroiczne (od bezbarwnego do zielonego). Przy NX barwy (dyspersja - zmienność cech optycznych w zależności od długości fali światła, subnormalne barwy interferencyjne, jest to efekt silnej dyspersji barwy, fioletowe, brunatne. Niska dwójłomność + dyspersja, mają podwyższony relief średni (+) ).

kaolinit - agregaty: „robaki kaolinitowe”, lekko wachlarzowaty, bezbarwny, relief płaski. Przy NX barwy I i II rzędu, w agregatach fala wygaszenia.

serpentyn - bezbarwny, relief słaby (+), łuseczki, włókna (chryzotyl). Przy NX barwy szare, białe I rzędu, wygaszenie proste, tworzą się w ramach oliwinów

glaukonit - bogaty w żelazo zielony, składa się z drobnych łusek, w agregatach. Przy NX barwa ciemnozielona (od nakładania się barwy własnej)

montmorillonit - lekko (-) relief, barwy I rzędu, minerały ilaste bardzo rzadko badamy za pomocą mikroskopu polaryzacyjnego, częściej przy pomocy mikroskopu elektronowego, metodą rentgenowską, przez podczerwień.

illit - lekko (+) relief, barwy żółte, pomarańczowe I rzędu.

KRZEMIANY PRZESTRZENNE

Cristobalit, kwarc, trydynit, chalcedon (skrytokrystaliczna odmiana kwarcu), opal (uwodniony krzem)

kwarc - b w układzie trygonalnym, nie posiada łupliwości, najczęściej anhydralne ziarna bez rozwiniętych ścian, bezbarwny, wzorzec płaskiego reliefu. Przy NX barwa bladożółta, biała, kremowa I rzędu. Teoretycznie powinien wygaszać prosto, ale nie ma żadnego kierunku. Fala wygaszenia (struktura kwarcu jest skręcona, zdeformowana sieć krystaliczna), nie posiada wrostków, „czysty minerał”

chalcedon - tworzy kryształki o kształcie włóknistym, sferolit, rozeta, relief płaski, bezbarwny. Przy NX barwa biała, szara I rzędu, wygaszanie w postaci krzyża (maltańskiego)

opal - jest bezpostaciowy (amorficzny) bezbarwny, ale dzięki absorpcji może być żółtawy, relief wyraźnie (-) (wszystkie minerały, które mają wodę mają (-) relief). Przy NX izotropowy (czarny).

SKALENIOWCE

Podział: alkaliczne i plagioklazy.

Perytyty są to przerosty skaleni potasowych i sodowych. Dzielą się na mezopertyty, pertyty właściwe i antypertyty (skrajna rzadkość).

(Or > Ab) właściwy

(Or = Ab) mezo

(Or < Ab) anty

Inna klasyfikacja (pod względem wielkości przyrostów):

- niewidoczne (kryptopertyty)

- widoczne pod mikroskopem (mikropertyty)

- widoczne gołym okiem (makropertyty)

Klasyfikacja geometryczna:

- kroplowe (tworzą krople)

- włókniste (tworzą włókna)

- filmowe (błony)

- smużyste (wstęgowe)

Klasyfikacja genetyczna:

- odmieszanie (eksolucja) - najbardziej rozpowszechnione (kropelkowe, włókniste, filmowe)

- metasomatyczne (infiltracyjne) - zastępowanie jednego skalenia w drugi (dość częste, smużyste pasma)

- równoczesna krystalizacja - dość rzadki, w pegmatytach

Pertyty właściwe możemy spotkać wyłącznie w ortoklazie lub mkroklinie.

Makropertyty wyłącznie w mikrolinie.

Cechy wspólne:

Pokrój - tabliczki (grube, cienkie), płytki, listewki. Łupliwość 2 kierunkowa (001) nieco gorsza (010). Wygaszanie proste (jednoskośne) lub prawie prosty 87o (trójskośne).

Skalenie krystalizują albo w układzie jednoskośnym (sanidyn, anortoklaz, ortoklaz) lub trójskośnym (mikroklin i plagioklazy).

W skaleniach 1-skośnych mogą występować wyłącznie zbliźniaczeni podwójne. W skaleniach trójskośnych podwójne lub wielokrotne polisyntetyczne.

1. karlsbadzki (najbardziej rozpowszechniony)

2. manebachskie

3. baweńskie

Polisyntetyczne:

1. albitowe (lamelkowe)

2. perykliowe (lamelkowe)

3. mikroklinowe (kratowe)

sanidyn - (karlsbadzkie, rzadziej baweńskie, brak pertytów) ewentualnie budowa zonalna. anortoklaz

ortoklaz - (karlsbadzki, rzadziej baweński, ma pertyty brak budowy zonalnej.

mikroklin - zbliźniaczenia karlsbadzkie, kratowe, zazwyczaj pertyty, brak budowy zonalnej

PLAGIOKLAZY

+/- zbliźniaczenia karlsbadzkie, +/- zbliźniaczenia albitowe, peryklinowe, - pertyty, +/- budowa zonalna.

