Sztuka Prehistoryczna i gracka

Termin „prahistorii” propaguje poznański ośrodek naukowy, a „prehistorii” - krakowski. Badanie tamtego okresu możliwe jest za pomocą metod archeologicznych.

Podział prehistorii:

• paleolit

• mezolit

• neolit

Sztuka paleolitu

Niewielka liczba przedstawień człowieka, częściej uwieczniano zwierzęta. Są to najczęściej ryty, malowidła. To sztuka wysoce wyrafinowana pod względem plastycznym. Narzędziem malarskim najczęściej był pędzel z włosia (metoda natryskowa).

Nieznane są przyczyny powstania tych malowideł. Są teorie wiążące je z obrzędami magicznymi, rytuałami błagalnymi lub destrukcyjnymi. Prawdopodobna jest ich funkcja estetyczna - "ozdobna" oraz dydaktyczna (nauka dla młodych łowców). Oprócz wyobrażeń zwierząt odnalezione zostały figurki przedstawiające postać kobiety. Badaczy zastanawia różnica sposobu w artystycznym pokazaniu sylwetki zwierząt i człowieka. O ile zwierzęta rysowane są w sposób naturalistyczny to postacie kobiet mają wygląd mocno przerysowany. Wyolbrzymienie ich cech płciowych może być związane z kultem płodności oraz preferencjami seksualnymi (prokreacyjnymi) - starsze, tłuste kobiety zapewniały płodność i większe szanse przeżycia potomstwa.

Wraz z nastaniem osiadłego trybu życia, poznaniem nowych materiałów (ceramiki, miedzi, brązu a później żelaza), zmieniają się motywy zdobnicze spotykane w zachowanych zabytkach kultury. Pojawiają się abstrakcyjne układy linii, plam. Z tego typu dekoracjami związane są motywy falistej wstęgi opasującej naczynia, koncentryczne koła, linie łamane, ząbkowania występujące na przemian z powierzchniami gładkimi. Okres narodzin architektury wiąże się z przekształceniem gospodarki zbieracko-rybacko-łowieckiej w gospodarkę związaną z uprawą roślin i hodowlą zwierząt, przyjmowany jest wraz z pojawieniem się budowli związanych z pochówkiem (one, jako najstarsze przetrwały do naszych czasów).

Przykłady dzieł:

• Szman (13000-11000 p.n.e.) Francja

• Wenus z Willendorfu

• Bogini Matka (ok. 6000 p.n.e) Turcja

• Altamira (15000-13000 p.n.e.) Hiszpania

• Lascaux (15000-13000) Francja

• Stonehenge

• Callanish, Wyspa Lewisa, Szkocja

• Aleje Menhirów, Carnac, Francja

• Dolmen (ok. 4000 p.n.e.) - Francja

• Mamuci dom (16000-10000 p.n.e.) Ukraina

Sztuka egejska

Obejmuje zespół zjawiska artystycznych w rejonie basenu Morza Egejskiego od ok. 2600 r. p.n.e. do 1150 r. p.n.e. W tym czasie oddziaływały na siebie nawzajem:

• sztuka cykladzka

• sztuka minojska (kreteńska)

• sztuka helladzka (jej ostatni okres to sztuka mykeńska)

Sztuka cykladzka - powstała na wyspach archipelagu Cyklady w III tysiącleciu p.n.e. Najsłynniejszymi przykładami tej sztuki są tzw. idole cykladzkie, czyli figurki (głównie z marmuru i terakoty) od 5 cm. do 1,5 m.; Figurki były syntetyzowane, niektóre dają pojęcie o wykonywanych czynnościach przez daną postać, większość z nich to figurki stojące.

Kultura minojska - odkryta dopiero na początku XX wieku dzięki wykopaliskom Artura Evansa. Rozkwit jej budownictwa przypadł na lata 2000-1400 p.n.e. Były to wielokondygnacyjne budowle wyposażone w urządzenia wodociągowe i kanalizacyjne. Elementy związane z kultem Bogini Matki, kult byka, symbol podwójne siekiery - labrys. Pałace:

• w Knossos

• Malia

• Fajstos

Santoryn - wyspa, na której doszło do katastrofy (wybuch wulkanu), utożsamiana jest często z Atlantydą. Obecnie na tym terenie Grecy dokonują wykopalisk.

Kultura mykeńska - najstarsza kultura Grecji kontynentalnej, szerzej poznawana od końca XIX wieku dzięki pracom wykopaliskowym Heinricha Schliemanna.

Szczególny rozwój architektury przypada na lata 1400-1200 p.n.e.:

• Pylon (pałac Nestora)

• Mykeny

• Tiryns

Sztuka starożytnej Grecji

E. Papuci-Władyka, Sztuka starożytnej Grecji, Warszawa-Kraków 2001

T. Wujowski, Symbolika architektury greckiej

Periodyzacja:

1. Okres archaiczny - początki sięgają najazdu Dorów na Peloponez w XII w. p.n.e., a koniec - bitwa pod Salaminą (480 r. p.n.e.)

2. Okres klasyczny - 480 r. p.n.e. - 323 r. p.n.e. (śmierć Aleksandra Macedońskiego)

3. Okres hellenistyczny - 323 r. p.n.e. - 31 r. p.n.e. (bitwa pod Akcjum)

Malarstwo wazowe:

• styl geometryczny, popularny przed VII w. p.n.e., pasy zdobień. Dekorowane naczynia prawie całkowicie pokrywano czarnym fornisem (rodzaj pokostu)

• styl czarnofigurowy, malowano fornirem postaci i przedmioty

• styl czerwonofigurowy, wymagał większego stopnia opanowania materii, czasami dodawano białe tło.

1

---