Rynek papierów wartościowych. Akcje
i obligacje

- zasady funkcjonowania rynku papierów wartościowych w Polsce

Papierami wartościowymi możemy nazwać dokumenty stwierdzające przysługujące ich właścicielom prawa majątkowe, których realizacja jest możliwa tylko po ich okazaniu lub zwrocie.

Z punktu widzenia zadań jakie mają spełniać papiery wartościowe,
dzielimy je na :

• takie , które spełniają funkcje rozliczeniowe: czeki , weksle,

• przynoszące dochód: akcje czy obligacje,

• pełniące funkcje zastawnicze: weksle, akcje i obligacje przekazywane wierzycielom , mogące stanowić zabezpieczenie zaciągniętego długu.

Wymienione dokumenty mogą być wystawione jako :

• Bezimienne (na okaziciela), których właścicielem jest osoba aktualnie będąca w ich posiadaniu.

• Imienne, będące własnością osoby na nich wymienionej.

Charakteryzując poszczególne papiery wartościowe zaczniemy
od czeku.

Czek jest dokumentem wystawionym w formie przewidzianej prawem, stanowiącym udzielone bankowi bezwzględne polecenie wypłaty oznaczonej kwoty pieniężnej z rachunku bieżącego wystawcy na rzecz prawnego posiadacza tego dokumentu.

W zależności od sposobu realizacji rozróżnia się:

• czeki gotówkowe - płatne wymienionej osobie lub okazicielowi
  w gotówce,

• rozrachunkowe - płatne przez przelanie z rachunku wystawcy
  na rachunek aktualnego właściciela,

• czeki zakreślone - wypłacane wyłącznie osobom lub instytucjom ustalonym w umowie pomiędzy właścicielem czeku a bankiem.

W zależności od miejsca wystawienia i płatności wyróżnia się czeki:

• krajowe, wystawione i płatne w danym kraju,

• zagraniczne, wystawione i płatne za granicą ,

• bankierskie, wystawione przez bank w jednym, a płatne przez bank w innym kraju.

Weksel jest dokumentem stanowiącym zobowiązanie do bezwarunkowego zapłacenia przez wystawcę lub osobę przez niego wskazaną określonej sumy pieniężnej w oznaczonym terminie i miejscu.

Rozróżnia się dwa rodzaje weksli:

• Weksel własny, w którym wystawca zobowiązuje się do zapłacenia określonej sumy na rzecz innej osoby,

• weksel ciągniony, w którym wystawca zleca innej osobie zapłacenie określonej sumy na rzecz własną lub osoby trzeciej

Analizując rynek papierów wartościowych , mówiąc o akcjach i obligacjach
nie sposób pominąć omówienia przy tej okazji tematu giełdy papierów wartościowych.

Pierwsza giełda papierów wartościowych w Polsce otwarta została w maju 1817 r. w Warszawie . W XIX wieku przedmiotem obrotu giełdowego były przede wszystkim weksle i obligacje . Handel akcjami rozpoczął się
na większą skalę dopiero w połowie XIX wieku.

W latach międzywojennych oprócz głównej giełdy warszawskiej istniały także mniejsze giełdy między innymi w Lwowie, Poznaniu, Krakowie i Lwowie.

Z chwilą wybuchu II wojny światowej giełdę warszawską zamknięto.

Dynamiczny rozwój gospodarki rynkowej ,towarzyszący mu proces prywatyzacji, stworzenie odpowiednich rozwiązań instytucjonalnych
i prawnych dotyczących rynku kapitałowego oraz polityczne i ekonomiczne zmiany , jakie miały miejsce pod koniec lat osiemdziesiątych sprawiły , że
w Polsce powstały warunki do utworzenia Giełdy Papierów Wartościowych

12 kwietnia 1991 roku, a więc po ponad 50-ciu latach został podpisany akt ponownego założenia Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie .

Rozważano kilka rozwiązań w końcu zdecydowano się na nawiązanie
do wzorców zagranicznych giełd papierów wartościowych a konkretnie Spółki giełd Francuskich .

Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie została założona przez Skarb Państwa jako spółka akcyjna.

Akcjonariuszami giełdy mogą być wyłącznie banki, firmy maklerskie
oraz Skarb Państwa,

Transakcje na giełdzie mogą zawierać wyłącznie jej członkowie

Walne Zgromadzenie Giełdy jest jej najwyższym organem . Prawo do udziału
w nim mają wszyscy akcjonariusze giełdy .

