PRAWO FINANSOWE I FINANSÓW PUBLICZNYCH 20.03.2010

1. Pojęcie i zakres finansów publicznych:

1. wg niektórych ekonomistów finanse publiczne koncentrują się na finansach państwa i innych jednostek publicznych zaspokajające potrzeby społeczne

2. są to również zjawiska ekonomiczne związane z mechanizmem podziału dochodu narodowego

3. oznaczają też formy i metody posługiwania się pieniądzem na cele publiczne

4. wg ustawy obejmują procesy związane z gromadzeniem dochodów i przychodów oraz ich rozdysponowaniem

Przedmiotem finansów publicznych są operacje dotyczące gromadzenia i rozdziałów dochodów i przychodów, zarządzania przepływem przychodów i rozchodów oraz zarządzania BUKIEM

2)

2) Różnice między finansami publicznymi a prywatnymi:

1. wykorzystywanie finansów publicznych do realizacji określonych funkcji państwa, natomiast finanse prywatne służą zaspokajaniu jednostek prywatnych

2. finanse publiczne- stosowany jest przymusowy charakter w gromadzeniu finansów publicznych przez państwo

3. operacje finansowe w finansach publicznych mają na celu optymalne zaspokajanie potrzeb publicznych, a podstawowym celem funkcji prywatnych jest osiąganie zysków

4. organizacja finansów publicznych polega z reguły na koncentracji ogromnych funduszy przez niewielką ilość podmiotów, a finanse prywatne są podzielone między mniejszą ilość zasobów

5. finanse publiczne podlegają specyficznym regułom dotyczącym podejmowaniu decyzji

1. Cechy finansów publicznych:

1. realizują się z udziałem podmiotów prawa publicznego

2. przynajmniej jeden z podmiotów uczestniczących w stosunkach z zakresu finansów publicznych musi być zaliczony do podmiotów prawa publicznego

3. wysoki stopień reglamentacji prawnej ( dotyczy: źródeł dochodów, sposobu wydatków, organizacji zasobów pieniężnych)

reglamentacja prawna- ma charakter norm prawnych, kształtujących instytucje finansowo-prawne

ZAKRES (art. 3 nowej ustawy o finansach publicznych):

1. gromadzenie dochodów i przychodów finansów publicznych

2. wydatkowaniu środków publicznych

3. finansowaniu potrzeb pożyczkowych budżetu państwa

4. zaciąganie zobowiązań angażujących środki publiczne

5. zarządzanie środkami publicznymi, długiem publicznym

6. rozliczenia z budżetem Unii Europejskiej

3. Prawo finansowe:

1. gałąź prawa publicznego

2. przedmiot prawa finansowego: finanse publiczne

3. reguluje: działalność finansową, podmiotów publicznych, w drodze norm prawa finansowego

4. w doktrynie: różne definicje i zakres

• zespół norm prawnych regulujących funkcjonowanie finansów publicznych w danym państwie, należy: p. budżetowe, p. podatkowe, o wydatkach publicznych, finansowania samorządu terytorialnego, o długu publicznym, elementy p. bankowego, dewizowego, ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych,

• reguluje zjawiska posługiwania się pieniądza i gromadzenia przez państwo w celu realizacji zadań państwa, należy: p. budżetowe, o dochodach, wydatkach budżetowych, p. celne, p. podatkowe, p. o pożyczkach publicznych, p. finansowania samorządu terytorialnego, odrębne działy p. walutowego, p. dewizowe, publiczne p. bankowe

3. Działy:

1. prawo budżetowe- zagadnienia ustrojowe i proceduralne związane z kompetencjami organów państwa i samorządu w zakresie przygotowania i uchwalania budżetu ustalania jego treści; wykonywania i kontroli, stanowią normy prawno-finansowe dotyczące struktury gospodarki budżetowej, ogólnych zasad budżetowych, form organizacyjnych gospodarki budżetowej, odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny budżetowej, problematyki zarządzania długiem publicznym,

3. Podrozdziały:

1. p. dochodu budżetu: rozwiązania dotyczące istoty zobowiązań publiczno-prawnych, charakteru i sposobu powstawania i zabezpieczeń, wygasanie zobowiązań, procedury i gromadzenia

2. p. podatkowe: część ogólna dotycząca zobowiązań i postępowań podatkowych oraz część szczegółowa obejmująca część materialną obejmującą regulacje odnoszące się do poszczególnych podatków

3. p. celne: ustrój, postępowanie organów celnych, całokształt zasad i czynności, wymiar cła, egzekucje itp.

