Unaczynienie kończyny dolnej
Aorta brzuszna na wysokości L4 dzieli się na prawą i lewą tętnicę biodrową wspólną. Tętnica biodrowa wspólna prawa i lewa na wysokości stawu krzyżowo-biodrowego dzieli się na tętnicę biodrową wewnętrzną i tętnicę biodrową zewnętrzną. Tętnica biodrowa zewnętrzna kieruje się do rozstępu naczyń i przechodząc pod więzadłem pachwinowym-w połowie jego długości zmienia nazwę na tętnicę udową. Leży ona bocznie w stosunku do żyły udowej.
Tętnica udowa (arteria femoralis) przez rozstęp naczyń wchodzi do dołu biodrowo łonowego a następnie do trójkąta udowego większego, w którego wierzchołku leży wejście do kanału przywodzicieli. Tętnica udowa wchodzi do tego kanału gdzie biegnie wzdłuż m. przywodziciela długiego. Przez rozwór ścięgnisty przywodzicieli wchodzi do dołu podkolanowego, zmieniając nazwę na tętnicę podkolanową na wysokości tego rozworu.
Przebieg tętnicy udowej pokrywa się mniej więcej z linią biegnącą od środka więzadła pachwinowego do - nieco powyżej kłykcia przyśrodkowego kości udowej.
Przebieg tętnicy udowej można podzielić na trzy odcinki:
- I odc. Leży w dole biodrowo-łonowym. Tętnica jest tu pokryta od przodu tylko blaszką powierzchowną powięzi szerokiej uda i oddaje gałęzie:
a) tętnica nabrzuszna powierzchowna (arteria epigastrica superficialis)
b) tętnica okalająca biodro powierzchowna (arteria circumflexa ilium superficialis)
c) tętnice sromowe zewnętrzne (aa. pudendae externae)
d) tętnica głęboka uda (a. profunda femoris) odchodzi kilka centymetrów od lig. Inguinale. Jest to główne naczynie zaopatrujące udo, prawie tej samej długości co tętnica udowa. Wchodzi między przywodziciele a prostowniki i oddaje tętnicę okalającą udo przyśrodkową i boczną.
- II odc. Tętnicy udowej leży przykryty przez m. krawiecki.
- III odc. Leży w kanale przywodzicieli i odchodzi tam jedna gałąź tętnica zstępująca kolana (a. descendens genus).
Tętnica podkolanowa (a. poplitea)
Leży w dole podkolanowym, na tylnej powierzchni torebki stawowej, mięśniu podkolanowym. Wchodzi pod łuk ścięgnisty m. płaszczkowatego i dzieli się na tętnicę piszczelową przednią i tętnicę piszczelową tylną.
Tętnica piszczelowa przednia (a. tibialis anterior) przebija Błonę międzykostną goleni i biegnie między mięśniami grupy przedniej goleni. Na wysokości troczka dolnego prostowników przechodzi w tętnicę grzbietową stopy.
gałęzie:
t. wsteczna piszczelowa tylna (a. recurrens tibialis posterior),
t. wsteczna piszczelowa przednia (a. recurrens tibialis anterior),
t. kostkowa przednia przyśrodkowa (a. malleolaris anterior medialis),
t. kostkowa przednia boczna (a. malleolaris anterior lateralis).
Tętnica grzbietowa stopy (a. dorsalis pedis) jest końcowym odcinkiem tętnicy piszczelowej przedniej. Dochodzi do pierwszej przestrzeni międzykostnej gdzie dzieli się na tętnicę grzbietową I śródstopia (a. metatarsalis dorsalis I) oraz gałąź podeszwową głęboką (ramus plantaris profundus), która łączy się z łukiem podeszwowym.
Tętnica grzbietowa stopy oddaje gałęzie, z których największa to: tętnica łukowata (a. arcuata). Oddaje ona trzy tętnice grzbietowe śródstopia, biegnące w przestrzeniach międzykostnych. Rozdwajają się one na tętnice grzbietowe palców.
Tętnica piszczelowa tylna (a. tibialis posterior)- jest przedłużeniem tętnicy podkolanowej, biegnie po tylnej stronie goleni między powierzchowną a głęboką grupą mięśni w linii środkowej łydki. Następnie przechodzi przez kanał kostki przyśrodkowej na podeszwową stronę stopy.
T. piszczelowa tylna oddaje tylko jedną ważniejszą gałąź: t. strzałkową (a. peronea).
Po przejściu na podeszwową stronę stopy tętnica piszczelowa tylna dzieli się na: tętnicę podeszwową przyśrodkową i boczną (a. plantaris medialis et lateralis). Boczna tworzy łuk podeszwowy.