Przy 1N - są bezbarwne, płaski relief (leciuteńko dodatni - zasadowe, lub ujemny - kwaśne, potasowe)

Przy NX - wygaszanie ukośne względem granic zrostów, zbliźniaczeń. Barwy interferencyjne białe(sanidyn, ortoklaz), żółte I rzędu

Skalenie różnią się od kwarcu tym, że są poprzerastane minerałami z przeobrażenia węglanu (kalcyt), epidot, łuseczki hematytu („brudasy”)

ortoklaz - raczej duży, pył hematytowy w szarym tle białe cętki (pertyt)

pertyt ortoklazowy - pojęcie petrograficzne

mikroklin - kratka albitowa i peryklinowa w zależności od patrzenia smugi

Budowa zonalna przy tych, które tworzą szeregi izomorficzne.

leucyt - pseudoregularny ( w wysokich temperaturach w układzie regularnym, w niskich w rombowym) paramorfozy leucytu rombowego po regularnym, kryształ podzielony na domeny. Jest bezbarwny, ma ujemny relief. Przy NX barwy interferencyjne ciemno szare, zbliźniaczenia polisyntetyczne.

nefelin - krystalizuje w układzie heksagonalnym, tworząc krótkie słupki o przekroju sześciobocznym, bezbarwny, płaski relief. Barwa interferencyjna biała I rzędu, proste wygaszenie, może być budowa zonalna.

zeolity

natrolit - pręciki, igiełki, płytki. Przy 1N bezbarwny, lekko ujemny relief, barwy szare, żółte I rzędu, wygaszanie różne, proste lub ukośne.

WĘGLANY

Cechy wspólne dla węglanów:

Krystalizacja w układzie trygonalnym, w formie skalenoedrów, romboedrów ewentualnie słup trygonalny. Mogą posiadać zbliźniaczenia lamelkowe dwu lub trójkierunkowe. Krzyżują się pod kątem prostym. Przy 1N są bezbarwne, wykazują pseudo pleochroizm. Przy NX barwy pastelowe, białe wysokiego rzędu.

syderyt - węglan żelaza (ulega zwęgleniu) powstaje albo hematyt albo goethtyt, przy NX nakrapiany.

dolomit - wykazuje większą skłonność do tworzenia form romboedrycznych, nieliczne zbliźniaczenia raczej szerokie. Klinowate zakończenia.

kalcyt - bywa częściej zbliźniaczony i bezkształtny. Występuje w formie krystalicznej lub kryptokrystalicznej.

syderyt - rdzawe wtrącenia, nie zbliźniaczony.

Żeby odróżnić minerały węglanowe należy użyć barwniki: np. barwienie w alizarynie S i następnie w żelazicyjanach potasu. Efekt kalcyt przybiera kolor czerwony, „buraczkowy”, a dolomit bezbarwny, ankeryt niebieski, kalcyt żelazisty fioletowy, syderyt bezbarwny. Preparaty barwione oglądamy przy 1N.

SIARCZANY

anhydryt - układ rombowy, tabliczkowy, łupliwość zgodna ze ścianami (trójkierunkowa), jest bezbarwny, relief płaski. Przy NX barwy III rzędu (lekko pastelowe) wygaszenie proste lub lekko ukośne, należą do minerałów solnych.

gips - krystalizuje w układzie jednoskośnym, listewki, zbliźniaczenia w formie jaskółczych ogonów. Jest bezbarwny, relief płaski, łupliwość 1-kierunkowa. Przy NX barwy interferencyjne białe do lekko żółtawych. Wygaszanie ukośne zgodne (rozmyte boki).

baryt - krystalizuje w układzie rombowym, może tworzyć skupienia promieniste przy 1N bezbarwny, relief średni (+). Przy NX wygaszanie proste lub lekko ukośne, barwy białe.

halit - w układzie regularnym, w formie sześcianu, bezbarwny, relief płaski. Przy NX izotropowy (czarny).

fluoryt - w układzie regularnym, tworzy 8-ściany, 6-ściany i kombinacje, łupliwość wielokierunkowa, bardzo dobra, relief dość silny (-). Przy NX izotropowy(czarny).

apatyt - krystalizuje w układzie heksagonalnym, słupki o przekroju 6-bocznym, bez łupliwości, bezbarwny, relief średni (+). Przy NX barwa szara I rzędu (niska dwójłomność), wygaszanie proste.

kolofan - bezpostaciowa forma fosforanu wapnia, nie jest trwały, powstaje z niego apatyt, występuje wśród skał osadowych, przy 1N lekko żółtawe czasami pomarańczowe barwy, rzadziej bezbarwny, relief średni (+). Przy NX izotropowy (czarny). kolofan + glaukonit

goethyt - jest to („rdza”) forma skrytokrystaliczna, a w obrazie często bywa kryptokrystaliczna. Często tworzy listewki, barwa czerwona, jeżeli drobny to czarny, nieprzejrzysty. Rdzawa barwa do brunatnej. Przy NX jeśli silne światło to prześwieca kolor czerwony, tłumienie barwy interferencyjnej przez barwę własną.

---