TEORIA	ZAŁOŻENIA	PODSTAWOWA PRZESŁANKA ROZWOJU HANDLU	PRZEDSTAWICIEL	UWAGI
Teorie przedklasyczne: koncepcja psychozy lęku przed brakiem towarów	starożytni władcy dążyli do uzyskania możliwie jak największej ilości dóbr, starając się jednocześnie oferować w zamian jak najmniej
dogmat słusznej ceny	każdy towar ma swoją słuszną cenę, powyżej lub poniżej której nie powinien być sprzedawany; słuszna cena to cena pokrywająca koszty produkcji		św. Tomasz z Akwinu
merkantylizm - monetaryzm/ bulionizm - merkantylizm właściwy	doktryna ekonomiczna i polityczna zalecająca popieranie wywozu własnych towarów przy jednoczesnym ograniczaniu importu z myślą o uzyskaniu w ten sposób nadwyżek złota za główny cel uważano zwiększenie zasobów kruszców za główny cel uważano zwiększenie zasobów zagranicznych pieniędzy, w tym złota i srebra	dopływ do kraju złota	P. von Hornick (Austria) Jan Grodwagner (Polska) Krytyka: A. Smith, D. Hume, D. North
Teoria kosztów absolutnych A. Smitha (przewagi absolutnej, różnic absolutnych)	- 2 kraje - 2 towary - 1 czynnik produkcji: praca - nakład pracy potrzebny do wytworzenia jednostki towaru określa jednocześnie koszty produkcji - istnieje pełna mobilność pracy w granicach jednego kraju i brak mobilności pracy między krajami - relacja między nakładem pracy a wielkością produkcji nie zmienia się (brak korzyści skali) - nie występują koszty transportu obu tych towarów - w obu krajach istnieje wolna konkurencja - eksport = import - nie ma barier handlowych - kraj A jest bardziej efektywny (dysponuje przewagą absolutną) w produkcji towaru x, a zarazem jest mniej efektywny niż kraj B (nie dysponuje nad nim przewagą absolutną) w produkcji towaru y - kraj A eksportuje do kraju B całość lub część produkcji towaru x, w przypadku którego dysponuje przewagą absolutną, w zamian za import z kraju B całości lub części produkcji towaru y, w przypadku którego absolutną przewagą dysponuje jego partner handlowy - kraj B Międzynarodowy podział pracy - czyli specjalizacja każdego kraju jedynie w kilku, a nie wszystkich produktach, pozwoli na lepsze spożytkowanie przez oba kraje posiadanych przez nie zasobów, co znajduje odbicie w tym, że eksportując towary będące przedmiotem specjalizacji, a importując te, w których specjalizują się partnerzy, kraje uczestniczące w międzynarodowej wymianie towarowej wytwarzają więcej dóbr. O wyborze kierunku specjalizacji decydują absolutne różnice w kosztach wytwarzania. Przyczynami, które mogą sprawić, że między krajami występują różnice w kosztach wytwarzania, są różnice w wyposażeniu w zasoby naturalne lub nabyte.	występujące między krajami absolutne różnice kosztów wytwarzania, mierzone nakładami pracy	A. Smith (Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów, 1776)
Teoria kosztów względnych R. Torrensa i D. Ricarda (kosztów komparatywnych, porównawczych) sensu stricto	- założenia j.w. - kraj A wytwarza obydwa wyroby taniej (drożej) niż kraj B - kraj A (mający absolutną przewagę nad krajem B w produkcji obydwu dóbr) powinien specjalizować się w produkcji i eksporcie tego towaru, który może wyprodukować stosunkowo taniej niż kraj B, tzn. tego towaru, w przypadku którego jego przewaga nad krajem B jest stosunkowo największa lub brak przewagi stosunkowo najmniejszy - kraj B powinien specjalizować się w produkcji i eksporcie towaru, w przypadku którego niekorzystna pozycja tego kraju ujawnia się w stosunkowo najmniejszym stopniu	występujące między krajami względne różnice kosztów wytwarzania, mierzone nakładami pracy	D. Ricardo (Zasady ekonomii politycznej i opodatkowania, 1817) R. Torrens (Traktat na temat handlu zagranicznego zbożem, 1815)	Prawo wzajemnego popytu J.St. Milla - czynnikiem decydującym o przyjęciu relacji wymiennej w obrotach handlowych między krajami są wielkości popytu i podaży zgłaszanych przez kraje uczestniczące w wymianie; kraj o relatywnie wysokim popycie na towar importowany odnosi z wymiany mniejsze korzyści niż jego partner o stosunkowo mniejszym popycie na towar importowany Teoria Marshalla - „reprezentacyjny koszyk towarów” - przedmiot wymiany między dwoma krajami; „krzywe zaoferowania” (krzywe popytu wzajemnego) - krzywa popytu kraju A na „reprezentacyjny” koszyk towarowy kraju B, która to krzywa jest jednocześnie krzywą podaży koszyka towarów kraju B (w punkcie przecięcia się krzywych zaoferowania dwóch krajów znajduje się punkt równowagi w handlu międzynarodowym)
