Funkcjonalizm
T. Parsons i jego funkcjonalna perspektywa społeczeństwa:Społeczeństwo jest systemem składającym się z wzajemnie powiązanych części, z których każda pełni określoną funkcję w tym systemie. Stąd nazwa funkcjonalizm. System społeczny jest w stanie dynamicznej równowagi, istniejące wewnątrz napięcia mogą się się utrzymywać przez dłuższy czas, ale są one rozwiązywalne, system ten ulega zmianom, ale w sposób stopniowy i ewolucyjny, największym zmianom ulegają społeczne makrostruktury społeczne i kulturowe pozostają zasadniczo niezmienione. Cechą charakterystyczną tego systemu jest występowanie zróżnicowanych ról i pozycji społecznych związanych ze zróżnicowanymi prawami i obowiązkami oraz istnienie wspólnych norm i warności. Aby system ten mógł trwać musi być zdolność do adaptacji, osiągania celów oraz integracji i utrzymywania wzorców działania. System społeczny dąży do zachowania ładu, czyli prawidłowego funkcjonowania tworzy, więc pewną hierarchię.
!Co zdaniem R. Mertona może być przedmiotem analizy funkcjonalnej?
Role społeczne
Wzory instytucjonalne
Procesy społeczne
Wzory kultury
Uczucia uwzorowione kulturowo
Normy społeczne
Organizacja grupowa
Struktura społeczna
Środki służące kontroli społecznej
!Paradygmat-zbiór pojęć i teorii tworzących podstawy danej nauki wprowadzony przez T. Kuhna.
Cele paradygmatu:
Wprowadzenie odpowiednich pojęć które pomogą w analizowaniu zjawisk społecznych
Analiza funkcjonalna ma skierować badacza na reguły, założenia którymi posługuje się społeczeństwo
Analiza funkcjonalna pozwala nam wyeksponować naukowe znaczenie zjawiska czy też procesu społecznego a ponadto pozwala na zaobserwowanie (wyeksponowanie) jego politycznych i ekonomicznych konsekwencji
Uwarstwienie społeczne-koncepcja podziału społ polegająca na jego rozpatrywaniu pod kątem istnienia warstw (klas, stanów, grup społeczno-zawodowych) różniących się między sobą pod względem np. dochodu, prestiżu, wieku, kwalifikacji, wykształcenia, pełnionych funkcji itd. Pozycja danej warstwy społecznej (wyższa - niższa) zależy od uznawanego w danym społeczeństwie systemu wartości.
Związek między uwarstwieniem a podstawowymi funkcjami społecznymi:
Religia
Rząd
Bogactwo, władza i praca
Wiedza techniczna
Nierówność społeczna-to nieświadomie wypracowany sposób, dzięki któremu społeczeństwa zapewniają sobie staranną obsadę najważniejszych pozycji przez najlepiej przygotowane osoby. Każde społ nie zależnie od tego czy jest proste czy złożone musi różnicować ludzi ze względu na prestiż i szacunek musi wprowadzać pewną zinstytucjonalizowaną nierówność.
Neofunkcjonalizm
!Hermeneutyka-sztuka rozumiejącej interpretacji różnych przejawów aktywności ludzkiej, zwłaszcza o charakterze kulturowym, zmierzająca do odkrycia ich głębokiego sensu i umieszczenia ich w szerszym kontekście historycznym, społecznym, światopoglądowym itp.
Rozumienie hermeneutyczne-polega na tym, że jakąś część rozumiemy modyfikujemy i poszerzamy wychodząc od całości i odwrotnie całość określa się przez jej części. Rozumienie hermeneutyczne nigdy się nie kończy całkowicie, bowiem jako cel wysiłków hermeneutycznych nie ma charakteru produktów, lecz ciągle dokonującego procesu.
!Dyskurs- rozmowa, dyskusja; przemowa, to sposób myślenia i pojmowania świata, który wyraża się w języku
Neofunkcjonalizm w perspektywie J. Alexandra-mieści się w postpozytywistycznej koncepcji nauk społecznych. Twierdzi on, że uprawianie socjologii można rozumieć jako kontinuum rozciągające się od tego, co najbardziej abstrakcyjne, ogólne i metafizyczne u jednego krańca, do tego, co konkretne, empiryczne i faktualne - u drugiego. Inne składniki aktywności w naukach społecznych mieszczą się między tymi krańcami.
