Stany nadzwyczajne oraz zarządzanie

kryzysowe w państwie a relacje cywilno

- wojskowe

Zarządzanie kryzysowe

to działalność organów administracji publicznej
będąca elementem kierowania bezpieczeństwem
narodowym, która polega na zapobieganiu sytuacjom
kryzysowym, przygotowaniu do przejmowania nad
nimi kontroli w drodze zaplanowanych działań,
reagowaniu w przypadku wystąpienia sytuacji
kryzysowych oraz na odtwarzaniu infrastruktury lub
przywróceniu jej pierwotnego charakteru.

Udział SZ RP w sytuacjach

kryzysowych

Do zadań, należy:
1.

współudział w monitorowaniu zagrożeń;

2.

wykonywanie zadań związanych z oceną skutków
zjawisk zaistniałych na obszarze występowania
zagrożeń;

3.

wykonywanie zadań poszukiwawczo-ratowniczych;

4.

ewakuowanie poszkodowanej ludności i mienia;

5.

wykonywanie zadań mających na celu przygotowanie
warunków do czasowego przebywania ewakuowanej
ludności w wyznaczonych miejscach;

6.

współudział w ochronie mienia pozostawionego na
obszarze występowania zagrożeń;

7. izolowanie obszaru występowania zagrożeń lub

miejsca prowadzenia akcji ratowniczej;

8. wykonywanie prac zabezpieczających,

ratowniczych i ewakuacyjnych przy zagrożonych
obiektach budowlanych i zabytkach;

9. prowadzenie prac wymagających użycia

specjalistycznego sprzętu technicznego lub
materiałów wybuchowych będących w zasobach SZ
RP;

10.usuwanie materiałów niebezpiecznych i ich

unieszkodliwianie, z wykorzystaniem sił i środków
będących na wyposażeniu SZ RP;

11.

likwidowanie skażeń chemicznych oraz skażeń i

zakażeń biologicznych;

12.usuwanie skażeń promieniotwórczych;

13. wykonywanie zadań związanych z naprawą i

odbudową infrastruktury technicznej;

14. współudział w zapewnieniu przejezdności

szlaków komunikacyjnych;

15. udzielanie pomocy medycznej i wykonywanie

zadań sanitarno-higienicznych i
przeciwepidemicznych;

16. wykonywanie zadań ujętych w wojewódzkim

planie reagowania kryzysowego.

Oddziały Sił Zbrojnych mogą być przekazane do

dyspozycji wojewody w składzie etatowym albo jako
tworzone doraźnie zgrupowania zadaniowe.

Stan nadzwyczajny

to stan szczególnego zagrożenia. Wymaga on

sięgnięcia po szczególne środki prawne.
Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej przewiduje
trzy rodzaje stanów nadzwyczajnych:

• stan klęski żywiołowej
• stan wojenny
• stan wyjątkowy.

Stan klęski żywiołowej

Może być wprowadzony na wypadek:
•Katastrof naturalnych
•Awarii technicznych (noszących znamiona
katastrofy)
Stan ten wprowadza się w celu zapobieżenia
skutkom wyżej wymienionych katastrof, oraz w
celu ich usunięcia.

Klęska żywiołowa

Katastrofa naturalna lub awaria techniczna,
których skutki zagrażają życiu lub zdrowiu dużej
liczby osób, mieniu w wielkich rozmiarach albo
środowisku na znacznych obszarach, a pomoc i
ochrona mogą być skutecznie podjęte tylko przy
zastosowaniu nadzwyczajnych środków, we
współdziałaniu różnych organów i instytucji oraz
specjalistycznych służb i formacji działających
pod jednolitym kierownictwem

Katastrofa naturalna

To zdarzenie związane z działaniem sił natury, w
szczególności wyładowania atmosferyczne,
wstrząsy sejsmiczne, silne wiatry, intensywne
opady atmosferyczne, długotrwałe
występowanie ekstremalnych temperatur,
osuwiska ziemi, pożary, susze, powodzie,
zjawiska lodowe na rzekach i morzu oraz
jeziorach i zbiornikach wodnych, masowe
występowanie szkodników, chorób roślin lub
zwierząt albo chorób zakaźnych ludzi albo też
działanie innego żywiołu.

Awaria techniczna

To gwałtowne, nieprzewidziane uszkodzenie lub
zniszczenie obiektu budowlanego, urządzenia
technicznego lub systemu urządzeń
technicznych powodujące przerwę w ich
używaniu lub utratę ich właściwości.

Stan klęski żywiołowej może być

wprowadzona:

• na obszarze, którym wystąpiła klęska żywiołowa
• na obszarze, którym wystąpiły lub mogą

wystąpić skutki tej klęski

• na czas który jest potrzebny dla zapobieżenia,

lub na czas niezbędny do usunięcia skutków
klęski (nie dłużej niż 30 dni).