teoria kosztów realnych - ujęcie wieloczynnikowe - ujęcie subiektywne	możliwości korzystnej specjalizacji międzynarodowej istnieją wtedy, gdy między współpracującymi krajami występują względne różnice „realnie” ujmowanych i wyrażanych w pieniądzu kosztów zastosowania pracy i in. czynników produkcji realne koszty pracy => „przykrość” spowodowana pracą oraz koniecznością wyrzeczenia się wypoczynku przez pracowników realne koszty kapitału => „przykrość” jego właścicieli z powodu wyrzekania się części konsumpcji w celu zaoszczędzenia środków na akumulację oraz na zwiększenie skali działalności gosp. i konsumpcji w przyszłości	występujące między krajami względne różnice kosztów realnych		Kierunki rozwoju teorii handlu mn.: szkoła neoklasyczna (F.Y. Edgeworth, R.F. Harrod,A. Marshall, W.F. Taussig, J. Viner) - akceptowano tzw. realne koszty zastosowania pracy i in. czynników produkcji => teoria kosztów realnych matematyczna szkoła „równowagi ogólnej” (V. Pareto, B. Ohlin, P.A. Samuelson) - konieczność powiązania strony podaży (określonej przez koszty zastosowania kapitału, pracy i in. czynników produkcji w alternatywnych jej rodzajach) ze stroną popytu (ujętego jako łączny wynik preferencji i wyborów konsumentów) w jeden system ogólnej równowagi => teoria kosztów alternatywnych i teoria obfitości zasobów
teoria kosztów alternatywnych	- podjęcie specjalizacji międzynarodowej oznacza możliwość częściowej lub całkowitej rezygnacji z produkcji określonego towaru (który jest przedmiotem importu) przy jednoczesnej częściowej lub całkowitej koncentracji zasobów na produkcji innego towaru (który staje się przedmiotem eksportu) - potrzeba rozwoju specjalizacji i handlu międzynarodowego istnieje w sytuacji zróżnicowania kosztów alternatywnych w różnych krajach; każdy kraj powinien specjalizować się w tych dziedzinach lub produktach, w przypadku których ma relatywnie niższe koszty alternatywne	występujące między krajami względne różnice kosztów alternatywnych	G. Haberler (Austria)
Teoria obfitości zasobów Heckschera-Ohlina- Samuelsona (proporcji w zasobach) - sformalizowana - niesformalizowana	- 2 kraje, 2 towary i 2 czynniki produkcji: praca i kapitał - czynniki produkcji są jednorodne (homogeniczne) - oba czynniki są niezbędne do wytworzenia każdego z towarów - w obu krajach stosowane są identyczne technologie produkcji - w obu krajach istnieje doskonała konkurencja - w obu krajach istnieją identyczne gusty - koszty transportu nie są brane pod uwagę - nie występują bariery ruchu towarów przez granice - doskonała mobilność czynników produkcji wewnątrz kraju przy braku mobilności między krajami - jeden z towarów jest bardziej pracochłonny, a drugi - kapitałochłonny - różne wyposażenie krajów w czynniki produkcji Twierdzenie Heckschera-Ohlina - kraj będzie eksportował te towary, do wytworzenia których zużywa się relatywnie dużo czynnika produkcji w danym kraju obfitego, a sprowadzał z zagranicy towary, których produkcja wymaga relatywnie dużo czynnika produkcji w danym kraju względnie rzadkiego. Obfitość zasobów: definicja fizyczna - ujmowanie zasobów w jednostkach fizycznych; kraj B jest obficie wyposażone w kapitał (K), kraj A zaś w pracę (L): (K : L)^B > (K : L)^A definicja cenowa - ujmowanie zasobów w postaci ich relatywnych cen; kraj B jest relatywnie bardziej obficie wyposażony w kapitał (K), a kraj A w pracę (L): (RK : RL)^B < ((RK : RL)^A RK - przychód z zastosowania kapitału (K), tj. stopa procentowa (r), czyli cena kapitału RL - przychód z zastosowania pracy (L), tj. stawka płacy (w), czyli cena pracy Twierdzenie Heckschera-Ohlina- Samuelsona o wyrównywaniu się cen czynników produkcji - w warunkach wolnego handlu wymiana międzynarodowa prowadzi do wyrównywania się cen czynników produkcji między krajami: absolutnego - związana z rozwojem handlu międzynarodowego tendencja do całkowitego wyrównywania się w dwóch krajach ceny pracy (stawki płacy - w) i ceny kapitału (stopy