Unaczynienie kończyny górnej
Tętnica podobojczykowa prawa (arteria subclavia dextra) odchodzi od łuku aorty poprzez krótki pień ramienno-głowowy a po stronie lewej (arteria subclavia sinistra) bezpośrednio od łuku aorty. Po przejściu przez szczelinę tylną mięśni pochyłych gdzie leży na pierwszym żebrze, na brzegu zewnętrznym pierwszego żebra zmienia nazwę na tętnicę pachową.
Gałęzie tętnicy podobojczykowej:
Tętnica kręgowa (arteria vertebralis) odchodzi jako pierwsza gałąź T. podobojczykowej, kieruje się ku górze, biegnie przez otwory wyrostków poprzecznych kręgów szyjnych (od 5). Pod podstawą czaszki tworzy charakterystyczne wygięcie i przechodzi przez otwór potyliczny wielki (foramen magnum). Prawa i lewa tętnica kręgowa łączą się na stoku kości potylicznej w tętnicę podstawną.
Tętnica piersiowa wewnętrzna (arteria thoracica interna) jako druga gałąź T. podobojczykowej odchodzi ku dołowi, biegnie około 1,5 cm. Przy brzegu mostka między powięziom wewnątrz piersiową a opłucną ścienną żebrową.
pień tarczowo szyjny (truncus thyreocervicalis), który dzieli się na cztery gałęzie.
Pień żebrowo szyjny (tuncus costocervicalis), który dzieli się na dwie gałęzie.
Tętnica poprzeczna szyi (arteria transversia coli)
Tętnica pachowa leży w jamie pachowej i na poziomie bocznego brzegu m.pectoralis maior zmienia nazwę na tętnicę ramienną.
Gałęzie tętnicy pachowej:
Tętnica piersiowo-barkowa (arteria thoracoacromialis)
Tętnica piersiowa najwyższa (arteria thoracica suprema)
Tętnica piersiowa boczna (arteria thoracica lateralis)
Tętnica podłopatkowa (arteria subscapularis)
Tętnica okalająca ramię tylna (arteria circumflexa humeri posterior)
Tętnica okalająca ramię przednia (arteria circumflexa humeri anterior)
Tętnica ramienna (arteria brachialis) na ramieniu biegnie w bruździe mięśnia dwugłowego, następnie przebiega przez duł łokciowy i na wysokości szyjki (głowy) kości promieniowej (około 1-2 cm. Poniżej szczeliny stawu łokciowego) dzieli się na tętnicę promieniową i łokciową.
Gałęzie tętnicy ramiennej:
Tętnica głęboka ramienia (arteria profunda brachii)
Tętnica poboczna łokciowa górna (arteria collateralis ulnaris superior)
Tętnica poboczna łokciowa dolna (arteria collateralis ulnaris inferior)
Tętnica promieniowa (arteria radialis) biegnie w przedłużeniu tętnicy ramiennej wzdłuż kości promieniowej, jest Słabsza od tętnicy łokciowej. W okolicy nadgarstka tętnica promieniowa przechodzi pod ścięgnami mięśnia odwodziciela długiego kciuka i mięśnia prostownika krótkiego kciuka do dołka promieniowego, tzw. Tabakierki anatomicznej, przechodzi na grzbietową stronę ręki skąd po krótkim przebiegu powraca na stronę dłoniową przechodząc między I a II kością śródręcza.
Końcowy odcinek tętnicy promieniowej na dłoni łączy się z gałęzioą dłoniową głęboką od tętnicy łokciowej tworząc łuk dłoniowy głęboki (arcus palmaris profundus). Łuk ten leży na podstawach kości śródręcza i mięśniach międzykostnych. Od przodu przykryty jest ścięgnami mięśni zginaczy i mięśniem przywodzicielem kciuka. Łuk ten leży w sąsiedztwie gałęzi głębokiej nerwu łokciowego.
Od łuku głębokiego odchodzą trzy tętnice dłoniowe śródręcza- 2,3 i 4. Na wysokości wzgórków palców uchodzą one do tętnic dłoniowych śródręcza.
