Obiekty cywilne/obiekty wojskowe
Podstawową zasadą jaką powinny kierować się strony konfliktu podczas działań wojennych jest ZASADA ROZRÓŻNIANIA celów wojskowych od celów cywilnych. O tym mówi
Art. 48 I Protokołu dodatkowego:
„W celu zapewnienia poszanowania i ochrony ludności cywilnej oraz dóbr o charakterze cywilnym strony konfliktu powinny zawsze odróżnić ludność cywilną od kombatantów oraz dobra o charakterze cywilnym od celów wojskowych i w związku z tym kierować swoje operacje jedynie przeciwko celom wojskowym.”
Z Artykułu 52
(możemy wywnioskować, jakie obiekty rzeczywiście możemy nazywać cywilnymi),
(…) Dobrami o charakterze cywilnym są wszystkie dobra, które nie są celami wojskowymi w rozumieniu ustępu 2.
Czyli takie, które: nie mają rzeczywistego wkładu w działalność wojskową, idąc dalej: w razie wątpliwości, które ostatecznie rozwiewa ust. 3.
obiekty cywilne to te, które są normalnie przeznaczone do użytku cywilnego, i wyróżnione zostały tu: miejsca kultu religijnego, domy, inne pomieszczenia mieszkalne lub szkoła
Dobra cywilnymi, czy w ogóle obiektami cywilnymi mogą być:
1) miejscowości i wioski nie bronione, z założenia, pełne ludności cywilnej, która nie bierze w ogóle udziału w walkach
Oczywiście w drodze operacji wojskowych obie strony konfliktu powinny kierować się zasadami humanitarnymi, tzn. zakazane jest np. zrównanie z ziemią całej wioski pełnej cywilów tylko i wyłącznie dlatego, że w danym czasie znajduje się tam snajper należący wojsk wroga.
O tym trzeba pamiętać.
2) budynki i instalacje, które nie mają znaczenia militarnego
W celu ułatwienia zapewnienia ochrony, obiekty, urządzenia i środki transportu obrony cywilnej powinny być oznaczane międzynarodowym znakiem rozpoznawczym, którym jest niebieski trójkąt równoramienny na pomarańczowym tle.
- zakaz atakowania budynków i obiektów o charakterze cywilnym, takich jak domy mieszkalne, szkoły, muzea, pomniki historyczne, miejsca kultu religijnego, sklepy, place targowe, gospodarstwa rolne oraz inne budynki i instalacje
- zakaz kierowania ataków na budynki i wyposażenie obrony cywilnej;
3) dobra kultury;
Ochrona obiektów sakralnych i miejsc kultu religijnego - art. 53 PD I - ochrona miejsc kultu religijnego, które „stanowią dziedzictwo kulturalne lub duchowe narodów”.
Chyba że: kościół, który wedle protokołu dodatkowego winien być traktowany jako obiekt cywilny jest w końcu obiektem kultu religijnego, jednakże kiedy snajper zajmie Kościół czy jego część i będzie z niego strzelał do wroga, wtedy taki Kościół można uznać za obiekt wojskowy.
4) środki transportu cywilnego
-- takich jak pociągi pasażerskie, promy, autobusy, tramwaje, samochody, samoloty cywilne które:
- nie są konstytuowanymi obiektami militarnymi
- muszą być ostrzegane o grożącym zagrożeniu
- inny status mogą otrzymać samoloty cywilne jeśli nie są w powietrzu a stacjonują w porcie, który może być uznany za port militarny
- jeśli cywilny samolot będzie wspierał militarnie, gdzie mogą być wykorzystane np. jako transportery broni wtedy samoloty cywilne stacjonujące w takim znaczeniu w portach lotniczych mogą być uznane za militarne, czyli wojenne, mogą być zaatakowane lub ewentualnie przejęte
- zakazane jest atakowanie środków transportu związanych ze służbami medycznymi, obroną cywilną i jeńcami wojennymi
5) własność prywatna i publiczna;
- Budynki cywilnej administracji centralnej i lokalnej - zasada - dopóki budynki administracji cywilnej nie mają związku z władzą wojskową i nie przyczyniają się do bezpośredniego wsparcia wysiłku wojennego, nie mogą być traktowane jako cele wojskowe.
6) budowle i urządzenia zawierające niebezpieczne siły.