procentowej - r) względnego - związana z rozwojem handlu międzynarodowego stopniowe zmniejszanie się względnych różnic kosztów zastosowania tych czynników (co stanowi przyczynę występowania różnic kosztów produkcji oraz cen towarów kapitało- i pracochłonnych). Warunki wyrównywania się cen czynników produkcji: wolny handel jednakowe funkcje produkcji częściowa, a nie całkowita, specjalizacja różne wyposażenie w czynniki produkcji czynniki produkcji - praca i kapitał - są jednorodne preferencje konsumentów nie zmieniają się nie uwzględnia się kosztów transportu nie ma międzynarodowego przepływu czynników produkcji - substytutem jest przenoszenie towarów (wymiana handlowa)	występujące między krajami relatywne różnice kosztów i cen (są konsekwencją różnic w wyposażeniu krajów w czynniki produkcji)		Efekt Stolpera-Samuelsona - istnieje ścisły związek między zmianami cen towarów a zmianami cen czynników produkcji, a co za tym idzie - ze zmianami dochodów ich właścicieli; uruchomiony przez handel międzynarodowy ruch cen czynników produkcji, polegający na wzroście cen czynnika w danym kraju obfitego i spadku cen czynnika w danym kraju rzadkiego, prowadzi do wzrostu realnych dochodów właścicieli czynnika obfitego oraz spadku realnych dochodów właścicieli czynnika produkcji w danym kraju rzadkiego. Twierdzenie Rybczyńskiego - wzrost zasobów jednego czynnika produkcji powoduje w warunkach stałych cen relatywnych absolutny przyrost produkcji towaru wymagającego bardziej intensywnego nakładu właśnie tego czynnika, a zarazem absolutny spadek produkcji towaru wymagającego bardziej intensywnego nakładu czynnika, którego zasoby nie ulegają zmianie. Tzw. paradoks Leontiefa - wbrew twierdzeniu Heckschera-Ohlina USA eksportują dobra, do wytworzenia których potrzeba relatywnie więcej czynnika produkcji w danym kraju rzadkiego, a importują dobra, których wytwarzanie wymaga relatywnie więcej czynnika w danym kraju obfitego. Choroba holenderska (deindustrializacja) - w wyniku zmian spowodowanych wzrostem zasobów czynników naturalnych; w przypadku Holandii zaobserwowano, iż odkrycie liczących się zasobów surowców (gazu ziemnego) spowodowało, że dynamika rozwoju przemysłu w tym kraju zaczęła odstawać od tempa rozwoju górnictwa; skokowy wzrost zasobów jednego z czynników produkcji (gazu, ropy), przy nie zmienionych lub wolno rosnących zasobach pozostałych (kapitału, pracy) sprawia, że szybko rozwijające się górnictwo wysysa kapitał i pracę z inntch zastosowań.
Teorie neoczynnikowe	do dwóch czynników produkcji - pracy i kapitału - dołącza się zasoby naturalne oraz niejednorodność czynników pracy i kapitału praca - prosta i złożona kapitał - rzeczowy i ludzki
Teorie neotechnologiczne teoria luki technologicznej	Opóźnienie naśladowcze (M. Posner) - przyczyną istnienia handlu międzynarodowego może być występowanie odstępu czasowego między rozpoczęciem produkcji określonego dobra w dwóch krajach: opóźnienie popytu - odstęp czasu między pojawieniem się danego dobra w kraju, który je pierwszy wytworzył, a powstaniem na nie popytu w drugim kraju opóźnienie reakcji - odstęp czasu między powstaniem popytu na dany towar na rynku drugiego kraju a podjęciem produkcji tego towaru przez lokalnych producentów	różnice w poziomie wiedzy technicznej i w tempie postępu technicznego
teoria cyklu życia produktu	Handel międzynarodowy jest pochodną przechodzenia danego produktu-innowacji kolejno przez trzy fazy: faza innowacyjna faza dojrzewania faza standaryzacji	występowanie faz życia produktu	R. Vernon
teoria korzyści skali	Korzyści skali produkcji i zbytu - występują wtedy, gdy wielkości produkcji i zbytu rosną szybciej niż nakłady czynników produkcji: statyczne dynamiczne	różnice kosztów wskutek osiągania korzyści skali produkcji
Teorie popytowo-podażowe	Bardzo istotne jest rozwijanie tzw. handlu wewnątrzgałęziowego - jednoczesny import i eksport towarów tych samych gałęzi i branż. Korzyści: lepsze zaspokojenie potrzeb konsumentów osiąganie korzyści skali w sferze produkcji i zbytu lepsze wykorzystanie zasobów zmniejszenie trudności w realizowaniu procesów restrukturyzacyjnych instrument przeciwdziałania tendencjom protektcjonistycznym

---