Kultura w ujęciu J. Alexandra-jest przedstawiana jako struktura złożona z układów symbolicznych. Symbole są uogólnionymi znakami, które dostarczają kategorii do rozumienia elementów życia społecznego, jednostkowego i organicznego.
Zjawisko konfliktu w ujęciu J. Alexandra-jest wszechobecną właściwością życia społecznego oraz jest on kluczowy dla efektywnego wyjaśnienia zróżnicowania. Konsekwencje związane ze zróżnicowaniem obejmują, oprócz reintegracji, nowe formy konfliktu, jak też napięcia w obrębie i między zróżnicowanymi podsystemami.
!Społeczeństwo jako system wg N. Luhmann'a (rola komunikacji): Luhmann stał sie pierwszym znanym teoretykiem który przyjął teorię komunikacji jako podstawę dla analiz społeczeństwa. Komunikacja staje się nowym paradygmatem w teorii systemu, zmieniając punkt odniesienia ze statycznego na dynamiczny. Ujmuje akt komunikacji procesualnie, jako niekończący się ciąg wydarzeń, czego konsekwencją jest ujęcie systemu, w tym przede wszystkim systemu społecznego, jako całości dynamicznej, pozostającej trwałym stadium „stawania się”.
Komunikacja jest jednością złożoną z informacji, przekazu i rozumienia. Każdy akt komunikacji - wydarzenie komunikacyjne - składa się z trzech wzajemnie powiązanych elementów:
1) wydarzenia o charakterze informacyjnym, które polega na różnicy czyniącej różnicę dla obserwującego systemu”, ale samo w sobie nie stanowi kończonej komunikacji,
2) wydarzenia o charakterze wypowiedzi, czy też przekazu co oznacza, że gdzieś istnieje system przekazujący informację,
3) wydarzenia polegającego na rozumieniu informacji, co zakłada, że w proces informacji włączony jest inny system, który projektuje wspomnianą różnice oraz wypowiedź na system pierwszy, zaangażowany w komunikację.
Takie ujęcie komunikacji ma przełomowe znaczenie dla koncepcji systemu, ponieważ wprowadza ona czynnik temporalności, czasu, jako ważny aspekt systemu. Dlatego elementy tworzące system są nietrwałe.
Relacja pomiędzy jednostką społeczeństwem wg N. Luhmann'a:zupełne rozdzielenie społeczeństwa i jednostki. Udział jednostki w społeczeństwie jest wykluczony
Nie istnieje żadna komunikacja pomiędzy jednostką a społeczeństwem, bo komunikacja stanowi zawsze wewnętrzną operację systemu społecznego.
Trzy przesądy dotyczące społeczeństwa:
Humanistyczny-przekonanie że społ składa się z jednostek lub relacji między jednostkami;
Blokuje rozwój pojęciowy-pojawia się za sprawą tezy o terytorialnej wielkości społeczeństw;
Ma charakter teoriopoznawczy-wynika z rozróżnienia podmiotu i przedmiotu.
Konflikt społeczny
Konfliktowy model społeczeństwa:
Społeczeństwo jest dynamiczne
Nie ma consensusu, rozmaite systemy wartości
Stale występuje konflikt
!Konflikt grupowy (R. Dahrendorf)-pojawia się wszędzie tam gdzie sprawowana jest władza zwierzchnia czyli we wszystkich społ:
Stosunki zwierzchnictwa są zawsze stosunkami nad- i podrzędności;
Tam gdzie występują stosunki zwierzchnictwa element nadrzędny kontroluje za pomocą poleceń i rozkazów, ostrzeżeń i zakazów, zachowanie elementu podległego;
Oczekiwania te wiążą się z trwałymi pozycjami społ a nie cechami charakteru jednostki;
Określają one zawsze wyróżnione osoby które podlegają kontroli i sfery w których kontrola jest dozwolona;
Brak posłuszeństwa wobec poleceń może być karalny, jedną z funkcji systemu prawnego jest podtrzymanie skutecznego sprawowania prawomocnego zwierzchnictwa.