- przedmiotem ataków nie mogą być budowle lub urządzenia zawierające niebezpieczne siły, a zwłaszcza zapory wodne, groble i elektrownie jądrowe, choćby nawet stanowiły cele wojskowe, jeżeli takie ataki mogą spowodować wyzwolenie tych sił i w następstwie wywołać poważne straty wśród ludności cywilnej (art. 56 ust. 1 PD I, art. 15 PD II);
- powyższy zakaz obejmuje także cele wojskowe znajdujące się na takich budowlach lub urządzeniach albo w ich pobliżu
Ochrona środowiska naturalnego
Podczas działań wojennych należy troszczyć się o ochronę środowiska naturalnego przed szkodami rozległymi, długotrwałymi i poważnymi. Ochrona obejmuje zakaz stosowania metod lub środków walki, które zmierzają albo które mogą zmierzać do wywołania takich szkód w środowisku naturalnym i przez to zagrażać zdrowiu lub przetrwaniu ludności (art. 55). Zabronione są także ataki przeciwko środowisku naturalnemu z tytułu represaliów.
Ochrona środowiska naturalnego w czasie działań zbrojnych doprecyzowana jest w następujących konwencjach międzynarodowych:
w Konwencji z 18 maja 1977r. o zakazie używania technicznych środków oddziaływania na środowisko w celach militarnych lub innych wrogich celach.
Zgodnie z art. II określenie “techniczne środki oddziaływania na środowisko oznacza każdy środek mający na celu - przez rozmyślne kierowanie procesami naturalnymi - dokonywanie zmian w dynamice, składzie lub strukturze ziemi, włączając w to biosferę, litosferę, hydrosferę i atmosferę lub przestrzeń kosmiczną;
b) artykuł 35 ust. 3 Protokołu Dodatkowego I, który głosi:
“Zabronione jest stosowanie metod i środków prowadzenia wojny, których celem jest wywoływanie rozległych, długotrwałych i poważnych szkód w środowisku naturalnym lub po których można oczekiwać, że takie szkody wywołają”. Ta zasada określa zachowanie się wojujących i ma ona znaczenie podstawowe, przy formułowaniu zakazów i ograniczeń w prowadzeniu działań zbrojnych
c) protokół III w sprawie zakazów lub ograniczeń użycia broni zapalających załączony do Konwencji z 10 października 1980r. Protokół w art. 2 ust. 4 zakazuje czynienia przedmiotem ataku za pomocą broni zapalających lasów i innej roślinności, chyba że te składniki środowiska naturalnego są wykorzystywane do ukrycia lub maskowania żołnierzy albo obiektów wojskowych lub same stanowią obiekty wojskowe.
Obiekty wojskowe:
I znów powrót do Art. 52, ust. 2
(…) celami wojskowymi są tylko takie, które z powodu swej natury, swego rozmieszczenia, swego przeznaczenia lub wykorzystania wnoszą istotny wkład do działalności wojskowej i których całkowite lub częściowe zniszczenie, zajęcie lub zneutralizowanie daje określoną korzyść w danej sytuacji.
czyli dobra, które z powodu właśnie swej natury czyli np. mosty wojskowe, samoloty, czołgi obozy wojskowe są obiektami wojskowymi; przeznaczenia czyli sytuacji w której wróg atakując dany obiekt patrzy w przyszłość iż mógłby on zostać użyty jako obiekt wojskowy lub zamieszczenia, czyli obiekt taki jest w dogodnym położeniu by móc wykorzystać go jako obiekt wojskowy, wnoszą istotny wkład do działalności wojskowej i których całkowite lub częściowe zniszczenie, zajęcie lub zneutralizowanie daje określoną korzyść w danej sytuacji.
Cele wojskowe według postanowień prawa wojennego
W myśl przepisów prawa wojennego celami wojskowymi są również: członkowie nieprzyjacielskich sił zbrojnych z wyjątkiem personelu medycznego i duchownego, oraz te obiekty które nie zostały uznane za obiekty cywilne, np. Samoloty wojskowe:
- wraz z innymi szybowcami, dronami, sterowcami wojennymi są uzasadnionym celem ataku
- atak może być dokonany nawet wtedy, gdy maszyna nie jest w trakcie użycia, ale jest maszyną wojskową.
- Art. 42 I Protokołu mówi o tym, że gdy żołnierze używają spadochronu do ucieczki z samolotu wojskowego nie musi stać się obiektem ataku, a po zetknięciu z ziemią muszą otrzymać szansę poddania się. Osobie, która opuściła ze spadochronem statek niezdolny do dalszego lotu, należy, nawet w razie gdy wyląduje na terytorium wroga dać możliwość poddania się przed uczynieniem jej przedmiotem ataku, chyba że jest widoczne, iż podejmuje ona wrogie działanie.
Tak więc przez cele wojskowe należy rozumieć: urządzenia, budynki i pozycje, gdzie ulokowane są siły zbrojne lub ich wyposażenie (np. rejony rozmieszczenia, koszary, magazyny, rejony przemarszu i chwilowego postoju wojsk)
Definicja sformułowana w PD I jest ogólna i nie zawiera listy określonych instalacji lub obiektów, które mogą stanowić cele wojskowe. Wymaga to od dowódców szczególnej ostrożności w czasie prowadzenia operacji lądowej, powietrznej lub morskiej.