Stan klęski żywiołowej wprowadza
Rada Ministrów z własnej inicjatywy
lub na wniosek właściwego
wojewody.
Stan ten Rada Ministrów wprowadza
w drodze właściwego rozporządzenia.

Gdy wyniknie taka potrzeba po
wyrażeniu przez Sejm zgody jest
możliwe przedłużenie stanu klęski
żywiołowej na czas oznaczony, w
drodze rozporządzenia Rady
ministrów.

W zapobieganiu i usuwaniu skutków

klęsk żywiołowych uczestniczą:

• Państwowa Straż Pożarna
• Inne jednostki ochrony przeciwpożarowej
• Centra powiadamiania ratunkowego
• Policja
• Jednostki Państwowego Ratownictwa

Medycznego

• Straż Graniczna
• Morska służba poszukiwania i Ratownictwa

Użycie Sił Zbrojnych na wypadek

klęski żywiołowej

Podczas trwania stanu klęski żywiołowej, w

wypadku niemożności użycia innych sił i środków

lub gdy te siły i środki są nie wystarczające, do

dyspozycji wojewody mogą zostać przekazane

przez Ministra obrony Narodowej pododdziały lub

oddziały Sił Zbrojnych Rzeczpospolitej Polskiej.

Siły te działają na obszarze dotkniętym klęską w

celu zapobieżenia i usuwania jej skutków.

Dowodzenie Siłami Zbrojnymi

podczas stanu klęski żywiołowej

Siły Zbrojne wykonują zadania wyznaczone
przez wojewodę, faktycznie jednak pozostają
pod dowództwem przełożonych służbowych.

Rada Ministrów, w drodze rozporządzenia, określi

szczegółowe zasady udziału pododdziałów i

oddziałów Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej

w zapobieganiu skutkom klęski żywiołowej lub ich

usuwaniu, uwzględniając:

1.

rodzaje działań ratowniczych lub

prewencyjnych, w których pododdziały i oddziały

Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej mogą

brać udział,

2.

sposób koordynowania i dowodzenia ich

działaniami,

3.

sposób zapewnienia im zabezpieczenia

logistycznego.

Stan Wojenny

Wprowadza się gdy istnieje zewnętrzne

zagrożenie państwa:

– działania terrorystyczne
– zbrojna napaść na terytorium
– gdy z umów międzynarodowych wynika
obowiązek wspólnej obrony przed agresją

Stan Wojenny

• Stan wojenny wprowadza Prezydent RP na

wniosek Rady Ministrów.

• Stan wojenny może być wprowadzony na części

lub całości terytorium państwa

• Ponadto Rada Ministrów określa:

– przyczyny
– obszar (na którym SW ma być wprowadzony)
– odpowiednie do stopnia i charakteru zagrożeń

rodzaje ograniczeń praw i wolności człowieka i
obywatela

Złożony przez Radę Ministrów

wniosek musi być niezwłoczne
rozpatrzony przez prezydenta.

Prezydent na wypadek

pozytywnego rozpatrzenia wniosku,
w ciągu 48 godzin od jego
podpisania, przedstawia Sejmowi
rozporządzenie o wprowadzeniu
stanu wojennego.

Minister Spraw Zagranicznych ma

obowiązek powiadomienia o
wprowadzeniu, lub odwołaniu stanu
wojennego, Sekretarza Generalnego
ONZ i Sekretarza Generalnego Rady
Europy.

Stan Wojenny – Prezydent wobec Sił

Zbrojnych

• Prezydent kieruje obroną państwa we współpracy z

Radą Ministrów

• Na wniosek Rady Ministrów postanawia o stanie

gotowości Sił Zbrojnych

• Określa na wniosek Rady Ministrów, zadania Sił

Zbrojnych

• Mianuje Naczelnego Dowódcę Sił Zbrojnych
• Zatwierdza na wniosek Naczelnego Dowódcy SZ, plany

operacyjne użycia SZ

• Na wniosek Naczelnego Dowódcy SZ określa obszary

RP będące strefą działań wojennych

• Może przekazać organom wojskowym określone

kompetencje organów władzy publicznej w strefie

bezpośrednich działań wojennych

Naczelny Dowódca Sił Zbrojnych

•

Przejmuje dowodzenie nad Siłami Zbrojnymi z chwilą jego
mianowania przez Prezydenta, lub w innym terminie
wyznaczonym przez Prezydenta RP.

