Stany Nadzwyczajne w państwie
Stan klęski żywiołowej
Stan wyjątkowy
Stan wojenny
Elementy konstrukcyjne stanów nadzwyczajnych
Tryb wprowadzenia
*Organy upoważnione do kontroli nad podejmowanymi decyzjami o SN
Cel wprowadzenia
*Żeby osiągnąć dany efekt
Przesłanki zastosowania
*Kiedy sięgamy po SN
Zakres terytorialny
Czas obowiązywania
Środki nadzwyczajne
Tryb zniesienia
Ad. 2. Cel wprowadzenia
Powrót do stanu normalności
Doraźność
Kierunkowość działania
Ad.3. Przesłanki zastosowania
Ze względu na źródło pochodzenia
Zewnętrzne - wojna
Wewnętrzne - wyjątkowy/klęski żywiołowej
Inne (przyrodnicze)
„Importowany stan wyjątkowy” (ex. Mniejszości narodowe)
Siła zagrożenia (poziom)
Max - stan wojenny
Pośredni (najszerszy zakres) nieprawidłowe funkcjonowanie państwa - ST. Wyjątkowy
Mini - ST. Klęski żywiołowej
Dyferencjacja SN
Dyferencjacja - wielość, zróżnicowanie
Instrumenty adekwatne do zagrożenia
Możliwość przejścia z jednego stanu do drugiego
Podział przesłanek - obiektywne /subiektywne(interpretowane niejednolicie; zagrożenia kontrowersyjne, dyskusyjne)
Uznaniowy charakter decyzji o SN
klauzula generalna - nieprecyzyjny język (celowo)
Nie ma pewności czy przesłanki zostaną dobrze zinterpretowane a SN będzie wprowadzony z potrzeby.
Kontrola:
Debata polityczna
Dyskusja w prasie
Protesty społeczne
Państwa członkowskie organizacji mogą ubiegać się o zakończenie
Ad.4. Zakres terytorialny
Jednoznaczne oznakowanie
Oddzielenie obszaru SN od „wolnego”
Chroni przed niepewnością
Ad.5. Czas obowiązywania
Oznaczony / nieoznaczony
Instytucja czasowa, doraźna
Oznaczenie czasu obowiązywania - jednoznaczność, precyzja
Zagrożenia przyrodnicze - proste
Zagrożenia polityczne - skomplikowane, złożone(DŁUŻSZY CZAS OBOWIĄZYWANIA)
Możliwość przedłużenia czasu obowiązywania dostosowuje czas do zapotrzebowania
Parlament musi się zgodzić na przedłużenie (NADZÓR)
Ad.6. Środki nadzwyczajne (dominują 90%)
Różnorodność
Umiarkowanie, odpowiednie od zapotrzebowania
„zasada jasności”
Podział środków na ex lega(obowiązujące z mocy prawa) i potencjalne
Większość środków nadzwyczajnych spaja prawo karne i zapewnia im skuteczność
Klauzula derogacyjna negatywna(wymienia wolności i prawa niepodlegające ograniczeniom)<W i W> i pozytywna( wszystkie, które mogą być ograniczone)<KŻ>
Środki dotyczące naczelnych organów państwa
Zakaz zmiany konstytucji
Zakaz rozwiązywania parlamentu
Zakaz przeprowadzania wyborów (kadencje się przedłużają w razie co)
Ad.7. Tryb zniesienia
Mniejszy formalizm niż przy wprowadzaniu
Konstytucjonalizacja SN
Czy SN powinny być regulowane w Konstytucji?
TAK, bo to akt trwały, zapewnia nam jakąś niezmienność.
TAK, bo materia SN dotyczy ograniczania praw i wolności obywatela.
TAK, bo pełnią funkcję odstraszającą .
TAK, bo Konstytucja obowiązuje zawsze, w czasie pokoju i w sytuacjach nadzwyczajnych.
NIE, bo regulacja konstytucyjna jest bardzo trudna do spełnienia czyli utrudnia ewentualne zmiany.