Tętnica promieniowa w swoim przebiegu oddaje następujące gałęzie:
- T. wsteczna promieniowa (a. recurrens radialis)
- gałąź dłoniowa nadgarstka (ramus carpalis palmaris)
- gałąź dłoniowa powierzchowna ( ramus palmaris superficialis)
- gałąź grzbietowa nadgarstka (ramus carpalis dorsalis)
- T. grzbietowa I śródręcza (a. metacarpalis dorsalis prima)
- T. główna kciuka (a. princeps pollicis)
Tętnica łokciowa na przedramieniu leży po między powierzchownym a głębokim zginaczem palców i kieruje się ku stronie łokciowej przedramienia, przechodzi nad troczkiem zginaczy i pod rozcięgnem dłoniowym tworzy łuk dłoniowy powierzchowny (arcus palmaris superficialis).
łuk ten jest utworzony przez połączenie końcowego odcinka tętnicy łokciowej z gałęzią dłoniową powierzchowną tętnicy promieniowej. Leży on na ścięgnach mięśnia zginacza powierzchownego palców, przykryty od przodu przez rozcięgno dłoniowe w części środkowej. łokciowa czyli początkowa część łuku przykryta jest przez włókna poprzeczne m. palmaris brevis, a stronę promieniową przykrywają powierzchowne pokłady mięśni kciuka.
Od wypukłej strony łuku odchodzą trzy tętnice Dłoniowe wspólne palców, które leżą na 2,3 i 4 mięśniu glistowatym. Na wysokości stawów śródręczno-paliczkowych każda dzieli się na dwie tętnice dłoniowe właściwe palców, które biegną wzdłuż brzegów dłoniowych palca 2,3,4,5.
Gałąź do strony dłoniowej brzegu łokciowego palca małego odchodzi bezpośrednio od tętnicy łokciowej.
Kciuk i promieniowa strona palca drugiego po stronie dłoniowej zaopatruje tętnica główna kciuka- gałąź tętnicy promieniowej. Dzieli się na trzy tętnice dłoniowe właściwe palców. Dwie do strony dłoniowej kciuka i jedna do brzegu promieniowego strony dłoniowej palca wskazującego.
W efekcie każdy palec jest zaopatrywany przez 4 tętnice własne, dwie po stronie dłoniowej i dwie po stronie grzbietowej. Tętnice strony dłoniowej są znacznie silniejsze.
Gałęzie tętnicy łokciowej:
- t. wsteczna łokciowa (a. recurrens ulnaris)
- gałąź dłoniowa nadgarstka ( ramus carpalis palmaris)
- gałąź dłoniowa głęboka (ramus palmaris profundus)
- gałąź grzbietowa nadgarstka (ramus carpalis dorsalis)
- t. międzykostna wspólna (a. interossea communis)-Najczęściej od razu rozdwaja się na tętnice międzykostną tylną i przednią (a. interossea posterior et anterior). Biegną one odpowiednio po tylnej i przedniej powierzchni błony międzykostnej przedramienia.
Odpływ krwi żylnej z kończyny górnej.
Naczynia żylne kończyny są głębokie i powierzchowne. Żyły głębokie towarzyszą tętnicom po dwie. Od połowy ramienia dwie żyły ramienne łączą się w jedną, która na poziomie bocznego brzegu m. pectoralis maior zmienia nazwę na żyłę pachową. Żyła pachowa na poziomie brzegu bocznego pierwszego żebra zmienia nazwę na żyłę podobojczykową. Żyła ta na poziomie stawu mostkowo-obojczykowego łączy się z biegnącą z góry żyłą szyjną wewnętrzną tworząc żyłę ramienno-głowową.