4. P. o pożyczkach publicznych: regulacje prawne dotyczące zwrotnych dochodów budżetu państwa i innych związków publiczno-prawnych

5. P. finansowania samorządu terytorialnego: zawiera normy dotyczące publicznych zasobów pieniężnych samorządu terytorialnego, operacji tymi zasobami, przedmiot: gospodarka finansowa jednostek samorządu terytorialnego, wszelkie zjawiska związane z jej funkcjonowaniem- uchwalanie, opracowywanie, sprawozdawczość, kontrola, obejmuje gospodarkę budżetową innych jednostek organizacyjnych działające jako jednostki samorządu terytorialnego (spółki, fundacje)

6. P. walutowe- ustrój pieniężny państwa, ustalenia jakie jednostki są dopuszczone do obiegu lub stanowią miarę pieniądza bezgotówkowego, emisja i obieg pieniądza

7. P. dewizowe- ogół norm praw regulujących posiadanie wartości dewizowych oraz dysponowanie nimi, cel -> ochrona interesu dewizowego państwa

8. P. bankowe- jest związane z normatywną regulacją działalności bankowej, nie mieści się w 1 dziale, należy do prawa publicznego i prywatnego, stanowi dział prawa którego normy należą do wielu dyscyplin prawa ( administracyjnego, publicznego prawa gospodarczego, finansowego, międzynarodowego prawa publicznego, prawa cywilnego, prawa handlowego)

9. P. finansowe- związki z innymi działami prawa ( nie jest skodyfikowane), związki z prawem państwowym, administracyjnym, cywilnym

3. Związki prawa finansowego z:

1. p. państwowym- zawiera normy regulujące publiczną działalność finansową, dotyczą uprawnień i obowiązków organów państwa zasad procedury w zakresie publicznego gospodarowania finansami

2. p. administracyjnym- w sferze działania administracji państwowo- finansowej

3. p. cywilnym- reguluje stosunki umowne banków oraz jednostek ubezpieczeniowych

4. p. pracy i ubezpieczeń społecznych: regulacje świadczeń z tytułu pracy i pozapłacowe świadczenia socjalne

5. p. międzynarodowym- w zakresie regulowania międzynarodowych stosunków finansowych, w ramach międzynarodowych stosunków gospodarczych ( przepisy szczególne) i uczestnictwa w międzynarodowych stosunkach finansowych

6. p. karnym- stosowanie sankcji karnych oraz zasad odpowiedzialności karnej, uzupełnia p. finansowe swoimi normami

7. p. gospodarczym- p. antymonopolowe powinno zmierzać do zmniejszania koncentracji przedsiębiorców zmierzających do powstania monopolu, ale nie może zakazywać koncentracji kapitału

3. Działalność finansowa państwa

Polega na uzyskiwaniu środków pieniężnych i ich podziału, w szerszym pojęciu działalność finansowa: obejmuje także planowanie i organizację posiadanych zasobów pieniężnych (np. tworzenie funduszy wewnętrznych, regulowanie zasad obiegu pieniądza obiegowego); jest określana mianem gospodarki finansowej,

Gospodarka finansowa- jest używany wówczas, gdy ustawodawca reguluje zasady działalności finansowej określonej w kategorii uczestników stosunków prawno-finansowych,

Przedmiot publicznej gospodarki finansowej: przymusowe przejmowanie dochodów i dokonywanie wydatków związanych ze świadczeniem usług i dóbr zaspokajające potrzeby publiczne

Publiczna gospodarka finansowa

(cechy): państwowa, a nie prywatna własność zasobów finansowych, zaspokajanie potrzeb publicznych, przymus państwowy a nie stosunku oparte na umowach, ekonomiczne stosunki podziału, redystrybucja dochodu administracji- administracyjny, polityczny, a nie indywidualny proces podejmowania decyzji w finansach

(funkcje):

1. fiskalna- polega na dostarczeniu podmiotom publicznym zasobów niezbędnych do wykonywania ich zadań

2. redystrybucyjna- polegające na gromadzeniu środków przez określony fundusz, rozdzielanie tych środków określonym podmiotom