NIE , bo rzadko się z nich korzysta („zaśmiecanie Konstytucji”)
W państwach, które mają za sobą okres niedemokratyczny, którym brakuje tradycji demokratycznych potrzebna jest regulacja SN.
Rozdział 11 w Konstytucji PL
Ust. 1. Zasada ostateczności
Szczególne zagrożenie
Niewystarczalność zwykłych środków konstytucyjnych
` (przesłanki zastosowania)
Ust. 2., 3., 4. Zasada legalności
Podstawa SN
Konstytucja
Ustawa (uszczegóławia)
Rozporządzenie (akt wprowadzający SN w życie)
(ust.3.) Materia ustawy (co może w niej być)
Zasady działania organów adm. publicznej
Zakres ograniczeń praw i wolności obywateli
(ust.4.) Wyrównywanie strat majątkowych, wynikających z ograniczeń praw i wolności
(w przeciwieństwie do art. 77 - tych zgodnych z prawem)
Ustawa z 22 listopada 2002r. o wyrównaniu strat majątkowych(…)
(Ust .5.)
Zasada proporcjonalności
Zasada celowości - działania powinny zmierzać do przywrócenia normalnego funkcjonowania państwa.
Zasada tymczasowości - jak najszybsze przywrócenie normalnego funkcjonowania państwa.
(Ust.6.) Ochrona podstaw systemu prawnego.
W czasie SN nie można podejmować szeregu zmian.
Komentarz:
Jest to za duże ograniczenie - naraża się państwo na działanie niepraworządne
(ust.7.) Zasada ochrony organów przedstawicielskich
Wybory i kadencje przesunięte na czas po SN.
Zasada antydyskryminacyjna - art. 233 (ust.2.)
STAN WOJENNY
TRYB WPROWADZENIA (Art.229.)
RM wnioskuje do Prezydenta o wprowadzenie
Prezydent nie musi wprowadzić SN
Może dokonać zmian we wniosku PRM i Prezydent podpisują wniosek (kontrasygnata PRM)
Współpraca z zarazem zabezpieczenie przed nadużyciem SN
(Art.231)
Rozporządzenie trafia do Sejmu
Sejm rozpatruje(przeprowadza debatę/dyskusję na ten temat) je bez zbędnej zwłoki.
Może je uchylić („uchwała o uchyleniu” wymagana większość taka jak przy nadawaniu wotum zaufania dla RM - FORMA ZABEZPIECZENIA)
Brak Senatu
PRZESŁANKI ZASTOSOWANIA (Art.229)
Zagrożenie zewnętrzne
Obronność
ZAKRES TERYTORIALNY
Część albo całe terytorium państwa
CZAS OBOWIĄZYWANIA
Nieokreślony - nieprzewidywalne zakończenie obowiązywania SN; przesłanki zastosowania zagrożenie zewnętrzne.
ŚRODKI NADZWYCZAJNE
Klauzula derogacyjna negatywna
Obszar nietykalny dla państwa i jego organów
Cała reszta jest ograniczona
(Art.234.)
Jak Sejm nie może się zebrać, Prezydent wydaje(ma obowiązek) rozporządzenie(podpisane przez PRM i P) na wniosek RM.
Na najbliższym posiedzeniu Sejmu, rozpatruje on rozporządzenie…
Nie ma Senatu
Te organy, które mogą wprowadzić stan wojenny mogą go również znieść.
STAN WYJĄTKOWY
TRYB WPROWADZENIA
Identyczny jak w stanie wojennym.
We wniosku RM do Prezydenta trzeba wskazać czas obowiązywania.
CEL WPROWADZENIA wynika z PRZESŁANEK ZASTOSOWANIA(Art.230)
Zagrożenie o charakterze wewnętrznym
Nieprecyzyjność ogólność(szeroki zakres zagrożeń)
Nie dotyczy zagrożeń o charakterze technicznym i naturalnym
ZAKRES TERYTORIALNY
Część lub całe terytorium państwa
CZAS OBOWIĄZYWANIA
Oznaczony
Nie dłuższy niż 90 dni
Przedłużenie stanu wyjątkowego może nastąpić tylko raz i tylko za zgodą Sejmu
Przedłużenia można dokonać tylko podczas trwania stanu wyjątkowego.