Układ żył powierzchownych (skórnych; napowięziowych)
Na ręce wyróżniamy sieć żylną dłoniową i grzbietową. Sieć grzbietowa rozpoczyna się od splotów podpaznokciowych, a sieć dłoniowa od splotów opuszkowych palców. Z sieci dłoniowej wychodzi jedna żyła pośrodkowa przedramienia.(vena mediana antebrachii) Z sieci grzbietowej po stronie promieniowej wychodzi żyła odpromieniowa(vena cephalica) a po stronie łokciowej żyła odłokciowa (vena basilica). Na wysokości nadgarstka przechodzą one także na stronę dłoniową przedramienia. Na przedramieniu biegną więc wszystkie trzy żyły po stronie dłoniowej. Nad dołem łokciowym te trzy żyły łączą się za pomocą tzw. żyły pośrodkowej łokcia (vena mediana cubiti) w bardzo zmienny osobniczo sposób.
Na ramieniu biegną już tylko dwie żyły- odpromieniowa i odłokciowa. Żyła odłokciowa w połowie ramienia uchodzi do jednej z żył ramiennych lub już do jednej ramiennej. Żyła odpromieniowa biegnie w bruździe bocznej mięśnia dwugłowego ramienia, następnie w bruździe naramienno piersiowej uchodzi do żyły pachowej lub podobojczykowej.
Układ chłonny kończyny górnej
Układ chłonny kończyny górnej dzielimy na powierzchowny i głęboki.
Naczynia chłonne powierzchowne towarzyszą żyłom powierzchownym. Rozpoczynają się delikatną siecią palców, następnie tworzą sieć po stronie dłoniowej i grzbietowej. Naczynia strony dłoniowej przechodzą na przedramie i towarzyszą żyle pośrodkowej przedramienia. Naczynia strony grzbietowej towarzyszą żyle odpromieniowej i odłokciowej.
Naczynia towarzyszące żyle odpromieniowej uchodzą do węzłów chłonnych pachowych szczytowych,a te które biegną z żyłą odłokciową uchodzą do węzłów chłonnych pachowych bocznych.
Naczynia chłonne głębokie biegną w towarzystwie tętnic i uchodzą do węzłów pachowych bocznych.
W okolicy dołu łokciowego znajdują się węzły chłonne łokciowe powierzchowne (1 lub 2) leżące po przyśrodkowej stronie ramienia, 3-4 cm powyżej nadkłykcia przyśrodkowego kości ramiennej. Węzły chłonne łokciowe głębokie (1-2) leżą w okolicy rozgałęzienia tętnicy ramiennej.
Węzły chłonne pachowe leżą w jamie pachowej ułożone w 5 grup.
Węzły chłonne pachowe (nodi lymphatici axillares) stanowią najważniejszy ośrodek chłonny kończyny górnej. Leżą w tkance tłuszczowej jamy pachowej średnio w ilości 20-30.
Zbierają one chłonkę z:
- całej kończyny górnej
- przednio - bocznej ściany klatki piersiowej włącznie z opłucną ścienną, a także z gruczołu sutkowego
- górnej czyli nadpępkowej części ściany brzucha
- okolicy grzbietowej tułowia
Tak duży zasięg filtracji powoduje, że węzły pachowe mają duże znaczenie w patologii.
Węzły pachowe dzielimy na 5 grup:
Węzły pachowe boczne (n.l. axillares laterales) leżą powierzchownie w liczbie 3-5, przyśrodkowo i do tyłu od dolnej części żyły pachowej, układając się wzdłuż bocznego brzegu jamy pachowej.
Naczynia doprowadzające do tej grupy węzłów prowadzą chłonkę z całej kończyny górnej z wyjątkiem tej części, z której naczynia towarzyszą żyle odpromieniowej.
Naczynia odprowadzające z tych węzłów biegną do grupy węzłów pachowych środkowych a następnie do szczytowych.
Węzły pachowe piersiowe (n.l. axillares pectorales)
W liczbie 4-5 leżą na przyśrodkowej ścianie jamy pachowej wzdłuż dolnego brzegu mięśnia piersiowego większego, na zębach mięśnia zębatego przedniego. Podobnie jak poprzednie, zaliczamy je do węzłów powierzchownych. Można je wybadać palpacyjnie. Zbierają one chłonkę z przednio-bocznej ściany klatki piersiowej, z bocznej części gruczołu sutkowego oraz nadpępkowej części ściany brzucha. Naczynia odprowadzające kierują się w większości do węzłów pachowych środkowych, a następnie do szczytowych.