Konflikt w ujęciu A. Cosera-zjawisko nieuniknione dla wszystkich grup społecznych. Wyrasta on na gruncie nagromadzonych sprzecznych emocji, a objawia się wybuchem wrogich i antagonistycznych postaw. W grupach społecznych o silnych więziach wewnątrzgrupowych negatywne emocje jej członków są postrzegane jako zagrożenie dla struktury grupy i tłumione, co w chwili konfliktu objawia się jego niezwykłą gwałtownością, a w konsekwencji może prowadzić do zniszczenia struktury grupy.
!Typy konfliktów w ujęciu A. Cosera:
Rzeczywisty
Nierzeczywisty
Zewnętrzny
Wewnętrzny
Omów zależność między ruchliwością społeczną a konfliktem: ruchliwość społ wpływa na natężenie konfliktu, między stopniem otwartości klasy a natężeniem konfliktu klasowego istnieje stosunek odwrotnie proporcjonalny. Im większa ruchliwość hierarchii społ tym mniejszy zakres i siła konfliktu klasowego. Ze wzrostem ruchliwości solidarność grupowa jest coraz bardziej wypierana przez współzawodnictwo między jednostkami i energia zaangażowana przez jednostki w konflikt klasowy zmniejsza się.
Wymień główne typy regulacji konfliktów:
Pojednanie
Pośrednictwo
Arbitraż
„Gra o sumie zerowej”-z punktu widzenia dezintegracyjnych funkcji władzy zwierzchniej, występują dwie grupy osób z których jedna posiada władzę w tej mierze w jakiej druga jest jej pozbawiona.
Interakcjonizm symboliczny i teoria ugruntowana
Interakcjonizm symboliczny-teoria wg której podstawowym mechanizmem kształtowania się struktur społecznych jest ciągła wymiana i ewolucja znaczeń symboli, odbywająca się w trakcie wzajemnych interakcji ludzi.
Podstawowe założenia interakcjonizmu symbolicznego
Ludzie działają na bazie znaczeń, jakie mają dla nich rzeczy.
Znaczenia pochodzą z interakcji.
Znaczenia są modyfikowane przez ich interpretacje, dokonywane przez ludzi w aktualnych sytuacjach.
Interakcyjna definicja umysłu, interakcji, czynności, działań połączonych, jaźni i społeczeństwa
Umysł-sposób myślenia, który pociąga za sobą umiejętność rozważania alternatywnych możliwości zachowania;
Jaźń-świadomość własnej odrębności, poczucie że dokładnie wiemy kim jesteśmy, pełne wyobrażenie siebie;
Interakcja-wzajemne oddziaływanie na siebie dwóch lub więcej jednostek, polegające na obustronnym wpływaniu na swoje zachowania
Społeczeństwo-forma życia zbiorowego ludzi oparta na interakcjach pomiędzy jednostkami, które tworzą samowystarczalną zbiorowość.
Kontekst świadomości-to całkowite połączenie tego co każdy uczestnik interakcji wie o tożsamości innego i swojej własnej tożsamości w oczach innych.
!Porządek interakcyjny-siatka jawnych i ukrytych reguł kierujących interakcjami ludzi w obrębie spotkań, zgromadzeń, sytuacji i okazji społecznych.
Rytualizacja społeczna
Socjobiologia (psychologia ewolucyjna)
!Socjobiologia-jest syntetyczną dyscypliną naukową, której celem jest wyjaśnianie zachowań społecznych wszystkich gatunków poprzez rozpatrywanie tych zachowań w kontekście działania sił doboru naturalnego.
Redukcjonizm-tendencja do sprowadzania zjawisk i procesów złożonych bądź skomplikowanych do prostszych, schematycznych, a nawet elementarnych.
Dobór krewniaczy-ślepy, nieświadomy mechanizm doboru genetycznego działający poprzez różnicowanie szans reprodukcji
Zasada wzajemności-stanowi podstawę stosunków wówczas, kiedy świadomie oczekuje się że zachowanie się dobroczyńcy zostanie odpłacone. Odwzajemnienie może nastąpić miedzy spokrewnionymi, bądź nie będącymi krewnymi
Przymus-stosowany przez człowieka, (agresja) jest przedsięwzięciem grupowym, przyjmowanym świadomie i z premedytacją, to wewnątrzgatunkowe walki związane z czynnikami terytorialności i hierarchiczności.