Tętnica podeszwowa przyśrodkowa biegnie wzdłuż przyśrodkowego brzegu stopy i dzieli się na gałąź powierzchowną i głęboką. Gałąź powierzchowna (ramus superficialis) biegnie do podstawy pierwszego palca. Gałąź głęboka (ramus profundus) silniejsza od poprzedniej biegnie także w kierunku podstawy palucha.
Tętnica podeszwowa boczna dochodzi do podstawy piątej kości śródstopia, stąd kieruje się przyśrodkowo i przechodzi w łuk podeszwowy.
łuk podeszwowy (arcus plantaris) odpowiada łukowi dłoniowemu głębokiemu. Powstaje z zespolenia tętnicy podeszwowej bocznej i gałęzi podeszwowej głębokiej tętnicy grzbietowej stopy. Łłuk ten leży głęboko na stronie podeszwowej bliższych odcinków kości śródstopia od 2 do 4oraz na mięśniach międzykostnych. łuk oddaje cztery tętnice podeszwowe śródstopia biegnące w kierunku palców oraz gałęzie tylne do mięśni stępu biegnące ku tyłowi.
Analogicznie do tętnic ręki każdy palec posiada cztery tętnice Własne, dwie po stronie grzbietowej i dwie po stronie podeszwowej.
Tętnice podeszwowe palców pochodzą z tętnic podeszwowych śródstopia z łuku podeszwowego. Są one znacznie silniejsze od tętnic grzbietowych palców.
Tętnice grzbietowe palców Nigdy nie unaczyniają palca na całej długości, gdyż wyczerpują się wcześniej, najczęściej na poziomie paliczków bliższych.
Tętnice grzbietowe palców pochodzą od tętnic grzbietowych śródstopia, z których pierwsza jest bezpośrednią gałęzią tętnicy grzbietowej stopy, oraz pochodzą z tętnicy łukowatej. Wykazują dużą zmienność.
Żyły Głębokie towarzyszą tętnicom po dwie do wysokości kolana. Żyła podkolanowa jest już jedna. Żyła udowa po przejściu przez lacuna vasorum gdzie leży przyśrodkowo od tętnicy zmienia nazwę na tętnicę biodrową zewnętrzną.
Żyły powierzchowne rozpoczynają się żyłami palców następnie są żyły śródstopia podeszwowe i grzbietowe, przechodzą one w sieć żylną stopy podeszwową i grzbietową. Żyły powierzchowne stopy mają obfite połączenia z żyłami głębokimi a ponad to sieć podeszwowa łączy się z grzbietową.
Z sieci grzbietowej wychodzi żyła odpiszczelowa (vena saphena magna) która bierze początek z żył palucha i biegnie po stronie przyśrodkowej stopy, oraz żyła odstrzałkowa (vena saphena parwa) biegnąca po stronie bocznej stopy.
Żyła odpiszczelowa wchodzi na podudzie przed kostką przyśrodkową, biegnie po stronie przyśrodkowej podudzia, dochodzi do kolana i przechodzi na udo. Początkowo biegnie wzdłuż mięśnia krawieckiego po przyśrodkowej stronie uda i uchodzi do żyły udowej kilka centymetrów po niżej więzadła pachwinowego. Przed ujściem do żyły udowej przechodzi przez tzw. Rozwór odpiszczelowy- otwór w blaszce powierzchownej powięzi szerokiej uda.
Żyła odstrzałkowa (vena saphena parva) biegnie do tyłu od kostki bocznej, po stronie tylnej w linii środkowej łydki. Dochodzi do dołu podkolanowego uchodzi do żyły podkolanowej.
Układ chłonny kończyny dolnej
Jest powierzchowny i głęboki. Naczynia chłonne powierzchowne występują liczniej niż głębokie i biegną wzdłuż żyły odpiszczelowej i odstrzałkowej. Układ powierzchowny i głęboki mają liczne połączenia.
Występują dwie główne grupy węzłów chłonnych:
- węzły podkolanowe, które są wyłącznie podpowięziowe czyli głębokie
- węzły pachwinowe, wśród których są powierzchowne i głębokie
Węzły chłonne powierzchowne występują tylko w grupie węzłów pachwinowych.
Wszystkie naczynia chłonne kończyny dolnej powierzchowne i głębokie kierują się do okolicy pachwinowej (pod więzadłem pachwinowym) gdzie uchodzą do węzłów pachwinowych. Są odpowiednikiem węzłów pachowych kończyny górnej.