Spośród tych węzłów pachowych piersiowych, górne noszą nazwę węzłów Sorgiusa.
W nich przeważnie występują pierwsze przerzuty raka sutka.
2a) Węzły międzypiersiowe ( n.l. interpectorales) leżą między mięśniem piersiowym
większym a mniejszym w liczbie 2-3. Zbierają one chłonkę z górnej części sutka.
Naczynia odprowadzające biegną do węzłów pachowych środkowych i następnie
do szczytowych, albo bezpośrednio do szczytowych.
Węzły pachowe podłopatkowe (n.l. axillares subscapulares) W liczbie 4-6 leżą na tylnej ścianie jamy pachowej. Zbierają chłonkę z okolicy grzbietowej tułowia. Naczynia odprowadzające biegną do węzłów pachowych środkowych.
Węzły pachowe środkowe (n.l. axillares centrales). W liczbie 3-5 jako jedyne nie przylegają do ścian. Leżą w środkowej części jamy pachowej, przyśrodkowo od żyły pachowej, objęte tkanką tłuszczową jamy pachowej. Zbierają chłonkę ze wszystkich poprzednich trzech grup węzłów. Węzły pachowe środkowe stanowią więc dla nich drugą stację filtracyjną. Mogą do nich uchodzić naczynia bezpośrednio z gruczołu sutkowego. Naczynia odprowadzające wiodą do węzłów pachowych szczytowych.
Węzły pachowe szczytowe (n.l. axillares apicales) inaczej podobojczykowe (infraclaviculares). W liczbie 6-8 leżą w tkance tłuszczowej wierzchołka piramidy (szczytu) jamy pachowej. Leżą przyśrodkowo od żyły pachowej na pierwszym zębie mięśnia zębatego przedniego. Zbierają chłonkę:
- z naczyń towarzyszących żyle odpromieniowej
- z górnej części gruczołu sutkowego
- z węzłów pachowych środkowych, stanowiąc dla nich III stację filtracyjną.
Węzły chłonne pachowe podłopatkowe, środkowe i szczytowe(3, 4, 5) zaliczamy do węzłów głębokich (podpowięziowych). Pozostałe zaliczamy do powierzchownych czyli napowięziowych (boczne i piersiowe, 1, 2).
Chociaż poszczególne grupy węzłów pachowych mają swoje obszary drenażu, to występują między nimi liczne zespolenia ( tworzące tzw. splot chłonny pachowy). Dlatego w przypadku konieczności usuwa się zwykle wszystkie węzły.
Naczynia odprowadzające z węzłów szczytowych tworzą pień chłonny podobojczykowy (truncus subsclavius), który po stronie lewej uchodzi do lewego kąta żylnego ( najczęściej poprzez przewód piersiowy) a po stronie prawej do prawego kąta żylnego bezpośrednio lub poprzez przewód chłonny prawy.
Węzły chłonne powierzchowne kończyny górnej występują najczęściej w trzech grupach:
Węzeł chłonny łokciowy powierzchowny (najczęściej 1, czasem 2lub3). Leży w tkance podskórnej na przyśrodkowej stronie ramienia około 3,4 cm. Powyżej nadkłykcia przyśrodkowego kości ramiennej. Leży na powięzi przylegając do żyły odłokciowej.
Naczynia doprowadzające pochodzą z trzech ostatnich palców ręki i przyśrodkowej strony przedramienia.
Naczynia odprowadzające towarzyszą żyle odłokciowej.
Węzły chłonne naramienno piersiowe. Występują niestale w liczbie 2-3. Leżą w
trójkącie naramienno- piersiowym w pobliżu obojczyka, często przylegają do żyły odpromieniowej. Węzły te są Włączone w przebieg powierzchownego naczynia chłonnego leżącego w bruździe naramienno-piersiowej, które towarzyszy żyle odpromieniowej. Przebija ono powięź i uchodzi do jednego z węzłów pachowych szczytowych czyli podobojczykowych.