Czynniki wpływające na ewolucję człowieka
Rozwiązywanie problemów społecznych
Pojawienie się zdolności człowieka
Współzawodnictwo społeczne doprowadziło do powstawania przyjaznych stosunków wewnątrz grupy i wrogich między grupami.
ewolucję złożonej inteligencji, a złożona inteligencja pozwoliła człowiekowi na ekologiczną dominację
Połączenie:
a) wyścigu o zachowanie równowagi sił między ludzkimi grupami społecznymi,
b) samonapędzającego się współzawodnictwa społecznego oraz nacisku na inteligencję twórczą i manipulacyjną, której powstanie było możliwe lub ułatwione dzięki
c) dominacji ekologicznej człowieka, pomaga w wyjaśnieniu zmian w strukturze społecznej, zachodzących w miarę tego jak na przestrzeni dziejów ludzkie grupy społeczne rozrastały się do obecnych rozmiarów.
Dobór naturalny-jeden z mechanizmów ewolucji biologicznej, prowadzący do ukierunkowanych zmian w populacji zwiększających ich przeciętne przystosowanie, czyli adaptację do warunków środowiskowych.
Dobór grupowy-sytuacja w której organizm zmniejsza swoje szanse rozrodcze, żeby zwiększyć szanse grupy, do której należy. Za przykład służyć mogą komórki w organizmach wielokomórkowych, które same się nie rozmnażają, żeby zwiększyć szansę innych komórek z grupy.
Socjologia fenomenologiczna i etnometodologia
Definicja fenomenologiia
Metoda fenomenologiczna polega na opisywaniu tego, co bezpośrednio jest obserwatorowi dane - wymaga wyzbycia się pewności co do wszelkich znanych uprzedzeń i wcześniejszych założeń, opisywanie rzeczywistości wyłącznie na podstawie tzw. fenomenów
Typizacja-to proces bezrefleksyjny, polega na klasyfikowaniu różnorodnych zachowań w podobne do siebie typy dzięki temu zbędne staje się analizowanie danych sytuacji ciągle na nowo przypisuje się im tylko typ.
!Intersubiektywność-odsunięcie „czystej” obiektywności na rzecz poznania sposobu, w jaki jednostki utrzymują i tworzą ten „własny podzielany świat”, zajęcia się problemem ich subiektywnego postrzegania tej samej sytuacji.
Zgodność systemów istotności-jedna osoba zakłada że jej partner podzieli jej założenia.
!Etnometodologia-kierunek socjologii którego głównym przedmiotem zainteresowania są metody jakimi w życiu codziennym posługują się ludzie żeby skutecznie porozumiewać się ze sobą i układać wzajemne stosunki.
!Kryteria racjonalności potocznej (podręcznej).
Kategoryzowanie i porównywanie
Dopuszczalny błąd
Poszukiwanie technik
Analiza alternatywnych rozwiązań i konsekwencji
Strategia
Planowanie
Przewidywalność
Reguły proceduralne
Wybór
Podstawy decyzji
Kryteria racjonalności naukowej.
Zgodność związków między celami a środkami z zastosowaniem logiki formalnej
Przejrzystość i precyzja semantyczna
Jasność i precyzja „dla nich samych”
Zgodność definicji sytuacji ze stanem wiedzy naukowej
Cztery normy postępowania - racjonalne właściwości działania.
Elementy racjonalności
Praktyczne wytyczne
Może odnosić się do stosowanego przez ludzi i usankcjonowanego społecznie ideału racjonalności
Praktyczne wytyczne jak postępować w życiu codziennym
Strukturalizm i teoria strukturacji
!Kapitał kulturowy-wprowadzony na określenie idei, wiedzy, umiejętności i przedmiotów o wartościach kulturowych jakie ludzie nabywają w czasie uczestnictwa w życiu społecznym, wyraża się on w pierwszym rzędzie w językowych i kulturowych kompetencjach jednostki. Jest jedną z podstawowych a często ukrytych barier na drodze awansu społ. typową formą selekcji w oparciu o jego zasoby są różnego rodzaju egzaminy w szczególności egzaminy wstępne do prestiżowych szkół wszelkich szczebli.