ŚRODKI NADZWYCZAJNE
Zrównany ze stanem wojennym(Art.233.1.)
STAN KLĘSKI ŻYWIOŁOWEJ
TRYB WPROWADZENIA (Art.232.)
Brak Prezydenta
Brak kontroli ze strony PARLAMENTU(powszechnie uznawane za wadę - nie ma debaty)
CEL WPROWADZENIA
Zapobieganie skutkom katastrof
Usunięcie skutków
PRZESŁANKI ZASTOSOWANIA
Katastrofa naturalna
Awaria techniczna
= sytuacja mająca znamiona klęski żywiołowej
W olbrzymim zasięgu oddziaływania
Wiele ofiar
Wielkie straty
CZAS OBOWIĄZYWANIA
Nie dłużej niż 30 dni
Nie ma regulacji ile razy można przedłużyć SKŻ i na ile dni
ŚRODKI NADZWYCZAJNE (Art.233.3.)
Klauzula derogacyjna pozytywna - wymienione wolności i prawa , które można ograniczyć.
SKŻ jest najmniej uciążliwy
PRAWO MIĘDZYNARODOWE
Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności 4.XI.1950 RZYM
Art.15 „W przypadku wojny lub innego niebezpieczeństwa publicznego zagrażającego życiu narodu, każda z Wysokich Układających się Stron, może podjąć środki uchylające stosowanie zobowiązań…”
PL 1993
Pakt Międzynarodowy
Łączy te 2 akty tryb wprowadzenia
Obowiązek informacyjny (notyfikacyjny) Sekretarza ONZ lub Rady Europy
PRZESŁANKI ZASTOSOWANIA W PRAWIE MIĘDZYNARODOWYM
Zawierają w sobie przesłanki zastosowania ze SN
Organizacje Międzynarodowe, Doktryna prawa międzynarodowego i państwa członkowskie w różny sposób rozumieją to „niebezpieczeństwo publiczne”. Powinno ono być:
Aktualne
Rzeczywiste
Bezpośrednie
Poważne
Wyjątkowe
+Powinno dotykać całego Narodu
Niewystarczalność środków konstytucyjnych
Państwa członkowskie mają pierwszeństwo w rozstrzyganiu.
ŚRODKI NADZWYCZAJNE W PRAWIE M.
Klauzula derogacyjna negatywna
Zasada proporcjonalności
Zasada antydyskryminacyjna
Protokół 6. uzupełniający
Zakaz orzekania i wykonywania kary śmierci
7. Powaga rzeczy osądzonej
Zakaz sądzenia ponownie za to samo
Zakaz zbiorowego wydalania cudzoziemców
Ustawa o STANIE WYJĄTKOWYM z dnia 21 CZERWCA 2002r.
Art.8. zasada stabilizująca
Art.9. organy kierujące - PRM, właściwy wojewoda
Art.10. informowanie Prezydenta przez PRM
Art.11. Prezydent korzysta z Sił Zbrojnych na wniosek PRM kiedy władze cywilne nie są skuteczne.
Ust.2. nie może zagrozić ich zdolności bojowej
Ust.3. pod dowództwem służbowym.
Zadania uzgadniają MON(wyznacza) i MSW.
Żołnierzom przysługują uprawnienia policjantów:
Legitymowanie
Zatrzymanie
Przeszukiwanie osób i pomieszczeń
Przeglądanie zawartości bagażu
Środki przymusu bezpośredniego
Prawo użycia broni palnej
SZ mają pewne uprawnienia w SN (Art.11. ust. o st. wyjątkowym)
Takie same w Art.18. ust. o policji.
Art.12. możliwość zawieszenia samorządu terytorialnego(całego)
PRM na wniosek wojewody kiedy ST nie jest dostatecznie skuteczny.