Węzły pachwinowe powierzchowne
Leżą w okolicy podpachwinowej, na blaszce powierzchownej powięzi szerokiej uda. węzły te od boku ogranicza mięsień krawiecki, przyśrodkowo m. przywodziciel długi a od góry więzadło pachwinowe. Czasami węzły mogą sięgać poniżej tego więzadła. Występują w liczbie około 10-15 (od ziarna grochu do fasoli). Pokrywająca je skóra zawiera w tym miejscu małą ilość tkanki tłuszczowej, jest cieńka, co umożliwia ich palpacyjne wyczuwanie zwłaszcza gdy są powiększone i stwardniałe.
Wśród węzłów pachwinowych powierzchownych można wyróżnić dwie główne grupy:
pasmo pionowe, leżące wzdłuż końcowego odcinka żyły odpiszczelowej. Otrzymują one naczynia doprowadzające, które biegną wzdłuż żyły odpiszczelowej. Prowadzą one chłonkę z naczyń powierzchownych kończyny dolnej
pasmo poziome, które układa się mniej więcej wzdłuż żyły okalającej biodro powierzchownej. Do tej grupy naczynia doprowadzające prowadzą chłonkę z naczyń skórnych:
- przyśrodkowej części okolicy pośladkowej, narządów płciowych zewnętrznych, krocza i okolicy odbytu do grupy przyśrodkowej pasma poziomego
- przednio-bocznej ściany brzucha od poziomu pępka oraz bocznej części okolicy pośladkowej do bocznej grupy węzłów pasma poziomego.
Do węzłów pachwinowych powierzchownych odpływa zatem chłonka z całej skóry poniżej pępka i całej skóry kończyny dolnej począwszy od palców. (U kobiet do pasma poziomego dochodzą też naczynia chłonne doprowadzające, biegnące z dna macicy. Naczynia te biegną wzdłuż więzadła obłego macicy.)
Naczynia odprowadzające z węzłów pachwinowych powierzchownych:
Większość (głównie te z pasma pionowego) uchodzi do węzłów pachwinowych głębokich, po przejściu przez powięź sitową.
Pozostałe naczynia po przejściu przez rozstęp naczyń uchodzą do węzłów biodrowych.
Węzły chłonne głębokie
Węzeł chłonny piszczelowy przedni.
Występuje nie stale, leży głęboko w górnej części komory przedniej goleni, Włączony w przebieg naczyń piszczelowych przednich.
2. Węzły chłonne podkolanowe.
Są to małe węzły w liczbie 4-7 leżące w tkance tłuszczowej dołu podkolanowego przylegając do naczyń krwionośnych. Można wyróżnić grupę tylną, środkową i przednią. - od powięzi podkolanowej, do przodu, w głąb aż do tylnej ściany torebki stawowej.
Wszystkie węzły podkolanowe są zespolone ze sobą krótkimi naczyniami. Węzły podkolanowe zbierają chłonkę ze stopy, goleni i stawu kolanowego.
a) grupa tylna, najbardziej powierzchowna zawiera przeważnie jeden węzeł chłonny odstrzałkowy. Przyjmuje on naczynia chłonne powierzchowne towarzyszące żyle odstrzałkowej. Prowadzą one chłonkę ze skóry i tkanki podskórnej, bocznej strony stopy, tylnej powierzchni goleni, częściowo ze stawów stopy.
b) grupa środkowa, zawiera 3-4 węzły, otrzymują one chłonkę z węzła piszczelowego przedniego oraz z naczyń chłonnych głębokich towarzyszących naczyniom piszczelowym tylnym i strzałkowym.
c) grupa przednia najgłębsza zawiera najczęściej jeden tzw. węzeł stawowy. Otrzymuje on prawie wyłącznie naczynia chłonne ze stawu kolanowego.
Naczynia odprowadzające węzłów podkolanowych tworzą od 4 do 6 pni zbiorczych, które można podzielić na grupę powierzchowną i głęboką. Grupa powierzchowna (tylna) występuje nie stale. Dwa lub trzy naczynia towarzyszą powierzchownej żyle udowej - podkolanowej (żyła ta łączy często żyłę odstrzałkową z żyłą odpiszczelową). Naczynia te uchodzą do pasma pionowego węzłów pachwinowych powierzchownych.
Grupa głęboka stanowi główną drogę odprowadzającą z węzłów podkolanowych. Trzy lub cztery naczynia towarzyszą żyle podkolanowej, następnie udowej i jako naczynia chłonne głębokie uda uchodzą do węzłów pachwinowych głębokich.