!Habitus-układ nabytych wzorów myślenia, zachowań i gustu, owe wzory czy raczej dyspozycje są rezultatem internalizacji kultury i obiektywizacji struktur społecznych poprzez doświadczenie na poziomie tak jednostkowym jak i grupowym.
Przemoc symboliczna-miękka forma przemocy która nie daje po sobie poznać że jest przemocą, polega na uzyskiwaniu różnymi drogami takiego oddziaływania klas dominujących czy uprzywilejowanych na całość społ i na klasy podporządkowane by podporządkowani postrzegali rzeczywistość, w tym samą relację dominacji której są ofiarą w kategoriach percepcji i oceny które wyrażają interes klas dominujących. W ten sposób podporządkowani postrzegają swoją sytuację jako naturalną lub nawet korzystną czy pożądaną dla nich samych bo postrzegają rzeczywistość społ w kategoriach stworzonych przez klasy dominujące w celu legitymizacji ich dominującej pozycji.
!Strukturacja-rzeczywistość społ ma dualną naturę, z jednej strony struktura jest układem reguł działania ale także umożliwia zaistnienie działań społ, jest elementem dynamizującym działanie społ. wewnętrzna dynamika każdej społ urzeczywistnia się jako proces powstawania, powielania i praktycznego wykorzystywania organizacyjnych struktur w życiowych poczynaniach członków danego społ.
!Cechy społeczeństwa „późnej nowoczesności”:
Ludzie coraz częściej mają zaufanie do skomplikowanych systemów technicznych i organizacyjnych;
Nowe wymiary ryzyka ze zmianami cywilizacyjnymi i technicznymi;
Nieprzejrzystość, niepewność i chaotyczność życia społ;
Postępująca globalizacja ekonomiczna, polityczna i kulturowa.
Poststrukturalizm i postmodernizm
Poststrukturalizm-metodologia badań literackich, powstała w wyniku kryzysu strukturalizmu, jako krytyczne spojrzenie na tę metodę naukową. cechował się postawą krytyczną wobec tradycyjnych koncepcji filozoficznych i literaturoznawczych, szczególnie wobec strukturalizmu.
Postmodernizm-wiąże się z pojęciami społeczeństwa postkapitalistycznego czy poprzemysłowego, które wg autora wyostrzyły naszą spostrzegawczość w zakresie tego co nowe i nieciągłe i zapewniły punkt odniesienia kontrargumentom broniącym ciągłości.
Cechy charakterystyczne postmodernizmu:
Niespójność
Niekonsekwencja postępowa
Fragmentaryzacja
Epizodyczność
Rola socjologii w postmodernizmie
Tożsamość w ujęciu Z. Baumana
!Ponowoczesne wzory osobowe:
Gracz-gracz, który walczy o pozycję, o miejsce w strukturze społecznej. Istotą bycia graczem jest gotowość do podjęcia ryzyka: w grze nie ma pewności - gracz nieustannie poszukuje zwycięstwa, choć musi liczyć się także z przegraną. Jeśli ją poniesie, to się nią nie zniechęca, podejmuje ryzyko na nowo, bo przecież, jak zakłada ponowoczesność, zawsze można zacząć od nowa,
Spacerowicz-metaforą spacerowicza można określić typ współczesnego konsumenta, który w erze nowoczesności przechadzał się po miejscach publicznych dużych miast, przede wszystkim po pasażach miejskich. Było to miejsce znajdujące się w centrum miasta, ekskluzywne, często zadaszone, które chroniło elitarnego spacerowicza przed niekorzystną pogodą. W epoce nowoczesnej wzór spacerowicza był zarezerwowany dla członków elit społecznych, natomiast w świecie ponowoczesnym ten typ osobowości się upowszechnił. Dziś spacerowiczem może być każda osoba, która dysponuje czasem i pieniędzmi. Miejscami, w których dzisiaj najczęściej można spotkać spacerowiczów, są centra