Do jego kompetencji należy dokonywanie zmian w statucie , zatwierdzanie regulaminu giełdy , wybór członków rady giełdy.

Rada giełdy nadzoruje działalność giełdy dopuszcza do obrotu giełdowego papiery wartościowe, decyduje o nadaniu lub cofnięciu statusu członka giełdy.

Zarząd kieruje bieżącą działalnością giełdy , określa zasady wprowadzania papierów wartościowych do obrotu, nadzoruje działalność maklerów giełdowych i domów maklerskich.

Zarząd składa się z prezesa i dwóch członków.

Warszawska Giełda Papierów Wartościowych charakteryzuje się następującymi cechami:

Giełda ta nie jest instytucją komercjalną czyli nie jest nastawiona na osiąganie zysku, nie może prowadzić żadnej innej działalności gospodarczej z wyjątkiem wydawania i sprzedaży publikacji dotyczących giełdy, nie kupuje i nie sprzedaje papierów wartościowych czyli nie dokonuje transakcji na własny rachunek.

Przedmiotem obrotu giełdowego są papiery wartościowe dopuszczone
do obrotu.

Decyzję o dopuszczeniu podejmuje Rada Giełdy o ile są spełnione następujące warunki :

• papiery wartościowe są dopuszczone do publicznego obrotu przez Komisję Papierów Wartościowych.

• zbywalność papierów wartościowych nie jest ograniczona ,

• rozproszenie własności akcji zapewnia odpowiednią płynność i prawidłowy przebieg transakcji giełdowych,

• zostały udostępnione informacje, które pozwalają inwestorom na ocenę aktywów emitenta, źródeł ich finansowania, perspektyw rozwoju, zysków i strat.

Rada giełdy może dopuścić do notowania spółki mimo niespełnienia tych warunków , o ile uzna , że obrót tymi papierami na rynku giełdowym może osiągnąć wielkość zapewniającą odpowiednią płynność i prawidłowy przebieg transakcji , a interes uczestników transakcji nie będzie zagrożony..

Dopuszczone przez radę giełdy papiery wartościowe wprowadza do obrotu Zarząd Giełdy , określając między innymi datę pierwszego notowania i tryb wprowadzenia.

Od chwili dopuszczenia papierów wartościowych do obrotu giełdowego ich emitent zobowiązany jest dostarczyć giełdzie systematycznie sprawozdania dotyczące swojej działalności , a także niezwłocznie udostępnić informacje, które mogą wpłynąć na rynkową cenę akcji.

Dostarczone przez spółkę informacje giełda niezwłocznie podaje do publicznej wiadomości w celu zapewnienia jednakowego dostępu do informacji mogących mieć wpływ na kształtowanie się cen papierów wartościowych.

Giełda ta działa na podstawie Kodeksu Handlowego z 1934 roku, oraz Ustawie o publicznym obrocie papierami wartościowymi i funduszami powierniczymi
z 1991 roku, posiada swój Statut ,oraz Regulaminy takie jak ; Regulamin Giełdy, Regulamin Funduszu Gwarancyjnego oraz Regulamin Sądu Giełdowego.

Obrót papierami wartościowymi odbywa się na rynku akcji i rynku obligacji .

Akcja jest dokumentem stwierdzającym udział kapitałowy w przedsiębiorstwie tworzącym spółkę akcyjną , jest dowodem członkostwa tej spółki

Akcje wydawane są ich właścicielom ( akcjonariuszom) w zamian za pieniądze albo wkłady rzeczowe .

Dla akcjonariusza akcje są korzystną formą lokaty oszczędności, choć
nie pozbawioną ryzyka.

Zakup akcji od spółki lub jej przedstawiciela dokonuje się w ramach rynku pierwotnego .

Natomiast kolejne transakcje sprzedaży dokonywane są na rynku wtórnym
np. na wspomnianej już wcześniej giełdzie papierów wartościowych.

Spółki natomiast emitują akcje w celu zgromadzenia lub powiększenia już istniejącego kapitału .

Rynek akcji składa się z trzech segmentów :

• podstawowego

• równoległego

• wolnego

Na rynku podstawowym znajdują się akcje firm charakteryzujących się wysokim kapitałem oraz dużą płynnością akcji.

Natomiast na rynku równoległym znajdują się spółki , które posiadają mniejszy kapitał zakładowy.

Wolny rynek akcji jest miejscem notowań akcji mniejszych spółek, które
nie spełniają wymogów wejścia na rynek podstawowy lub równoległy

Rynek giełdowy jest powszechnie dostępny .Każdy inwestor, który zamierza kupić lub sprzedać papiery wartościowe na giełdzie, dokonuje tego
za pośrednictwem licencjonowanych maklerów giełdowych.