3. interwencyjna- wykorzystywanie urządzeń systemu finansowego dla oddziaływania na działalność gospodarczą i pozagospodarczą

3. Środki publiczne:

1. szersze niż dochody publiczne, obejmuje: poza dochodami publicznymi, środki pochodzące z prywatyzacji oraz z operacji finansowych

4 kategorie środków publicznych:

I. dochody publiczne - należą do nich daniny publiczne, do których zaliczy się podatki, składki, opłaty, wpłaty z zysków przedsiębiorstw państwowych, jednoosobowych spółek Skarbu Państwa, inne należności na których spoczywa obowiązek wypłacania na rzecz państwa,

II. środki pochodzące z budżetu UE oraz środki pochodzące z pomocy publicznej udzielanej przez państwa członkowskie (EFTA), inne środki pochodzące ze źródeł zagranicznych nie podlegających zwrotowi

III. przychody: z budżetu państwa, jednostek samorządu terytorialnego, innych z sektora finansów publicznych, (dochody a przychody finansów publicznych- kwestia tylko umowna)

Deficyt może być pokrywany tylko z przychodów

Źródła: sprzedaż papierów wartościowych i innych operacji finansowych, prywatyzacji majątku Skarbu Państwa i innych jednostek samorządu terytorialnego, otrzymanych pożyczek i kredytów (udzielonych ze środków publicznych), innych operacji finansowych

+przychody jednostek zaliczonych do sektora finansów publicznych, ale pochodzące z prowadzonych przez nie działalności jednostek samorządu terytorialnego i innych jednostek finansów publicznych wynikające z innych ustaw

+wg doktryny: świadczenia pieniężne ustanowione przez ograny władzy publicznej, pobierane i gromadzone przez administrację publiczną, zasada: dochody publiczne są wprowadzane w drodze ustawy do wymiaru poboru i egzekucji dochodów publicznych tworzy się odmienny reżim prawny oparty na: władztwie państwowym, pierwszeństwie zaspokajania zobowiązań publiczno-prawnych przed zaspokajaniem zobowiązań prywatno-prawnych, czasami stosuje się równolegle kilka trybów wymiaru i poboru poszczególnych form dochodów publicznych, dochody publiczne podlegają specjalnemu reżimowi zarządzania (obejmuje: planowanie, gromadzenie, wydatkowanie zgodnie z planami finansów oraz ich kontroli)

+dochody z mienia: z najmu, dzierżawy, innych umów o podobnym charakterze, dywidendy z tytułu posiadanych praw majątkowych, odsetki od udzielonych pożyczek, papierów wartościowych

+wpływy ze sprzedaży wyrobów i usług świadczonych przez państwowe sektory finansów publicznych

+spadki, zapisy, darowizny na rzecz sektora finansów publicznych

+odszkodowania

+kwoty uzyskane z udzielonych poręczeń i gwarancji

-wszystko dotyczy sektora finansów publicznych

+dochody uzyskane z tytułu sprzedaży (majątku, rzeczy, praw)

+inne dochody należne na podstawie odrębnych umów międzynarodowych lub ustaw

Środki publiczne- przeznacza się na: wydatki i rozchód publiczny (podział taki jest umowny)

-rozchody: spłaty otrzymanych pożyczek i kredytów, wykup papierów wartościowych, udzielone pożyczki, płatności wynikające z odrębnych ustaw, których źródłem finansowania są przychody z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa, inne operacje finansowe związane z udziałem Skarbu Państwa w międzynarodowych instytucjach finansowych, wydatki ponoszone na realizację zadań publicznych

3 grupy:

1) własne

2) redystrybucyjne

3) koszty obsługi długu publicznego

Typy:

1. związane bezpośrednio z funkcjonowaniem organów i służb państwowych i instytucji świadczące usługi finansowe finansowania środków publicznych, wielkość tych wydatków zależy od zakresu zadań państwa i efektywności funkcjonowania

2. nie zasilają sektora publicznego, przeznaczone dla tych z poza sektora finansów publicznych (np. dotacje), za ich pomocą państwo może wpływać na kształtowanie procesów (dochodów w gospodarce, sporo zajmują świadczenia socjalne, itp.

3. Odsetki od kredytów, pożyczek, wypłaty z tytułu poręczeń i gwarancji

Klasyfikacja wydatków:

-średniookresowe

-długookresowe

-bieżące

-majątkowe

6

---