•

Podlega Prezydentowi RP

•

Dowodzi Siłami Zbrojnymi w celu odparcia zbrojnej napaści na
terytorium RP

•

zapewnia współdziałanie podległych mu Sił Zbrojnych z siłami
sojuszniczymi w planowaniu i prowadzeniu działań wojennych

•

Określa potrzeby sił Zbrojnych w zakresie wsparcia ich przez
pozamilitarną część systemu obronnego

•

wyznacza organy wojskowe do realizacji zadań administracji
rządowej i samorządowej w strefie bezpośrednich działań
wojennych oraz określa ich zadania i kompetencje

Stan Wyjątkowy

W sytuacji szczególnego zagrożenia konstytucyjnego
ustroju państwa, bezpieczeństwa obywateli lub
porządku publicznego, w tym spowodowanego
działaniami terrorystycznymi, które nie może być
usunięte poprzez użycie zwykłych środków
konstytucyjnych, Rada Ministrów może podjąć
uchwałę o skierowaniu do Prezydenta
Rzeczypospolitej Polskiej wniosku o wprowadzenie
stanu wyjątkowego.

We wniosku Rada Ministrów określa przyczyny

wprowadzenia i niezbędny czas trwania stanu
wyjątkowego oraz obszar, na jakim stan wyjątkowy
powinien być wprowadzony, a także odpowiednie do
stopnia i charakteru zagrożenia, w zakresie
dopuszczonym niniejszą ustawą, rodzaje ograniczeń
wolności i praw człowieka i obywatela.

Minister właściwy do spraw zagranicznych

notyfikuje Sekretarzowi Generalnemu Organizacji
Narodów Zjednoczonych oraz Sekretarzowi
Generalnemu Rady Europy wprowadzenie i zniesienie
stanu wyjątkowego.

Na obszarze, na którym został wprowadzony stan

wyjątkowy, ograniczeniom wolności i praw
człowieka i obywatela podlegają wszystkie osoby
fizyczne zamieszkałe lub przebywające tam
chociażby czasowo. Ograniczenia te stosuje się
odpowiednio wobec osób prawnych i jednostek
organizacyjnych nieposiadających osobowości
prawnej, mających siedzibę lub prowadzących
działalność na obszarze objętym stanem
wyjątkowym.

W czasie stanu wyjątkowego mogą

być wprowadzone ograniczenia

wolności i praw

człowieka i obywatela w zakresie:

1) dostępu do towarów konsumpcyjnych
2) wolności działalności gospodarczej
3) działalności edukacyjnej
4) obrotu krajowymi środkami płatniczymi
5) transportu drogowego, kolejowego i lotniczego

oraz w ruchu jednostek pływających

W czasie stanu wyjątkowego mogą

być zawieszone prawa do:

1.

organizowania i przeprowadzania wszelkiego rodzaju
zgromadzeń

2.

organizowania i przeprowadzania imprez masowych
oraz prowadzonych w ramach działalności kulturalnej
imprez artystycznych i rozrywkowych, niebędących
imprezami masowymi

3.

strajków pracowniczych i innych form protestu w
odniesieniu do określonych kategorii pracowników lub
w określonych dziedzinach

4.

strajków i innych niż strajki form akcji protestacyjnych
rolników

5.

akcji protestacyjnych studentów organizowanych przez
studenckie samorządy, stowarzyszenia lub organizacje

6.

zrzeszania się

W czasie stanu wyjątkowego mogą

być wprowadzone nakazy lub

zakazy:

1) przebywania lub opuszczania w ustalonym

czasie oznaczonych miejsc, obiektów i obszarów,

2) uzyskania zezwolenia organów administracji

publicznej na zmianę miejsca pobytu stałego i
czasowego,

3) zgłoszenia w ustalonym terminie organom

ewidencji ludności lub Policji przybycia do
określonej miejscowości,

4) utrwalania przy pomocy środków technicznych

wyglądu lub innych cech określonych miejsc,
obiektów lub obszarów.

Kto w czasie stanu wyjątkowego

nie zastosuje się do wcześniej
wymienionych decyzji podlega karze
aresztu albo grzywny.

Działania przywracające konstytucyjny ustrój
państwa, bezpieczeństwo obywateli lub porządek
publiczny, a w szczególności koordynację i
kontrolę funkcjonowania
administracji rządowej i samorządowej wykonują:
1. Prezes Rady Ministrów - w przypadku

wprowadzenia stanu wyjątkowego na obszarze
większym niż obszar jednego województwa,

2. właściwy wojewoda - w przypadku

wprowadzenia stanu wyjątkowego na obszarze
lub części obszaru jednego województwa.

W czasie stanu wyjątkowego

Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, na
wniosek Prezesa Rady Ministrów, może
postanowić o użyciu oddziałów i
pododdziałów Sił Zbrojnych
Rzeczypospolitej Polskiej do
przywrócenia normalnego
funkcjonowania państwa, jeżeli
dotychczas zastosowane siły i środki
zostały wyczerpane.

W czasie stanu wyjątkowego organy

porządku i bezpieczeństwa
publicznego mogą
w celu przywrócenia porządku
publicznego wkroczyć na teren szkoły
wyższej bez
wezwania przez rektora, którego
należy niezwłocznie o tym zawiadomić.