Art. 51 ust. 4 PD I - W żadnym wypadku nie wolno atakować bez rozróżnienia
„Zabronione są ataki bez rozróżnienia. Określenie "bez rozróżnienia" oznacza:
(a) ataki, które nie są skierowane przeciwko określonemu celowi wojskowemu;
(b) ataki, w których stosuje się metody i środki walki, jakie nie mogą być ograniczone do określonego celu wojskowego, albo
(c) ataki, w których stosuje się metody i środki walki, których skutki nie mogą być ograniczone, jak to nakazuje niniejszy protokół,
i w następstwie tego w każdym z tych wypadków mogą godzić bez rozróżnienia w cele wojskowe i w osoby cywilne lub w dobra o charakterze cywilnym”;
Zgodnie z Art. 51 ust. 5 Protokołu Dodatkowego I następujące rodzaje ataków należy traktować jako wykonane bez rozróżnienia:
ataki w postaci bombardowania, niezależnie od zastosowanych metod i środków, które jako jeden cel wojskowy traktują pewną liczbę celów wojskowych wyraźnie zarysowanych i odróżniających się, położonych w mieście, na wsi lub w innej strefie obejmującej skupienie osób cywilnych lub dóbr o charakterze cywilnym;
ataki, co do których można przypuszczać, że wywołają również straty w życiu ludzkim wśród ludności cywilnej, zranienia osób cywilnych, szkody w dobrach o charakterze cywilnym lub połączenie tych strat i szkód, jeśli byłyby one nadmierne w porównaniu z oczekiwaną konkretną i bezpośrednią korzyścią wojskową.
ZASADA PROPORCJONALNOŚCI
Zasada proporcjonalności ma zapewnić równowagę między dwoma różnymi interesami - z jednej strony koniecznością uwzględnienia potrzeb wojskowych, a z drugiej strony koniecznością uwzględnienia wymogów humanitaryzmu wtedy, gdy prawa czy obowiązki nie zostały sformułowane w sposób bezwarunkowy. Określając wzajemny związek między zasadą humanitaryzmu i zasadą konieczności wojskowej, zasada proporcjonalności wskazuje na potrzebę umiarkowania w doborze metod i środków szkodzenia nieprzyjacielowi.
Jest wiele czynników, które powinny być brane pod uwagę w celu zapewnienia tejże równowagi i postępowania zgodnego z zasadą proporcjonalności. Są to: znaczenie militarne celu, gęstość zaludnienia w okolicy celu, prawdopodobieństwo spowodowania przypadkowych zniszczeń podczas ataku (włączając w to możliwość uwolnienia substancji niebezpiecznych), rodzaje dostępnej broni mogącej posłużyć do przeprowadzenia ataku na dany cel oraz celność tej broni, fakt świadomego narażania przez obrońców ludności cywilnej i obiektów cywilnych na atak (przykładowo, używanie „żywych tarcz”), sposób przeprowadzenia ataku oraz czas jego przeprowadzenia (np. w celu ograniczenia ofiar wśród cywilnych pracowników fabryki produkującej sprzęt wojenny, atak można przeprowadzić w nocy, kiedy pracowników w tej fabryce nie ma.
Kilka słów o Żywych tarczach:
Żywe tarcze, czy też inaczej ludzkie tarcze, są dość powszechnie wykorzystywane, polegają np. na przywiązaniu osoby cywilnej, najczęściej dzieci na przedzie czołgu bądź innego pojazdu wojskowego. Tego typu przypadki są w chociażby w Syrii, gdzie dzieci chcąc nie chcąc biorą udział w konflikcie i są traktowane jako tarcze na czołgach niczym ochrona przed atakami sił wroga, czołgi to nie jedyny przypadek, ludzkie tarcze pojawiają się również na przodach autobusów wiozących żołnierzy. Podobne sytuacje miały miejsce pod reżimem Saddama Husajna gdzie ludzie często dobrowolnie Chronili własnymi ciałami silosy z żywnością, elektrownie, rafinerie oraz stacje oczyszczania wody. W ich paszportach irackie wizy opatrzone były napisem: \"Ludzka tarcza\". Mówili, że nie popierają reżimu Saddama Husajna, lecz gotowi są umrzeć, aby oszczędzić narodowi irackiemu głodu, chorób i cierpień. Ich obecność miała powstrzymać amerykańskie i brytyjskie siły zbrojne przed zniszczeniem ważnych instalacji niemających znaczenia wojskowego. Ważne jest by pamiętać o tym, że ludność cywilna która siłą jest wykorzystywana jako żywe tarcze nie może być uznana jako osoba biorąca udział w konflikcie zbrojnym, natomiast jeżeli ktoś dobrowolnie poddaje się tym praktykom w imię chociażby idei czy wiary są czynnymi uczestnikami konfliktów i można ich atakować.