Notowania akcji na giełdzie umożliwiają rynkową wycenę majątku firmy , a tym samym ustalenie rynkowej ceny akcji.

Notowania te mają miejsce na Sesji Giełdowej i mogą mieć charakter ciągły
lub okresowy.

Notowania na rynku Akcji odbywają się pięć razy w tygodniu..

Obligacja jest dokumentem , na którym wystawca zobowiązuje się do zwrotu nabywcy określonej na nim sumy pieniędzy w ustalonym terminie
oraz do płacenia za ten okres odsetek.

Niekiedy dokument ten może zawierać zobowiązanie emitenta do pewnych dodatkowych świadczeń na rzecz nabywcy.

Dla emitenta obligacje są wygodnym narzędziem zaciągania pożyczki.

Jest to pożyczka na okres dłuższy niż jeden rok.

Dla nabywcy obligacje są stosunkowo bezpieczną formą lokaty pieniędzy.

W porównaniu z lokatami bankowymi zapewniają wyższe oprocentowanie, natomiast w porównaniu z akcjami ich przewaga polega na tym , że zapewniają co prawda niższy , ale za to gwarantowany , wypłacany przed dywidendą dochód .

Dają też pewność zwrotu pieniędzy wyłożonych na ich zakup czego nie daje zakup akcji.

Środków pochodzących z emisji obligacji nie można przeznaczyć na inne cele, niż to zapowiedziano w treści tego dokumentu.

Na giełdzie warszawskiej istnieją dwa segmenty rynku obligacji:

• Powszechny rynek obligacji

• Blokowy rynek obligacji

Na rynku powszechnym notowania prowadzone są w systemie jednolitego kursu dnia według takich samych zasad jak na rynku akcji.

Kurs obligacji nie jest jednak określany w złotych, lecz w procentach.

Uczestnikami rynku blokowego obligacji są instytucjonalni inwestorzy; fundusze inwestycyjne oraz banki.

Każdy inwestor , który chce dokonać transakcji giełdowej , musi posiadać rachunek pieniężny oraz rachunek papierów wartościowych w biurze maklerskim lub w banku.

System rozliczeń oparty jest na następujących zasadach :

Po pierwsze polega na równoczesnym przekazywaniu papierów i pieniędzy,
po drugie polega na całkowitym rozliczeniu transakcji w ciągu 3 dni od sesji giełdowej, po trzecie na rozliczeniu papierów wartościowych , z uwagi na ich niematerialną formę ,przeprowadzone jest w postaci zapisów ewidencyjnych, prowadzonych przez Krajowy Depozyt oraz biura maklerskie.

Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych jest instytucją , której zasady działania wzorowane są na najnowszych rozwiązaniach obowiązujących
w krajach wysoko rozwiniętych.

System depozytowy zapewnia jego uczestnikom pełne bezpieczeństwo obrotu papierami wartościowymi .

Jest on oparty na zasadach obowiązujących w bezgotówkowym systemie operacji bankowych.

Obliczanie i przygotowywanie danych do rozliczeń oraz ewidencja przeprowadzane są przy pomocy systemu informatycznego.

System informatyczny giełdy ma kilka rodzajów zastosowań jeden z nich dotyczy obsługi sesji notowań giełdowych drugi Krajowego Depozytu Papierów Wartościowych.

Kolejnym obszarem zastosowań informatyki jest rozpowszechnianie wyników sesji giełdowych

Opracowywane przez system komputerowy tabele z rezultatami sesji przekazywane są automatycznie np. do serwisów Reutera , telegazety TV Polskiej oraz wyświetlane są na tablicach elektronicznych w sali notowań .

Zaletą komputerowego przekazywania serwisów giełdowych jest szybkość przekazu informacji.

Wyniki notowań giełdowych są w nich dostępne równocześnie
z ich ogłoszeniem na parkiecie giełdy.

Inwestor , przeprowadzający za pośrednictwem domu maklerskiego transakcje giełdowe , nie dostarcza ani nie otrzymuje papierów wartościowych w formie fizycznej .

Transakcje te są odnotowywane na jego rachunku w biurze maklerskim

Warszawska Giełda Papierów Wartościowych rozwija się bardzo dynamicznie . W okresie zaledwie kilku lat funkcjonowania stała się wiodącą giełdą a krajach Europy Środkowej i Wschodniej.

---