*Zarząd komisaryczny
Komisarz rządowy zastępuje organy zawieszone.
Art.13. Zniesiona Autonomia Szkół Wyższych
Art.16. Zawieszenie zgromadzeń
Ograniczenie imprez masowych
Organizacji strajków pracowniczych
Zrzeszeń organizacji społecznych
Zbiórek publicznych chyba, że otrzyma się pozwolenie.
Art.17. instytucja odosobnienia (internowania)
Osoba 18 lat lub 17 lat jeżeli rozmowa ostrzegawcza nie okazała się skuteczna.
Uniemożliwienie popełnienia przestępstwa lub ucieczki.
Uzasadnione podejrzenie, że pozostając na wolności są niebezpieczni lub prowadzą niebezpieczną działalność.
Na podstawie wniosku wojewody.
Wykonywane przez komendanta wojewódzkiego policji.
Wojewoda wszczyna postępowanie na wniosek organów prokuratury.
Miejsce odosobnienia
Art.19.Rozmowa ostrzegawcza
Celem może być oddziaływanie psychologiczne, wychowawcze.
Jak np. nieletni jest w partii o ma uczestniczyć w jakiejś manifestacji można go w tym czasie wezwać na rozmowę.
Art.20. Cenzura i kontrola
Cenzura nie obejmuje pras kościelnej.
W stanie wyjątkowym nie można tworzyć partii politycznych.
Ustawa o STANIE WOJENNYM z dnia 29 sierpnia 2002r.
Nie ma odwołań do innych ustaw o SN
Art.2 Zewnętrzne zagrożenie, działania terrorystyczne, zbrojna napaść lub zobowiązanie z umowy M. do wspólnej obrony przeciwko agresji
Rozdział 2 Zasady działania organów wł. publicznej (sfera podmiotowa)
Art.10. Jeżeli wystąpi konieczność obrony państwa - kieruje nią Prezydent we współdziałaniu z RM.
Prezydent może mianować na wniosek PRM, Naczelnego Dowódcę Sił Zbrojnych.
Art.11. RM może przekazać organom wojskowym określone kompetencje organów władzy publicznej w strefie bezpośrednich działań wojennych .
Art.12. MON koordynuje realizację zadań państwa-gospodarza wynikających z umów M.
Art.13.2.Wojewoda :
Ocenia zagrożenia
Wprowadza środki nadzwyczajne w zakresie nienależącym do właściwości innych organów
Występuje z wnioskami do odpowiednich organów o wprowadzenie środków nadzwyczajnych
Określa zadania wynikające z przepisów stanu wojennego
Koordynuje i kontroluje działalność organów władzy publicznej
Może nakładać zadania i nakazywać ST wydatki określone w odrębnych przepisach.
Art.13.3.Wojewoda w zakresie działań, o których mowa w ust.2. wojewodzie są podporządkowane wszystkie jednostki organizacyjne administracji rządowej i samorządowej działające na obszarze województwa oraz inne siły i środki wydzielone do jego dyspozycji i skierowane do wykonywania zadań związanych z obroną państwa i województwa, a także związanych z obroną cywilną.
Art.14. Możliwość zawieszenia gminy, powiatu lub samorządu województwa jeżeli nie są wystarczająco skuteczne.
PRM na wniosek wojewody
*Zarząd komisaryczny
Komisarz rządowy zastępuje organy zawieszone.
Art.16 Naczelny Dowódca SZ podlega Prezydentowi, dowodzi SZ i innymi podporządkowanymi jednostkami organizacyjnymi.
Wyznacza organy wojskowe do realizacji zadań administracji rządowej i samorządowej w strefie bezpośrednich działań wojennych.
Skutki:
- relacje dot. naczelnych organów państwa (wzmocnienie władzy wykonawczej)
- ograniczenia konstytucyjnych wolności obywatelskich
Pojęcia poprzedzające stany nadzwyczajne:
Stan wyższej konieczności państwa
stan wyjątkowy
stan szczególnego zagrożenia