Węzły chłonne pachwinowe głębokie
Znacznie mniej liczne od powierzchownych ( od 1 do 7) leżą przyśrodkowo od żyły udowej. Najwyżej leżący i największy z tych węzłów leży w pierścieniu udowym głębokim w rozstępie naczyń, między żyłą udową a więzadłem rozstępowym. Jest to tzw. węzeł pierścienia udowego lub węzeł Rosenmullera. Naczynia doprowadzające to naczynia chłonne głębokie towarzyszące żyle udowej oraz naczynia z węzłów pachwinowych powierzchownych. Węzły te otrzymują również naczynia głębokie prącia lub łechtaczki.
Naczynia odprowadzające z węzłów pachwinowych głębokich przechodzą przez pierścień udowy głęboki do miednicy i uchodzą do węzłów biodrowych.
Naczynia chłonne kończyny dolnej tworzą układ powierzchowny i głęboki i mają ze sobą liczne połączenia. Naczynia powierzchowne rozpoczynają się w skórze kończyny dolnej i okolicy pośladkowej, oraz w okostnej tych części kości, które przylegają do skóry ( kostka przyśrodkowa i boczna czy powierzchnia przyśrodkowa kości piszczelowej).
Naczynia głębokie zbierają chłonkę z wszystkich struktur podpowięziowych kończyny, z wyjątkiem pośladków.
Naczynia chłonne powierzchowne
Początkowa sieć naczyń powierzchownych jest najsilniej rozwinięta na podeszwie, przyśrodkowym i bocznym brzegu stopy i podeszwowej stronie palców. Naczynia wychodzące z tej sieci mają kierunek wstępujący. Większość tych naczyń biegnie wzdłuż żyły odpiszczelowej i odstrzałkowej. Te powierzchowne naczynia uchodzą częściowo do węzłów podkolanowych i częściowo do pachwinowych. Naczynia okolicy pośladkowej uchodzą do węzłów pachwinowych.
Naczynia powierzchowne uchodzące do węzłów podkolanowych. W liczbie 3-4 biegną podobnie jak żyła odstrzałkowa i jej dopływy. Naczynia te pochodzą z sieci chłonnej bocznej powierzchni stopy, z okolicy kostki bocznej oraz z powierzchni tylnej goleni. Większość z tych naczyń uchodzi do tylnej (powierzchownej) grupy węzłów podkolanowych (węzeł odstrzałkowy) pozostałe naczynia Omijają węzły podkolanowe, biegną razem z naczyniami towarzyszącymi żyle odpiszczelowej biegnących do węzłów pachwinowych.
Naczynia powierzchowne uchodzące do węzłów pachwinowych powierzchownych. Jest ich znacznie więcej niż poprzednich. Ich obszar drenowania obejmuje całą pozostałą skórę kończyny ( z wyjątkiem obszaru drenażu poprzednich naczyń oraz z wyjątkiem skóry pośladków). Naczynia te rozpoczynają się siecią palców stopy oraz kostki przyśrodkowej. Naczynia wychodzące z tych sieci są silne i liczne, towarzyszą żyle odpiszczelowej i jej dopływom. Omijają one kostkę przyśrodkową biegnącą za równo przed jak i za kostką. Towarzyszą żyle odpiszczelowej, większość ku tyłowi od kolana, a na udzie przechodzą stopniowo na przednią powierzchnię.
Naczynia chłonne powierzchowne wolnej kończyny dolnej łączą się z sobą licznymi zespoleniami. Mają także zespolenia z naczyniami powierzchownymi pośladków. Na udzie naczynia te biegną w liczbie około 10 pni, które uchodzą do pasma pionowego węzłów pachwinowych powierzchownych.
Naczynia powierzchowne okolicy pośladkowej. Biegną drogą przyśrodkową i boczną
naczynia boczne drenują 2/3 okolicy pośladkowej, w części tylno-bocznej. Biegną one najpierw ku dołowi, bocznie i do przodu. Następnie okrążają biodro kierują się przyśrodkowo i uchodzą do części bocznej pasma poziomego węzłów pachwinowych powierzchownych.
Naczynia przyśrodkowe drenują przyśrodkową część pośladków. Biegną od tyłu ku przodowi po przyśrodkowej powierzchni nasady uda. Uchodzą przeważnie do przyśrodkowej części pasma poziomego węzłów pachwinowych powierzchownych. Naczynia przyśrodkowe są mniej licznie niż boczne. Łączą się one z naczyniami powierzchownymi krocza oraz z naczyniami pasma skórnego kanału odbytowego.
Naczynia chłonne głębokie
Naczynia chłonne głębokie kończyny dolnej towarzyszą tętnicom, a ich liczba jest proporcjonalna do wielkości tętnic z którymi biegną. Tworzą one drogę główną i drogi dodatkowe.