Węzły chłonne tylne powierzchowne barku. Są to węzły leżące na przebiegu naczyń chłonnych powierzchownych barku i uchodzące do węzłów pachowych. Jeden z nich leży przy kącie górnym łopatki, drugi przy kącie dolnym łopatki a trzeci przy końcu barkowym obojczyka.
Węzły chłonne głębokie (podpowięziowe) kończyny górnej.
Węzły głębokie przedramienia i ramienia są małe, niestałe o zmiennej liczbie i położeniu. Są Włączone w przebieg naczyń chłonnych Głębokich biegnących wzdłuż tętnic.
1 węzeł łokciowy głęboki ( lub dwa węzły) leży w Głębi dołu łokciowego poniżej rozdwojenia tętnicy ramiennej.
2. węzły promieniowe (1-3) leżą nieco powyżej ręki przy tętnicy promieniowej
3. węzły międzykostne ( jeden leży przy rozdwojeniu tętnicy międzykostnej wspólnej a drugi przy tętnicy międzykostnej tylnej)
4. Węzły ramienne (2-5) leżące wzdłuż naczyń głębokich ramienia
(5.Czasem występuje węzeł bruzdy bocznej m. dwugłowego oraz węzeł leżący przy tętnic okalającej ramię tylnej)
Naczynia chłonne powierzchowne
Naczynia chłonne powierzchowne zbierają chłonkę ze skórnych warstw kończyny i biegną w tkance łącznej podskórnej najczęściej bardziej powierzchowne niż nerwy skórne. Na palcach i ręce naczynia wychodzą z drobnej i gęstej sieci. Sieć palców jest bardziej obfita i bardziej delikatna. Na stronie dłoniowej znacznie bardziej rozwinięta niż na stronie grzbietowej.
Sieć chłonna palców uchodzi do dwóch lub trzech naczyń zbiorczych, biegnących wzdłuż bocznych brzegów każdego palca. Towarzyszą one odpowiedniej tętnicy własnej palca.
U nasady palców naczynia przechodzą na stronę grzbietową ręki.
Na stronie dłoniowej ręki pod względem kierunku przebiegu rozróżnia się naczynia:
promieniowe, które biegną ku górze i stronę promieniową. Krzyżują one skośnie mięśnie kłębu i na grzbiecie ręki łączą się z naczyniami chłonnymi kciuka
łokciowe, biegną poprzecznie do brzegu łokciowego ręki, następnie na grzbiecie ręki zespalają się z naczyniami chłonnymi palca małego.
Dolne, drenują 1/3 dolną część Dłoni. Kierunek przebiegu mają od góry ku dołowi, między nasady palców i uchodzą do naczyń chłonnych bocznych palców.
Górne, drenują 2/3 górne części Dłoni i biegną pionowo od dołu do góry. Dochodząc do przedniej powierzchni przedramienia łączą się w stopniowo w 4-5 większych naczyń (pni).
Na powierzchni grzbietowej ręki, naczynia chłonne z przestrzeni międzypalcowych biegną ku górze. Biegną one prawie równolegle do siebie, częściowo skośnie, krzyżując się i zespalając między sobą.
Na przedramieniu naczynia powierzchowne układają się w 3 grupy:
grupa pośrodkowa przednia. Zawiera przedłużenie naczyń górnych dłoni. Naczynia tej grupy towarzyszą żyle pośrodkowej przedramienia.
Grupa promieniowa. Naczynia tej grupy, biegną jako przedłużenie naczyń chłonnych palca pierwszego i drugiego oraz promieniowej strony palca trzeciego. Towarzyszą one żyle odpromieniowej przedramienia.
Grupa łokciowa. Jest przedłużeniem naczyń pochodzących z łokciowej strony palca trzeciego oraz z palców pozostałych. Naczynia te towarzyszą żyle odłokciowej przedramienia.