handlowe i hipermarkety. W epoce ponowoczesności spacer stanowiący cel sam w sobie - co miało miejsce w społeczeństwie nowoczesnym - nie ma racji bytu. Oprócz spaceru konsument ma inny cel: jest nim konsumpcja, dokonanie zakupu w hipermarkecie czy centrum handlowym. Podczas spaceru konsument co rusz napotyka na promocje, na pełne towarów wystawy sklepowe. W takim hipermarkecie , w części spacerowej znajdują się ławeczki oraz sztuczne drzewa w donicach. Pasaże w sklepie nawiązują do paryskich alejek i galerii. Znajdujące się w nich wystawy butików są ekskluzywne, a kawiarnie zadbane. Konsument może usiąść na ławeczce, aby odpocząć, może się wzmocnić kawą i ciastkiem, by później kontynuować swój spacer po hipermarkecie. Sceneria pasaży, ich specyficzny klimat mają za zadanie zrelaksować konsumenta, zatrzymać go na dłużej w sklepie, uatrakcyjnić jego pobyt, zmusić do zakupu, choć spacerowicz często nie zdaje sobie z tego sprawy .,
Włóczęga-kiedyś włóczęga był traktowany jako wróg, wzbudzał strach, albowiem łamał ład społeczny, sprzeniewierzał się normom i kontroli, wędrował bez z góry określonej trasy, wałęsał się bez celu. Dziś, tzn. w świecie późnej nowoczesności, każdy z nas jest po trosze włóczęgą.
Zaczynamy żyć chwilą, nie planujemy swojej przyszłości, nie wyznaczamy celu, bo przecież w ponowoczesności wszystko bez przerwy się zmienia, nic nie jest pewne. Charakteryzuje włóczęgę fakt, że nie tylko poddaje się on biernie zmianom, ale ponadto nieustannie ich z własnej woli poszukuje i do nich dąży. Włóczęga w zmianie widzi szansę na poprawienie swojego bytu. Aby skonstruować lepsze życie i przyszłość nie zawaha się porzucić miejsca, do którego zresztą nie jest silnie przywiązany. Istotnym podkreślenia wydaje się to, iż są zgubne oczywiście z punktu widzenia ponowoczesności, dlatego też włóczęga wciąż poszukuje nowych miejsc i doświadczeń, odczuwa potrzebę odmienienia losu.
Turysta- kolekcjoner wrażeń. Turysta bardzo często opuszcza dom, aby podróżować, płaci, a więc i wymaga tego, aby świat, który zwiedza, stał się tego wartym. Jest to możliwe tylko wtedy, kiedy spełnia on żądania turysty. Tubylcy zamieszkujący tereny, po których turysta podróżuje, muszą być świadomi jego wymagań i się im podporządkowywać.
Zjawisko zwane turyzmem (zorganizowana forma turystyki), który nierozłącznie utożsamiany jest z konsumpcją. Można mówić nawet o tzw. turystyce konsumpcyjnej charakteryzującej się tym, iż konsumowanie w trakcie podróży będzie celem pierwszorzędnym, ważniejszym nawet od samej podróży i odwiedzanych miejsc, które jednak często otaczane są w świecie konsumentów pobożną czcią . Turysta, w przeciwieństwie do włóczęgi, nie chce odmienić swego losu, ponieważ nie odczuwa takiej potrzeby. Chce jedynie wzbogacić skarbiec swych wrażeń, zobaczyć coś, czego jeszcze nie widział. Zbiera wrażenia, o których potem opowiada w domu, prezentuje pamiątki oraz fotografie rodzinie i znajomym. Turysta, w przeciwieństwie do włóczęgi, nie jest bezdomny, ma swoje miejsce z którym jest związany, choć często pragnie się od niego oddalić, ale tylko na chwilę i po to, aby zebrać nowe wrażenia oraz doznania. Turysta ma pieniądze i przede wszystkim ma dokąd wracać.
Hiperrzeczywistość-rzeczywistość bardziej rzeczywistej niż sama rzeczywistość
Symulacja-to sposób generowania za pomocą modeli rzeczywistości pozbawionej źródła i realności: hiperrzeczywistości.