Droga główna. Wszystkie naczynia drogi głównej uchodzą do grupy środkowej węzłów podkolanowych. Na stopie i goleni pnie chłonne drogi głównej tworzą trzy grupy biegnące z odpowiednimi tętnicami:
naczynia grzbietowe stopy i piszczelowe przednie. Najczęściej dwa, po przejściu przez węzeł piszczelowy przedni uchodzą do grupy środkowej węzłów podkolanowych.
Naczynia podeszwowe i piszczelowe tylne. Tętnicy podeszwowej przyśrodkowej towarzyszy jedno naczynie chłonne, T. podeszwowej bocznej- dwa, a T. piszczelowej tylnej trzy lub cztery. Uchodzą one tak jak poprzednie do środkowej grupy węzłów podkolanowych.
Naczynia strzałkowe także uchodzą do środkowej grupy węzłów podkolanowych.
Z tych węzłów podkolanowych naczynia głębokie biegną dalej jako naczynia udowe w towarzystwie naczyń krwionośnych udowych. Zwykle występuje 4-5 takich naczyń chłonnych udowych. Te naczynia chłonne udowe uchodzą do węzłów pachwinowych głębokich. Czasami jedno lub dwa z nich omija węzły pachwinowe i uchodzi bezpośrednio do węzłów biodrowych.
2. Drogi dodatkowe. Występują trzy drogi dodatkowe, którymi chłonka odpływa do węzłów biodrowych wewnętrznych. Towarzyszą one naczyniom krwionośnym zasłonowym, pośladkowym górnym i pośladkowym dolnym.
a) naczynia chłonne zasłonowe prowadzą chłonkę z mięśni przywodzicieli oraz m. zasłaniacza zewnętrznego. Najczęściej w liczbie dwóch przechodzą przez kanał zasłonowy i uchodzą do węzłów biodrowych wewnętrznych.
b) naczynia chłonne pośladkowe górne
c) naczynia chłonne pośladkowe dolne wychodzą z mięśni pośladkowych i sąsiednich. Zarówno górne jak i dolne naczynia pośladkowe, razem z odpowiednimi naczyniami krwionośnymi wchodzą do miednicy i uchodzą do węzłów biodrowych wewnętrznych.
Zespolenia
Układ chłonny powierzchowny i głęboki mają liczne zespolenia. Na stopie zespolenia są bardzo liczne, choć bardzo drobne. Na goleni i na udzie po stronie prostowników oba układy biegną równolegle bez znaczniejszych połączeń. (procesy zapalne dotyczące jednej warstwy powoli i z trudnością przenoszą się na drugą warstwę)
Na tylnej stronie uda oraz pośladkach nie występują większe, powierzchownie biegnące drogi chłonne. Chłonka z warstw skórnych czyli powierzchownych jest odprowadzana do układu głębokiego przez liczne krótkie naczynia przechodzące przez powięź powierzchowną.
Najważniejsze i najobszerniejsze są dwa połączenia. Pierwsze tworzą naczynia powierzchowne goleni biegnące z żyłą odstrzałkową do węzłów dołu podkolanowego. Drugie tworzą powierzchowne pnie uda, które razem z żyłą odpiszczelową, pod więzadłem pachwinowym uchodzą do węzłów pachwinowych.
Streszczenie
Naczynia chłonne kończyny dolnej są powierzchowne i głębokie. Naczynia powierzchowne rozpoczynają się sieciami palców. Biegną razem z żyłami powierzchownymi. Naczynia towarzyszące żyle odpiszczelowej uchodzą do węzłów chłonnych pachwinowych powierzchownych leżących na powięzi tuż poniżej więzadła pachwinowego.
Naczynia biegnące razem z żyłą odstrzałkową dochodzą do dołu podkolanowego gdzie uchodzą do węzłów chłonnych podkolanowych głębokich.
Naczynia chłonne głębokie biegną razem z tętnicami i dochodzą do węzłów chłonnych podkolanowych a stąd dalej razem z tętnicą udową do węzłów chłonnych pachwinowych głębokich.
Naczynia chłonne głębokie okolicy pośladkowej biegną razem z tętnicami pośladkowymi i uchodzą do węzłów biodrowych wewnętrznych. Naczynia powierzchowne z tej okolicy uchodzą do węzłów pachwinowych.
Ogólny kierunek odpływu chłonki to kolejno:
1. Węzły chłonne podkolanowe- pachwinowe- biodrowe wewnętrzne- biodrowe zewnętrzne-lędźwiowe.
Z węzłów lędźwiowych wychodzi prawy i lewy pień chłonnych lędźwiowy łączące się pod przeponą w zbiornik mleczu.