Na ramieniu naczynia chłonne powierzchowne biegną ku górze po przedniej stronie przedramienia. Nieliczne naczynia tylnej strony biegnąc skośnie do góry i przodu po przyśrodkowej i bocznej stronie ramienia uchodzą do naczyń przednich.
Naczynia chłonne towarzyszące żyle odłokciowej, do mniej więcej połowy długości ramienia (żyła odłokciowa po przebiciu powięzi powierzchownej uchodzi w tym miejscu do żyły ramiennej lub do jednej z dwóch żył ramiennych). W przebiegu tych naczyń leży węzeł łokciowy powierzchowny. Dalej od połowy ramienia naczynia te biegną razem z naczyniami chłonnymi głębokimi w towarzystwie naczyń krwionośnych ( tętnic).
Naczynia powierzchni przedniej ramienia położone najbardziej bocznie towarzyszą żyle odpromieniowej. Tworzą one zwykle podwójny lub pojedynczy pień naramienno-piersiowy, który biegnie dalej w towarzystwie żyły odpromieniowej w bruździe naramienno-piersiowej, gdzie może mieć stacje węzłów chłonnych naramienno-piersiowych. Po przebiciu powięzi uchodzi on (one) do jednego z węzłów pachowych szczytowych (podobojczykowych).
Część naczyń chłonnych ramienia biegnie w kierunku pachy i uchodzi do węzłów pachowych bocznych i środkowych.Liczba naczyń zbiorczych powierzchownych kończyny górnej maleje stopniowo od dołu ku górze, np. na przedramieniu jest ich około 30 a na ramieniu do 15.
Na barku występują naczynia chłonne przednie i tylne, które od przodu i tyłu krzyżują odpowiednio przednią i tylną granicę jamy pachowej i uchodzą do węzłów pachowych środkowych i podłopatkowych. Niektóre dochodzą bezpośrednio do węzłów naramienno-piersiowych.
Naczynia chłonne głębokie
Zbierają chłonkę z kość, stawów, mięśni, powięzi oraz nerwów kończyny górnej. Występują w znacznie mniejszej ilość niż naczynia powierzchowne.
Ich wspólne cech to:
-biegną w towarzystwie tętnic
- w ich przebieg często są Włączone węzły chłonne
- naczynia tej samej grupy mają liczne zespolenia
- prawie zawsze dwa lub trzy naczynia chłonne towarzyszą jednej tętnicy- z wyjątkiem tętnic palców i śródręcza.
Na ręce naczynia głębokie towarzyszą tętnicą palców i śródręcza, biegną dalej wzdłuż łuku dłoniowego powierzchownego i głębokiego i wychodzą z nich naczynia promieniowe i łokciowe.
Na przedramieniu, naczynia promieniowe (dwa) towarzyszą tętnicy promieniowej z którą dochodzą do dołu łokciowego(do poziomu zgięcia łokciowego). Tutaj albo łączą się i biegną dalej jako najbardziej boczne naczynie na ramieniu, albo uchodzą do jednego z węzłów promieniowych Włączonych w przebieg tych naczyń.
Naczynia łokciowe (dwa) towarzyszą tętnicy łokciowej, dochodzą do dołu łokciowego (do poziomu zgięcia łokciowego), uchodzą do węzła łokciowego Głębokiego.
Naczynia międzykostne przednie i tylne, biegną wzdłuż odpowiednich tętnic i na poziomie zgięcia łokciowego, jednym lub dwoma pniami uchodzą do węzła łokciowego Głębokiego lub do jednego z naczyń chłonnych łokciowych.
Na ramieniu, dwa lub trzy naczynia chłonne ramienne prowadzą chłonkę z naczyń Głębokich przedramienia. Biegną ku górze w towarzystwie tętnicy ramiennej a w ich przebieg Włączonych jest dwa do pięciu węzłów ramiennych.
Naczynia ramienne dochodzą do węzłów pachowych bocznych, część naczyń prowadzi bezpośrednio do węzłów pachowych środkowych. Czasem jedno z naczyń może omijać te stacje filtracyjne i uchodzi od razu do jednego z węzłów pachowych szczytowych.